Uodparnianie na trucizny, czyli mitrydatyzm...

Mitrydatyzm polega na uodparnianiu się na trucizny poprzez przyjmowanie dawek danej trucizny mniejszych od śmiertelnej. Ciało czlowieka, zwierząt, a także roślin i grzybów rozpoznaje truzicnę jako antygen (antygenem jest białko lub to co wiąże się z białkami), u roślin elicytor i uczy się to zwalczać poprzez wytworzenie odpowiednich przeciwciał. Realnym przykładem mitrydatyzmu jest William Haast z Miami Serpentarium Laboratories, który wstrzykiwał sobie jady węży m.in. kobry indyjskiej, kobry królewskiej i czarnej mamby, z czasem z jego osocza izolowano surowicę dla osób ukąszonych, uodparnianie na trucizny jest powszechne u ludzi pracujących z jadowitymi zwierzętami np. gadami, skorpionami i pająkami.

Nazwa pochodzi od króla Pontu Mitrydaesa IV, który uodpornił się na trucizny. W czasach dawnej arystokracji rycerze i szlachta często przyjmowali małe dawki trucizn, by uniknąć otrucia przez rywali politycznych. Takżę wojownicy ninja stosowali tę metodę. U roślin przykładem uodparniania są superchwasty. Istnieją andyjscy Indianie odporni na arsen. Naukowcy twierdzą, że to zmiany genetyczne, ale układ odpornościowy reaguje na metale np. są uczulenia na nikiel czy srebro, uczulenie to patologiczna reakcja układu odpornościowego, czyli układ odpornościowy reaguje na jony metali. Alergie i uodpornienia powstają na zasadzie pamięci immunologicznej. W przypadku uczulenia ukłąd odpornościowy atakuje nie zawsze szkodliwe substancje czy materiał biologiczny jak pyłki roślin i stara się je zniszczyć.

Układ odpornościowy człowieka ma za zadanie niszczyć patogeny (elementy biologiczne) i toksyny, które dostają się do ciała człowieka, odporność nieswoista ma na celu zabezpieczenie przed wszystkim co może okazać się szkodliwe, jak rogowa warstwa naskórka, lizozym we łzach, ślinie, który działa bakteriobójczo i grzybobójczo, nablonek migawkowy w oskrzelach i rzęski w nosie, które wymiatają zanieczyszczenia na zewnątrz. Odporność swoista jest skierowana na konkretne antygeny.

Rośliny zamykają metale ciężkie w wakuolach i narządach,którze zrzucają jak liście i owoce. Przed toksynami i patogenami rośliny bronią się tworząc białka PR obronne, które ograniczają przepuszczalność błon komórkowych. Elicytor łacząc się z odpowiednim receptorem inicjuje ich syntezę. Rośliny w odpowiedzi na toksynę tworzą białka, enzymy neutralizujące ją, blokującejej centrum aktywne (miejsce, wktórym toksyna reaguje z elementami rośliny), helatory metali ciężkich. Te białka poprzez zrosty korzeniowe u drzew, roślin zielnych, bylin,krzewów i grzybni grzybów mikoryzującychsą przenoszone na inne roślinę. Bakterie brodawkowe korzeniowe tworzą białka Nod, które przywracają równowagę hormonalną zaburzoną przez toksyny, które naśladują hormony. Rośliny wytwarzają też helatory wiążące i usuwające metale ciężkie, helatory te są przekazywane do sąsiednich osobników. Pierwsza linia obrony u roślin to ściany komórkowe i kutykula.

