Czarnuszka siewna

Czarnuszka Nigella so. to roslina zielna znana od starożytności, Egipcjanie wierzyli, że wyleczy wszystko opróćz smierci, jej zwolennikami byli Nefretete, Kleopatra i Tutenchamon, królowe wykorzystywały olejek w celach kosmetycznych. Wg Bibli była przyprawa dodawana do pieczywa. Dioskorides, Pliniusz Starszy i Galen opisywali jej nasiona jako przyprawę do chleba i lek na wiele chorób. W starożytnym Rzymie uważano, że jej nasiona łagodzą zapach ust pozostały po zjedzeniu czosnku. W całej Europie była uprawiana od wielu lat.
Czarnuszka to roslina dwuliścienna z rodziny jaskrowatych Ranunculaceae ma 14 dziko rosnących gatunków w Pd Europie, Pn Afryce i Zach. Azji. Jest jednoroczna, dorasta do 15-60 cm wysokości, wznieisone, rozgałęzione łodygi, liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, dużę kwiaty, barwne działki i płatki zmienione w kubeczkowate miodniki, owoce to 5-10-nasienne, częściowo zrosnięte mieszki.
Czarnuszka siewna Nigella sativa pochodzi z Azji południowo-zachodniej, porasta całą Pd Europę, w cieplejszych rejonach Europy Srodkowej jest chwastem i rosliną ruderalną, uprawiana na południu i wschodzie, roslina lecznicza i miododajna. Ma 20-50 cm wysokoci, wzniesione, rozgałęzione łodygi, podwójnie pierzastosieczne liście, równowąskie odcinki, duże, od 3 cm, białawe kwiaty, niebiesko unerwione, pojedynczo wyrastaja na szcyztach pedów, płatki korony zmienione w dwuwargowe miodniki na trzonkach, wiele pręcików, 5-10 słupków, owoce to zrośnięte od dołu mieszki z wieloma nasionkami. Kwitnie od czerwca do lipca.
Nasiona zbiera sie z mieszkami w miarę dojrzewania mieszków od lipca do początku października, suszy sie je, gniecie, wybiera nasiona, ma tłuszcze, melantynę i inne saponiny, gorycz nigellinę, cukry, białka, garbniki, alkaloid damasceninę. Nasiona i wyciągi działają przeciwbakteryjnie, moczopędnie i żółciopędnie, przeciwrobaczno, u kobiet zwiekszają laktację i regulują miesiączkowanie. Właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne wykorzystuje sie lecząc przeziębienia, zapalenie zatok i katar, można własnoręcznie zrobić krople do nosa-łyżke rozdrobnionych nasion zalewamy 100 ml roztworu fizjologicznego soli 0,9%, gotujemy, odstawiamy na pół godziny, cedzimy, uzupełniamy roztworem soli do 100 ml, filtrujemy przez watę, kilka razy dziennie wprowadzamy do obu dziurek w nosie przy pomocy dozownika-spryskiwacza. Stymuluje układ immunologiczny, pomaga w alergii i astmie, pomaga zwalczyć bakterie i wirusy, ma więcej sił, łatwiej mu uporać sie z uczuleniami, pomaga zwalczyc przeziębienie i grypę, w astmie ułatwia wyksztuszanie wydzieliny, rozszerza oskrzela, dzięki temu łagodzi objawy choroby, polecany jest napar z czarnuszki, lyżkę rozdrobnionych nasion zalewamy szklanka wrzątku lub wrzącego mleka, odstawiamy na 20 min i cedzimy, pijemy 2-3 razy dziennie po 100-150 ml można osłodzić miodem, w chorobach układu oddechowego pijemy małe dawki co 2-3 godziny, naparem mozna przemywać skórę trądzikową i łojotokową. Kolejny specyfik to olej z czarnuszki znany i uzywany od dawnych czasów, ma nienasycone kwasy tłuszczowe m. in.l linolowy i linolenowy, reguluja on epracę organizmu, olejki eteryczne poprawiające samopoczucie i funkcjonowanie oskrzeli, witaminy i minerały, dzieki, którym poprawia stan włosów, skóry i paznokci. Dorosły może jeść 2 razy dzienne po łyżecce oleju, dzici połowę łyżeczki.
