Przyroda, strona 60

Łąki łęgowe zajmują miejsca okresowo wilgotne i podmokłe, w czasie roztopów są zalewane, potem schną, gleby to mady i mułowo-torfowe, wyróżniamy łeki właściwe, czyli wilgotne łaki z madami i próchnicą, rosnie tu wyczyniec łakowy Alopecurus pratensis, mozga trzcinowata Phalaris arundinacea, wiechlina błotna Poa palustris, turzyca zostrzona Carex gracilis, mietlica biaława Agrostis alba, wiechlina zwyczajna Poa trivialis, wiechlina łakowa Poa pratensis, kostrzewa łakowa Festuca pratensis, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, przytulia błotna Galium palustre, jaskier rozłogowy Ranunculus repens, jaskier ostry R. acer, szczaw zwyczajny Rumex acetosa, tojeść rozesłana Lysimachia nummularia. Łęg rozlewiskowy jest w terasach zalewowych, gleby to mady i mułowo-torfowe, rośnie tu turzyca zaostrona, turzyca błotna Carex acutiformis, turzyca dwustronna C. disticha, manna mielec Glyceria aquatica, mozga trzcinowata, mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, jaskier rozłogowy, tojeśc rozesłana, przytulia wodna, rdest ziemnowodny Polygonum anphibium, skrzyp bagienny Equisetum palustre, knieć błotna Caltha palustris, gwiazdnica błotna Stellaria palustris, mięta okręgowa Mentha verticillata, pięciornik gęsi Potentilla anserina. ŁĘgi zastoiskowe gleby mułowo-torfowe na podłożu mineralnym, kwaśny odczyn gleby, rosnie tu turzyca sztywna Carex elata, tunikowa C. appropinquata, nitkowata Carex lasiocarpa, trzcina pospolita Phragmites australis, trzcinnik prosty Calamagrostis stricta, mietlica psia Agrostis canina, turzyca dzióbkowata Carex rostrata, bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznik błotny Comarum palustre,przytulia błotna, skrzyp bagienny, kniec błotna, kosaciec żółty Iris pseudoacorus. Łegi zgrądowiałe okresowo przesuszane, rzadko zalewane.
Grądowe łaki są w wypiętrzeniach i wśród lasów. 
Bielawy łąki bagienne, są na terenach stale podtapianych i bezodpływowych, rosna tu mchy, turzyce niskie i trawy. Murszowiska sa po osuszeniu bagien, łaki potencjalne po zalaniu sa łęgami, łąki smużne są w namułach, woda przynosi bogaty w związki organiczne namuł.
Ogólnie łąki dzielimy na zalewowe-łęgi, grądowe, połozone w miejscach suchych i gleby bagienne-bielawy, które maja płytkie wody gruntowe, dużo murszu, beztlenowe warunki w glebie, duża wilgotnośc gleby, dominują gleby murszowe, tworzy sie torf. Łaki mają znacznie większą bioróżnorodnośc od lasów, maja wiele roslin owadopylnych, które stanowią źródło nektaru dla zapylaczy m. in pszcoły miodnej, rosne na nich wiele roslin miododajnych.
Murawa psammofilna rosnie na zboczach wydm szarych, torfowisk i borów sosnowych, rosnie tu szczotlica siwa Corynephorus canescens, turzyca piaskowa Carex arenaria, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, jasieniec piaskowy Jasione montana, lnica wonna Linaria odora, bylica polna Artemisia campestris, jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum, piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria i porosty m. in. chronotek Cladonia sp.
Zarosla to tereny porośnięte krzeami, głogami Crataegus sp., różami psimi Rosa canina, bzem czarnym Sambucus nigra, leszczyną, kruszyna, trzmielina, kaliną Viburnum sp.
Grąd to także wielogatunkowy las liściasty z lipa, bukiem, grabem, dębem. w buczynie dominuje buk, w dąbrowie dąb, dąbrowa to las gdzie dominuja dęby, w olsie dominują olchy.
