Ekologia roślin 13

 Ornitogamia to zapylaniem przez ptaki, zapylanie biotyczne, to zoogamia-zapylanie przez zwierzeta, odmiana mutualizmu, przystosowania fizjologicznego i morfologicznego obu partnerów, zal od zapylacza, biotyczne zapylanie to entomogamia (entomofilia), przez owady, chrząszcze careoofilia, pszczoły mellitofilia, mezomellitofila przez pszczolinki, necrocareofilia-chrząszcze padlinożerne, muchy-myofilia, sapromyofilia-padlinożerne muchy, myrmekofilia-mrówki,psuchofilia-motyle, spirgofilia-ćmy, ornitofilia-ptaki, malakofilia-ślimaki, ssaki: nietoperze-chiropterofilia, torbacze-teriofilia, ludzie antropofilia. Są różne przystosowania do ornitogamii, w strefie umiarkowanej, w tropikach ptaki maja stały dostęp do pokarmu, w Polsce jest przy wylęgu młodych, zima trudno o pokarm. Zapylanie od rana do nocy, w tropikach najwieksza prod. nektaru jest ok. 7 rano. 50 gat. ptaków je prdukty kwiatów 2 tys. gat. roslin. Związki ptaków i roslin, zgodnie z zasiegiem zach. półkuli kolibry, Andy, wscg. Afryka, płd ahary nektarniki, Azja, Himalaje, Japonia, Chiny miodojady, nektarniki, papugi lory, Azja płd. Palestyna i Izrael Ronantus acacia i Nectarina osea. Zach. Lablador, Ziemia Ognista maja ornitogamię. Ptaki są eutropowe, wąsko dostosowane do gat., nie wiemy kiedy powst. ornitogamia. Prawdopodobnie w suchym i gorącym klimacie, ptaki spijały z kwiatów wodę i nektar. Wzajemne przystosowanie ptaków i roslin, w trzeciorzędzie żyły allotropowe i hemitropowe gat. zapylane przez ptaki, na płn było zlodowacenie, na płd barwne, połyskliwe ptaki. Dziób, głowa i podgardle były połyskliwe, zbliżone kolorystycznie do zapylanych kwiatów. Podobne części ciała ptaków i kwiaty. W polskiej florze kopalnej są rosliny ornitogamiczne i szczątki papug. Allotropowe gatunki-brak korelacji, hemitropowe-częściowa specjalizacja, eutropowe-ścisłe przystosowanie, ginie ptak, ginie roslina. ścisła korelacja między gat. ptaka i rosliny. Porschbadał korelacje ptaków i roslin. długotrwałe oddziaływania między rosliną i ptakiem dały korelację. Nektarnik palestyński Nectarina osea, samce sa ładnie ubarwione, połyskliwe, samiczki szare, zajmują sie potomstwem, żyja na pustyni w Izraelu i Palestynie. Na akacji krzewie gorejącym Acatia nilotica pasożytuje jemioła Loranthus acaciae, latem zapylają ja ćmy, zimą ptaki. Ptaki eutropowe maja wąski stopień przytsosowania do zapylania danych gat. kolibry Trochilidae, nektarniki Nectarinae, miodowniki Myzae, cukrzuki Coerebidae, sierpodzioby Pomatorhinae. Konwergencje małe ciałka, długie, zakrzywione dzioby, szczotkowate języki z pędzelkowatym końcem, orientacja wzroku, ptaki nie czują zapachu lub słabo czują, sprawny lot, zawisają przy kwiatach bez grzędy z mosnbych pędów, przysiadaja na kwiatach, przy kwiatach lub na mocnych pędach. Kwiaty i pędy tworza grzędy, przysiadaja na nich wróblowate Passiridae. Ptaki hemitropowe i allotropowe, nektar to gł. źródło utrzymania dla eutropowych dla hemi i allo to owady, owoce roslin, ornitogamia jest w czasie kwitnienia tych roslin, jedza nektar, gdy nie ma kwitnienia jedza owady i pajęczaki, tu sa papużki gł. australijskie, rajskie ptaki Paradisaeidae, wilgi Oriolidae, dzięcioły Picinae i inne. Kwiaty ornitogamiczne są duże o mocnej mechanicznej konstrukcji, mają