biologia roślin, histologia i biologia komórki...

Budowa liścia. Jest epiderma, pod nia miękisz palisadowy, który przechodzi w gąbczasty. W gąbczastym jest więcej chloroplastów. Palisadowy ma luźny układ komórek, duże przestwory międzykomórkowe, są w nim wiązki przewodzące liścia (nerwy). Epiderma nie ma chloroplastów, wyjątek to rosliny wodne i z wilgotnych środowisk. W epidermie dolnej są aparaty szparkowe (wodnych i z wilgotnych środowisk są w górnej epidermie lub z obu stron liścia). Gdy aparaty szparkowe są na dolnej stronie liścia to liście hypostomatyczne, gdy na górnej to liście epistomatyczne, gdy po obu stronach sa amfistomatyczne tak jest np. u kukurydzy Zea mays. Rośliny wodne mają chloroplasty w górnej epidermie na cokołach ponad powierzchnią liści. Komórki miękiszu palisadowego i gąbczastego kontaktuja się ze sobą. Komórki miękiszu palisadowego przekazują asymilaty komórkom miękiszu gąbczastego. Miękisz palisadowy ma chloroplasty. Nerwacja liścia u jednoliściennych jest róznoległa, jest kilka większych i szereg mniejszych wiązek przewodzących. Rośliny C3 mają miekisz C3, rosliny C4, miękisz C4. U kukurydzy są szparki po obu stronach liścia, miękisz C4 jest pod epidermą dolną i górną, przy szparkach są komory powietrzne. Powstały w wyniku działania karboksylazy PEPC, kwas jabłkowy jest transportowany do pochwy wieńcowej, otaczającej wiązkę przewodzącą. Tam atom węgla się odłącza od jabłczanu i kwas trójwęglowy wraca do miękiszu palisadowego. C4 jest u roślin z klimatu ciepłego. Rosliny plywające np. rdestnica Potamogeton sp. są dwa rodzaje liści, jedne całkowicie zanurzone i drugie pływające. Liście pływające mają od dołu miękisz gąbczasty, tkankę wzmacniającą i wiązkę przewodzącą. Kutikula jest cienka, żeby nie ograniczać parowania. Miekisz gąbczasty ma kolumnowy układ. Dolna epiderma może mieć zdegenerowane aparaty szparkowe. Miękisz gąbczasty przechodzi w aerenchymę, miekisz powietrzny, magazynujący powietrze. Gromadzi gazy trudno rozpuszczalne w wodzie. Komory powietrzne dzielone są przesłonami (diafragmami) na sektory, żeby po zranieniu liścia nie zalała ich woda. Rośliny wodne mają mało tkanki wzmacniającej, redukują drewno przewodzące wodę. Lepiej rozwinięte jest łyko. Strzałka wodna Sagittaria sagittifolia ma liście nad powierzchnią wody. Liść sosny Pinus sp. to szpilka. Szpilka jest przystosowana do deficytu wody i silnego nasłonecznienia. Żyje wysoko w górach. Wiązka przewodząca oddzielona jest endodermą ze skrobią, jest to cecha wspólna z łodygą. Cechą typową dla liścia jest miękisz asymilacyjny z chloroplastami. Górna pwoierzchnia szpilki jest płaska. Szpilkę pokrywa gruba kutikula, ściany komórkowe epidermy są grube i zlignifikowane. Pod epiderma jest hypoderma z włókien sklerenchymatycznych. Miekisz jest gęsto upakowany, komórki są palczaste, mają uwypuklenia do środka, żeby zwiększyć powierzchnię asymilacyjną, tam upakowane są chloroplasty. To cechy kseromorficzne (roślin żyjących w suchym środowisku). W miękiszu są kanały żywiczne. Rozmieszczenie kanałów oraz wiązek przewodzących to cechy systematyczne szpilkowych. W środku szpilki są dwie wiązki centralne, pomiędzy nimi są włókna, więcej włókien jest po stronie łyka. Pomiędzy drewnem i łykiem jest kambium, szpilka przyrasta na grubość, szpilki są stopniowo wymieniane co 3 - 4 lata. U szpilki komorę powietrzną przy aparacie szparkowym tworzy komórka miękiszu palisadowego w kształcie litery U. Te komórki tworzą miekisz powietrzny. Aparat szparkowy jest poniżej powierzchni szpilki. W miekiszu jest asymilacja, są wiązki przewodzące, pomiędzy wiązkami i miękiszem asymilacyjnym jest tkanka transfuzyjna. Jest ona tylko u nagozalążkowych, ma cewki i komórki miękiszowe. komórki epidermy są zgrubiałe i ściśle przylegaja do siebie. Komórki przyszparkowe tworzą komorę nad komórkami szparkowymi, tam gromadzi się wosk i pyly, ogranicza to transpirację. Dlatego szpilkowe są wrażliwe na zanieczyszczenia. Zanieczyszczenia blokują szparki i rośliny szpilkow usychają. Wydmuszyca piaskowa Elymus glaucus to trawa z obszarów ubogich w wodę. Przy niedoborze wody liść zwija się, na zewnątrz jest