Torfowisko to siedlisko mocno uwodnione. Wyróżniamy torfowiska niskie, są w dolinach rzek,rosną tam trzcina pospolita, tatarak Acorales sp., jaskier ostry Ranunculus acris, niezapominajki Myosotis sp. kosdźce Iris sp., skrzypy Equisetum sp., torfowce Sphagnales, turzyce Carex sp. Torfowiska wysokie powstają przez zarastanie podłoża torfowego. Rosną tu torfowce, rosiczki Drosera sp., kukułki Dactylorhiza sp., bagno zwyczajne Ledum palustre, żurawina błotna Oxycoccus palustris. Torfowiska przejściowe porastają turzyca nitkowata Carex lasiocarpa, turzyca bagienna Carex limosa, bagnica torfowa Scheuchzeria palustris, wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium, trzcina pospolita.
Wszystkie tereny zielone dzieki fotosyntezie oddaja tlen, którym oddychamy, zapobiegaja powodziom-zatrzymują wodę, oczyszczaja powietrze i glebę, rosliny stanowią źródło pokarmu dla wielu gatunków zwierząt. Lasy, łaki i zarosla stanowia schronienie dla wielu pajęczaków, mięczaków, owadów, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Zbiorowiska roslinne to także ekosystemy, gdzie rośnie wiele gatunków grzybów, także jadalnych.

Typy siedlisk wyżynnych i pogórskich.
Bór mieszany wyżyny świeży, porasta wierzchowiny i góną częśc stoków, w drzewostanie są brzozy, dęby, sosny, jodły, w runie sa kosmatka gajowa Luzula luzuloides, fiołek lesny, turzyca palczasta Carex digitata, żurawiec falistolistny Atrichum undulatum, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, jastrzębiec leśny Hieracium murorum, wietlica samicza Athyrium filix-femina, przytulinka wiosenn Cruciata glabra, jeżyna gruczołowata Rubus hirtus. 
Bór mieszany wyzynny wilgotny w zagłębieniach wyzyn i wzniesień, rzadki las, wilgotne podłoże, w drzewostanie sa graby, dęby, jodły, buki, w runie kosmatka gajowa, kokoryczka okółkowa Plygonatum verticillatum, jerzyna gruczołowata, starzec Fuchsa Senecio Fuchsii.
Las mieszany wyzynny świeży, rośnie w górnych i środkowych częściach wzniesień, na małych, płaskich wierzchowinach, charakterystyczny dla runa jest przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, kosmatka gajowa, starzec Fuchsa, jezyna gruczołowata, w drzewostanie rosną jodły, sony, brzozy, dęby, buki, graby.
Las mieszany wyżynny, w obniżeniach terenu, gdzie zbieraja sie wody, drzewostan stanowią buki, graby, łegi, klony, lipy, jodły, w runie rosnie paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum, szałwia lepka Salvia glutinosa, żywiec gruczolowat Cardamine glanduligera, zywiec dziewięciolistny C. enneaphyllos, żywiec cebulkow Dentaria bulbifera, kostrzewa górska Festuca drymeia, kostrzewa leśna Festuca altissima, czerniec gronkowy Actaea spicata.
Las wyzynny mieszany wilgotny, na wilgotnym podłożu, płytko położone wody grun towe, w runie sa kosmatkja gajowa, jeżyna gruczołowata, starzec Fuchsa, kokoryczka okółkowa, w drzewostanie sa dąby, jodły, buki, graby.
Las wyżynny wilgotny, wilgotne połozę, płytkie wody gruntowe, runie sa miesięcznica trwała Lunaria rediviva, języcznik zwyczajny Phtllitis scolopendrium, czartawa drobna Circaea alpina, kostrzewa olbrzymia, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, czyściec leśny Stachys sylvatica, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, zdrowjóka rutewkowata Isopyrum thalictroides, zawilec żółty Anemone ranunculoides, kokorycz pusta Corydalis cava, drzewostan stanowią dąb, jesion, jawor, jodła.