dodatkowe pędy (grzędy), brak zapachu, duże kwiaty, jaskrawe: zielone, czekoladowe, czerwone, pomarańczowe, białe zapylane sa rano i o zmroku. Eutropowe to kolibry i jeżyki Apodidae, syndrom kwiatów: żywe, kontrastujące ze soba kolory, rzadko białe i ciemno fioletowe, brak wyznaczników nektaru lub sa proste, ptaki maja ukształtowany wzrok i widza nektarniki, sa inteligentne, nie trzeba wyznaczników, morfologia kwiatów, kwiaty mają rurki, siatkowate kształty, symetrię promienistą, są aktynomorficzne lub zygomorficzne-bez symetrii. Kształt butelkowaty: małe płatki korony, duże znamiona, małe pręciki, zapylaja ptaki z długimi językami, duzymi dziobami, kwiaty mają dolną wargę wiekszą niz górną, pręciki i słupek razem sa w górze kwiatu, który jest szeroki, zwęża się w rurkę dla dużych dziobów ptaków. Nektar jest płynny, duża prod., ma wiele aminokwasów, jest w dolnej części kwiatu u nasady, w różnych układach miodników, ptaki potrzebują dużo energii, kolibry jedzą 2 razy więcej niż ważą. Kwiaty bezzapachowe lub słaby zapach, ptaki nie maja węchu, czas kwitnienia, kwitna przez cały dzień, brak peridyczności, zwykle ptaki sa dzienne, rzadko nocne, mocna konstrukcja, mocna budowa morfologiczne, sztywne, grube nitki pręcików, system kapilar chroni przed wypływaniem nektaru, ptaki mają duży, mocny, ciężki dziób otwierający kwiaty, zróżnicowane zapylanie u wielosiłowatych Polimoniaceae, zróznicowane płatki korony, gdy zapylanie przez pszczoły sa krótkie, samopylne, klejstogamiczne nie otwieraja się, mały okwiat i pręciki wciskaja koronę jak przy nietoperzach. Kwiaty ornitogamiczne typ pędzelkowaty-duzo pręcików zebranych w pędzelek, mało słupków, mięsiste płatki korony jedza ptaki np. ketmia Hibiscus sp., lipowate Tiliaceae, typ dzwonkowate pręciki i słupki zrosnięte w prętosłup, schowany w koronie, typ koszyczkowate u Protea mellifera, dużo płatków korony, słupki i schowane, typ rurkowate u Erica tubiflora korona zrosnięta, na końcu luźne płatki, typ kielichowate np. u Bromea latifolia płatki korony i działki kielicha podobne do dzwonkowatych, narządy rozmnażania wystaja poza kwiat, prętosłub lub słupki i pręciki, typ szczoteczkowate np. u Calystegia lanceolata, okwiat zredukowany, pręciki i słupki berwne to wabik dla ptaków, typ żagielkowate u Eritrichium indica, brak symetrii lub 1 okwiat tworzy żagielek, duzo zrosniętych pręcików, słupek wolny lub z rosnięty z nimi, typ eksplodujące Loranthus sp. płatki i prętosłup sa zrosnięte, nasiona eksplodują na zewnąrz. Ptaki rabusie np. wróblowate, lecą w korony drzew i jedzą nektar, ocieraja sie o elementy kwiatu i zabieraja pyłek, miodniki, nektarniki, nektaria to utwory gruczołowe wydzielające naktar, w kwiecie to kwaitowe, wyrostki dna kwiatowego, sa na płatkach lub zmienionych prątniczkach, pozakwiatowe to ogonki liściowe u czereśni Prunus avium, liście-akacja Robinia pseudoakatia, przylistki-bób Vicia faba, kąty nerwów liściowych-katalpa Catalpa sp.,  w kwiatach wabi owady i ptaki, pozakwiatowy mrówki chroniace rosliny przed szkodnikami, nektar powst. z asymilatów, to wodny roztwór zw. chem. skład zal. od klimatu i rosliny, kilkadziesiąt procent to cukry, sole potasu, kwasy org. jabłczany, bursztyniany, szczawiany, cytryniany, olejki eteryczne, zw. zapachowe, barwniki, witaminy, alkaloidy, robia