Ekologia roślin 9

Fenologiczne pory roku. Zakwitanie roslin zależy od pór roku. Botanicy wyróżnili przedwiosnie, gdy kwitną drzewa, krzewy i byliny przed pojawieniem sie liści, wskaźnik to kwiaty podbiału pospolitego Tussilago farfara, leszczyny pospolitej Corylus avellana, olchy Alnus sp., topoli Populus sp., przebiśniegu śniezyczki Galanthus nivalis, przylaszczki popsolitej Hepatica nobilis, złoci żółtej Gagea lutea, zawilca gajowego Anemone nemorosa i ziarnopłonu wiosennego Ficaria verna. Pierwiosnie, kwitna drzewa i krzewy, które wypuszczaja paki kwiatowe i liści jednocześnie, wskaźniki to czeremcha zwyczajna Padus avium, jabłonie Malus sp., grusze Pyrus sp., wisnie Prunus vulgaris, czereśnie Cerasus avium, śliwa tarnina Prunus spinosa, pierwiosnek wyniosły Primula elatior, porzeczka Ribes ps. Wiosna drzewa, krzewy i byliny z kwiatami rozwijajacymi sie po rozwoju liści, bez lilak Siringa vulgaris, kasztanowiec Aesculus sp., jarząb pospolity Sorbus Aucuparia, głogi Crataegus sp., szczodrzeniec (żarnowiec) Citisus sp. Wczesne lato to kwitnienie zbóż, koniec dojrzewania wczesnych roślin jagodowych np. borówek Vaccinium sp., kwitnie bez czarny Sambucus nigra, liguster pospolity Ligustrum Vulgare, szałwia łąkowa Salvia phratensis. Lato właściwe to dojrzewanie zbóż i zniwa, wskaźnik to kwitnienie lipy Tilia sp., drobnolistna T. cordata i szerokolistna T. platyphlollus, owoce maliny Rubus idaeus, jarzębiny i bzu czarnego. wczesna jesień to koniec kwitnienia, dojrzewają owoce, to kwitną gwiazdnica pospolita Stellaria media, nawet w zimie pod śniegiem, sa małe kwiaty, wychodza spod sniegu, wrzos pospolity Calluna vulgaris. Późna jesień to brak kwitnienia, opadaja liście, wzkażnik to opadanie liści brzozy brodawkowatej Betula Pendula. Zima brak wegetacji.

Typy zapylania wg. zapylenie obcym pylkiem, obcopylność, ksenogamia i zapylenie własnym pyłkiem idiogamia, samopylność, fiołek wonny Viola odorata jest okresowo samo i obcopylny. wiosną jest obcopylny, ma barwne, wonne kwiaty, latem samopylny ma zamknięte kwiaty kleistogamiczne. kolejny typ to przemieszczenie pyłku z jednego kwiatu na drugi, to zapylenie sąsiedzkie geitonogamia. Zapylenie w obrębie jednego kwiatu to autogamia. Samopłodnośc to wydanie nasion bez zapłodnienia. kombinacja samopylności i obcopylności daja problemy badaczom, inny materiał genetyczny potomstwa. Rdest ptasi Polygonum aviculare wiosną do połowy czerwca ma kwiaty, jest obcopylny, jesienią samopylny. te same osobniki daja populacje o różnych genomach nasion, bez poznania biologii gatunku wyniki badan sa niepełne. kokorycz pusta Corydalis cava z rodziny dymnicowatych Fumarioideae kwitnie przed rozwojem drzew w lasach liściastych. Pyłek nie kiełkuje na własnym znamieniu, gdzie degeneruje. Znamię każdej rosliny ma odp. budowę i biochemię. Wytwarza związki chem. rozpoznające własny pyłek, zachowuja się jak ciała odpornosciowe. Wile jest takich gatunków, gdzie pyłek degeneruje na wszystkich kwiatach