Pierścienice

Typ: ierścienice Annelida, gromady: wieloszczety Polychaeta, skąposzczety Oligochaeta, ssącogębe Myzostomoidea, pijawki Hirudinea. Skąposzczety i pijawki to grupy siostrzane z siodełkiem, nagromadzeniem skórnych gruczołów robiących sluz, wieloszczety sa osiadłe, żyją w morzach. Ssącogębe to ektokomensale zyjące na ramionach liliowców i endopasożyty wpłynie celomatycznym rozgwiazd, skąposzczety zyją w wodach slodko i słonowodnych oraz glebie, są wolnożyjące, pijawki to ektokomensale, pasożyty i drapieżniki, żyją w wodach słodkich, słonych i lasach deszczowych.
Pierścienice żyły już w prekambrze, jest 10000 gat. mają znaczenie w przyrodzie, pokarm wielu zwierząt, użyźniają glebę. Ciało wydłuzone, segmentowane, od cm do 10 cm, tropikalne mają 3 m. Segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna. Ciało jest podzielone na odcinki, segmenty, pierścienie lub metamery (synonimy), w homonomicznej są tak samo zbudowane, w heteronomicznej róznią sie od siebie, pierwszy segment to prostomium, ostatni to pygidium, tu jest otwór odbytowy, ciało ma sąlbo odróżniona glowę i tułów, głowa ma rózną liczbę segmentów, pierwszy to protostomium drugi metastomium, dołaczaja się 1-3 segmenty tułowia, głowa ma narządy zmysłów czułki, oczy, głaszczki, wąsy, chemoreceptory, tułów ma od kilku do kilkudziesięciu segmentów, na segmentach tułowia mogą być parzyste parapodia, nieczlonowane odnóża będące uwypukleniami ściany ciała z wchodzącą do nich celomą, funkcja lokomotoryczna. Parapodium ma częśc podstawową protopodit z niej wyrasta parapodium z gałęzi grzbietowej jest notopodium z brzusznej neuropodium, każda gałąz rozgałęzia sie na języczek brzuszny i grzbietowy, w środku sa podporowe struktury acikule, na języczkach sa wąsy czuciowe i szczeciny, wodne mają na gałęziach skrzela, typowo wykształcone parapodia są u wieloszczetów u reszty są zredukowane, skaposzczety i pijawki mają zred. do guzków ze szczecinkami, u większości skąposzczetów zanikły calkowicie, na segmentach zostały szczecinki, tak jest u dżdżownic u większości pijawek nie ma też szczecin.
Budowa wewnętrzna, większosc narządów ma budowę metameryczną, czyli powtarzającą sie w każdym segmencie, np. układ krążenia i wydalniczy, rozrodczy jest tylko w niektórych segmentach. Ciało okrywa cienki oskórek, jest jednowarstwowy, tylko wieloszczety maja orzęsione komórki oskórka, są w oskórku gruczoły robiące rózne substancje u osiadłych pierścienic robią domek, to rurka z otworem na szczycie, na zewnątrz wystaje przód ciała, podrażniony chowa się do środka, z oskórkiem sa zrosniete mięśnie poprzeczne i podłuzne, mięśnie są caly czas skurczone, stały przykurcz, czego wynikiem jest wysokie cisnienie płynu celomatycznego, jest to hydroszkielet, drabinkowy układ nerwowy, sa parzyste zwoje nadprzełykowe zwane mózgiem, połączone sa obrączka okołoprzełykową ze zwojami podprzełykowymi, od nich do tyłu ciała ida pnie nerwowe, na pniach i w każdym segmencie jest para zwojów połączonych poprzecznymi połaczeniami, komisurami, podłuzne połacznia między zwojami to konektywy. Właściwy układ drabinkowy jest w czasie rozwoju zarodkowego, u dorosłych komisury skracaja się, powstaje brzuszny lancuszek nerwowy. mózg pierścienic ma 2 odcinki, 1 protocerebrum, 2 deuterocerebrum, w mozgu są ciała grzybkowate o kształcie grzybków, pełnia funkcje ośrodków kojarzeniowych, dżdżownice mają pamięć, uczą się, są liczne narządy zmysłów, dotyk, receptory świetlne, chemiczne, jama ciała to celoma wypelniona plynem, ma nablonek perytonealny, rodzaje nabłonków: otrzewna ścienna (somatopleura)pod ścianą ciała, otrzewna trzewna  (splachopleura) otacza jelito, krezki jelitowe, grzbietowa i brzuszna