Las łęgowy wyżynny, w runie jest starzec Fuchsa, starzec gakjowy S. nemorensis, jarzmianka wieksza, tojeść gajowa Lysimachia nemorosum, knieć błotna górska Caltha palustris ssp. latea, świerzabek Chaerophyllum aromaticum, jeżyna popielica Rubus caesius, wilczomlecz migdałolistny Euphorbia amygdaloides, dzięgiel leśny Angelica sylvestris, jarzmianka wieksza, oset lopianowaty Carduus personata, lepiężnik rózowy Petasites hybridus, w drzeostanie sa jesiony, deby, olsze.
Ols jesionowy wyzynny, w runie sa czartawa pośrednia Circaea intermedia, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, szczaw gajowy Rumex sanguineus, drzewostan tworzą olsze i jesiony.
Górskie
Bór wysokogóski jest w reglu górnym powyżej 1150 m.n.p.m, próchnica to butwina, drzewostan tworzą świerk i jarzębina, w podszycie jest porzeczka alpejska Ribes alpinum w runie podbiałek alpejski Homogyne alpina, wietlica alpejska Athyrium distentifolium, trzinnik owłosiony Calamagrostis villosa, kosmatka alpejska Luzula alpina.
Bór góski świeży to bardzo ubogie siedlisko jest na kwaśnych skałach magmowych i metamorficznych. W drzewostanie dominuje świerk z domieszka jarząba, w runie są przytulia okrągłolistn Galium rotundifolium, nerecznica szeroka Dryopteris latum, nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana, trzcinnik owłosiony, siódnaczek leśny Trientalis europaea, borówka czarna Vaccinium myrtillus, śmiałek pogięt Deschampsia flexuosa.
Bór mieszany góski świeży w runie jest fiołek Fuchsa, trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, jastrzębiec lesny Hieracium murorum, sałatnik leśny Mycelis muralis, podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, nerecznica krókookostna, wietlica samicza Athyrium filix-femina, drzewostan to buk, świerk, jodła. 
Bór mieszany góski wilgotny porasta wilgotne, słabo żyzne zasadowe siedliska, w runie rosnie nerecznica szerokolistna Dryopteris dilatata, torfowiec Girgensohna Sphagnum girgensohnii, sit rozpirzchły Juncus effusus, płonnik pospolity Polytriclium commune, drzewostan stanowią świerk i jodła.
Bór mieszany górski bagienny porasta bardzo wilgotne, bagienne tereny w górach, drzewostan to swierk, runo porastaja rosliny bagienne.
Bór górski bagienny ubogie siedlisko regla dolnego i górnego, w drzewostanie dominuje świerk i brzoza, w runie rosliny bagienne.
Bór mieszany górski bagienny w drzewostanie jest świerk, w runie rosliny bagienne siedlisko średnio żyzne słabo wysycone zasadami. Utworzone na piaskach gliniastych i słabogliniastych w miejscach z utrudnionym przepływem wody glebowej, gleby to torf wysoki i przejściowy, w runie jest bagno zwyczajne Ledum palustre, borówka bagienna Vaccinium uliginosum, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia, wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum, płonnik sztywny Polytrichum strictum, skrzyp leśny Equisetum sylvaticum.
Las mieszany góski świeży, siedlisko żyzna, zasadowe, w reglu dolnym do 500 m, w drzewostanie są jodła, buk i świerk, w runie żurawiec falistolistny Atrichum undulatum, kosmatka gajowa, jeżyna fałdowana Rubus plicatus, malina własiwa Rubus idaeus, turzyca leśna Carex sylvatica, zachyłka trójkątna Gymnocarpium dryopteris, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas.
Las mieszany górski wilgotny to żyzne siedlisko średnio wysycone zasadami, jest w reglu dolnym do ok. 660-800 m n.p.m, na cienistych stokach i obniżeniach terenu z zatrzymującą się wodą, w drzewostanie są buki, swierki i jodły, w runie dominują paprocie, cienistka trójkątna, wietlica samicza, nerecznica krótkoostna, starzec Fucha.
Las górski swieży, w runie jest kosmatka olbrzymia Luzula sylvatica, goryczka trójeściowa Gentiana asclepiadea, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, szałwia lepka, żywokost sercowaty Symphytum cordatum, kostrzewa górska Festuca drymeia, żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żywiec gruczolkowaty D. glandulosa, szczyr trwały Mercurialis perennis, w drzewostanie są buk, jodła, świerk, jawor. 
