ogrodowe rośliny lecznicze

Aloes są różne gatunki aloesu, wykorzystuje się postrzępiony, pospolity, leczniczy, leczą sok z liści i wodny wyciąg, aloes przeczyszcza po 8-10 godzinach od wypicia soku, sok wzmacnia odporność, zewnętrznie łagodzi rany, oparzenia, odmrożenia, żylaki, stopę cukrzycową, przyspiesza metabolizm, podajemy aloes przy zaparciach spowodowanym osłabieniem perystaltyki, przy spastycznych trzeba wziąć też lek rozkurczowy, przeciwwskazanie to stany zapalne jelit i owrzodzenie jelit, homeopatia poleca na nieżyt jelit z osłabieniem zwieraczy odbytu, przeciwwskazania to ciąża, nadciśnienie, choroby nerek, krwawienia wewnętrzne, ostry nieżyt żołądka, są preparaty na bazie aloesu, zewnętrznie po prostu nakłada się sok lun miąższ na rany, wewnętrznie 1 łyżeczka soku doustnie 2-3 razy dziennie pół godzimy przed jedzeniem

Anyż, biedrzeniec osiąga 50 cm, kwitnie na biało, kwiaty zebrane w baldachy, owocuje w sierpniu, lubi ciepłe, osłonięte od wiatru miejsca, żyzne, pulchne gleby, nasiona wysiewamy w kwietniu, w sierpniu rano, kiedy jest rosa kosą ścinamy ziele, suszymy związane w snopki powieszone na strychu, wymłócamy nasiona, cienką warstwą dosuszamy w przewiewnym, suchym miejscu, często przesypujemy, trzymamy w papierowych torbach w suchym miejscu, owoce wspierają wydzielanie śluzu w gardle, krtani i tchawicy ułatwiają odksztuszanie, olejek zwiększa wydzielanie w przewodzie pokarmowym, w tym soku żołądkowego, owoce znoszą wzdęcia, ułatwiają wydalanie gazów, wyciągi z owoców poprawiają laktację, olejek odkaża skórę, niszczy pasożyty, nadmiar może uszkodzić nerki, przekrwić narządy wewnętrzne, stosujemy na wzdęcia, wyksztuśnie, nieżyty przewodu pokarmowego, łagodzi przewlekłe nieżyty oskrzeli, gardła, suchy kaszel astmę, pomaga na zaparcia, napar 1 łyżka owoców na 2/3 szklanki, pijemy 1/4-1/3 szklanki 3-4 razy dziennie przed jedzeniem, dzieci 1/2-3 łyżki, 2-4 krople olejku 2-3 razy dziennie na kostkę cukru plus leki apteczne, napar 1 łyżka rozdrobnionych nasion na szklankę wody, parzymy 15 minut, cedzimy pijemy 2-3 razy dziennie pół szklanki, niemowlętom dajemy kilka razy dziennie łyżeczkę, powidła 1-2 łyżki sproszkowanych nasion mieszamy z miodem lub syropem, jemy 2 razy dziennie łyżkę, przprawa do słodyczy i alkoholi

Bazylia zmniejsza napięcie mięśni przewodu pokarmowego, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, przyspiesza trawienie, ułatwia przyswajanie jedzenia, normuje perystaltykę, lekko wiatropędna, leczy ziele, jest przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, bakteriostatyczne, leczy łagodne zaburzenia trawienia u dzieci i seniorów, odbijanie, ulewanie, nudności, bóle układu pokarmowego, brak łaknienia, zwiększa tolerancję na tłuszcze, stosujemy jako mieszanki ziołowe z rumiankiem, kolendrą itd. przyprawa

Borówka czarna krzewinka tworzy w lasach jagodniki, jagoda jest zzewnątrz niebieskawoczarna z woskowym nalotem, w środku czerwona, zbieramy w pełni dojrzałe owoce do koszyczków wyścielonych liśćmi, suszymy na słońcu, potem w pomieszczeniu w 60 st. C, za zimno spleśnieją, za ciepło przypieką się, potem przesiewamy zanieczyszczenia, trzymamy w ciemnych woreczkach lub przykryte papierem w pudełkach, liście zbieramy w czasie kwitnienia lub tuż przed w maju, suszymy jak owoce, borówka jest przeciwbiegunkowa, ściągająca, moczopędna, owoce są przeciwbiegunkowe, bakteriobójcze, przeciwzapalne, liście są moczopędne, zapierające, przeciwbakteryjne, obniżają poziom cukru we krwi, leczą biegunki, nieżyty żołądka, jelit, ich uszkodzenia, krwawienia w układzie pokarmowym, stany zapalne jelit, zatrucia, zapalenia dróg moczowych, pęcherza, zewnętrznie zapalenia gardła, owrzodzenia dziąseł, stany zapalne w ustach, liście pomocniczo stosuje się w cukrzycy, napar z jagód łyżkę stołową owoców zalewamy szklanką wrzątku, gotujemy, cedzimy, pijemy 2-5 razy dziennie po pół szklanki,1-2 łyżki owoców na szklankę gorącej wody, gotujemy 5-7 minut, cedzimy, pijemy /4-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu lub do płukanek, 0,5 łyżki liści na 0,5-2/3 szklanki wody, gotujemy 5 minut, małym dzieciom dajemy pół łyżki w początkach biegunki, niemowlętom pół łyżki dajemy w mleku, przy cukrzycy składnik mieszanek, napar z liści 4 łyżki stołowe liści zalewamy pół litra wrzątku, gotujmy, cedzimy, pijemy 2-3 szklanki dziennie, napar z owoców z szałwią 2 łyżki stołowe jagód i łyżkę szałwi zalewamy szklanką wrzątku, gotujemy do okładów i płukanek

Cebula jest żytawska mała, czerwona, ostra i moderska duża słodka, w medycynie ludowej leczy owrzodzenia i trudno gojące się rany, zupy i sosy z cebuli polecane są w cukrzycy, ale bez cukru i podobnych przypraw, leczy bulwa, ma witaminy B, E, KK,
PP, prowitaminę A, obniża ciśnienie krwi, łagodzi choroby dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli, koklusz, astmę, zaburzenia pracy układu pokarmowego, zewnętrznie rany, owrzodzenia, żylaki, trudno gojące się rany, ropnie, czyraki, świeża zapobiega chorobie górskiej, świeżą trzemy na tarce lub miksujemy, rozkładamy na szmatce i przykładamy do bolących miejsc w reumatyzmie, na rany, czyraki, owrzodzenia ropnie dajemy gotowaną lub pieczoną, syrop utartą cebulę mieszamy z miodem lub syropem w równych ilościach, pijemy łyżkę stołową 3-5 razy dziennie, dzieci łyżeczkę do herbaty, sok-posiekaną cebule zasypujemy cukrem, odstawiamy na kilka godzin, przeciskamy przez płótno, pijemy 2-4 razy dziennie po łyżce