macierzystej rosliny np. lucerna siewna Medicago sativa. Samosterylność, samopłonność - własny pylek nie kiełkuje na znamieniu. Przestrzenne rozdzielenie słupków i pręcików, moga być w różnych kwiatach, dwupiennośc, osobniki męskie i żeńskie u wierzb Salix sp., topoli Populus tremula, bniecia białego Melandrium album, pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica, wierzby zielnej Salix herbarea. Drzewa, krzewy i zioła męskie i żeńskie. Rozdział na osobniki męskie i żeńskie jest u nagozalążkowych Gymnospermae np. u modrzewia europejskiego Larix decidua. całkowity rozdział płci przy dwupienności to monoecja, jeden pień ma osobniki żeńskie, drugi męskie np. leszczyna Corylus avellana. Częściowy rozdział płci andromonoecja - jeden osbnik ma kwiaty męskie i obupłciowe, drugi żeńskie np. przytulia Galium sp. i kasztanowiec Aesculus hippocastanum ma duże kwiaty. Androdiecja, osobniki męskie i obupłciowe pozostałośc po dwupienności lub przygotowanie do niej np. knieć błotna Caltha palustris. dębik ośmiopłatkowy Dryas octopetala  zróżowatych, badania robimy na populacjach. Gymnomonoecja jeden os. ma kwiaty obupłciowe, drugi żeńskie, robi duzo owoców np. lepiężnik lekarski Petasites officinalis. Gymnodiecja osobniki żenskie i obupłciowe np. bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, wiele europejskich gat. odkryto po zbadaniu populacji. Trimonoecja, jeden osobnik ma kwiaty męskie, żeńskie i obupłciowe np. krwiściąg mniejszy Sanguisorba minor z różowatych, jeden kwiatostan ma 3 rodzaje kwiatów. Triecja, trójpiennośc, są osobniki obupłciowe męskie i żeńskie np. jesion wyniosły Fraxinus excelsior, jedyny przedstawiciel oliwkowatych Oleaceae w Polsce, wiele przedstawicieli zyje w tropikach i subtropikach. w kwiecie są słupki i pręciki, często są tak ustawione, że niemożliwe jest samozapylenie to herkogamia np. barwinek pospolity Vinca minor, heterostyla (różnosłupkowośc) słupki i pręciki rozwijają się w różnym czasie w różnych kwiatach np. krwawnica pospolita Lythrium salicaria, pierwisnek lekarski Primula veris. Krwawnica ma trójpostaciową heterostylię, kwitnie w lecie, ma pręciki o 3 długościach, tylko o 2 sa w 1 kwiecie. dichogamia, czasowy rozdział płci. Przetprątność, protoandria, pierwsze sa pręciki np. lepnica dwudzielna Silene dichotomia i driakiew żółta Scabiosa ochroleuca, przedsłupność, protogynia, pierwsze sa słupki np. ciemiernik zielony Helleborus viridus i purpurowy H. purpurascens.  Są w płd Polsce, Bieszczadach i płd i wsch Karpatach. Obupłciowośc to cecha pierwotna, w kwiatach jednopłciowych pozostałość pręcików to prądniczki, pręciki zwijają się w robiące naktar prądniczki.  Czynnki zewnętrzne spowodowały rozdział płci: susza, anomalie klimatyczne. U babki lancetowatej Plantago lanceolata są różne kombinacje. Wiatropylne wierzby robia nektar w czasie przedwiśnia i pierwiośnia. Pszcxzoły lecą do żeńskich wierzb. Wierzby sa owadopylne, topole Populus sp. wiatropylne, u topoli jest redukcja powabni.