Las góski wilgotny, drzewostan tworzą swierk, buk, jodła, jawor, runo lepiężnik biały Petasites albus, czosnek niedźwiedzi, kokorycz pusta, modrzyk góski Cicerbita alpina.
Las łęgowy góski jest w reglu dolnym, wzdłóż cieków wodnych, gleby to mady inicjalne z próchnicą murszowata, w runie są szałwia lepka, świerzabek orzęsion Chaerophyllum hirsutum, jarzmianka wieksza Astrantia major, lepiężnik biały Petasites albus i wyłysiały P. kablikianus, drzewostan to olsza, jesion, świerk, brzoza, klon, podszyt to wierzby krzewiaste, kruszyna.
Ols jesionowy góski  na glebach bagiennych murszowych lub na madach bardzo silnie próchnicznych podścielonych piaskami rzecznymi, w drzewsotanie sa olsza i jesion, w runie szczaw gajowy Rumex sanguineus, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, rzeżucha gorzka Cardamine amara, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, psianka słodkogórz, świeżąbek oręsiony Chaerophyllum temulum, knieć błotna górska, kozłek całolistny Valeriana somplicifolia, pępawa błotna Crepis paludosa, niezapominajka błotna Myosotis palustris.
Typy zbiorowisk trawiastych łaki: tereny trawiaste, niska roslinnośc zielna, są tu
Młaki, łąki podmokłe na terenach zalanych wodą, porosnięte mchami, turzycami Carex sp., sitowatymi Juncaceae, wełniankami Eriophorum.
Murawy kserotermiczne, to tereny suche, gorące, dobrze nasłonecznione, rosną tu babka średnia Plantago media, bylica polna Artemisia campestris, chaber driakiewnik Centaurea scabiosa, czyściec prosty Stachys recta, czyścica drobnokwiatowa Acinos arvensis, dąbrówka kosmata Ajuga genevensis, driakiew wonna Scabiosa canescens, dziewięćsił pospolity Carlina vulgaris, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, dzwonek skupiony Campanula glomerata.
Zmienionnowilgotne łąki trzęślicowe wiosna sa bardzo wilgotne, latem bardzo suche, rosna bukwica zwyczajna Betonica officinalis, turzyca filcowata Carex tomentosa, goździk pyszny Dianthus superbus ssp. superbus, przytulia północna Galium boreale, goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, oman wierzbolistny Inula salicina.
Hala górska rośnie ponad piętrem kosówki, w piętrze halnym, rosnie tu dębik ośmiopłatkowy Dryas octopetala, wierzba zielna Salix herbacea, mchy, sit kucina Juncus trifidus, boimka dwurzędowa Oreochloa disticha.

Typy siedlisk roslinnych:

flora zbiór gatunków z danego terenu, szata roslinna to roślinność-zbiorowiska roslinne z danego terenu.

Typy siedliskowe lasu, czyli miejsca gdzie sa podobne warunki siedliskowe, gleby, pogoda, budowa geologiczna i flora, typy siedliskowe wyróżniamy o 6 kryteriów: kraina przyrodniczo-leśnia, czyli zespół warunków klimatyczno-geologicznych, gdzie dany typ lasu rosnie, typu próchnicy, czyli martwej materii organicznej, której skład chemiczny zależy od roslin i zwierząt zamieszkujących dany teren, typu gleby, podłoża geologicznemu gleby, czyli skaly macierzystej, skłądzie mechanicznym gleby, skłądu granulometrycznego gleby, uziarnienia i tekstury gleby, miąższości gleby, poziomu wód gruntowych. Na nizinach są:
Bór suchy ma gleby darniowo-bielicowe, luźne rónoziarniste piaski, woda gruntowa poza zasięgiem korzeni drzew, dominuje tu sosna zwyczajna Pinus sylvestris, podszyt ma brzozy Betula sp., sosny Pinus sp., jałowiec Juniperus sp., w runie sa szczotlica siwa Cyronephorus canescens, kostrzewa owcza Festuca ovina, rosnie tam porost chrobotek Cladonia sp.