Czosnek świeże ząbki lub nalewka są bakteriobójcze, leczą biegunki, zmniejszają napięcie mięśniówki jelit, oskrzeli, naczyń, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, obniżają ciśnienie krwi, zwiększa siłę skurczu mięśni, zwłaszcza u seniorów, zapobiega odkładaniu złogów cholesterolu w żyłach, zmniejsza poziom trójglicerydów we krwi, poprawia przyswajanie jedzenia, leczy skórę zewnętrznie odkaża, przyprawa, stosowane w przewlekłych stanach zapalnych żołądka i jelit, przy niedoborze soków trawiennych, wzdęciach, bólach brzucha, biegunkach bakteryjnych dzieci, czerwonce, nieżytach górnych dróg oddechowych, oskrzeli, gardła, krtani,zapaleniu płuc, ropniu płuc, miażdżycy, podczas odtruwania wątroby, nadciśnieniu, zewnętrznie, źle gojących się ranach, ropniach, przetokach, lewatywy na robaki, rozdrobniony ząbek w pół szklanki mleka pijemy 1-3 razy dziennie , do lewatyw na owsiki gotujemy 10 g czosnku w 500 ml mleka, 2 drażetki z czosnkiem 3 razy dziennie, u dzieci 1 2-3 razy dziennie, syrop z cebuli na przeziębienia, grypę i inne choroby układu oddechowego, cebulę pokrojoną w plasterki zalewamy łyżką miody, układamy warstwami, można dać do tego czosnek, warstwa czosnku na warstwę cebuli, można zasypać cukrem, odkładamy w ciepłe miejsce aż puści sok, jak puści sok trzymamy w lodówce, pijemy łyżeczkę 3 razy na dzień, czosnek ma witaminę C, leczy biegunki, obniża ciśnienie, odkaża, pobudza wydzielanie soków trawiennych, niszczy bakterie w przewodzie pokarmowym, obniża ciśnienie, leczy wzdęcia, biegunki, przewlekłe nieżyty żołądka i jelit, miażdżycę, nieżyty oskrzeli, gardła, astmę, opóźnia starzenia, łagodzi spastyczne stany układu pokarmowego, lewatywy z czosnku zwalczają owsiki, zewnętrznie leczy trudno gojące się zakażone rany, oparzenia, odmrożenia, owrzodzenia, grzybice, nalewka łagodzi reumatyzm, przetwory z czosnku polecane są dla dzieci i starszych osób, nalewka-10 dkg świeżych ząbków trzemy na tarce, zalewamy szklanką spirytusu, odstawiamy na tydzień, wyciskamy przez płótno, można dodać na 2 części nalewki 1 część kropli miętowych, pijemy 3-5 razy dziennie po 20 kropli, napar-2-4 ząbki drobno siekamy, zalewamy szklanką gorącego mleka, pijemy codziennie na noc przez 3-4 tygodnie w przewlekłych chorobach układu pokarmowego lub na wzmocnienie, miazga-1-3 ząbki świeżego czosnku trzemy na tarce, dodajemy selera lub pietruszkę, łyżkę masła, mieszamy, smarujemy tym chleb jak masłem, miazga do użytku zewnętrznego-10 dkg świeżego czosnku trzemy, przykładamy na chore miejsca, lewatywa łyżeczkę nalewki czosnkowej zalewamy szklanką letniej wody, przez 3-4 dni stosujemy na noc na robaki jelitowe

Chaber bławatek rośnie na miedzach i ugorach, rurkowate i języczkowate kwiaty zebrane w niebieskie koszyczki, w upalne, pogodne dni zbieramy koszyczki w czasie kwitnienia kiedy kwiatki stoją, obrywamy brzeżne kwiaty języczkowe i luźno układamy w koszyku, szybko suszymy, paczkujemy chroniąc przed światłem, surowiec to kwiaty języczkowate i rurkowate, są moczopędne, przeciwzapalne, żółciopędne, pomagają w obrzękach na tle nerczycowym, niewydolności krążenia, działa żółciotwórczo, zewnętrznie przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, zwiększają wydzielanie moczu, leczy zaburzenia nerek, skąpomocz, obrzęki na tle nerczycowym lub krążeniowym, zapalenie kłębuszków i miedniczek nerkowych, zapobiega kamicy moczowej, zewnętrznie zapalenie brzegów powiek, spojówek, nadwrażliwość oczu na słońce i urządzenia z ekranami, moczopędny lek w chorobach nerek, dróg moczowych, obrzękach, przeciwzapalny lek, okłady i płukanki przy zapaleniu spojówek i błon śluzowych, w medycynie ludowej na choroby wątroby i złą przemianę materii, napar 1 łyżka kwiatów na szklankę wrzątku, parzymy 15 minut, pijemy pół szklanki między posiłkami 2 razy dziennie jako lek moczopędny, możemy 2 stołowe łyżki kwiatów zalać szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem 10 minut, odcedzić i pic pół szklanki 2-3 razy dziennie, na okłady oczu 40 g kwiatów bławatka i 30 g ziela świetlika, 2 łyżki mieszanki na szklankę wrzątku, cedzimy po 10 minutach, płatki są jadalne i dodatek do herbatek, okłady łagodzą podrażnienia skóry, roślina miododajna, barwierska, zwierzęta karmione paszą z chabrem mogą zatruć się cyjanowodorem, my pijemy herbatki z chabra