W Azji Mniejszej, Indiach, zachodniej Europie i USA nasiona to przyprawa, najpierw smak jest gorzki, potem korzenny, przypomina pieprz, zapach przypomina gałke muszkatołową, czarnuszka przyprawia się chleb i inne pieczywo (dostępne tez w Polsce), mozna dodawać je do przetworów warzywnych i tlustych potraw mięsnych np. baraniny, nie drażni sluzówki żołądka, mogą je jeść osoby z problemami żoładkowymi.
Czarnuszka damaceńska Nigella damascena rosnie dziko w północnej Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie, pd-wsch i pd Europie, u nas uprawiana w ogrodach ze względu na piekne kwiaty cięte do wiązanek i bukietów, ozodbne sa kwiaty i owoce, roslina owadopylna, miododajna, podobne własciwoście zdrowotne jak siewna. Rozgałęziona, wzniesiona do 50 cm łodyga, skrętoległe ulistnienie, podwójnie pierzastosieczne liście, nitkowate latki, duże do 6 cm średnicy kwiaty promieste otoczone kilkoma wielokrotnie postrzępionymi liśćmi, jasnponiebieskie lub białe działki okwiatu, ozdobne odmiany maja inne kolory, owoce to nagie, rozdęte mieszki, kilkakrotnie wieksze niz u siewnej, najpierw zielone, dojrzałe brunatne, mieszki mają wiele nasion o landrynkowym zapachu, kwitnie od maja do sierpnia, łatwa w uprawie roślina, lubi pelne slońce, żyzną, przepuszczalna glebę, trzeba ją regularnie podlewać. 
Czarnuszka polna Nigella arvensis dziko rosnie w pd i Śrokowej Europie, także na Wyspach Brytyjskich, u nas to chwast zbóż, rosnie rzadko na miedzach, ugorach i miejscach ruderalnych w pd Polsce to archeofit, w pn efemerofit, dorasta 20-40 cm, kwitnie od lipca do września, kwiaty na długich szypułkach nie są otoczone liśćmi, jasnoniebieskie, zielono użyłkowane działki kielicha zakończone sa ostrym wyrostkiem, owoce to nagie, zrośnięte do połowy mieszki z duzymi przestworami powietrznymi i wieloma czarnymi nasionami, pierzastosieczne liście z nitkowatych latek, podobne właściwości lecznicze do siewnej, medycyna ludowa wielu krajów wykorzytsuje ja do leczenia zaburzeń trawienia, umieszczona na Czerwonej Liście Roslin i Grzybów Polski w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem.
Czarnuszka hiszpańska Nigella hispanica chętnie uprawiana w ogrodach, drasta do 40-60 cm, ma pierzaste liście, delikatne, kilkucentymetrowe kwiatostany z niebieskimi kwiatami z brazowo-czarnym środkiem, po przekwtnięciu ozodbą są promieniście skupione wokół osi pędu owoce, uprawiana na cięte kwiaty.
Czarnuszka orientalna, wschodnia Nigella orientalis dorasta do 30-50 cm, ma drobne, poniżej 3 cm średnicy żółte kwiaty, zielone owocostany przypominaja koronę, p[ierzastosieczne, nitkowate liście, kwitnie w lipcu i sierpniu, nadaje sie na rabady, głównie do ogrodów w stylu rustykalnym.
Czarnuszka całolistna Nigella integrifolia wzniesiona rozgałęziona łodyga, liście lancetowate, długie, wiotkie, ulistnienie okółkowe, kwiaty z fioletowymi działkami, lancetowate podsadki, owoce to zrośnięte mieszki w owocostany. Roslina ozodbna, na bukiety i do ogrodów. Na podstawie dodatku do archiwalnego nr Aury nr 8/2013 Zioła a Zdrowie nr 180.