wstęp do palinologii 3

Powstawanie zarodników.

Rozmnażanie mchów właściwych (pątników) na podstawie mchu płonnika Plytrichum sp. Mech płonnik ma dominujący gametofit, rozwój sporofitu jest niepełny, żywi go gametofit. Gametofit utrzymuje sie w glebie przy pomocy ryzoidów, chwytników. Jest to ulistniona łodyżka (gametofor), wyrastaja na niej zbiory organów rozrodczych - rodni (archegoniów) i plemni (anteridiów). W rodni są komórki szyjki i jajeczko, w plemni są plemniki z dwiema wiciami. W czasie deszczu plemnia wypełnia się wodą, plemniki płyną do rodni. Jest syngamia, czyli łączenie się komórek przez zlewanie cytoplazmy (plazmogamia) i jąder (kariogamia). Powstaje diploidalna zygota, ona dzieli się w zarodek. Zarodek rozwija się w rodni, wytwarza stopę, którą wrasta w rodnię, dociera do łodyżki i pobiera z niej wodę, minerały i asymilaty. Sporofit rośnie w nieulistnioną łodyżkę, setę. Na jej szczycie jest zarodnia. W zarodni jest tkanka sporogenna. Komórki archesporu, powstają z nich spory, maja mejozę, Zarodnia ma wieczko i perystom (ozebnię, rąbek). W suchym powietrzu zarodniki są uwalniane. Wieczko odpada, otwierają się ząbki perystomu. Wiatr rusza sporofitem, zarodniki wypadają, upadają na ziemię. w podłożu kiełkuje splątek (protolema). Wytwarza chwytniki i łodyżkę. Rozwija się w gametofit.
Torfowce nie mają chwytników, listki mają obok żywych martwe komórki chłonące wodę. W listkach martwe komórki otoczone są żywimi asymilującymi. gametangia wyrastają na bocznych łodyżkach gametoforu. Są osobne łodyżki z rodniami i plemniami. Plemnie są wyżej od rodni. Plemniki spadają z deszczem do rodni, gdzie następuje zapłodnienie. Sporofity są małe, maja krótką, pękatą setę, są bezzieleniowe i całkowicie zamknięte w rodniach, na ich szczycie jest długa i ostra pozostałość zarodni. Mają wieczko, które odpada rozsypując zarodniki. W zarodni nie ma ozębni. Po zapłodnieniu łodyżka z rodnią wyrasta na trzoneczku ponad ciało torfowca, żeby rozsypać zarodniki na większą powierzchnię. Zarodnik w podłożu rozwija się w nitkowaty splątek, który rozwija się w gametofit.
Glewiki mają gametofit i sporofit zielone. Gametofity są drobne i płatowate, komórki gametofitu mają po jednym, dużym chloroplaście. Rodnie nie maja ścianek, komórki jajowe są umieszczone w butelkowatych zagłębieniach plechy. Plemnie są osadzone na trzoneczkach i zamknięte wewnątrz plechy. Po zapłodnieniu wytwarza się zarodek, który rozwija się w sporofit. Ma on bardzo krótką i dużą stopę. W zarodni jest archespor, z niego rozwijają się zarodniki. Po dojrzeniu zarodników zarodnia pęka od szczytu na dwie klapy. Po wypadnięciu zarodników sporofit nie obumiera, tylko dzięki stale dzielącym się komórkom u nasady cały czas wytwarza nowe zarodniki.