Gorczyca biała podobna do czarnej, która ma mniejsze nasiona i wykorzystywana jest zewnętrznie do leczenia bóli reumatycznych, mięśniowych i stawowych, biała ma żółte kwiaty, łuszczyny, szorstko owłosioną łodygę, rośnie na przydrożach, działa powlekająco, przeciwzapalnie, przeczyszczająco, leczy przewlekłe stany zapalne żołądka i jelit, zaburzenia trawienia, zaparcia, wrzody żołądka i dwunastnicy, zewnętrznie przy an ginie i zapaleniu gardła, nie stosujemy jej w czasie ostrych stanach zapalnych żołądka i dwunastnicy, nie robimy goryczników, nasiona i wodne wyciągi powlekają śluzówkę żołądka, chronią przed podrażnieniem, łagodzą stan zapalny, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiają wypróżnienie, wyciąg wodny leczy nadkwasotę, nasiona nieżyty żołądka i jelit, zaparcia, woreczki z gorczycą leczą reumatyzm wg medycyny ludowej, łyżka nasion na szklankę wody, gotujemy 5 minut, pijemy z nasionami 1/4-1/3 szklanki 1-3 razy dziennie jako powlekający środek lub macerat-1,5 łyżki rozdrobnionych nasion w szklance letniej wody zostawiamy na noc jak spęcznieją cedzimy, pijemy rano i wieczorem 1/4-1/2 szklanki jako powlekacz i na choroby układu pokarmowego, kleik z nasion 2 łyżeczki nasion zalewamy szklanką przegotowanej wody, zostawiamy na noc, pijemy 3 razy dziennie po ćwierć szklanki, jeśli użyjemy zmiażdżonych nasion przeczyści nas i pomoże na choroby żołądka

Jeżyna rośnie na brzegach lasów, przydrożach i skarpach, czarne owoce podobne do malin, liście zbieramy przed kwitnieniem, owoce dojrzałe, suszymy wszystko w suchym, przewiewnym miejscu, działa wyksztuśnie, moczopędnie, owoce jeżyny mają wiele witamin, głównie C, cukier, stosujemy w zaburzeniach przemiany materii, biegunce, złym trawieniu, chorobach dróg oddechowych, kaszlu, chrypce, chorobach nerek i pęcherza, zewnętrznie leczy rany, owrzodzenia i choroby gardła, sok z jeżyn obniża gorączkę, napar z liści łyżkę stołową zalewamy szklanką wrzątku, 10 minut parzymy pod przykryciem, cedzimy, 2 razy dziennie pijemy po szklance, odwar z liści łyżkę stołową zalewamy szklanką wrzątku, gotujemy, cedzimy, dodajemy łyżkę miodu, pijemy szklankę 1-2 razy dziennie, nalewka 1 część owoców zalewamy 10 częściami wódki, po kilku tygodniach pijemy 2-3 kieliszki dziennie jako lek przeciwgorączkowy, sok z owoców pijemy na gorączkę, jeżynę można jeść na surowo, w dżemach, konfiturach, galaretkach, sokach, robi się z niej syropy i wina

Kalina koralowa osiąga 3-4 wysokości, ma kuliste lub wydłużone korale-owoce, rośnie w lasach i zaroślach, nad brzegami rzek i strumieni, lubi wilgotne miejsca, korę zbieramy wiosną przed wypuszczeniem liści, owoce po dojrzeniu, suszymy wg ogólnych zasad, surowiec to kora, działa przeciwskurczowo, łagodzi bóle miesiączkowe, zmniejsza ryzyko poronienia, łagodzi bóle w neuralgiach, bólach krzyża, bólach promieniujących do ud, skurczach łydek w ciąży, pomaga przy hemoroidach, kora działa rozkurczająco, lekko obniża ciśnienie, odwar łagodzi bóle miesiączkowe i pomaga w menopauzie, odwar 2 łyżki kory zalewamy szklanką wrzątku, gotujemy lekko przez 30 minut, pijemy pół szklanki 3 razy dziennie, 1/2-2/3 łyżki kory na szklankę gorącej wody gotujemy 5 minut, cedzimy, pijemy 1-3 łyżki po jedzeniu, są dostępne gotowe leki na bazie kaliny, z owoców robi się soki, dżemy, konfitury, owoce z miodem łagodzą kaszel

Kminek rośnie na miedzach, łąkach, przydrożach, w 1 roku wypuszcza rozetę pierzastych liści, w 2 wysoką, rozgałęzioną łodygę, w ogrodzie lubi tylko żyzne gleby, wapienne, bez chwastów, słońce, rozmnażamy przez siew, kwitnie w maju, owocuje w lipcu, kminek zbieramy w pogodny dzień, rankiem ścinamy rośliny, związujemy w pęczki, suszymy kilka dni, młócimy, trzymamy w płóciennych woreczkach, owoce są wiatropędne, pobudzają wydzielanie soków żołądkowych, poprawiają smak, lek wiatropędny, rozkurczowy, leczy nadmierną fermentację w jelitach, wzdęcia, poprawia wydzielanie żółci, moczopędny, mlekopędny, pobudza trawienie, truje robaki jelitowe, pomaga w kolce jelitowej, odpowiedni dla małych dzieci i seniorów, napar łyżkę owoców zalewamy szklanką wrzątku, przykrywamy, parzymy 15 minut, cedzimy, pijemy szklankę 3 razy dziennie jako lek mlekopędny, napar z miętą i rumiankiem, łyżeczkę kwiatów rumianku, 2 łyżeczki liści mięty, łyżkę zmielonych owoców kminku zalewamy szklanką wrzątku, przykrywamy, parzymy 15 minut, cedzimy, pijemy 3 razy dziennie ciepłą szklankę płynu jako kojący lek, 0,5-1 g sproszkowanego kminku z łyżeczką miodu lub powideł 2-4 razy dziennie, 1 łyżka owoców na 1,5 szklanki gorącej wody, pijemy 1/4-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie, dzieci0,5-1,5 łyżeczki 2-3 razy dziennie, ziele po wymłóceniu to mlekopędny dodatek do paszy dla bydła