epiderma dolna bez aparatów szparkowych, zwinięcie możliwe jest dzięki silnie zwakuolizowanym pęcherzykowatym komórkom zawiasowym. Gdy mało wody jest spadek turgoru i liśc się zwija. Aparat typu Graminae jest w ruloniku z liścia chroniony przed wyschnięciem. Zwinięcie ogranicza transpirację. Liście są żebrowane, na szczytach żeberek komórki epidermy tworzą haczykowate wyrostki, haczyki te zazębiaja się i utrzymują zwinięty liśc. Sa grubościenne włókna sklerenchymatyczne, też chronią przed transpiracją. Dolna epiderma ma grubą kutikulę i nie ma szparek, komórki zawiasowe pozwalają się liściom zwijać. Cienkościenne komórki zwijają liść przez caly dzień. Rano gdy jest rosa, otwierają się. Oleander Nerium sp. kwitnie na biało i różowo. Kutikula ogranicza transpirację, aparaty są na dolnej powierzchni liścia. Są w kryptach, zagłębieniach. Tam epiderma tworzy włoski, chroniące przed transpiracją. Krypty wyścielane są martwymi włoskami. zapewniającymi stałe warunki wilgotności i temperatury. Roślina ma wielowarstwową epidermę, Jeden raz w ewolucji pojawiły się 3 - 4 warstwy komórek. Komórki są silnie zwakuolizowane, mają dużo kutyny. Od dołu jest kilka warstw kutyny. Miękisz najbardziej przyrasta od gory liścia, w dole słabiej. Miekisz jest wielowarstwowy, przy wiązce przewodzącej są włókna sklerenchymatyczne i kolenchyma - tkanki wzmacniające. Liście kseromorficzne ogólnie mają cechy zapobiegające parowaniu: grubą kutikulę, dużo tkanki wzmacniającej, szparki w zagłębieniach, martwe wloski, haczykowate komórki. Dominuje u nich ksylem. Dobrze przewodzą wodę. Sklerofity to rośliny sucholubne, dzielą się na sukulenty: gruboszowate Crassulariaceae, kaktusy Cactaceae, agawy Agavaceae, mają miękisz wodny. Liściowe mają miękisz wodny w liściach, łodygowe w lodydze. Żyją w klimacie z porą deszczową i suchą. W czasie deszczowej miękisz wodny gromadzi wodę. w Polsce jest rozchodnik Sedum sp.  W porze suchej wykorzystują zgromadzoną wodę. Łodygowe mają duże łodygi, liściowe maja krótką łodygę i duże liście. Kserofity mają mechanizmy ograniczające parowanie: grubą kutikulę, woski, włoski. Korzeniowe mają miękisz wodny w korzeniu, który jest najlepiej rozbudowany. Tkanki gromadzące wodę są najlepiej rozbudowane, pozostałe są zredukowane. aparaty szparkowe powstały w toku ewolucji ponieważ epiderma pokryta jest kutikul, która jest nieprzepuszczalna dla wody. Przez szparki jest parowanie wody, za tym idzie utrzymanie równowagi termicznej. Aparaty utrzymują też stężenie tlenu i dwutlenku węgla i zapewniają staly poziom fotosyntezy, pobieraja dwutlenek węgla i oddają powstały w wyniku fotosyntezy tlen. aparaty to układ przewietrzający, ich wielkość jest stała dla danego gatunku. Zarówno podczas otwarcia jak i zamknięcia maja taka samą długość 15 - 35 mikrometrów. Na powierzchni epidermy jest ich dużo do 1000 na 1 mm. U większości roślin sa w dolnej epidermie. U higrofitów są obu stronach liścia, są one na wzniesieniach, kolumienkach (kolumellach). Sklerofity mają aparaty w kryptach, w dolnej skórce, są one chronione włoskami. Kaktusy Cactaceae mają fałdy na łodydze, żeby chronić aparaty szparkowe przed parowaniem. W czasie suszy kaktus zużywa wodę, łodyga traci turgor, fałdy się zginają iaparaty są w fałdach. Hydrofity (rosliny wodne), nie mają aparatów, rośliny z pływającymi liśćmi mają na górnej powierzchni epidermy. Komórki szparkowe to jedyna komórki epidermy z chloroplastami. Ściany komórkowe nie mają plazmodesm, mogą mieć przenośniki i mieć charakter transportowy. Ściana komórkowa od zewnątrz komórki jest zgrubiała, w środku ma listwę, czyli zgrubienie otaczające szparkę. Pod szparką jest duży przestwór międzykomórkowy, kontaktujący się z głębszymi przestworami. Tędy wychodzą tlen i para wodna. Przestwór może być podzielony na odcinki przedni, środkowy i tylny. Nierównomiernie zgrubiałe ściany komórkowe dają szczelinę (szparkę), układ mikrofibryli w ścianie komórkowej decyduje o jej zamknięciu lub otwarciu. Mikrofibryle są ułożone promieniście do porów, gdy komórki wypełniają się wodą jest wybrzuszenie ścian komórek szparkowych i rośnie krzywizna komórek, ale nie objętość. Układ mikrofibryli warunkuje ruch cieńszych ścian, które odginaja grubsze. Na otwarcie szparek wpływają czynniki egzogenne: odpowiedni zakres światła (światło niebieskie; PAR), wilgotność powietrza, gdy duża otwierają się, gdy mała zamykaja się, przy wigotności jest transpiracja i endogenne: stężenie CO2 w tkance liścia, gdy spada szparki otwierają się, hormony, kwas indolino-3-octowy i abscyzynowy, stężenie jonów potasu. Jest różny kształt blaszki liściowej: równowąski, jest wąski i długi, całe długośc ma tą samą szerokość. Lancetowaty, ma zaostrzony koniec, jest podłóżny, delikatnie rozszerzony przy nasadzie. Podługowaty, przy nasadzie i na końcu delikatnie sie zwęża, środek jest rozszerzony. Łopatkowaty, koniec jest szeroki, nasada wąska, od połowy się rozszerza. Jajowaty jest owalny, koniec jest lekko zaostrzony, na końcu jest węższy niż u nasady. Odwrotniejajowaty u nasady jest węższy niż na końcu. Eliptyczny ma oba końce słabo zwężone, boki są szerokie, cały jest dłuższy niż szerszy. Rombowy, środek jest szeroki, oba końce wąskie. Deltoidalny przy nasadzie jest szerszy, nasadę ma wąską, po najszerszej części stopniowo się zwęża. Korągły z nasadą sercowatą, jest okrągły, nasada rozgałęzia się na 2 okrągłe części. Okrągły tarczowaty, jest okrągły. Nerkowaty, nasadajest podzielona na 2 okrągłę części, całość ma kształt nerki, fasolki. Trójlistkowy o listkach sercowatych, 3 listki wyrastają z jednej szypułki, leża do okoła niej. Dłoniastozłożony, długie odcinki odchodzą promienisto od wspólnej podstawy. Parzystopierzasto złożony, listki parami odchodzą od osi, koniec osi bez listka. Nieparzystopierzasto złożony, na końcu osi jest listek, pozostałe są ułożone naprzeciwlegle na osi. Przerywanopierzasto zlożony, listki są ułożone parami, para większych i para mniejszych na przemian. Nasada blaszki liściowej jest klinowata, stopniowo blaszka się rozszerza. Zaokrąglona przy ogonku jest okrągła. Ucięta, przy ogonku jest płaska. Sercowata ma zaokrąglone brzegi w okół ogonka. Strzałkowata, ostre częsci blaszki są po obu stronach ogonka liściowego. Oszczepowata ma przy ogonku po obu jego stronach ostre, prostopadłe do niego częsci. Uszasta. Po obu stronach ogonkach rozrasta się w dlugie części. Przerośnięta porasta ogonek liściowy, który ją przebija.  Podział blaszki liściowej jest pierzastowrębny, gdy blaszka dzieli się na ząbkowate odcinki. Dloniastoklapowany, równe odcinki odchodzą promieniście od blaszki, są płytko wcięte. Pierzastoklapowany, odcinki odchodzą od blaszki w jedną stronę np. w górę, sa płytko wcięte. Dłoniastodzielny, odchodzące promieniście odcinki są głęboko wcięte. Pierzastodzielny, odchodzące w górę odcinki są głęboko wcięte. Dłoniastosieczny, promieniście odchodzące odcinki dzielą się na mniejsze odcinki. Pierzastosieczny, odcinki zaczynają się przy samej osi. Podwójnie pierzastosieczny, odchodzące od cienkiej osi odcinki dzielą się na mniejsze. Stopowosieczny, z jednego miejsca wychodzą odcinki tworzące w okół tego miejsca okrągłą wiechę. Lirowaty u nasady jest wąski, dzieli się na odcinki, na końcu jest szeroki i iniepodzielony. Haczykowaty u nasady jest niepodzielony, środek ma szerszy i podzielony na odcinki, koniec ma ostry. Brzeg blaszki liściowej jest cały, gładki. Karbowany, ma okrągłe karby. Orzęsiony, ma rzęski. Piłkowany ma trójkątne ząbki. Podwójnie piłkowany, ząbki są naprzemian większe i mniejsze. Ząbkowany ma ostre ząbki. Ościsto ząbkowany, ząbki są jeszcze bardziej cienkie i ostre. Szczyt blaszki liściowej jest wycięty, ma ostre wgłębieniu. Zaokrąglony jest okrągły. Ucięty jest płaski. Tępy jest lekko zwężony. Z kończykiem ma na końcu ostry kończyk. Ostry jast ostry. Długo zaostrzony wydłuża się w ostry koniec. Są dane typy ulistnienia: okółkowe, gdy z węzła wyrasta kilka liści dookoła łodygi, naprzeciwległe, gdy z węzła wyrastają dwa liście naprzeciwko siebie, skrętologłe, gdy linia łącząca nasady liści wyrastających z węzłów spiralnie otacza łodygę, naprzemianległe, gdy z węzła wyrasta jeden liśc z jednej strony, z drugiego jeden liść z drugiej strony i tak na przemian, nakrzyżległe, gdy dwa liścienie wyrastają z jednego węzła.