Piękny dom i ogród, strona 21

Ogrody sensoryczne powstały do terapii osób słabowidzących i niewidomych oraz ludzi z zaburzeniami integracji sensorycznej, ale każdy może taki ogródek odwiedzić i założyć. Zadaniem tych ogrodów jest angażowanie innych zmysłów niż wzrok, ale również wzrok ma znaczenie. Dla wzroku ważne są kolory i kształty kwiatów, które mają cieszyć oczy od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Początkowo to łany cebulic, śnieżników, puszkinii, przebiśniegów, przylaszczek, zawilców, ranników, pełników, ziarnopłonu, potem kolorowe tulipany, orliki, ale też krokusy, narcyzy, lato to pora dzwonków, chabrów, maków, malw, liliowców, lilii, irysów, frezji, mieczyków, dalii, cynii, aksamitek, które kwitną też jesienią, jesień to pora astrów i wrzosów. Zieleni dostarczają różnokształtne tuje, cyprysiki i inne iglaki. Ale ogród sensoryczny to też inne zmysły np. węch, w tym celu przydają się pachnące kwiaty jak lilie, lawenda, jaśmin gwiazdkowy, jaśminowiec wonny, lilaki, bez czarny, piwonie, bratki, fiołki, surfinie i petunie. Smakować można zioła-miętę, rozmaryn, tymianek, majeranek, czosnek niedźwiedzi, kwiaty nasturcji, bratka, fiołka. Jadalne są płatki dzikiej róży. Skosztować można owoców berberysu, wartościowe są krzewy i drzewka owocowe, które wiosną mają kwiaty, latem i jesienią owoce-jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie, czereśnie, porzeczki, maliny, jeżyny bezkolcowe oraz byliny truskawki i poziomki. Efekty głosowe zapewniają zapylacze jak pszczoły, trzmiele, latające ważki, śpiewające ptaki, dlatego warto zrobić oczko wodne oraz rośliny jadalne dla ptaków jak berberys, owocowe drzewka i krzewy, które przyciągają ptaki. Ważne są szeleszczące trawy, rechoczące żaby, świergoczące świerszcze, uciekające zwinki. Dobrym pomysłem są dzwonki wietrzne, można zainwestować w fontannę lub mechanizmy kraników z rurek. Dotyk to miękkie trawy, miły w dotyku starzec popielny, czyściec wełnisty, karmnik ościsty, rojniczek pospolity, kopytnik pospolity, bergenia sercowata, miechunka, której jagody można jeść, mikołajek iberyjski, ozdobne trawy np. kostrzewy. Ogrody sensoryczne są dostosowane do różnych stopni niepełnosprawności np. brak schodów, stopni, stromizm, wybojów, podzielone są na sektory wzroku, słuchu, smaku, dotyku i węchu, co jest ważne, bo nie każdy pachnący kwiat jest jadalny. Ogrody sensoryczne są wykorzystywane w hortiterapii. Dla wiosennych kwiatów potrzebne są drzewa, sosny, jodły, świerki, modrzewie, klony, jawory, brzozy, wierzby drzewiaste i krzewiaste, robinie, kasztanowce, orzechy, buki, graby, dęby, wiązy, topole, olchy. Oczywiście w małym ogródku można sadzić tylko jadalne i nietrujące, pachnące i ładne rośliny w jednym miejscu jak bzy, lilaki, forsycje, fiołki, bratki, owocowe rośliny, przyprawy, miechunki, róże, a w drugiej części ogrodu rośliny ozdobne, pachnące, ale nie do jedzenia, astry, dalie, cynie, liliowce, lilie, kosaćce.

Kaktusowa i półkaktusowa mają pełne koszyczki, brzeżne języczkowate kwiaty są szpiczaste, zwinięte w rurki szersze u półkaktusowatych, rurki są proste lub zgięte na zewnątrz, ciekawe odmiany to bordowa Black Narcissus, żółta środkiem, czerwona brzegiem Bora Bora, różowo-biała Cabana Banana, biała My love, biała z zaróżowionymi kwiatami Kiev, Trelyn Rhianon z różowoczerwonymi płatkami z żółtymi nasadami

Kulista ma pełne kwiatostany z łyżeczkowato pogiętymi kwiatami języczkowatymi, piękne przykłady to Ewelina biała z różowym środkiem, amarantowa Addison June, jaskrawopomarańczowa Mirella

Kołnierzykowa to półpełna dalia ma kołnierzyk otaczający 2 okółki z kwiatów języczkowatych w kontrastującym kolorze, Fasion Monger ma kremowy kołnierzyk i malinowe okółki, Fancy Pants jest różowa z żółtym kołnierzykiem, Jaga czerwono-biała

Peoniowa ma półpełne kwiaty z 2 języczkowatych okółków, środek ma rurkowate kwiaty, są delikatne, Classic Rosamunde jest jasnoróżowa, Fascination ciemno różowa, Bishop of Oxford łososiowa

Pomponowa ma zwisające kwiaty języczkowate, mniejsze i bardziej wygięte niż kulista, jest pełna, piękne są cytrynowożółta Potgieter, biała White Aster, ciemnobordowa Dawson Royal, czerwona Glow

Anemonowa półpełna, ma wyrośnięte rurki w środki, trzeba usuwać przekwitnięte kwiaty, Life Style jest różowo-fioletowa z żółtym środkiem, Polka jest różowo-żółta, Take Off liliowa z kremowym środkiem, The Phantomróżowo-bordowa, Purpinca bordowa, Toto biało-żółta

Dalie kwitną od lata do przymrozków, lubią słońce, gleby żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne, przepuszczalne,ciężkie ziemie rozcieńczamy piaskiem, glebę kompostujemy przed posadzeniem, sadzimy karpy co 20-30 cm od końca kwietnia do końca maja,przykrywamy agrowłókniną, wysokie odmiany co 70-80 cm, karpa musi być przykryta 5 cm gleby, gdy dzielimy karpy sadzimy po 3 nowe karpki, można w marcu zasadzić w skrzynce, wtedy trzymamy karpę 3 godziny w letniej wodzie,by przyspieszyć kiełkowanie, regularnie podlewamy, nawozimy do polowy sierpnia mineralnymi nawozami, jesienią ziemie kompostujemy, jesienią karpy wykopujemy, suszymy w cieple, potem przechowujemy w ażurowych skrzynkach, przysypane torfem,wiórkami lub piaskiem w piwnicy w 4-10 st.

Drzewa i krzewy ozdobne sadzimy wiosną lub jesienią, liściaste najlepiej sadzić jesienią, na przełomie września i października, iglaste wiosną, w kwietniu. W tym czasie ziemia jest wilgotna, sadząc jesienią dajemy więcej czasu na ukorzenienie się. Różaneczniki, azalie, piwonie krzewiaste i magnolie można sadzić na przełomie marca i kwietnia, róże pod koniec października i zakopczykować korą, drzewa z gołymi korzeniami bez gleby sadzimy po opadnięciu liści. Laurowiśnie, bukszpany, mahonie, ostrokrzewy, trzmieliny sadzimy od końca sierpnia do połowy września, wtedy można sadzić też tuje, cyprysiki, jałowce.