Koper włoski osiąga do 2 m wysokości, 2-letnia roślina przemarza w czasie ostrych mrozów, lubi głębokie, żyzne gleby z dodatkiem wapnia, słońce, osłonięte, południowe stanowiska, wczesną wiosną siejemy do gruntu nasionka, zbiór, suszenie i przechowywanie jak u kminku, owoce są wyksztuśnie, ułatwiają trawienie, stosowany w zaburzeniach trawiennych, głównie u dzieci, leczy bóle żołądka, jelit, wzdęcia, biegunki, złe trawienie, brak apetytu i łagodne choroby układu oddechowego jako lek wyksztuśny, wspiera laktację, pomocny przy braku mleka, naparem płuczemy jamę ustną i gardło, u niemowląt przeczyszcza i pobudza wiatry, zmniejszają napięcie mięśni gładkich w układzie pokarmowym i drogach moczowych, wiatropędny, łagodzi wzdęcia, przywraca normalną pracę układu pokarmowego u dzieci i seniorów, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, śluzu w gardle, krtani i tchawicy, wspomaga pracę nabłonka rzęskowego, pobudza gruczoły mleczne, olejek eteryczny uspokaja, jest bakteriobójczy, przeciwpasożytniczy, działania uboczne to drgawki, przekrwienie płuc i mózgu, odurzenie, podrażnienie śluzówek w układzie pokarmowym, leczy lekkie zaburzenia trawienia, zaparcia, owoce są wyksztuśne, 1/2 łyżeczki rozdrobnionych owoców mieszamy z łyżką miodu lub powideł, dajemy dzieciom -3 razy po jedzeniu jako lek wiatropędny, dla kobiet tyle samo na pobudzenie laktacji, napar łyżkę stołową owoców zalewamy szklanką wrzątku, parzymy pod przykryciem 20 minut, pijemy 2-3 razy dziennie po szklance, dzieci kilka razy dziennie po łyżeczce naparu, podczas wzdęć i kolek spożywamy sproszkowane owoce z mlekiem, 2-3 razy dziennie po łyżce stołowej z cukrem lub miodem

Koper ogrodowy owoce zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit, przewodów żółciowych i zwieracza bańki wątrobowo-żółciowej, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, są antybiotyczne, wiatropędne, u kobiet wspomagają laktację, wspomagają pracę naczyń wieńcowych, leczą zaburzenia trawienia, wzdęcia u dzieci, u młodzieży i seniorów wspomagają wydzielanie soku żołądkowego, leczą niestrawność, u dorosłych łagodzą skurcze jelit, pomagają przy przewlekłej chorobie wieńcowej, dla dzieci 1/3-1/2 łyżki rozdrobnionych owoców na szklankę gorącej wody, pić 1-3 łyżki 2-3 razy dziennie od razu po jedzeniu, niemowlętom dajemy 1/2-1 łyżeczki do mleka lub po karmieniu, dorośli 1/2-1 łyżkę na szklankę wody, pijemy 1/3=1/2 szklanki 2-3 razy dziennie po posiłku

Lawenda to półkrzew osiągający 60 cm, ma lancetowate liście, drobne, fioletowe kwiaty, wiosną wysiewamy nasionka do inspektu lub sadzimy sadzonki, potrzebuje dużo słońca, surowiec to kwiaty działają przeciwskurczowo na mięśnie gładkie narządów wewnętrznych, drażniąco, uspokajająco, odkażająco na skórę i śluzówki, poprawiają perystaltykę, pracę dróg żółciowych, wzmacniają wydzielanie soku żołądkowego, wyciągi są uspokajające, olejek zewnętrznie odkaża skórę, w inhalacjach odkaża drogi oddechowe i płuca, łagodzi zapalenia płuc, oskrzeli, także u ludzi z rozedmą, początkową fazę ropnia płuc, zewnętrznie łagodzi gościec, bóle mięśni, stawów, nerwobóle, zapalenie korzonków inhalacja odkaża jamę ustną, nos, oskrzela, gardło, napar łagodzi łagodne zaburzenia trawienia, przedawkowanie podrażnia skórę, płuca, śluzówkę jelit i żołądka, uszkadza nerki, przeciwwskazania to stany zapalne żołądka, jelit, wyrostka robaczkowego, choroby żołądka i nerek, przetwory z lawendy pomagają na wzdęcia i zwiększoną perystaltykę, ułatwiają trawienie, są wiatropędne, olejek leczy ropne zakażenia bakteryjne skóry, świąd, gościec, napar z -1,5 łyżki kwiatów w szklance wody, pijemy 1/3 szklanki 3 razy dziennie jako lek wiatropędny, 0,5 szklanki rano i wieczorem na uspokojenie, napar 2 łyżki kwiatów zalewamy 2 szklankami wody, parzymy 10-15 minut pod przykryciem, cedzimy, pijemy 3 razy dziennie po szklance

Len roślina włóknodajna i olejodajna, działa powlekająco, przeczyszczająco, osłaniająco, zmiękczająco, olejek leczy choroby skóry, leczy nadkwasotę, stany zapalne żołądka, biegunki, niestrawnośc, wrzody żołądka i dwunastnicy, nasiona nasączone wodą i spęczniałe przeczyszczają, polecane dla seniorów, kataplazmy leczą oparzenia, odmrożenia, trudno gojące się rany, suchą, łuszczącą się i pękającą skórę, wewnętrznie nasiona ułatwiają wypróżnianie, zewnętrznie kataplazmy są przeciwzapalne, łagodzą choroby skóry, śluz powleka przełyk i gardło, chroni przed kwasem przy nadkwasocie, olej lniany obniża poziom cholesterolu, goi skórę, nawilża ją, zwiększa jej odporność, powleka i goi błony śluzowe, leczy zaparcia, kataplazmy leczą wrzody, czyraki, ropnie, zapalenia tkanki podskórnej, wodny wyciąg powleka w stanach zapalnych żołądek i dwunastnicę, goi uszkodzone nabłonki jamy ustnej, zewnętrznie goi oparzenia, odmrożenia, popękaną skórę, odleżyny, owrzodzenia, żylaki, alergie skórne, podrażnienia, pieluszkowe zapalenie skóry, trądzik, 1 łyżka nasion na 0,5 szklanki wody, pijemy 2 razy między posiłkami na przeczyszczenie, odwar z 2 łyżek w 1,5 szklanki wody, powoli ogrzewamy, gotujemy 10 minut, cedzimy, dajemy łyżkę syropu owocowego, pijemy pół szklanki 2 razy dziennie jako lek powlekający, odwar po dodaniu takiej samej ilości wody służy do okładów, z taka samą ilością wody wapiennej na oparzenia, kwasy tłuszczowe z lnu stosuje się w maściach na dermatozy, zimny wyciąg łyżkę zgniecionych nasion lnu zalewamy pół szklanki przegotowanej wody, zostawiamy na noc, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy pół pijemy rano na czczo, drugi raz wieczorem, można dodać kilka kropli miętowych, kataplazm 5 dkg utłuczonych nasion lnu zalewamy pół szklanki wrzątku, dokładnie mieszamy, rozprowadzamy na płótnie, przykładamy na chore miejsce