Bór świeży gleby bielicowe i rdzawe, piaski różnoziarniste, kwaśna próchnica, wody gruntowe są w zasięgu korzeni, rosna w runie borówka czernica Vaccinium myrtillus, widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum, w podszycie jest jałowiec Juniperus sp., trzmielina Euonymus sp. i jarzębina Sorbus aucuparia, w drzewostanie sa brzozy, sosny, buki Fagus sp., lipy Tilia sp., dęby Quercus sp., świerki Picea sp., jodły Abies sp.
bór wilgotny na glejobielicach, płytkie wody gruntowe, próchnica to mor wilgotny lub mursz wysoki, w drzewostanie sa sosna zwyczajna Pinus sylvaticus i świerk pospolity Picea abies, brzoza brodawkowata Betula pendula i omszona B. pubescens, w podszycie są kruszyna pospolita Frangula alnus i jarząb pospolity.
Bór bagienny charakterystyczny dla bezodpływowych niecek, ma gleby murszowe i torfy, wody gruntowe sa na wys. do 0,5 m. dominuje sosna, jest brzoza omszona i świerk, praktycznie brak posrostu, podszyt tworzą wierzba szara Salix cinerea, uszata S. aurita i kruszyna pospolita Frangula alnus, w runie rosnie zurawina błotna Oxycoccus palustris, wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i torfowiec magellański Sphagnum magellanicum.
Las mieszany swiezy wyst, gł. na utworach polodowciowych moreny dennej i czołowej, dominują gleby darniowo-bielicowe, piaski gliniaste, piaski swieże, piaski różnoziarniste, piaski głebokie, kwaśny odczyn próchnicy, w runie są borówka czernica Vaccinium Myrtillus, konwalia majowa Convallaria majalis, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium, malina kamionka Rubus saxatilis, kłosownica leśna Brachypodium sylvaticum, orlica pospolita Pteridium aquilinum, tomka wodna Anthoxanthum odoratum, w podszycie rosną jarzębina, leszczyna Corylus avellana, kruszyna, trzmielina Euonymus sp., kruszyna, w drzewostanie dominuje sosna, sa też klony Acer sp., lipy Tilia sp., graby Carpinus sp., modrzewie Larix sp., brzozy i osiki Populus tremula.
Bór mieszany wilgotny rosnie na ubogich i wilgotnych siedliskach, gleby bielicowe właściwe oglejowe, gleby gruntowo-glejowe właściwe, gleby torfowo-glejowe, gleby murszowo-glejowe, gleby murszowate, gleby te powst. na obszarach aluwialnych, w runie są orlica, trzęślica Molinia caerulea, borówka czernica, mchy, torfowce, borówka bagienna Vaccinium uliginosum i bagno zwyczajne Ledum palustre, drzewostan tworzą jodła Abies sp., świerk, sosna, brzoza, osika, dąb, w podszycie sa wierzby, kryszyna, leszczyna i jarząb.
Bór mieszany bagienny porasta ubogie, mokre gleby torfowe, murszowo-torfowe i murszejące, płytki poziom wód gruntowych, rosna w runie turzyce Carex sp. i trzęślica, drzewostan tworzą brzozy, świerki, sosny, podszyt kruszyna, wierzby, jarzebina.
Las mieszany swierzy to wilgotne, średnio zyzne siedlisko, wpływ wód gruntowych i opadowych, gleby rdzawe własciwe i rdzawe bielicowe, opadowo-glejowe sa zyźniejsze, w drzewostanie jest dąb bezszypułkowy Quercus petraea, sosna zwyczajna, dąb szypułkowy Q. rubor, brzoza brodawkowata, jarząb, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucosus, kruszyna pospolita, leszczyna, w runie sa gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, prosownica rozpierzchła  Milium efusum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, lilia złotogłów  Lilium martagon, zawilec gajowy Anemone nemorosa.