Wątrobowce maja postać blaszki lub spłaszczone grzbietowo - brzusznie, ulistnionej łodyżki. Mają skórkę z beczułkowatymi aparatami szparkowymi. Pod skórką są komory powietrzne ze sznurami komórek asymilacyjnych. Miękisz ma mało chloroplastów, gromadzi substancje zapasowe. w dolnej warstwie są chwytniki. Są tu dwa typy gametofitów, pierwszy to plecha zorganizowana w wyżej wymienione tkanki i plecha niezorganizowana z gametoforem, listkami i chwytnikami. Na plesze są rodnie i plemnie.  Plemniki mają 2 lub więcej wici. W wilgoci plemnik płynie do rodni, tam jest zapłodnienie. Rozwija się diploidalny zarodek, rozwija się z niego sporofit. Sporofit ma stopę, którą wrasta w rodnię, nieulistnioną łodyżkę, setę, na jej szczycie jest zarodnia. Tam jest tkanka sporogenna. Tkwiący w rodni sporofit jest zielony, gdy dojrzewają zarodniki traci chloroplasty i staje się czarny, brązowy lub bury. Intensywnie rośnie ok. 1 cm/ha. Rozrywa ściany rodni i wyrasta ponad nią. Rodnie i sporofit okrywają liściowe twory, osłony (periancjum). Sporofit rośnie, stopa mocno pobiera wodę z gametofitu. Woda idzie do sety, komórki rosną, rodnia jest rozrywana, jej pozostałość tworzy kołnierzyk sety. Gdy sporofit urośnie ponad rodnie i periancjum zarodnia otwiera się rozpadając na 4 klapy. Otwiera się powoli, żeby zarodniki były równomiernie wysypywane. W zarodni są sprężynowato wygięte elatery, przy dużej wilgotności skręcają się i wiatr ich nie rozwiewa, gdy jest sucho rozkręcają się i wiatr je porywa i rozsiewa. Po wysypaniu wszystkich zarodników klapy otwierają się całkowicie i widać elatery, elaterofor przyczepia elatery do środka zarodni. U Marschantiopsida są plechowate gametofity dobrze zorganizowane. Mają tkanki przewodzące, okrywające i wzmacniające. Gametofit ma aparaty szparkowe z t komorami powietrznymi tworzącymi tkankę przewietrzającą. Jest tkanka miękiszowa, wzmacniająca i na żebrach przewodząca. Otacza te tkanki jednowarstwowa epiderma, dolna ściana jest kilkuwarstwowa. Są pojedyncze chwytniki utrzymujące wątrobowca w podłożu. Plechy są jednopienne, mają tylko rodnie lub tylko plemnie. W czasie wzrostu tkanka otacza rodnie i plemnie. Tu plemnia to anteridiofor. Plemniostan to talerzyk otaczający plemnię. Rodnie są w kubeczkach, obok są kilkudziesięciokomórkowe rozmnóżki (gemmy) do rozmnażania wegetatywnego. Rodnie to plechy na trzoneczkach. Trzoneczek (archegoniospor) dźwiga rodnię. Na jego szczycie jest rodniostan. Na szczycie ma wyrostek promieniście rozchodzący się. Archegoniospor chroni rodnię, wytwarza tkankę okrywającą ją - perychecjum. Plemnik z wodą wnika do rodni i zapładnia komórkę jajową, młody sporofit jest zielony, potem traci chloroplasty i rozrywa ścianę rodni. Rodnia tworzy kołnierzyk u podstawy sety. Zarodnia rozpada się na 4 klapy. Przykład porostnica. Są osobne gametofity męskie i żeńskie. Rodnie i plemnie są w parasolowatych utworach wyniesionych ponad powierzchnie gametofitu. Otoczone są zmodyfikowanymi liśćmi. Liście okrywające plemnię rosną gęsto, maja wypukły kształt i przypominają zwarty kłos. Liście otaczające rodnie są duże i głęboko podzielone, są to liście perychecjalne, sąsiednie liście otaczają rodnie, chroniąc młody sporofit. Sporofit ma krótki trzonek z okrągłą zarodnią na szczycie. Po dojrzeniu zarodników zarodnia pęka na cztery klapy. Zarodniki są wyrzucane przy pomocy sprężyc (elaterów), które przy zmianach wilgotności wyrzucają zarodniki. W podłożu zarodnik kiełkuje w splątek. Elatery nie mają protoplastu, maja zgrubienia, podczas nasiąkania wodą, naciska ona na struktury komórkowe i zwijają się. Jest to kohezyjny ruch higroskopowy.