Lubczyk ogrodowy trwała roślina ma 0,5-1,5 m, nagą łodygę, połyskujące liściem bladożółte kwiaty, jesienią zbieramy korzenie kilkuletnich roślin, kopiemy, myjemy, suszymy nawleczone na sznurek na strychu, ma cukry, skrobię, kwasy organiczne, moczopędny, wiatropędny, wyksztuśny, leczy choroby dróg moczowych i choroby objawiające się zmniejszonym wydzielaniem moczu, pomaga w nadciśnieniu, w medycynie ludowej stosowany był wyksztuśnie, pobudzająco krwawienia miesiączkowe i libido, leczy korzeń, działa moczopędnie, usuwa kwas moczowy i mocznik, zmniejsza napięcie mięśni gładkich układu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowego, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ułatwia trawienie i perystaltykę, pomaga w niewielkich zaburzeniach pracy nerek, przewlekłym nieżycie nerek, cewek nerkowych i pęcherza, pomocniczo skazie moczanowej, pomaga przy niedoborze żółci, wzdęciach, niestrawności, osłabionej czynności wątroby, w medycynie ludowej wspomaga libido i działa wyksztuśnie, napar z 2-3 łyżek korzenia na 2 szklanki wody, pijemy 1/2-13 szklanki 3 razy dziennie po jedzeniu, mieszamy z kwiatem porzeczki, wiązu, korzeniem pokrzywy, korą głogu, zielem rdestu i skrzypu, odwar łyżkę rozdrobnionych korzeni zalewamy szklanka wody, mieszamy, ogrzewamy przez 30 minut nie dopuszczając do wrzenia, cedzimy, pijemy 3 razy dziennie po stołowej łyżce

Macierzanka piaskowa rośnie w lasach, na suchych i słonecznych ziołoroślach, ma małe różowofioletowe kwiaty, kwitnie od czerwca do września, ładnie pachnie, w ogrodzie lub słońce, piaszczyste, średnio wilgotne gleby, wiosną dzielimy dzikie krzaczki i sadzimy do ubitej gleby, można wysiać nasiona, zbieramy na początku kwietnia w czerwcu i lipcu, ścinamy młode, niezdrewniałe pędy, suszymy w cieniu, wysuszone przechowujemy w zamkniętych naczyniach,, ziele działa wyksztuśnie, ściągająco i odkażająco, leczy ziele, wyciągi pobudzają wydzielanie śluzu w oskrzelach i gardle, pobudzają ruchy nabłonka rzęskowego i działają wyksztuśnie, zmniejszają napięcie mięśni gładkich górnych dróg oddechowych i układu pokarmowego,zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, niszczy bakterie w przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym, zewnętrznie jest przeciwzapalne i bakteriobójcze, ściągające na gardło, pochwę, srom, jamę ustną, stosowane jako lek wyksztuśny, odkażający jamę ustną i gardło, przeciwskurczowy, leczy zapalenie oskrzeli, krtani, gardła, jamy ustnej, wzdęcia, do płukania, ust, irygacji pochwy, na oparzenia, odmrożenia, żylaki, ranki, ukłucia owadów, hemoroidy, nieżyty górnych dróg oddechowych,, uporczywy kaszel, zaburzenia trawienia, wzdęcia, skurcze żołądka, zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła, okładów w reumatyzmie nerwobólach, na stłuczenia, składnik Septosanu, łyżka ziela na 1,5 szklanki gorącej wody, parzymy 20 minut pod przykryciem, odstawiamy na 10 minut, cedzimy, pijemy 1,4-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie przed jedzeniem jako wyksztuśny lek, po jedzeniu jako lek wiatropędny, napar łyżkę ziela zalewamy szklanką wrzątku, parzymy pod przykryciem 10 minut,pijemy 1-2 razy dziennie po pół szklanki, napar do użytku zewnętrznego 5 łyżek ziela zalewamy szklanką wrzątku, parzymy pod przykryciem 10 minut, rozparzone ziele zawijamy w płótno, przykładamy na chore miejsce, dawniej wierzono, że jedzenie macierzanki i smarowanie się sokiem chroni przed ukąszeniami jadowitych zwierząt, a okłady na głowę zapobiegają katarowi

Malina rośnie w wilgotnych lasach, owoce zbieramy przejrzałe w bezdeszczowe dni, suszymy w piecykach pojedyncze warstwy, trzymamy w szczelnym opakowaniu, maliny maja witaminy B, C, kwasy organiczne, są napotne i ściągające, owoce i liście leczą przeziębienia, grypy, gorączki, anginę, doustnie i do płukania ust, pomagają w biegunce, leczą owoce, napar z suszonych lub syrop e świeżych to lek napotny, poty są 0,5 do godziny po przyjęciu leku, liście działają słabo rozkurczająco na mięśniówkę jelit, macicy i naczyń krwionośnych, wyciągi są przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, ściągające, syrop i napar obniżają gorączkę w grypie i przeziębieniach, liście łagodzą nieżyt żołądka i biegunki u dzieci, składniki Pyrosanu i Reumosanu, napar 2 łyżki owoców na pół szklanki ciepłej wody, pijemy przed snem, gdy w ciągu godziny nie ma potów pijemy drugie pół, syrop 2-3 łyżki na szklankę wody lub naparu napotnie, odwar 2 łyżki owoców na szklankę wrzątku, parzymy 15 minut ppod przykryciem, pijemy szklankę 2-3 razy dziennie, odwar do użytku zewnętrznego 2 łyżki ;iści zalewamy szklanka letniej wody, mieszamy, ogrzewamy pół godziny, cedzimy, robimy okłady