je skórka wydzielnicza, włoski lub gruczoly. Na pow. miodników, w przestworach międzykomórkowych idą szparkami na zewnątrz cukry, glukoza, fruktoza, mannoza, sacharoza, galaktoza, glikozydy, digitalina, nityna, eskulina, alkaloidy, akonityna, skopalamina, saponiny, nektar idzie na zewnątrz na pow. miodników lub do przestrzeni międzykomórkowej i szparkami na zewnątrz. Wilczomlecz Euphiorbia sp. ma miodniki kwiatowe, dużo pręcików, jeden słupek, E. evansii miodniki robia duzo nektaru, laurowisnia wschodnia Prunus laurocerasus, kąty nerwów, czereśnia Cerasus avium, nasada liścia, wyka płotowa Vicia sepium, przylistki, Paya culensis ananasowate nektar robi kwiatostan, duzy kwiatostan 1/4 litra nektaru. Kolibry Trochillidae 300 w obu Amerykach, nektarniki w Europie, przystosowanie dziobów-krótkie, cienkie, zakrzywione, zależą od typu kwiatów, papugi Psittaciformes i ziarnojady Fringillidae mają górną cześć ostra i zakrzywioną, dolną krótką i masywną, język dłuższy lub krótszy, od rurki kwiatowej, trudny dostęp do nektaru, róznice między płciami, samica karmi kwiatów, dostosowanie budowy do kwiatów, długi, zwinięty wzdłuż czaszki język, na końcu podzielony w pędzelek, nektarniki mają długie języki, cukrzyki Coerebidae ze szczoteczką na końcu, morfologia i anatomia języka kolibra, jezyk wysysa nektar, ma pochewke kryjącą, mechanizm wysuwający język z dzioba, ptaki zbierające nektar nie zawsze biora pyłek, rabusie przekłuwaja kwiat z boku lub zjadaja całe kwiaty, w Europie wróble przebijaja kwiaty krokusów Crocus sp. Kolibry zyją tylko w Nowym Świecie, największa różnorodnośc pod równikiem-330 gat, 10 gniazduje na płn. od Meksyku, niektóre odbywaja dalekie coroczne wędrówki np. rudaczek północny Selasphorus rufus z Meksyku na Alaskę, najwiekszy ma 22 cm od głowy do ogona np. gigancik Patagona gigas, najmniejszy 6 cm od głowy do ogona, masa 2-20 g, budowa ciała-skrzydła poza odc. barkowym maja zrosnięte stawy, obrót o 180 st, loty zawisające, ruch w przód, bok i tył, 60 ruchów skrzydeł na min, najmniejsze 80 na sekunde, krókie zrywy, tętno w spoczynku 300 uderzeń na min. w locie 2200, lecąc za jedzeniem ma odrętwienie, serce zwalnia do 30 uderzeń, chowaja głowy, przezyją głód, długi, cienki dziób, rozgałeziony język, chłeptanie i picie, rozwija się i cofa 13 razy na sekundę, kości zrosnięte w stawach skrzydeł, 20% objetosci to masa, ruch stojący, zawisanie, boczny, upierzenie połyskliwe i kolorowe, dymorfizm płciowy, kolorowe samice, żyja na nizinach, w górach, na pustyniach i w trawach, jedza wiele roslin z nektarem, koliber sięga dziobem do dna kwiatu, ociera sie łebkiem o pręciki i przenosi pyłek na następny kwiat, rudaczek północny Selasphorus rufus żyje najdalej na płn. regularne wędrówki sezonowe do Meksyku, fermandesik Sephanoides sephanoides w Ciesninie Magellana, Ziemia Ognista, wędruje na płn. Kolibrom trzeba wody do kapieli i zwilżania piór, lodigesja Loddigesia mirabilis żyje w Andach 5000 m n.p.m. buduje gniazda w kształcie czarek z włókien roslinnych i pajęczyn, samica wysiaduje jaja, puchatek barwny Eriocnemis mirabilis zawisa pod kwiatem i zbeira nektar. kolibry to najmniejsze ptaki świata, całk. dł. z dziobem nie przekracza 10 cm. Patagona gigas patagońskie i chilijskie Andy, marakuję