Ekologia roślin 11

Palinologia zajmuje sie pyłkami. Pyłek sosny ma komory powietrzne, pyłek babki Plantago sp., stokrotki polnej Bellis perennis, bodziszka Geranium sp., pokrzywy Urtica sp., jaworu Acer pseudoplatanus, grzybieni Nymphea sp., prawoslazu Althaea sp. Pokrzywa jest wiatropylna, ma gładki pyłek bez wyrostków. Pyłek roslin wiatropylnych jest mały, śr. 20-80 mikrometrów, u owadopylnych ma 10-300 mikrometrów, egzyna wiatropylnych jest mało porowata, suchy pyłek, bez lepkich substancji, duża prod. pyłku, wiele ziaren pyłku na kwiat lub kwiatostan, kotka leszczyny Corylus avellana 4 mln, kłos kukurydzy Zea mays 18500000, żyta Secale sp. 27000000, szczaw polny Rumex acetosella 393000000. Lotnośc pyłku zal. od prędkości opadania, prędkośc opadania zal. od st. masy do pow. Im mniejsze ziarno/mniejsza pow. tym wolniej opada, jest wieksza szansa na zapylenie. własciwości pyłku niektórych drzew i krzewów ma 143 mikrometrów śr. ziarna, 0,7 km zasięg lotu, np. leszczyna śr 24 mikrom prędkośc spadania 2,7 cm/s zasięg 132 km. palinolog Jadwiga Dyakowska zważyła pyłek, pyłek kukurydzy waży 449 mikrom, pokrzywy 3 mikrom. Badamy parametry by poznac zasięg pyłku. Chwytanie pyłku, na zszczycie zalązka jest kropla cieczy, okrytonasienne maja zwiększoną pow. znamienia słupka, cis Taxus baccata ma kroplę cieczy przy mikropyle, miłorząb Ginkgo sp. i sosna też, miłorząb jest dwupienny, na żeńskich osobnikach sa poj. zalązki, w czasie kwitnienia wydzielają krople cieczy, zapylający pyłek leci na dużą odl. Okrytonasienne mają rozbudowane znamie słupka, jest rozgałęzione np. u orzecha włoskiego Juglans regia, postrzepione znamiona w żeńskich kwiatach złozonych z samych słupków, u wiatropylnych brak powabni, nie ma zapachu, nektaru, redukcja okwiatu, duże znamiona są liczne piórkowate lub pędzelkowate, sybki pyłek, produkowany w ogromnych ilościach, często kwiaty rozdzielnopłciowe, osobno męskie i żeńskie na 1 osobniku, jednopienne i na osobnych dwupienne, często kwitną przed rozwojem liści, gromadne dojrzewanie roslin wiatropylnych, rozwój kwiatów przed liśćmi ułatwia dostęp pyłku do słupka. Klasyfikacja ekologiczna kwiatostanów anemogamicznych 1. immortiflorae nieruchome u pałki Typha sp., jodły Abies sp., cisu Taxus sp., sosny Pinus sp., jerzogłówki Sparganum sp., modrzewiu Larix sp. 2. Longiscaminae długopręcikowe u traw Poaceae, turzycowatych Cyperaceae 3. Amentiflorae kotkowe męskie kwiatostany w kotkach u leszczyny, wierzby Salix sp., brzozy Betula sp. 4. Penduliflorae zwieszające kwiatostany na długich, wiotkich szypułkach u buka Fagus sp., dębu Quercus sp., jesionu Fraxinus sp., konopi Cannabis sp., palm Palmae 5. explodiflorae eksplodujące, męski kwiatostan otwiera się eksplodująco wysypując pyłek u pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica cały kwiat odrywa się i otwiera sie gwałtownie przy pęcznieniu woreczka pyłkowego. Nieruchome to np. modrzew Larix sp. nagonasienne, męskie i żeńskie szyszki na tych samych osobnikach, różowa szyszzka jest żenska, męska żółta, ma wiele pylników, kwiatostany na jednym os. dojrzewają w różnym czasie, żeński otworzył sie przyjął pyłek innej rosliny, potem otwiera sie męski, ochrona przed samozapyleniem. u sosny męskie i żeńskie rozwijają się osobno, gdy żeńska jest dojrzała i ma nasiona, jest