Melisa trwała miododajna roślina o zapachu cytryny, kwitnie od czerwca do września, ma białe, drobne, wargowe kwiaty, zbieramy 2-3 razy w czasie wegetacji, ścianamy ziele, osmykujemy liście, suszymy w 35 st w przewiewie, pobudza trawienie, łagodzi wyczerpanie nerwowe, zaburzenia trawienia, choroby dróg żółciowych, leczą liście, uspokajają, wyciszają, skuteczne u seniorów, pozwalają zmniejszyć dawki sztucznych leków, zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit, pobudzają wydzielanie soków trawiennych, są przeciwzapalne, przeciwbakteryjne,cytostatyczne, blokują namnażanie nowotworów, leczą stany lękowe, uczucie zagrożenia, stres, neurastenię, dystrofię nerwową, arytmię, skoki ciśnienia na tle stresowym, zaburzenia snu, zaburzenia trawienia, nerwicę, lekkie nieżyty żołądka i jelit, pomocniczo w chorobie wrzodowej, napar 1,5 łyżki liści na szklankę wody, pijemy 1/4-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie na uspokojenie i regulację trawienia, odwar łyżka liści na szklankę letniej wody, mieszamy, ogrzewamy pod przykryciem 30 minut bez wrzenia, cedzimy, pijemy szklankę 2 razy dziennie, herbatka, przyprawa do mięs, sosów, marynat, uprawiana w pobliżu pasiek

Mięta pieprzowa ma chłodzący smak, ciemnozielone łodygi liście spodem czerwonawofioletowe drobne, fioletowe kwiaty, roślina wieloletnia, co 4 lata przesadzamy w nowe miejsce, lubi żyzne próchnicze, wapienne, wilgotne gleby, słońce, otwarte miejsce, w 2 połowie czerwca, gdy wychodzą pąki kwiatowe w słoneczny dzień ścinamy liście ścinając roślinki na 5 cm, po odrośnięciu ścinamy znowu, liście osmykujemy w cieniu, suszymy w cieniu i przewiewie, trzymamy w szczelnych naczyniach nie używamy liści z brunatnymi plamami rdzy miętowej, pobudza trawienie, żółciopędna, wiatropędna, odkażająca, znieczulająca, poprawia smak i zapach, leczy zaburzenia łaknienia, brak apetytu u starszych ludzi, skurcze żołądka, kolkę jelitową, choroby wątroby i dróg żółciowych, zewnętrznie do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, zapaleniu okostnej, okładów w zapaleniu ucha, na bolesne obrzęki i wrzody, surowiec to liście, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego. żółci i enzymów wątrobowych, ułatwia trawienie, zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg żółciowych i jelit, przywraca prawidłową perystaltykę, przeciwdziała zastojowi żółci bakteriobójcze są liście, napar słabo uspokaja i obniża ciśnienie krwi, olejek silniej odkaża, rozkurcza, uspokaja, poza tym działa tak samo jak liście, pozyskiwany z mięty mentol działa przeciwskurczowo, żółciopędnie, odkaża, zewnętrznie olejek i mentol działają przeciwbólowo, przeciwświądowo, odkażająco, olejek może usypiać, dawać zaburzenia równowagi, wymioty, ból brzucha, może dawać świąd, pokrzywkę, uczulać, skórę, ból głowy, podany do nosa małym dzieciom wywołuje wstrząs, mięta leczy bóle brzucha, zaburzenia łaknienia, kolkę jelitową, choroby wątroby i dróg żółciowych, zapalenie pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych, lekką niewydolność wątroby, żółtaczkę, pomaga wyzdrowieć po żółtaczce, płuczemy usta i gardło, olejek leczy bakteryjne choroby dróg żółciowych, do smarowania w dermatozach, aromat gum do żucia, past, cukierków, napar 2-2,5 łyżek na szklankę wody, pijemy 1/2-2/3 szklanki 2-4 razy dziennie, liście to składnik mieszanek ziołowych, kataplazm z nostrzykiem po 2 łyżki liści mięty i ziela nostrzyku mieszamy, zalewamy pół szklanki wrzątku, rozparzone smarujemy na płótnie, przykładamy na chore miejsce, owijamy ceratką, napar łyzkę liści zalewamy szklanką wody, parzymy 10 minut pod przykryciem, cedzimy, pijemy 2-3 razy dziennie po szklance, przyprawa do słodyczy, likierów, dodatek do kosmetyków, past do zębów

Nagietek jednoroczna roślina ozdobna z pomarańczowymi koszyczkami, na przełomie marca i kwietnia siejemy na nasiona na zasypując je ziemią na 1-1,5 cm, potrzebuje słońca, tolerancyjny do gleby, w pełni rozkwitu zbieramy kwiaty, wyskubujemy płatki-pojedyncze rurki i języczki, pojedynczą warstwą suszymy w cieniu, pomarańczowe są lecznicze, wyblakłe nie, przeciwzapalne, przyspieszają ziarninowanie i gojenie ran, przeciwskurczowe, leczą trudno gojące się rany, ropnie, oparzenia, odmrożenia, wykwity skórne, ugryzienia owadów, liszaje, stłuczenia, stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej i pochwy, zapalenie spojówek, doustnie napar leczy skurcze i stany zapalne układu pokarmowego, wrzody żołądka i jelit, bolesne nieregularne miesiączki, kwiaty podane doustnie pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, śluzu, pobudzają wytwarzanie żółci, działają przeciwskurczowo na drogi żółciowe i układ pokarmowy, zwiększają wydzielanie potu, ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy, przeciwzapalne, słabo przeciwbakteryjne, zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, wiążą toksyny i ułatwiają ich wydalanie, zewnętrznie goją rany, zwalczają rzęsistka, doustnie leczą choroby żołądka, jelit, wątroby, dróg żółciowych, pomocniczo w chorobie wrzodowej, po operacjach żołądka, jelit, woreczka żółciowego, niedokwasocie, ropnym zapaleniu okrężnicy, ułatwia gojenie ubytków w układzie pokarmowym, zewnętrznie na rany, stłuczenia, odmrożenia, oparzenia, owrzodzenia, żylaki, zapalenia gardła i śluzówki jamy ustnej, oczu, pochwy, ubytki nabłonka pochwy, pomocniczo w rzęsistku, 0,2-0,4 g sproszkowanych kwiatów w łyżce miodu lub dżemu 2 razy dziennie między jedzeniem na choroby żołądka, układu pokarmowego, przy bakteryjnych zakażeniach, 0,5 łyżki na szklankę wody, gotujemy 3 minuty, cedzimy, pijemy 1/4 szklanki 1-3 razy dziennie między posiłkami, do przemywania i irygacji dajemy tyle samo wody co wywaru, 10-20 kropli nalewki doustnie lub łyżeczka nalewki na 0,5 szklanki wody zewnętrznie, łyżka płatków na szklankę wrzątku, 10 minut parzymy pod przykryciem, cedzimy, pijemy pół szklanki 2 razy dziennie, napar z dodatkiem rumianku po łyżce koszyczków rumianku i płatków nagietka na szklankę wrzątku, 10 minut parzymy pod przykryciem, cedzimy, pijemy pół szklanki 2-3 razy dziennie, odwar do okładów 4 łyżki płatków na szklankę zimnej wody, gotujemy 20 minut, cedzimy, przykładamy pod ceratką, liście są jadalne, kwiaty to przyprawa, jeśli płatki są o 9 rano ułożone równolegle do ziemi nie będzie padać, zabarwia ser i masło, miododajny