Kupując drzewo i krzew trzeba sprawdzić czy korzenie nie przechodzą przez otwory odpływowe, jeśli tak można przyciąć korzenie usuwając najpierw starą ziemię. Jeśli nie ma gleby trzeba przykryć je wilgotną glebą lub torfem i owinąć jutową tkaniną. Rośliny z pojemników sadzimy przez cały sezon, jeśli nie możemy to dołujemy je, kopiemy w cieniu dołek, wkładamy roślinę i zasypujemy wilgotną ziemią do 1/3. Przed posadzeniem przekopujemy glebę na głębokość 2 szpadli, wierzchnia część gleby musi iść pod spód, mieszamy ją z kompostem i nawozem mineralnym. Azalie, kalie, pierisy, różaneczniki, wrzosy i wrzośce muszą mieć przygotowanie gleby jak dla borówki i wrzosowiska. Usuwamy uszkodzone i chore korzenie, kopiemy dołek większy o 70-80% od bryły korzeniowej i o 10% głębszy, na środku sypiemy z urodzajnej wewnętrznej warstwy gleby kopczyk i układamy na nim korzenie. Można rozłożyć korzenie na dnie dołka. Przysypujemy korzenie ziemią, ubijamy ją, by powstał dołek, do którego lejemy wodę, można wodę wlać do dołka przed posadzeniem roślin. Podlewamy, na zimę kopczykujemy trocinami, ziemią, liśćmi lub igliwiem, wiosną usuwamy kopczyk. Sadząc rośliny z pojemników kopiemy dołek 2 razy większy i głębszy od pojemnika, przed wyjęciem z pojemnika podlewamy, do dołka lejemy wodę lub nie, korzenie zakopujemy w ziemi zmieszanej z kompostem w stosunku 1:1, podlewamy, jak ziemia osiądzie uzupełniamy wodę i ściółkujemy. Po posadzeniu rośliny ściółkujemy na 5-8 cm, podlewamy i plewimy. W następnym roku nawozimy wg gatunku.

Pnącza można sadzić przy ścianach, dzięki temu będzie w domu cieplej. Wiosna sadzimy wrażliwe na mróz, pozostałe w październiku i listopadzie. Pnącza sadzimy co 0,5-1,5 m od siebie, 1 od budynku, 25-30 cm od pergoli, ściany, ogrodzenia, altany, stelaży. Przed posadzeniem ziemie plewimy i przekopujemy, kopiemy dół szeroki i głęboki na 50 cm, można dać 60x60 cm szerokoci i -60 cm głębokości, sypiemy do niego żyznej gleby np. ogrodowej z kompostem lub ziemi dla roślin, kiedy mamy nieprzepuszczalną lub słabo przepuszczalną glebę na dno dołka dajemy 10 cm keramzytu lub żwirku, powojniki sadzimy 5-10 cm głębiej niż były w doniczce, inne kłącza 1 cm głębiej. W dołku układamy korzenie, zakopujemy, podlewamy, dajemy kilka cm kory, na zimę kopczykujemy, potem podlewamy, przycinamy pędy o połowę, w następnym roku między korę dajemy 2-3 cm dojrzałego kompostu, można dać wolnodziałający nawóz mineralny. Usuwamy chore, uszkodzone, przemarznięte gałęzie. U glicynii, aktinidii, powojnika i winorośli przycinanie pobudza kwitnienie i owocowanie.

Czasem sadzi się rośliny z bryła korzeniową, plewimy i przekopujemy glebę na 2 szpadle, kopiemy dołek, wlewamy wody, wkładamy tam bryłę po usunięciu uszkodzonych korzeni, zakopujemy, podlewamy, ściółkujemy. Czasem sadzi się razem z jutową tkaniną i glebą lub torfem, po prostu wkłada się taki balot z korzeniami do dołka i zakopuje, podlewa itd. można go zdjąć i posadzić normalnie.

https://ladnydom.pl/Ogrody/1,162349,15522794,Sadzenie_drzew_i_krzewow___jak_i_kiedy.html https://muratordom.pl/ogrod/pielegnacja-roslin/sadzenie-drzew-i-krzewow-krotki-poradnik-sadzenia-aa-K5jj-DT3g-2Qok.html

https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/pnacza-rosliny-malo-wymagajace-aa-anL4-w4JH-AiBq.html

https://ladnydom.pl/Ogrody/1,162349,15522794,Sadzenie_drzew_i_krzewow___jak_i_kiedy.html https://muratordom.pl/ogrod/pielegnacja-roslin/sadzenie-drzew-i-krzewow-krotki-poradnik-sadzenia-aa-K5jj-DT3g-2Qok.html

https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/pnacza-rosliny-malo-wymagajace-aa-anL4-w4JH-AiBq.html

U nas rośnie kalina koralowa, ma białe kwiaty zebrane w baldachy i czerwone pestkowce, jadalne po obróbce cieplnej. Długo gotowane przetwory i mrożona pulpa są bezpieczne, pulpa zmiksowana z bananem to lody. Surowe owoce są trujące, lubi lekko kwaśne i obojętne, żyzne, próchnicze, stale lekko wilgotne gleby, słońce i półcień, kwitnie od maja do czerwca, znosi mróz, zanieczyszczenie powietrza, nie toleruje suszy. Nadaje się na żywopłoty w towarzystwie tawuł, budlei, hortensji, krzewuszek, jaśminowców.