Powabnośc kwiatów, to barwnośc kwiaów, są różne barwy kwiatów, śnieżyczka przebisnieg Galanthus nivalis, biały kolor od banieczek powietrza rozmieszczonych w tkankach płatków, hibiskus Hibiscus sp. biały kolor płatków dzięki bezbarwnej formy antocyjan, listera Listera sp. ma zielona barwe od chloroplastów w epidermie, ostróżka wyniosła Delphinium elatum ma niebieskie płatki dzięki niebieskim ciałkom barwnym z antocyjanami w epidermie, arnika górska Arnica montana ma w chloroplastach płatków antoksantynę, która tworzy też żółóte ziarna w soku komórkowym, żółte kwiaty, miłek letni Adonis aestivalis ma duże, czerwone ziarna w bezbarwnym soku komókowym, ma czerwone kwiaty, storczyk Ceologyne massangeana ma brązowe płatki dzieki antoferynie, jastrzębiec pomarańczowy Hieracium aurantiacum ma pomarańczowe kwiaty, to kombinacja czerwonego barwnika w skórce i barwnych ciałwk pod skórka. Barwy pozakwiatowe, powabnia u niekórych roslin nie sa kwiatami, derań Cornus sp. mała roslinka do 20 cm z rodziny dereniowatych Cornaceae, kwiaty to ciemne środki, otoczone sa białymi liśćmi podkwiatostanowymi w kontraście z ciemno czerwonym kwiatem. Wilczomlecz ozdobny ma kwiatostan, tworzy go kilka kwiatów męskich i jeden żeński w środku, otoczone są te kwiaty różowymi liścmi podkwiatowymi. Przeniec gakowy Melampyrum nemorosum rosnie na brzegu lasu, ma żółte płatki, po przekwitnięciu zostaja brązowe liście podkwiatowe, kontrast z platynowo nabiegłymi przysadkami to powabnia. Drzewa z rodziny dawidowatych Davidaceae, dawidia chińska Davidia involucrata ma mały kwiatostan w środku powabni - duzych, białych liści podkwiatostanowych (20-25 cm dł.), liście opadają, zostają kwiatostany. Zapachy kwiatów, klasyfikacja wg. Kerznera są różne typy zapachów: zapachy benzoidalne, zapach gożdzików Dianthus casus, eugenol to związek pachnący i odkażający; aminoidalne powojnik pnący Clematis vitalba z jaskrowatych Ranunculaceae rosnie w Zach. Europie, ma mocny zapach, kwiaty szybko więdna i opadają; indoidalne u raflezji Arnolda Rafflesia arnoldii rosnącej na Archipelagu Malajskim, zapach zgniłego mięsa wabi muchy padlinożerne, to największy kwiat, zapachy seksualne roslin imituja feromony owadów; parafinoidalne kozłek bzowy Valeriana sambucifolia, w Plsce jest kozłek lekarski Valeriana officinalis. Zapachy łapiemy przy pomocy chromatografii gazowej, kwas walerianowy mają kłacza i kwiaty kozłkowatych Valerianaceae (w Polsce kilka gat.), z nich pozyskujemy krople walerianowe, zapach tych kropli daje kwas walerianowy. Kwiaty moga mieć klika zapachowych związków chemicznych, z których jeden dominuje - kombinacje zapachów. Krzew gorejący, dyptam jesionolistny Dictammus albus ma olejki zapachowe, które w gorącym powietrzu zapalają się, mają niska temp. zapłonu, zapalaja się od światła, w bezwietrzny dzień; zapachy seksualne u storczyków, rodzaj dwulistnik Ophrys np. muszy O. muscifera, wydziela hormony jak samice owadów, mają odp. kształt i barwę warżki. Najwięcej feromonów owadzich robią storcfzyki, kwiat ma dwie poduszki z pyłkiem na pylnikach, owad odbiera je na głowie lub odwłoku i zapyla. Kwiaty wzkazuja miejsce z nektarem, wawrzyn górski Laurus montanus ma brązowe pylniki kontrastujące z bladofioletowym okwiatem, inny kolor pokazuje gdzie jest nektar. Owady o długich aparatach gębowych zbierają pyłek na aparatach, małe na ciele, kosaciec syberyjski Iris sibirica wskazuje gdzie owad ma lądowac i sięgnąć, są w jednym kwiecie 3 miejsca wiodace do nektaru, widac je w UV lub podczerwieni (oba pasma widza owady), wiesiołek Oenothera sp. jest żółty w swietle widzialnym, w środku widac w UV ciemniejsze miejsce wskazujące nektar, owady widza skrajne pasma UV. Sa 3 gat. wiesiołka w Polsce np. wydmowy O. ammophila, są obce gat. i hybrydy, które się zadomowiły. Bodziszek łakowy Geranium phratense ma jasne środki kwiatów, w UV widac wzór, wskaźnik dla owadów, w Polsce jest 10 gat. bodizszków Geranium sp. są kenofity, archeofity i obce. Ciałka połyskujące idą z wiatrem na suchym stawie u Ceropegia sp. i zwisające u Cirrhopetalium ornatissimum, mogą byc osadzone. Efekt welwetu u Syringa speciosa. ma bardzo cienką epidermę, drobne papile dają efekt miękkości. Mak arktyczny Papaver radicatum obraca sie w strone słońca aby zwiększyć temp. kwiatu dla zapylaczy, wyższa temp. daje podczerwień, to powabnia. Temp. podwyższaja kwiaty zakwitające wiosną, w kwiecie lub kwiatostanie jest wyższa temp. niż w powietrzu, owad lecit am ogrzać sie.