Pietruszka zwyczajna jarzyna i przyprawa, moczopędny i zapierający korzeń, owoce są silniejsze, nie dla ciężarnych, leczą choroby pęcherza, dróg moczowych, obrzęki na tle nerkowym, pomocniczo utratę apetytu, wzdęcia, zaburzenia trawienia, korzenie i owoce ułatwiają przesączanie w kłębuszkach nerkowych, hamują wtórną resorpcję moczu i zwiększają jego wydzielanie, zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit, dróg moczowych i przepuszczalność naczyń krwionośnych w nerkach, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i śliny, ułatwiają trawienie, za duże dawki wyciągu z owoców dają pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, skurczy macicy, krwawienia z macicy, uszkodzenia śluzówek układu pokarmowego, leczą niewydolność, skąpomocz, przewlekłe zapalenie dróg moczowych,, pomagają w skazie moczanowej, kamicy nerkowej, niektórych dermatozach, zaburzeniach trawienia, wiatropędne u dzieci, ostrożność u małych dzieci i kobiet w ostatnim trymestrze ciąży, napar z łyżki korzeni na 1,5 szklanki wody, pijemy 1/4-1/3 szklanki 2-3 razy dziennie, napar z 0,5 łyżki owoców na szklankę wody, pijemy 1-2 łyżki 2-4 razy dziennie, odwar z korzeni i owoców pół łyżki surowca zalewamy szklanką zimnej wody, utrzymujemy w stanie bliskim wrzenia, cedzimy, pijemy szklankę 2 razy dziennie

Porzeczka czarna dziko porasta wilgotne lasy, bagniste zarośla, ogrodowy krzew, zbieramy tylko młode liście, w dzikim stanie są chronione, z każdego krzaka zbieramy do 1/3 liści, suszymy rozłożone cienką warstwą w cieniu, wyrzucamy porażone rdzą gałązki i liście, dojrzałe owoce suszymy w wysokiej temperaturze, liście są moczopędne, ściągające, napotne, przeciwreumatyczne,owoce mają cukry, kwasy organiczne, witaminę C, lecza gorączki, przeziębienia, pomocniczo reumatyzm, okłady na trudno gojące się rany, wyciągi z liści zwiększają przepuszczanie w kłębuszkach nerkowych, częściowo hamują resorpcję zwrotną w cewkach, zwiększają wydzielanie moczu i produktów przemiany purynowej, poprawiają krążenie, pracę serca, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne na błony śluzowe żołądka i jelit, słabo ściągające, hamują rozwój drobnoustrojów, zewnętrznie odwar jest ściągający i przeciwbakteryjny, stosowane są jako lek moczopędny, łagodzi nieżyty żołądka i jelit, jako płukanka łagodzi stany zapalne jamy ustnej i gardła, 1-1,5 łyżki na szklankę wody, gotujemy 5 minut, cedzimy, do płukanek lub 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie jako środek przeciwzapalny, moczopędny w mieszankach z innymi ziołami, napar z liści łyżka liści na szklankę wrzątku, parzymy pod przykryciem 10 minut, pijemy szklankę 2-3 razy dziennie na gorączkę, odwar z dodatkiem kory wierzby, łyżka liści porzeczki i łyżeczka kory wierzby na szklankę zimnej wody, gotujemy 10 minut, cedzimy, pijemy 2-3 razy dziennie szklankę, odwar do użytku zewnętrznego 5-8 dkg suszonych liści zalewamy litrem wody, 30 minut trzymamy na małym ogniu bez gotowania, cedzimy przez gazę, ciepłym odwarem nasączamy gazę, przykładamy na owrzodzenia żylakowe, sok z owoców świeżo wyciskany pijemy 3 razy dziennie po pół szklanki, osobiście jem na kilogramy w całości owoce, surowiec na soki, dżemy, kompoty, wina

Poziomka pospolita to bylina stale owocująca, rośnie na nizinach i w górach na polanach, suchych zboczach, w zaroślach, licie zbieramy przez cały czas dokąd nie zaczynają żółknąć, zrywamy bez ogonków, suszymy w 5 centymetrowych warstwach, suszymy w cieniu, na zewnątrz, ziele zbieramy tuż nad ziemią przed owocowaniem, suszymy jak liście, owoce zbieramy dojrzałe w pogodny dzień, suszymy w cieple, surowce trzymamy w półszczelnych opakowaniach, liście są moczopędne i ściągające, liście i owoce pomagają w miażdżycy, nadciśnieniu, podagrze, zaburzeniach przemiany materii, kaminy nerkowej i moczowej, zewnętrznie na krosty i wykwity, liście zwiększają wydzielanie moczu, sodu, chloru, metabolitów, w medycynie ludowej owoce pomagają w kamicy moczowej, zdrowa przekąska, liście stosujemy wyjątkowo same, zwykle w mieszankach, 1 łyżka liści na szklankę wody, gotujemy 5 minut, cedzimy, pijemy 2-3 razy dziennie jako środek moczopędny, 1,5-2 łyżki liści na szklankę wody gotowane 5 minut i odcedzone jako lek na biegunkę, napar łyżka liści na szklankę wrzątku, cedzimy po 10 minutach, pijemy szklankę 2-3 razy dziennie, napar z brusznicą i czarną porzeczką mieszamy 100 g liści poziomki, po 50 g liści porzeczki i brusznicy, łyżkę ziółek zalewamy szklanką wrzątku, pijemy szklankę 3 razy dziennie przy kamicy, dawniej wierzono, że sok z owoców z cynamonem łagodzi brzydki zapach z ust, sok z sokiem z żywokostu leczy wewnętrzne urazy ciała i duszy