Las mieszany wilgotny wilgotne, średnio żyzne siedliska o niskim poziomie wód gruntowych, glebach gruntowo-glejowych właściwych, murszowo-glejowych, murszowych, glebach czarnych, glebach bielicowych właściwych oglejowych, glebach bnrunatnych wyługowanych oglejonych, na utworach aluwialnych, w runie rosnie sit Juncus sp., turzyce niskie Carex sp., tojeść Lysimachia sp., skrzyp Equisetum sp., płonniki i torfowce, drzewostan to dąb szypułkowy, świerk pospolity Picea abies, sosna, jodła pospolita Abies alba, brzoza brodawkowata, osika, lipa, grab, olsza czarna Alnus glutinosa, w podszycie jest kruszyna pospolita Frangula alnus, czeremcha Padus sp., jarząb, leszczyna.
Las mieszany bagienny gleby bagienne z kwaśną, płytka połozona wodą gruntową, torf przejściowy, gleby murszowate, murszowo-mineralne, murszowo-glejowe, w runie rosnie borówka czernica, trzęślica, narecznica błotna Dryopteris thelypteris, fiołek błotny Viola palustris, podrost to kruszyna i wierzby, w drzxewostanie sa brzoza omszona, świerk, sosna zwyczajna, olsza czarna.
Las swierzy,na obszarach moreny dennej, dolinach rzek i nadrzecznych terasach, gleby brunatne i skrytobielicowe, w runie sa marzanka wonna Galium odoratum, zywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żankiel zwyczajny Sanicula europaea, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora, podszyt stanowią kryszyna pospolita, leszczyna i trzmielina, drzewostan dąb, buk, modrzew, sosna, swierk, grab, klon, brzoza, lipa, jesion Fraxinus excelsior, grab, wiąz Ulnus sp., jawor Acer pseudoplatanus.
Las wilgotny, zyzna i wilgotny, gleby brunatne właściwe oglerjone i pseudooglejone, murszowo-glerjowe, murszowate, gruntowo-glejowe, czarne, w runie sa czyściec leśny Stachys silvatica, kostrzewa olbrzymi Festuca gigantea, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, jaskier kosmat Ranunculus lanuginosus, drzewostan to dąb szypułkowy, jesion, wiąz, klon, lipa, grab, osika, podszyt kruszyna, leszczyna, jarząb, czeremcha, bez czarny Sambucus nigra, trzmielina, bez koralowy Sambucus racemosa, porzeczka czarna Ribes nigrum, dereń Cornus sp., kalina koralowa Viburnum opulus.
Ols zyzne bagienne siedliska owysokim poziomie wody stojącej, gleby murszowe, murszowo-mineralne, mulowo-murszowe, torfowo-murszowe, murszowo-glejowe, drzewostan tworzą olsza czarna, brzoza omszona, jesion wyniosły, sosna zwyczajna, podszyt to czeremcha zwyczajna Padus avium, krusyzna pospolita, kalina koralowa, wierzba uszara, chmiel zwyczajny Humulus lupulus, w runie jest bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, kosacieć żółty Iris pseudacorus, kuklik zwisły Geum rivale, czyściec leśny Stachys sylvatica, knieć błotna Caltha palustris, pepawa błotna Crepis paludosa, psianka słodkogórz Solanum dulcamara.
Las łęgowy nad rzekami i potokami, gleba to holoceńska mada rzeczna, drzewostan tworzą olcha, topola, wierzba, dąb, wiąz, jesion, w runie podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, pokrzywa psopolita, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea.
Ols jesionowy rosnie na zyznych, organicznych, organiczno-mineralnych, zasobnych glebach, próchnica to mul murszowaty, płytki poziom wód gruntowych, drzewostan to jesion, olsza, wiąz, brzoza, podszyt stanowią kruszyna, leszczyna, bez czarny, porzeczka, czeremcha, w runie są chmiel zwyczajny, sledziennica skrętolistn Chrysosplenium alternifolium, kozłek lekarsk Valeriana officinalis.

Siła życiowa to hipotetyczna moc, która napędza organizmy żywe, powodując powstawanie w nich związków organicznych. Pojęcie to wprowadził Jan Baptist van Helmont w 16 w. Siła ta, miałabyć jedynym czynnikiem zdolnym do inicjacji syntezy związków organicznych. Chociaż możemy sami w laboratorium tworzyć syntetyczne związki organiczne jak mocznik czy cukry to jednak w komórkach żywych zachodzą te procesy. Czy istnieje jakas siła, która to determinuje?