zawierają układ pokarmowy, w jamie ciała sa duoseptimenty oddzielają segmenty od siebie, celomodukty łączą celomę ze środowiskiem, otrzewne i krezki sa u wszzystkich, duoseptimenty u pierścienic, celomodukty u wieloszczetów, w celomie są nieliczne komórki magazynujące substancje zapasowe i produkty metabolizmu, u wieloszczetów celoma kontaktuje sie ze środowiskiem celomoduktami. U reszty celoma kontaktuje się narządami wydalniczymi, układ pokarmowy to kompletnie drożne jelito, to rura przebijająca diseptimenty na całej dlugości, jest otoczone mięśniówką dającą ruchy perystaltyczne, przesuwające pokarm w jelicie, jelito przednie i tylne wyściela oskórek, w przednim jest silnie umięśniona gardziel, może być wysuwana na zewnątrz, jej oskórek tworzy wiele ząbków, gardziel przechodzi w przełyk, do niego idą gruczoły slinowe, pijawki wydzielaja tam hirudinę zapobiegającą krzepnięciu krwi, magazynują ją w jelicie na zapas, środkowe u skąposzczetów tworzy fald typhlosolis, zwiększający pow. jelita. Trawienie tylko zewnączkomorkowe.
Oddychanie, wodne skąposzczety i wieloszczety oddychają skrzelami, są na parapodiach lub powłokach, Skrzela to cienkościenne wyrostki oskórka, wewnątrz nich sa naczynia krwionosne, pierścienice oddychaja całą powierzchnia ciała.
Układ krążenia zamkniety, rozwija się w szczelinach blastocelu, brak serca, są 2 długie naczynia krwionosne, grzbietowe i brzuszne, w każdym segmencie sa poąłczone ze sobą, grzbieotwe jest otoczone mięśniówką, dzieki ktorej krew jest tloczona do przodu ciała, krew to socze i bezbarwne ciałka krwi, barwniki oddechowe rozpuszczone są w osoczu, układ wydalniczy u dorosłych to metanefridia, u wieloszczetów meta lub protonefridia, lub protonefromiksja. Jest para metanefridiów w każdym segmencie, pojedyncze to orzęsiony lejek nefrostom i dlugi kanalik nefridiodukt, który uchodzi na zewnątrz otworem nefridioporem, który jest zawsze w nastepnym segmencie, nefrostom wychwytuje produkty przemiany materii z jamy ciała w kanaliku formowany jest mocz, woda resorbowana z powrotem, protonefromiksja sa zrobione z celomoduktów zakończonych lejkiem, na jego zewnętrznej ścianie jest pek protonefridiów. Uchodzą do nefromoduktu, uchodzi do celomoduktu, to protonefrydia. Układ wydalniczy wspomagają komórki chloragogenowe pochodzące z nabłonka perytonealnego, magazynuja zbędne metabolity, gdy nie sa usuwane, u wieloszczetów w domkach.
Układ rozrodczy, rozmnażanie płciowe, lub bezpłciowe przez podział poprzeczny, pączkowanie lub rozmnażanie epitokiczne, wieloszczety są rozdzielnopłciowe, skąposzczety i pijawki to obojnaki, gonady są z nablonka perytonealnego, zwykle na diseptimentach, gonady nie wydostają się na zewnątrz tylko do celomy, potem na zewnątrz przez peknięcie ściany ciała lub przez celomodukty, nefrimodukty lub oderwanie się tych segmentów i produkcja nowych, nie ma dróg wyprowadzających gonady, epitokiczne polega na oderwaniu segmentów epitokicznych i produkowaniu nowych, wiele pierścienic tak sie rozmnaża, bruzdkowanie spiralne, jest larwa trochofora, ma kulisty kształt prowadzi planktonowy tryb życia, w płąszczyźnie równikowej ma 2 rzędy rzęsek, protoch i neutroch, wokół odbytu jest pasmo rzęsek paratroch, jest tam też protonefridium i zalązek mezodermy z teloblastem, dzieli się na epidermę, u góry jest szczytowy pek rzęsek, otwór gębowy z neutrochem, na górze jest płytka apikalna, powstaje z niej mózg, episfera to warstwa górna, hyposfera dolna. Jelito przednie, środkowe i tylne, komrki pramezodermalne dziela się intensywnie i tworzą prązki mezodermalne, tworzą sie po 2 worki celomatyczne, zmieniają sie w segmenty, episfera w 1, hyposfera w 2, reszta tworzy się dzieki woreczkom.