młoda męska. u jodły Abies sp. męskie szyszki rosna pionowo, żeńskie na krańcach pedów, cis pospolity Taxus bacata ma osobno krzewy męskie i żeńskie, jest dwupienny kwitnąć szyszki męskie sypia pyłek, żeńskie mają zalążki z osnówką, kupulą, ornitochondria, roznoszenie owoców przez ptaki jedzące osnówki. Pałka wodna Typha sp. na szczycie ma męskie kwiatostany, kolby, żeńskie są niżej, okwiat zmieniony meski i zeński oddzielone sa od siebie, owoce, orzeszki maja puch, anemochoria, rozsiewanie nasion przez wiatr. jerzogłówka ma kuliste kwiatostany żeńskie i męskie, żeńskie mają same słupki, gałęziasta S. ramosium maja dojrzałe zalążnie w żeńskim, meskie mają długie pręciki na wolnych n itkach, trawy i turzyce podst. element kwiatostanu traw to kłosek z obupłciowymi kwiatami, poj. słupek na szczycie zalżni, dł. znamie, 3 pręciki z nitkami wydłużającymi się w czasie kwitnienia, ich główki mają dwa pylniki, w powietrzu jest deszcz pyłkowy. Dmuszek jajowaty Lagurus ovatus ma wystające na zewnątrz główki pręcikowe, kukurydza jest jednopienna i rozdzielnopłciowa, jeden osobnik ma kwiatostany męskie i żeńskie, u góry są słupki z długimi znamionami najdłuższe maja do 75 cm, po złapaniu pyłku rozwija się kwiatostan żeński, meski zamiera, rozwija się kolba, włosy to pozostałość długich znamion. Turzyce Carex sp. są są rozdzielnopłciowe, jednopienne, żeńskie mają słupki w kącie przysadek, męskie mają w kątach przysadek 3 pręciki, w dole pędu są żeńskie, w górze kotkowate mąskie w wolnych kolbach, leszczyna jest jednopienna i rozdzielnopłciowa, pręciki są na wiotkiej osi, męskie sa zółte, żeńskie to poj. słupki z rozgałęzionymi znamionami, żeńskie kotki brzozy rozpadają się po zapyleniu, mają same słupki, męskie kwiatostany są cieńsze, brzoza brodawkowata Betula pendula ma zwisające kwiatostany na wiotkich szypułkach, daje to wytrącanie pyłku. Buk zwyczajny Fagus sylvatica z bukowatych Fagaceae ma męskie i żeńskie kwiaty na 1 osobniku, pojedyncze kwiaty żeńskie są po 1-3 w kątach liści, maja same słupki we wrzecionowatym utworze po zapyleniurozwija sie owoc, otaczający nasiona, męskie to skupienia pręcików na długich szypułkach, poruszanych wiatrem i wysypujących pyłek. Dąb purpurowy Quercus rubor, kwiaty żeńskie to poj. słupki w miseczkowatym tworze, który drewnieje po zapyleniu, po zapłodnieniu są żołędzie-owoce, męskie to skupienia pręcików na długich, wolnych szypułkach, daje to skuteczne zapylanie. Jesion wyniosły Fraxinus excelsior kwitnie w kwietniu i maju, ma kwiatostany meskie, żeńskie i obupłciowe na jednym osobniku, kwiatostany na dł. szypułkach, pęczki kwiatostanów są nieorzróżnialne z daleka, konopie siewne Cannabis sativa to roslina włoknodajna, lejodajna, uprawiana w Polsce, orzeszki to karma dla ptaków, pochodzi z Azji, jest rozdzielnopłciowa, dwupienna, meskie kwiaty to płoskońki, żeńskie głowacze, żeńskie są w kątach liści, męskie skupione na wiotkich szypułach, po wysypaniu pyłku płoskonie zamierają, zostaja żeńskie pędy z kwiatami. Chmiel zwyczajny Humulus lupulus rozdzielnopłciowy, dwupienny, męski kwiat ma 5 pręcików, męskie sa zebrane w wiechotki na dł. szypułach, żeńskie maja slupki w koncach przysadek, zebrane są w szyszki wydzielają olejki. Palmy Palmae z rodziny arekowatych Arecaceae to drzewiaste rosliny