Życie tozdolnośc układu do samonaprawy uszkodzeń, powielania się (rozmnażania), pobierania materii i energii z otoczenia oraz przetwarzania jej (odżywianie, wymiana gazowa, oddychanie, metabolizm, wydalanie), reakcji na bodźce, snu, przede wszystkim do przeciwstawienia się enttropii, podczas nieożywiona materia podlega entropii, życie może zachować entropie ujemną. Jest to ciąg reakcji chemicznych, które są uporządkowane, ich celem jest zachowanie homeostazy (równowagi) środowiska wewnętrznego oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego.

Siła to nic innego jak wektorowa wartość oddziaływań między ciałami, takie oddziaływania są w układach biologicznych jak procesy metaboliczne. Natomiast energia to nic innego jak zdolność do wykonania pracy. Praca jest to zmiana położenia spowodowana działaniem siły, trzeba hipotetyczne przesunięcia przekładać na realne zmiany w układach atomów w syntezie poszczególnych związków chemicznych np. glukozy powstałej z CO2 i wody w procesie fotosyntezy. Moc to praca wykonana w ciągu jednostki czasu np. sekundy. Tu by można było już zakończyć, ale rozwinęła się nauka bioenergetyka badająca przemiany energetyczne w komórkach, organizmach i całych ekosystemach. Organizmy są w stanie w wyniku procesów metabolicznych tworzyć energię, magazynowac ją i wykorzysywać do dalszych procesów życiowych, czyli utrzymania homeosttazy i cyklu swoich reakcji, jest to energia powstała w wyniku dostarczania pokarmu (paliwa) i magazynowana w fosforanowych wiązaniach ATP i nukleotydów jak NADPH, powstałych w wyniku oddychania komórkowego, rozpad tych wiązań uwalnia energię porzebną do przeprowadzania procesów życiowych. Materiałami zapasowymi energetycznymi są cukry,tłuszcze i białka, których rozkład daje syntezę ATP i dalszy obrót energią. Organizmy pobierają ją z rozkładu związków organicznych, głównie glukozy i innych cukrów, także tłuszczów i innych związków organicznych, które w skali ekosystemu powstają u producentów, a katalizatorem jest światło słoneczne. Rosliny tworzą glukozę na drodze fotosyntezy, potem tworzą inne związki organiczne, które wchodza do łańcucha pokarmowego, gdzie są wbudowywane w komórki lub przetwarzane na energię. Rosliny już w czasie fotosyntezy tworzą ATP wwyniku fosforylacji fotosyntetycznej. Podczas oddychania komórkowego u tlenowców i beztlenowców powstaje ATP i NADPH, głównie ATP ma wysokoenergetyczne wiązania, których rozpad towarzyszy większości procesów zyciowych i pracy enzymów, rozpad wiązań fosforanowych uwalnia energie potrzebną do przebiegu tych procesów. Reakcje w komórkach są reakcjami redox, każda zużywa energię, kiedy w wyniku reakcji powstają wiąz(adenozynotrójfosforan) do ADP (adenozynodwufosforan) i ADP do AMP (adenozynomonofosforan) uwalnia 8 kcal, rozpad AMP do adenozyny i fosforanu uwalnia 2 kcal. 2 kcal 2000 kalorii (kaloria to ilośc ciepła potrzebna do podgrzania czystej wody pod cisnieniem atmosferycznym o 1 st). Część energii z rozpadu ATP jest zmieniana w ciepło, u stałocieplnych pozwala utrzymać stałą temperaturę ciała, reszta idzie na procesy biologiczne. To jest właśnie energia biologiczna lub siła życiowa,czyli energia użyteczna biologicznie .

Oddychanie komórkowe tociąg reakcji redoks, które etapami generują małe ilości energii. Każdą reakcję katalizują odpowiednie enzymy, końcem wszyskich reakcji jest utlenienie cząsteczki glukozy.