Typ sikwiaki Sipuncula 300 gat. wszystkich, zyja w morzach zagrzebane w mule lub piasku, dł ciała do 20 cm, niesegmentowane ciało ma ryjek i tułów, jama ciała to celoma, układ wydalniczy to metanefridia, bruzdkowanie spiralne, w rozwoju jest larwa trochofora, są spokrewnione z pierścienicami, oddzieliły isę od nich przed powstaniem segmentacji.
Typ długoryjkowce, szczetnice Echiura 150 znanych gat, wszystkie morskie, zagrzebane w mule lub w piasku, jest bardzo długi ryjek i tułów, przednia częśc ryjka jest rozwidlona. Ryjek może zwijać sie w rynienke, pokarm slizga sie po niej do otworu gębowego, jama ciała to cleoma, zamknięty układ krązenia, spiralne bruzdkowanie, w rozwoju jest larwa trochofora, epigenetyczna determinacja płci, zal. od położenia, trochofory mogą zmienić się w samca lub samicę, zwykle staje sie samicą, jesli larwa trafi na ryjek samicy to pod wplywem jej feromonów staje sie samcem, pod wpływem feromonów jest redukcja narzadów wewnetrznych samca, zanika otwór gębowy, odbytowy, naskórek pokrywa sie rzęskami, rozwijają sie jądra, samiec trafia do worków analnych samicy, tam trwa do końcazycia, odżywia sie jej kosztem, odzywia się osmotycznie, robi plemniki i zpaladnia ją.
Rurkoczłkowce Vestimentifera rozdzielił się na 2 typy niedrożnoczułkowce  Vestimentifera i drożnorurkowce  Pogonophora. Żyja w domkach, rurkach, droznoczulkowce mają rurkę na obu końcach, niedroznoczulkowce na 1. Odkryto je w 1900 r. znamy 140 gat. zyja w pełno slonych morzach na dużych głębokosciach z dnem rowów oceanicznych włącznie, do 1000 m głebokości, prowadzą osiadły tryb życia, żyja pojedynczo w rurkach w kształcie rurek, drożnorurkowce zyja w wodach chlodnych, niedroznorurkowce w poblizu gorących źródeł siarkowych wytryskujących na dnie morza (kominy hydrotermalne), ciało wydłuzone do 3 m dł. i 3 cm szerokosci. drożnoczułkowce mają 4 częsci: prosoma, mezosoma, metasoma, opistosoma, prosoma to krótki fałd z czułkami, jest ich do 2000, mezosoma jest krótka, cylindryczna, najdłuższa jest metasoma, opistosoma jest krótka, segmentowana, zakotwicza ciało w domku. niedroznoczułkowce mają 5 częsci, jest jeszcze opturakulum to fałd leżacy u podstawy czułków. Budowa wewnętrzna nie ma układu oddechowego i pokarmowego, jama ciała to celoma podzielona poprzecznymi segmentami na odcinki, w prosomie jest proceloma, w mezo mezoceloma, w meta metaceloma, opistosoma ma tyle odcinków celomy ile segmentów, w opturaculum nie ma celomy, nie ma otworu gębowego i odbytowego, substancje organiczne np. aminokwasy idą przez jame ciała na zasadzie pinocytozy, trawienie wewnatrzkomórkowe, niedrożnorurkowce mają tkannke trofosomalmą zbakteriami endosymbiotycznymi, one chemosyntetycznie zmieniaja pobrane związki siarki w substancje organiczne, oddychaja całą pow. ciała, układ krążenia zamkniety, hemoglobina jest w ciałkach krwi, osoczu i płynie celomatycznym, wysokie stężenie hemoglobiny to zabezpieczenie przed wahaniami stęzenia tlenu w środowisku, sąlbo poznane wydalanie, rozmnażanie płciowe, są rozdzielnopłciowe, slabo poznany rozwój zarodkowy. Duże zdolności do regeneracji, najdłużej żyjące zwierzęta, mogą zyć nawet pół mln lat.