Rzodkiew czarna korzeń działa żółciotwórczo, zwiększa wydzielanie żółci w wątrobie i woreczku żółciowym, zwiększa przepływ żółci w przewodach żółciowych, zmniejsza napięcie mięśni zwieracza banki wątrobowo-trustkowej, zwiększa wydzielanie enzymów trawiennych, perystaltykę, przyswajanie pokarmu, działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo na przewód pokarmowy, drogi oddechowe i układ moczowy, sok z rzodkwi ma witaminę C, cukry i biogeny, ułatwia regenerację organizmu, leczy przewlekłe stany zapalne i uszkodzenia wątroby, słabe wytwarzanie żółci i jej zastój, przewlekłe cholecystopatie, długotrwałych dyspepsjach, atonii jelit, nieżycie żołądka i dwunastnicy, aerofagii, wzdęciach, skazie moczanowej, zapaleniu miedniczek nerkowych i pęcherza moczowego na tle bakteryjnym, nieregularnych wypróżnieniach, pomocniczo w kamicy żółciowej, żółtaczce, atonii pęcherzyka żółciowego, duże dawki soku mogą podrażnić i przekrwić żołądek, 50-150 g korzeni w sałatce lub 1-2 kieliszki soku wyciśniętego z korzeni pite 2-3 razy dziennie godzinę przed jedzeniem jako regulator pracy układu pokarmowego i moczowego, sok przechowujemy w lodówce 2 dni, składnik Raphacholinu 1-2 drażetki 3 razy dziennie w chorobach wątroby, dróg żółciowych i układu pokarmowego

Słonecznik zwyczajny roczna roślina dorasta do 2,5 m, ma szorstkie, sercowate liście, koszyczki do 70 cm średnicy, żółte brzeżne kwiaty języczkowate, środkowe rurkowate białe, kwiat przeciwgorączkowy i pobudza apetyt, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, obniża gorączkę, zewnętrznie na krwawe wybroczyny, stłuczenia, krwiaki, uszkodzenia naskórka, surowiec to kwiat, obniża gorączkę, współdziała z salicylanami, ułatwia wydzielanie soku żołądkowego, wchłanianie obrzęków i wylewów zewnętrznie, pomaga z bezsoczności, gorączce, lekkich zaburzeniach trawienia, pomaga wchłaniać się krwiakom, wybroczynom, łagodzi uszkodzenia skóry, trądzik, świąd, zapalenie skóry, w ludowym lecznictwie leczy malarię, kataplazm na skórę 1,5 łyżki kwiatów na szklankę wody, gotować 3-5 minut, przecedzić do przemywań, okładów wewnętrznie razem z owocami maliny, kwiatami bzu czarnego, lipy, korą wierzby, zielem nawłoci na gorączkę, na trawienie z zielem mięty, dziurawca, drapacza, pokrzywy, korzeniem arcydzięgla, kwiatami chabru, kłączem tataraku, nalewka 5 łyżek świeżych kwiatów zalewamy 0,5 szklanki spirytusu, odstawiamy na2 tygodnie w chłodne i ciemne miejsce, wyciskamy, pijemy 3 razy dziennie po 30 kropli rozcieńczonych w chłodnej wodzie, zdrowe nasiona, olej wykorzystuje się do produkcji margaryn i olejów słonecznikowych, produkcji farb, mydeł, lakierów, we włókiennictwie, słonecznik to wartościowa pasza

Szałwia silnie rozgałęziona krzewinka, osiąga 60 cm wysokości, ma duże fiołkowe kwiaty i szarozielone kosmate, jajowate liście o zapachu kamfory, roślina kilkuletnia, zamarza w silne mrozy, lubi słońce, osłonięte miejsce, żyzne, wapienne, średnio wilgotne gleby, nasiona wysiewamy w marcu do skrzynek, można sadzić w inspektach zielone pędy wierzchołkowe pobrane od dorosłych roślinek, na zimę przykrywamy, liście zbieramy w pierwszym roku jesienią, w kolejnych latach maju i czerwcu przed kwitnieniem i jesienią od września do przymrozków, zbieramy liście w pogodne dni zaraz po wyschnięciu rosy, suszymy rozłożone cienką warstwą w temperaturze do 35 st, trzymamy w workach w suchym pokoju, liście są antyseptyczne, przeciwzapalne, osłaniające, przeciwcukrzycowe, wzmagają krwawienia miesięczne, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, regulują perystaltykę, łagodzą wzdęcia, bóle brzucha, zmniejszają biegunkę, odwary obniżają poziom cukru we krwi, leczą zaburzenia wątrobowe, nadpotliowość, płuczemy gardło u usta w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, ropnym zapeleniu dziąseł, okłady na trudno gojące się rany, leczą liście, przeciwzapalna, bakteriobójcza, zmniejsza potliwość, przepuszczalność naczyń, hamuje drobne krwawienia w układzie pokarmowym, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wiatropędna, niweluje toksyny bakteryjne, rozkurcza jelita i zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej, reguluje perystaltykę, poprawia trawienie i wchłanianie, obniża poziom cukru we krwi, duże dawki mogą dać biegunki, kurcze kloniczne, otępienie, leczy nadpotliwość na tle nerwowym, tarczycowym, gruźliczym,zatrucia, nieżyty i zapalenia w układzie pokarmowym, nadmierną fermentację niedobór soków trawiennych, uszkodzenia wątroby,zatrucia, początki cukrzycy, zewnętrznie zapalenia jamy ustnej,gardła, anginę, ropne zapalenie dziąseł, czyraki, zapalenie skóry, ropnie, oparzenia, odmrożenia,trudno gojące się rany, nie stosujemy w ostrym nieżycie żołądka, 1 łyżka wrzątku na szklankę gorącej wody, 15 minut parzymy pod przykryciem, pijemy 1-3 łyżki 2-4 razy dziennie, do użytku zewnętrznego z 10-15 kroplami Azulanu, torebka szałwii na 2/3 szklanki wrzątku, pijemy 2 razy dziennie, napar łyżka liści na szklankę wrzątku, parzymy 10 minut pod przykryciem, cedzimy, pijemy 2-4 razy dziennie po pół szklanki, napar z dodatkiem rumianku po łyżce liści szałwii i kwiatów rumianku na szklankę wrzątku, parzymy 10 minut pod przykryciem, cedzimy, pijemy 2-4 razy dziennie po pół szklanki, napar do użytku zewnętrznego 2 łyżki liści na szklankę wrzątku, parzymy 10 minut pod przykryciem, cedzimy, płuczemy jamę ustną lub robimy okłdy, dawniej wierzono, że uspokaja.