Passiflora sp. zapylaja kolibry. Pióra sterówki mają funkcje ozdobne u kolibrów. Kolibry zapylają Bartsia sp. Cuzco w Peru. Nektarniki Nectariniidae sa afroazjatyckie, wróblowe, 120 gat. gł. sa w płd. Afryce, płd-wsch Azji, 1 gat. w Australii, wielkośc kolibrów, piłkowane krańce dzioba na brzegach, język rurkowaty, rozwidlony na końcu, równoucięty ogon, dobrze lataja, wisza w powietrzu, 8,5-9 cm dł. ciężar 5-20 g, największe do 30 cm, niektóre sa słabo ubarwione, większośc samców barwna w szacie godowej, żółte, niebieskawe samice, żyja w lasach, sawannach, zaroslach, ogrodach, i parkach, monogamia, pary lub same samce maja barwy ulubionych kwiatów, samice robia wiszące gniazda wejściem, składaja 2-3 jaja, samiec dokarmia młode, 1-5 lęgów rocznie, wyjadaja nektar, jedza owoce, bezkręgowce, są zwykle osiadłe, nocują w kwiatach nektarnik palestyński Nectarina osea pije nektar strelicji królewskiej Strelitzia reginae, zbiera pyłek, siada na grzędach, żyje w Izraelu, w Afryce, Indonezji, Oceanii żyje Loranthus acaciae latem zapylana przez Ephemera claulus, zima przez nektarnika, w Azji np. Chinach nektarnik senegalski N. senegaliensis spija nektar z aloesu Aloe vera, nektarniki z rodziny pajęcznikowatych Arachnothera obok nektaru jedza pajaki i owady, podrodzina dutkowate Promeropinae. Nektarnik przylądkowy Anthobabhes violacea żyje w Afryce, ma długie sterówki zapyla kwiat koszyczkowy protei Protea sp. na płd aloes Aloe sp. Jedza owady i nektar, maja otwarte gniazda, samice wysiadają jaja, 2 lęgi rocznie, od płn Rodezji do przylądku w Afryce. Hawajki Drapanidae, drepanisy żyja na Hawajach, 10-20 cm, białe, czarne, brązowe, czerwone, zielone, żółtawe, pomarańczowe, pachną piżmem, składaja 2-4 jaja, które wysiaduje oboje rodziców, żyją w kępach traw i zarpoślach, endemity ziarnojadów, kilkadziesiąt  mln lat temu zaadaptowały sie do zapylania, różna budowa dzioba, formy pośrednie między gatunkami, u Telespiza cantans robi otwory w korze, by zbierac larwy, hawajki są szkarłatnoczerwone i czarne, gniazda w kształcie czarki, wysiadaja 2-4 jaja, samica wysiada jaja, je owady i nektar, nasiona, owoce, niszczenie roslin na Hawajach dało zanik roslin zielnych, co dało zanik hawajek, hawajka tęgodzioba T. ultima zapyla Taxoides callem 2-2,9 m.n.p.m jest tez hawajka papugodzioba Pseudonestor xanthophrys. Miodojdy Meliphagidae, australijskiew wróblowate, 173 gat., zróżnicowane morfolog. masa 7-150 g, dł. 8-155 cm, ostro zakończone skrzydła, krókie nogi, dziób dł. i cienki, zbiera nektar, zapyla, barwa żółta, brązowa, barwne plamy przy głowie, żyją przy lasach, na terenach zarosniętych, otwarty krajobraz, marglowe zarosla, pojedynczo lub w koloniach, gniazda w kształcie czarek, 1-5 jaj, grupy poligamiczne, kilkanaście samców ma jedna samicę, sa na Nowej Gwinei, Oceanii, nektar zbieraja siedząc, dł. lub króki, cienki, ostro zakończony dziób, miodaczek białouchy Phylidonyris novaehollandiae to endemit,m żyje w Nowej Zelandii, zginie gdy zginą kiwaty, Philemon corniculatus żyje w Nowej Gwinei, koralicowiec czerwony Anthocharea carunculata żyje na eukaliptuse Eucalyptus sp. Czerwonki, kwiatówki Diacaeidae z rzędu wróblowych, ok 56 gat., w rodzajch Prionochilus i kwiatówka Dicaeum, Australia, płd Azja, Filipiny, kwiatówka jasnodzioba