Fizyka klasyczna rozróżnia siłę, moc i energię, wg współczesnej wszystko ma dwa stany mogące w siebie przechodzić: materię i energię. Ps zmiana 7-dehydroksycholesterolu w 7-hydroksymonokalcyferol zachodzi bez udziału enzymów pod wpływem UVB, dalsze przemiany enzymatyczne w nerkach i wątrobie i jelitach wymagają zuzycia ATP. NAD czyli dinukleotyd nikotynadeninowy i jego fosforan NADP są kofaktorami enzymów katalizujących reakcje redox (utleniania jednego związku chem. i redukcji innego) w komórkach.

Hałdy przy kopalniach kryją wiele skarbów, mają one znaczenie dla mineralogów, geologów, paleontologów, paleobiologów, historyków naturalnych, jubilerów. Podczas wydobywania węgla oraz zdobywania coraz nowszych podkładów górnicy odkrywają coraz nowsze warstwy skał, a w nich pozostałości dawnych czasów, ślady ruchów tektonicznych, uskoków, skamieliny, odciski, odlewy. Znajdujemy odciski liści, kłodzin, kłosów zarodnionośnych paproci drzewiastych, widłaków, łuskodrzewu i pieczęciowca, skrzypów np. kalamitów, te i inne karbońskie okazy można znaleźć na hałdach obecnych kopalni w zagłębiach węglowych górnośląskim i lubelskim oraz na hałdach w pobliżu dawnych kopalni na Dolnym Śląsku. Znajdujemy tam skały i minerały z dolnego i górnego karbonu oraz fragmenty zwęglonych liści paproci drzewiastych Sphenopteris, Pecpteris i Neuropteris, fragmenty kory widłaków Lepidodendron i Sigillaria, wewnętrzne odlewy łodyg widłaka Calamites undulatus oraz fragmenty łodyg drzewiastych paproci ważące kilkaset kg, nasiona i strobile różnych roślin i liście kordaitów.

Nie tylko paleobotanicy znajdą na hałdach eksponaty do badań, również paleozoolodzy, obok kopalni Porąbka-Klimentów, niedaleko Sosnowca znaleziono w sferosyderycie pierwszy eksponat ówczesnego mieczogona, kuzyna skrzypłoczy, potem znaleziono ich więcej. Źródła informują o 40 skamieniałościach fragmentów skrzydeł karbońskich owadów, które są w prywatnych kolekcjach. Już przed wojną znaleziono na terenie kopalni Alfred jeden okaz skrzydeł.

Skarby dla geologów to skały, przeważnie kruche zlepieńce, węgiel, piaskowce i skały ilaste, ale również piryt, kalcyt, dolomit, baryt, w Nowej Rudzie można znaleźć foleryt, farmakolit i mileryt. Mileryt, syderyt, kwarc i dolomit można znaleźć na hałdach kopalni Szczygłowice [http://interstone.net.pl/?s=25&np=3&artID=11]

Nawet kiedy w wyniku ciepła spowodowane utlenianiem węgla na hałdach nastąpi samozapłon, powstają wtedy ciekawe minerały, podobne do tych, które powstają w wulkanach. W Nowej Rudzie-Słupcu powstały siarczany, salmiak rodzimy, siarka, można je wykorzystać w przemyśle. Kiedy temperatura osinie 1200 st, skały topią się i jest pirometamorfizm, sposób przeobrażenia skał [http://www.geopasja.pl/stanowiska/s_nowarudaslupiec.htm]. Salmiak służy do solenia lukrecji w cukiernictwie i jako dodatek do leków wykrztuśnych w farmakologii, siarka to produkcji zapałek, siarczany zapobiegają rozwojowi chorobotwórczych bakterii i grzybów w żywności. Co prawda podczas pożaru hałd powstają gazy pożarnicze, ale można temu zapowiedz, zrobić tak, by zamiast na hałdach węgiel trafił do domów, mieszkań, elektrowni i elektrociepłowni, czyli sprzedawać i kupować polski węgiel. Samozapłonowi ulega też kompost, biomasa, siano, słoma, wszystko co długo leży i reaguje z tlenem.