Jesień

Astronomiczna jesień zaczyna się wtedy,gdy dzień, czyli okres między wschodem a zachodem słońca staje się krótszy od nocy, czyli okresu między zachodem, a wschodem oraz kiedy go ubywa. Kończy się, kiedy następuje przesilenie zimowe, czyli najkrótszy dzień w roku, potem dnia zaczyna przybywać, wydłuża się, ale dalej jest krótszy od nocy. Kalendarzowa jesień trwa od września do grudnia, klimatyczna kiedy temperatura dobowa powietrza wynosi od 5 do 15 stopni Celsjusza i zależy od frontów atmosferycznych nawiedzających dane miejsce. Jesień fenologiczna dzieli się na wczesną i późną. Wczesna jesień to koniec kwitnienia, dojrzewają owoce, to kwitną gwiazdnica pospolita, nawet w zimie pod śniegiem, są małe kwiaty, wychodzą spod śniegu, wrzos pospolity. Późna jesień to brak kwitnienia, opadają liście, wskaźnik to opadanie liści brzozy brodawkowatej. Jesienią mamy wysyp warzyw i owoców, na przełomie lata i jesieni mamy słonecznik, orzechy leszczyny, śliwki, morele,jeżyny popielice, jeżyny ogrodowe, brzoskwinie, pigwy, pomidory, paprykę, cukinię, później, wczesną jesienią dojrzewają, jabłka, gruszki (są odmiany wcześniejsze), dynie, orzechy włoskie, winogorna, mrozoodporne maliny owocują do przymrozków. Jesienią maleje widmo światła niebieskiego i fioletowego, zanika pasmo UVB, dlatego nie powstaje już witamina D w skórze, światło widzialne zmienia barwę na żółto-pomarańczową, dni są coraz krótsze, temperatura spada, liście drzew i krzewów rejestrują te zmiany i przygotowują się do snu, rośliny rozkładają chlorofil uwidaczniając inne barwniki jak żółte ksantofile, pomarańczowe karotenoidy, czerwone antocyjany, liście jeszcze są miękkie, jest transport substancji odżywczych, potem wiązki przewodzące zaczopowane są kalozą, liście odpadają, jednym roślinom wystarczy rozkład chlorofilu i zrzucają liście wcześniej, inne rozkładają też pozostałe barwniki na substancje zapasowe, które transportują do organów zimujących. Liście zostają brązowe i opadają. Drzewa o twardym drewnie mogą mieć stare liście przez zimę. Zima jest dla nich okresem odpoczynku od kwitnienia i owocowania jak dla nas sen. Dla nas zmiany kolorów mają znaczenie estetyczne, takie stopniowe przechodzenie przez zieleń, żółć, czerwień, pomarańcz i brąz jest bardzo ładne, zasypanie liśćmi alejki parkowe mają swój urok, u drzew i krzewów wykorzystujących każdy barwnik kolory zmieniają się stopniowo od zieleni przez żółć, pomarańcz i czerwień do brązu, czasem zależnie od padania światła na jednym osobniku są wszystkie kolory. Utrata liści chroni przed parowaniem kiedy woda w gruncie zamarza (w lasach liściastych nie zamarza) oraz parciem korzeniowym w cieplejsze dni i napełnieniem naczyń, w których woda zamarzając nocą mogłaby je zniszczyć. Zioła dnia długiego zaczopowują kalozą części zielone, które schną i opadają, one też rozkładają barwniki, zostają części zimujące, cebule, bulwy, kłącza, rozłogi. Rośliny dnia długiego jednoroczne zanikają. Rośliny obojętne fotoperiodycznie kwitną i owocują do mrozów. Jesień to wysyp grzybów, pieczarek, maślaków, podpieniek, borowików, również grzybów niejadalnych i trujących. Jesień to okres zbioru ziemniaków, warzyw korzennych ja marchew, pietruszka, buraki, seler, porów, warzyw kapustnych, jarmużu, kalafiorów, brokułów, kapusty, brukselki. Jesienią odlatuje wiele gatunków ptaków do Afryki, a do nas przylatują ptaki z północy, które u nas zimują. Odlatują np. jaskółki, dzikie gęsi, bociany, kukułki, skowronki, przylatują na zimę gile i jemiołuszki. Ptaki wędrują na tereny, gdzie jest dłuższy dzień,by tam zakładać gniazda, dłuższy okres światła to dłuższy okres zdobywania pokarmu dla piskląt i ich lepszy rozwój.