Diacaeum erythrorhynchos żyje w zaroslach bambusa Bambusa sp., spija nektar pasożytniczych roslin, je ich jagody i inne owoce, buduje gniazda z osobnym wejściem, sa rózne kolory, samica mniejsza, podobnie wybarwiona do samca. Cukrzyki Coerebidae ok. 38 gat., tropiki, płd Antyle, Karaiby, jedzą nektar na siedząco, podobne do sikorek Paridae, d., cienki dziób i dł. język, może byc dymorfizm, jedza gł. nektar, owady z kielochów, miąższ owoców, u Coereba Flavoela je nekar tulipanu afrykańskiego Tulipa africana są odkryte gniazda w rozwidleniach gałązek, gruszkowate i zamknięte wyścielane pajęczynami, mchami, samica wysiada pisklęta, karmia je oboje rodzice, daje się im pojniki z cukrem w czasie dokarmiania np. sai bladoglowy Cyanerpes cyaneus. Kacyki Icteridae, wróblowa od pola podbiegunowego po Patagonieok. 96 gat. Icterus gularis, góra ciał lub całe ciało ciemne, lasy wilgotne, tropiklane, formy nadziemne, w koronach drzew i na półpustyniach, są społeczne, osiadłe, organizacja, poligamia, poliandria, dł. gniazda z pajęczyn, puchu, mchu, Sturnella neglecta żyje na ziemi, jest czarna, maskująca barwa, S. magna też, sa też nadrzewne czarne, ptaki eutropowe i hemitropowe, wszechstronne przystosowanie. Papugowe Psittaciformes, 3 rodzaje lory, papugi i kakadu, ok 270 gat, lorysy Trichoglossus, lorysa górska Trichoglossus haematodus, papugi maja krótki dziób, dł. górną cz. dzioba, ziarnojada, krępe ciało, krótka szyja i nogi, zewnętrzny palec nieruchomy, palce zginaja się w przód i tył, obejmuja gałąz, wybarwienie zółte, zielone, czerwone, białe, różowe, kakadu Cacatuidae maja czub na gónej części piór, robia peder, dziuplaki, żyją w dziuplach, szczelinach, białe jaja, gniazdowniki, roslinożercy, rzadko jedzą bezkręgowce, lory Loriinae, lora szerokoogonowa Lorius lory, język rozwidlony i brodawkowanhy, jedza owoce, mleko, miód, sok owocowy, w hodowli owady, rajskie ptaki, cudowronki Paradisaeidae, wróblowe, Malezja, 44 gat., masywne ciało, masywny dziób, mocne nogi, mocne, zaokrąglone skrzydła, dymorfizm płciowy, wydłuzone sterówki i pióra na pochewkach, na ogonie, stroszone w tańcu godowym, cudowronka mniejsza Paradisaea minor, średnia P. intermedia, wielka P. apoda, gniazda to czarki, między gałązkami drzew, ozdobne pióra, na Nowej Gwinei, niektóre gat. są na różnych piętrach wysokościowych, nie ma przepływu genów, przodkowie to ptaki podobne do kruków Corvus corax. i wron C. cornix, fałdowrony Phynogammus sp. są monogamiczne, cudowronki nie, wstęgogłów Pteridophora sp. z wyciągni,etym piórem to symbol nowej Gwinei, we wioskach pióra to kolczyki. Szklarniki Zosteropidae, sa małe podobne do świstułek, szklarnik Zosterops sp. 16 cm dł. 30 g wagi, krótkie skrzydła, prosty dziób, cienki, zakrzywiony tułów, zielony wierzch ciała i podgardle, jasna obrączka w okół oczu, większe samce, brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu, lasy, zarosla, namorzyny, gniazda to misecvzki w rozwidleniu gałęzi, jedza nektar, owoce, owady, sa osiadłe, żyją stadnie, mogą być kolonijne, poza okresem godowym, zapylają fuksje Fuchsia sp. Szlarnik rdzawoboczny Zosterops lateralis, japoński Z. japonicus, senegalski Z. senegaliensis, indyjski S. palpebrosus, odwiedzaja kwiaty, spijają nektar, siadaja na gałązkach. Dzieciołowate