Kalina jest lecznicza, kora zmniejsza skurcze mięśni macicy i hamuje krwawienie z dróg rodnych, łagodzi bóle miesiączkowe, leczy zaburzenia miesiączkowania, krwawienia śródmiesięczne, zmniejsza ryzyko poronienia. 0,5-2/3 łyżki sproszkowanej kory na szklankę gorącej wody, 5 minut gotujemy, pijemy 1-3 łyżki po jedzeniu, odwar pomaga też w hemoroidach, podmywamy się, robimy przymoczki, przy ciąży bolesnych miesiączkach 2 łyżki kory zalewamy szklanka wrzątku, wrzemy 30 minut na wolnym ogniu, cedzimy, pijemy po pół szklanki odwaru 3 razy dziennie.

Owoce są jesienią, we wrześniu, to pokarm dla wielu ptaków, w kalinie gniazdują i śpiewają słowiki, kalina to symbol dziewictwa i niewinności, kwiatostany wplatano do ślubnych wianków

Korę zbieramy w kwietniu, w maju kwiaty, które podobnie działają jak kora,

wywar z kwiatów: 2 łyżki kwiatów na 2 szklanki wrzącej wody, parzymy pod przykryciem 30 minut, wypijamy w ciągu dnia, pomagają w kamicy nerkowej i chorobach pęcherza moczowego.

Owoce obniżają ciśnienie, uszczelniają naczynia krwionośne, przy skłonności do krwawień np. z nosa i podwyższonym ciśnieniu można zjeść garść surowych owoców dziennie, kilkanaście owoców

Inne kaliny to kalina wawrzynowata, pochodzi z Basenu Morza Śródziemnego, kwitnie od maja do sierpnia, owoce dobrze ugotowane lub przesmażone przestają truć. Lubi słońce, ciepłe, osłonięte miejsce, w półcieniu słabiej kwitnie, lubi żyzne, przewiewne gleby, umiarkowanie wilgotne, słabsze odmiany lepiej uprawiać w pojemnikach i zimować w budynkach

Kalina śliwolistna lubi każde warunki świetlne, jest mrozoodporna, wytrzymuje suszę, lubi gleby gliniaste, gliniasto-piaszczyste, przepuszczalne, żyzne, próchnicze, przeciętne ogrodowe, o pH od 6,1 do 7,2, pochodzi z Ameryki Północnej, kwitnie na biało w maju

Kalina hordowina lubi słońce i półcień, gleby głębokie, zasadowe, gliniaste, odporna na wiatr, toleruje lekko kwaśne ziemie-pH 6,1, gleba musi być odchwaszczona, lekko wilgotna, przed posadzeniem kalinę podlewamy, po posadzeniu plewimy, podlewamy, usuwamy stare i chore pędy, rośnie w Europie i Azji, wiosną i latem zasilamy wieloskładnikowym nawozem z węglanem wapnia, owoce są przez cała zimę, kwitnie w czerwcu, owoce zawiązuje w lipcu

Kalina sztywnolistna pochodzi z Chin, kwitnie od maja do lipca, na zimę potrzebuje osłonięcia agrowłókniną, cały rok musi mieć zaciszne miejsce, lubi słońce, słaby cień, gleby stale lekko wilgotne, nawożenie organicznymi nawozami- kompostowanie raz w roku, trzeba ją podlewać