U kręgowców odporność jest związana z układem chłonnym i naządami limfoidalnymi, Przy pomocy białek albumin woda z tkanek jest wprowadzana do naczyń limfatycznych przez akwaporyny (kanały białkowe dla wody). W pracy układu odpornościowego bierze udział grasica, kaletka i szpik kostny, gdzie powstają komórki układu odpornościowego, białe krwinki. Wszystkie komórki krwi powstają z komórek macierzystych szpiku kostnego. Każdy ukłąd narządów ma własną tkankę limfatyczną, drogi oddechowe BALT, jama nosowa i ustna NALT, skóra SALT, układ pokramowy GALT, błony śluzowe MALT. Układ chłonny jest zbudowanym z naczyń chłonnych i węzłów chłonnych. Odporność nieswoista, wrodzona polega też na fagocytozie patogenów. Naczynie limfatyczne ma śródbłonek zewnętrzny, mięśniówkę gładką, śródbłonek wyścielający, w środku są zastawki. W środku płynie chłonka. Oprócz tego jest śledziona i wyrostek robaczkowy. W węzłach chłonnych dojrzewają limfocyty, mają one specjalne receptory białkowe, zwane markerami, które rozpoznają dany antygen. Po dojrzeniu limfocyty opuszczają węzły chłonne i biorą udział w odpowiedzi immunologicznej. Limfocyty i inne białe krwinki płyną z krwią i limfą po ciele i mogą przenikać przez ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych do tkanek i tam działać. Nosnikami informacji są cytokiny, białka tworzone przez leukocyty. Cytokiny są białkami prozapalnymi, podzają odpowiedź imunologiczną. Limfokiny robią limfocyty, monokiny monocyty i neutrofile. Odpowiednikiem szpiku u ptaków jest bursa Fabrycjusza.

Obok limfocytów, które są agranulocytami, są monocyty i granulocyty. Monocyty są duże, mają 1 jądro, są zdolne do fagocytozy, przenikają z krwi do tkanek, tam stają się makrofagami (komórkami tucznymi), to one ochłaniają patogeny i unieszkodliwiają antygeny jak toksyny, potem stają się komórkami prezentującymi antygen APC, płyną do węzłów chłonnych i pokazują limfocytom receptory patogenu lub strukturę antygenu, by dojrzewająće tam limfocyty mogły go rozpoznać i zwalczyć. Granulocyty pochodzą z linni mieloidalnej szpiku kostnego, dzilimy je na obojętnochłonne neutrofile, które mają duże płatowe jądra, przenikają do tkanek, gdzie fagocytują patogeny i giną, kwasochłonne eozynofile, atakuja pasożyty, ich liczba wzrasta w czasie uczulenia, zasadochłonne, bazofile, razem z mastocytami (komórkami tucznymi) wydzielają związki chemiczne zmieniające przepuszczalność naczyń, one odpowiadaja za obrzęk, dzięki nim, inne komórki i przeciwciała przenikają do miejsc infekcji. Limfocyty należą do linii limfoidalnej, powstają na drodze hemopoezy razem z innymi komórkami, ale dojrzewają w różnych narządach limfoidalnych (szpik, węzły chłonne, bursa Fabrycjusza). Limfocyty rozpoznają dany antygen i niszczą go, wśród nich są duże komórki z ziarnistościami NK,które niszczą komórki nowotworowe i zainfekowane np. wirusami komórki ciała. Limfocyty T dojrzewają w graiscy lub węzłach chłonnych. U ssaków grasica jest za mostkiem, zbudowana jest ze zrazików oddzielonych tkanką łaczną, każdy zrazik ma korę i rdzeń. Powstałe wszpiku niedojrzałe limfocyty płyną tu z kriwą, po kontakcie z komórkami nabłonkowymi zrazików namnażają się, powstają naich powierzchni marker TCR (receptor limfocytów T), który wiąże się z antygenem, wszystkie limfocyty mają marker CD3, te z receptorem CD4 to pomocnicze limfocyty LiTh, te z CD8 są cytotoksyczne LiTc, dojrzałe limfocyty, kompetennte immunologicznie opuszczają grasicę, mają zdolność robienia komórkowej reakcji immunologicznej, grasica tworzy hormony tymulinę i tymozynę,które kontaktują ją zresztą ciała. Z wiekiem grasica zanika, im organizm starszy, tym trudniej zachodzi uodparnianie, najintensywniej zachodzi we wczesnym dzieciństwie. Bursa Fabrycjusza jest u ptaków. Budową przypomina grasicę, jest uwypukleniem wola, stanowi główny narzą limfatyczny ptaków, tu u ptaków dojrzewają limfocyty B, u innych kręgowców w szpiku, one uczestniczą w humoralnej reakcji odpornościowej, tworzą przeciwciała w płynie. LiB u kręgowców dojrzewająć tworzą marker powierzchniowy receptor LiB, BCR, może rozpoznawać ogromne ilości antygenów, po związaniu antygenu LiB tworzą dla niego receptory, zmieniają się w plazmocyty, które tworzą przeciwciała.