Picidae, ok. 200 gat. na Ziemi poza płn Afryka, Australią i Azją, dzięciolniki Picumnus sp., dzięcioły, Dendrocopos sp., krętogłowy Jynx sp. maja mocne, dłutowate dzioby, wydobywają owady spod kory drzew, długi, wysuwany język z lepką wydzieliną przylepiająca owady do języka, ma na języku haczyki, wyciąga owady z chodników, sztywne, ostro zakończone sterówki, ostre, przeciwstawne pazury, rozbijają nasiona, kłują je między gałęziami, nakłuwaja kore i pija sok np. z brzozy Betula sp. i jedza owady, monogamia, w okresie godowym bębnią dziobami w drzewa, dziuple, kaktusy, termitiery to ich domy, dzięciur kaktusowy Melanerpes uropygialis i cereus olbrzymi Cereus gigantea zapylaja kaktusy i żyja w nich, ptaki te sa barwne na głowie i policzkach, w dziuplach balsy (ogorzałki wełnistej) Ochroma pyramidae i drzewa kapokowego (puchowca pięciopręcikowego) Ceiba pendantra żyje i zapyla dzięiur pstry Melanerpes pucherami. Wilgi Oriolidae, do 42 ga. tropiki, subtropiki, Afryka i Azja, małe barwne, ostre skrzydła, zaokrąglony dziób, mogą być zółto zabarwione, lasy strefy umiarkowanej, prerie, bagna, półpustynie, dymorfizm płciowy, jedza nektar, są osiadłe, ludzie robia im pojniki. Bilbile Pycnonotidae, Afryka, Madagaskar, Japonia, ok 119 gat, białe podgardle, czerwone plamy pod oczami, ciemna góra ciała, lasy, krzewy, parki miejskie, ogrody, jedza nektar, paki kwiatów, owady i drobne zwierzęta, maja do 30 cm dł, krókie skrzydła. Cechy kwiatów ornitogamicznych, duże kwiaty, małe zebrane sa w kwiatostany (pędzle, szczoteczki, koszyczki), rurkowe, żagielkowe, wargowe, kielochowe, płatki korony nie mają wskaźników, osadzone sa na grubych szypułkach, , wystaja ponad gałązki lub zwisają, intensywne barwy, białe dla kolibrów zapylających w nocy, są czerwone, żółte, niebieskie, robia duzo pyłku i wodnistego nektaru, robią odżywcze włoski, jadalne płatki korony i inne części np. jagodlin wonny Cananga odorata, maja cukier trzcinowy, gronowy, włoski zabezpieczają zapylanie, chronia przed wypłynieciem nektaru, bez zapachu lub słaby zapach, rozdzielenie przestrzenne miodników od zalążni by uniknąć zniszczenia zalązków przez dziobiące ptaki, na 290 roslin naczyniowych 112 ma ornitogamicznych przedstawicieli, Ameryka środkowa 50%, Jawa 16,4 %, Hawaje 25%, Brazylia 36%, wysokokaloryczny pyłek, duzo białek, tłuszczów i skrobii. Klasyfikacja niewiatropylnych kwiatów wg. Mullera i Loeviego, allotropowe (wszechtropowe) maja otwarte miodniki, płytko połone w kwiecie lub ukryte w szerokolistnych koronach, hemitropowe na wpół przystosowane, pośrednie, nektar ukryty, ale nie głeboko, prosta budowa kwiatów, eutropowe, jednostronnie przystosowane nektar ukryty w długich rurkach okwiatu lub ostrogach i innych organach, zakryty pęcherzami lub pękami włosków kwiatowych, wys. wyspecjalizowana budowa, ograniczona liczba zapylaczy, kwiaty te są w różnych rzędach i rodzinach, brak odrębnej gr. systematycznej, z 290 rodzin okrytonasiennych ok. 112 jest ornitogamicznych, powst. z wiatropylnych dzięki stopniowemu przystosowaniu do symbiozy z ptakami, umacniały się w nich cechy przywabiające ptaki, zanikał zapach, powst. w starszym trzeciorzędzie (dane paleoornitogamiczne) 1/2 ornitogamicznych, 1/2 entomogamicznych, ornitogamia sezonowa, przejsciowa i okolicznościowa.