spokrewnione z trawami, sa jednoliścienne, mają zdrewniały pień, kłodzinę i pióropusz liści, u podst. liści sa kwiatostany obupłciowe, męskie lub żeńskie, obupłciowe sa ladne, karłatka niska Chamaerops humilis to palma z Europy, kwiatostany męskie, żeńskie i obupłciowe są na różnych osobnikach, żeński osobnik ma owocki, orzeszki, daktylowiec właściwy Phoenix dactylifera jest dwupienny, rozdzielnopłciowy, sztuczne zapylanie w Mezopotamii 1500 l. p. n. e. w Nimrud. Eksplodujące- meski otwiera się eksplozyjnie, rozrzucając pyłek np. pokrzywa zwyczajna, rozdzielnopłciowa, jedno lub dwupienna, męskie mają 4 pręciki, żeńskie kwiatostany są groniaste, mają 1 słupek, gdy dojrzewa kwiatostan męski rośnie dł. nitek pręcikowych, kwiat eksploduje, otwierają sie pylniki i chmura pyłku jest rozpylana w powietrzu, szczyr Mercurialis sp. z wilczomleczowatych Euphorbiaceae jest rozdzielnopłciowy, dwupienny, 1-3 żeńskich słupków sa kątach liści, męskie to skupienia pręcików, cały kwiat może oderwać sie przy silnym wietrze. Mała skutecznośc anemogamii, bo bezadresowy transport pyłku, UV niszczy komórki pylku, pyłek długo jest w powietrzu, krótko zyje np. grab Cerpinus sp. po 8 godz. na swietle 98% pyłku jest martwa, w zalążku wiatropylnych jest tylko 1 zalążek, kwitną wczesna wisną przed owadami, zbiorowska z silnym wiatrem, w Europie jest 115 roslin wiatropylnych, nad morzem we Fryzji jest 1/2 tej puli, w Grenlandii 1/3, na Kaukazie 2000 m wys. 1/9, w Polsce 22 %, zagadnienia ewolucyjne, pierwotna wiatropylnośc u nagozalążkowych, u okrytozalązkowych wtórna, ewolucja wsteczna, zanik okwiatu żeby oszczędzać energie i zasoby, u niektórych roslin oprócz anemogamii jest entomogamia np. u welwiczii przedziwnej Welwitschia mirabilis, żadki kwiat pustynny w płd. Afryce, rosnie na pustyni mgłowej nad Atlentykiem. długowieczne drzewa z klasy gniotowych Gnetopsida, drzewo ma pień w ziemi, jest ukryty, wystaje 30 m, są męskie i żeńskie szyszki na osobnych okazach, wiatropylne i owadopylne, męskie mają same pręciki, żeńskie mają zredukowany zalążek, lepki płyn przywabia owady, moga byc obuplciowe kwiaty, sagowce Cycas sa rozdzielnopłciowe, dwupienne. Mikrotstrobile to męskie szyszki z dużymi pylnikami, makrostrobile to żeńskie, zapylają chrząszcze, kwiaty maja silny zapach, jest tu sagowiec Cycas sp., storczyk dwulistnik Ophrys sp. zapylaja pszczolinki Adrena, kwiat ma kkształt samicy owada i zapach jej feromonów, to upodobnienie to mimikra, kwiat wabi samca owada, dwulistnik pszczeli Ophrys apifera, jedyny gat. wiatroplny lub czasem samopylny, jest specjalizacja zapylania do zwierząt, długie nitki pręcikowe z maczużka pyłkową, babkę średnia Plantago media najpierw zapylaja owady jedzące pyłek, potem jest wiatropylna. Różny czas rozwoju kwiatów męskich i żeńskich, ambrozja morska Ambrosia maritima ze złożonych Compositae pochodzi z Płn ameryki, inwazyjna na płd Europy, kosmopolityczna, wiatropylna. Palinologia i monitoring pyłkowy, badania alergologiczne, badania nad pyłkiem, uczulają kwiaty wiatropylnych: ambrozja, brzoza, wełnianka rosnie na torfowiskach, leszczyna kwitnie późną zimą, inne przykłady to szarłatka Phytolacca sp. rosnie na Sycylii, sa kserotermiczne zbiorowiska z ostnicą Stipa sp., trawa pampaspwa w Płd Ameryce Cordateria selloana u nas jest ogrodowa.