Śledziona i węzły chłonne to narządy obwodowe, śledziona jest w pobliżu żołądka, oacza ją torebka z tkanki łącznej, łączy się z beleczkami dzielącymi miąższ na zraziki, miąższ ma miazgę białą i czerwoną, białą ma limfocyty ułozone wokół naczyń krwionośnych,którymi płyną do niej i z niej, czerwona ma zatoki żylne z komórkami krwi oraz markofagi niszczące stare komórki, młode wracają do krwioobiegu. Węzły chłonne są w całym ciele, obok rozgałęzień naczyń limfatycznych szyi, jamy brzusznej, pach i pachwin są ich skupiska. Skupiska są także w wyrosttku robaczkowym, stanowią migdałki podniebienne i grudki jelita grubego (kępki Peyera), Każdy węzeł otacza torebka łącznotkankowa, wnika do wnętrza miąższu i dzieli go na zraziki, tu są LiT, LiB,makrofagi i komórki plazmatyczne, tu jest prezentacja i rozpoznanie antygenu, ich powiększenie mówi o zakażeniu. Same antygeny to cząsteczki rozpoznawane przez LiB i LiT jako obce, każda taka cząsteczka ma epitop, czyli fragment, który rozpoznaje dane przeciwciało, epitop może być jeden, wiele takich samych lub rózne, które rozpoznają różne przeciwciała, niektóre toksyny same w sobie są epitopami, limfocyty rozpoznają te antygeny, które zaprezentują im komórki reprezentują antygen, komórki te mają na powierzchni główny kompleks zgodności tkankowej klasy I lub II (MHC I, MHCII), cząsteczkę, dzięki której rozróżniają swoje komórki od obcych, MHCI są na wszystkich komórkach mających jądro, prezentują antygen limfocytom CD8+ MHC II,na LiB i makrofagach, prezentują antygen LiCD4+, gdy ten kompleks rozpoznaje odpowiedni receptor TCR, zostaje uznany jako obcy, rozpoczyna to ciąg reakcji prowadzących do namnożenia Li z receptorem dla danego antygenu, to jest pamięć immunologiczna, LiB łączą się z nim i prezentują jego fragmenty z MHC II, przy kolejnym spotkaniu z tym samym antygenem są APC, LiB po kontakcie z antygenami stają się komórkami plazmatycznymi robiącymi immunoglobuliny. Przeciwciałami są immunoglobuliny o danej budowie, robione przez LiB, są to rozpuszczone w osoczu receptory antygenów, u ssaków są grupy immunoglobulin IgG, IgM, IgA, IgD, IgE, mają cząsteczkę Fab wiążącą antygen i część stałą charakterystycznądla Ig, Fc,każda wiąże jeden editop antygenu, ale ilość antygenów dla których możemy robić przeciwciała jest nieograniczona. Ig ssaków mają 4 łąńcuchy, 2 lekkie L i 2 ciężkie H, część Fc to część C łańcuchów ciężkich, Fab ma fragmenty wszystkich łancuchów. IgG aktywują białka dopełniacza i są w tkankach i krwi, IgM są w krwi, na receptorach LiB i są głównymi przeciwciałami odpowiedzi pierwotnej, aktuwują układ dopełniacza, IgA są na pow. błon śluzowych i bronią je przed infekcjami, IgD są receptorami LiB biorą udział w różnicowaniu limfocytów, IgE są w tkankach, odpowiadają za degranulację bazofili i mastocytów,udział w uczuleniach i atakach pasożytów. Dojrzałe limfocyty opuszczają narządy limfoidalne i z krwią i limfą rozmieszczają się po ciele, potrafią przenikać przez ściany naczyń krwionośnych do tkanek. Cytokiny to białka, które kontaktują ze sobą komórki układu odpornościowego między sobą z narządami limfoidalnymi, oprócz cytokinin, są białka dopełniacza i interleukiny oraz biłka ostrej fazy. Cytokiny wydzielaja komórki układu odpornościowego po kontakcie z antygenem, są nośnikiem informacji o reakcji obronnej, ich zasięg jest krótki, ich receptory mają komórki odpornościowe oraz inne komórki ciała. Interleukiny należą do cytokin, robią je limfocyty, jest ich 20,numerujemy je od IL-1, pobudzają one komórki do podziałów i różnicowania. IL-1 robiona przez monocyty nakazuje podwzgórzu podnieść temperaturę, IL-2 robiona przez LiT pobudza namnażanie limfocytów, interferony INF np. gamma uczestniczą w walce z wirusami podczas linii obrony, chemokiny kierująkomórki w odpowiednie miejsca i tam je lokują.