Kalina angielska odmiana hodowlana, lubi słońce, półcień, żyzne, przepuszczalne, lekko kwaśne, stale lekko wilgotne gleby, wytrzymuje mróz do -25 st. sadzimy wiosną, najpierw mieszamy ziemię z kompostem, kwitnie w maju przez 3 tygodnie, zaraz po przekwitnięciu można ciąć, można ją szczepić na kalinie hordowinie

Kalina Dawida kwitnie w czerwcu na biało i różowo, pochodzi z Chin, na zimie trzeba ją okrywać, znosi lekkie przymrozki, w słońcu słabo kwitnie, co jakiś czas trzeba ją przycinać, lubi cień i półcień, żyzne, przewiewne, stale umiarkowanie wilgotne od lekko kwaśnych do lekko zasadowych gleby, trzeba ja podlewać

Kalina japońska lubi żyzne, próchnicze, przepuszczalne, wilgotne ziemie, słońce i półcień, kwitnie od maja do września, czarne owoce są trujące, kwitnie na biało 2 razy, nawozimy w sezonie kompostem i organicznymi nawozami, wrażliwa na mróz, potrzebuje ciepła i osłony od wiatru, więc nadaje się do pojemników, by na zimę szła do domu

Kalina pachnąca, wonna lubi żyzne, przepuszczalne, próchnicze ziemie, kwitnie na różowo w marcu i kwietniu, lubi stale lekko wilgotne gleby i słońce, lubi ciepłe, osłonięte od wiatru miejsca, nie lubi cięcia, znosi polskie mrozy, rozmnażamy przez sadzonki pędowe i odkłady

Kalina różowa bodnantska wyhodowana w Anglii, lubi słoneczne, ciepłe, osłonięte od wiatru miejsca, wilgotne, zasobne w składniki pokarmowe gleby, odporna na zanieczyszczenie powietrza i gleby, kwitnie na różowo od listopada do stycznia, mrozoodporna

Lewkonie to kwiaty z rodziny kapustowatych, mają żółte, białe, różowe, czerwone, fioletowe, kremowe, wielokolorowe kwiaty, mogą być pojedyncze lub pełne, kwitną od czerwca do mrozów, lubią słońce, żyzne, próchnicze, zasobne, umiarkowanie wilgotne gleby, ciepłe i słoneczne stanowiska, trzeba je podlewać, wrażliwe na przymrozki, nadają na rabaty i balkony, mają lancetowate, omszone liście, gleba nie może być po innych kapustnych z powodu chorób. W marcu wysiewamy lewkonie do inspektu, w maju do donicy lub gruntu, lubią uszczykiwanie, wtedy się rozrastają.

Znaną lewkonią jest maciejka, czyli lewkonia dwurożna lub długopłatkowa ma fioletowe lub różowe kwiaty zebrane w grona, lubi średnio żyzne gleby ogrodowe, piaszczysto-gliniaste, żyzne, próchnicze, dobrze spulchnione, umiarkowanie wilgotne gleby, od lekko kwaśnych do lekko zasadowych, pełne słońce, podlewamy od dołu, lubi lekko wilgotne gleby, silny deszcz i wiatr mogą połamać, siejemy od końca kwietnia w rzędach co 30 cm, zostawiamy najsilniejsze roślinki co 10 cm , warto wysiewać co 2 tygodnie, po przekwitnięciu i wydaniu owoców, łuszczyn schnie.

Lewkonie to byliny, ale u nas są jednoroczne. Rodzaj lewkonia ma 50 gatunków. Często mylone są z lwią paszczą, która należy do rodziny babkowatych. Lwia paszcza to wyżlin większy, kwitnie na biało, różowo, żółto,czerwono, pomarańczowo, niebiesko, lubi przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne gleby i cień, ma wargowe kwiaty zebrane w grona, języczkowate, krótkoogonkowe liście, łodyga wzniesiona, prosta, ma 70 cm wysokości, od stycznia do kwietnia wysiewamy do skrzynek, w maju do gruntu, uszczykujemy, usuwamy zwiędłe kwiaty, plewimy.

Lewkonie pochodzą z południa Europy, północy Afryki, Azji Mniejszej i zachodniej, lwia paszcza też jest z Basenu Morza Śródziemnego.