Przyroda, strona 121

Tkanki okrywające to kora pierwotna ma tkankę miękiszową i wzmacniającą, nejgłebiej położoną warstwą kory pierwotnej jest endoderma (śródskórnia), otacza ona walec osiowy. jej komórki ścieśle przylegają do siebie im otoczone są pasmami Casparyego, to elementy ściany komórkowej z ligniną i suwerynopodobnymi związkami hydrofobowymi. W śródskórni i endodermie są komórka zawierające amyloplasty ze skrobią statolityczną, jest topochwa skrobiowa. Gdy roślina zmienia kierunek wzrostu np. z powodu wiatru ziarna skrobii przechylają się w danym kierunku (kierunku wiatru), naciskają blony reticulum i zmusza roslinę do wzrostu w tamtym kierunku. Skrobia bierze też udział w geotropizmach - ruchach roślin uwarunkowanych polem grawitacyjnym. Endoderma to najgłebsza warstwa kory pierwotnej, odpowiada za przenikanie związków mineralnych z korzeni do drewna. Ma cienkościenne komórki przepustowe, które mają wypustki dzięki, którym kontaktują się z innymi komórkami. Komórki przepustowe odpowiadają za transport wody i związków mineralnych do ksylemu. Kolejną warstwą kory pierwotnej jest miękisz zasadniczy - parenchyma. Ma on chloroplasty i duże przestrzenie międzykomórkowe zapewniające wentylację roślinie. Kora pierwotna ma też sklerenchymę i kolenchymę, są to elementy wzmacniające. Najbardziej zewnętrzną warstwą jest skórka (epiderma), ma aparaty szparkowe. tu zachodzi wymiana gazowa. Skórka pomaga też utrzymać turgor parenchymie. Komórki skórki pokryte są kutyną. Kora wtórna zawiera od srodka warstwę żywą: są tu łyko wtórne, fellogen, czyli miazga korkotwórcza i felloderma. Miazga korkotwórcza to merystematyczne komórki, które dzięlą się i wytwarzaja korkowicę. Na zewnątrz wytwarza fellodermę, od środka korek (fellem). Felloderma to warstwa miękiszowa. Korkowica, powstaje z korka, jest to martwa warstwa okrywająca, otacza elementy żywe. W korku są przetchlinki, miejsca, gdzie komórki korka są luźno ułożone. Tu jest wymiana gazowa. Budowa wtórna łodygi dwuliściennych. Wyróżniamy tu 2 typy Tilia, nazwa pochodzi od lipy Tilia sp., charakterystyczne dla drzew, ten typ to wytrzymałe łodygi i Aristolochia, nazwa pochodzi od kokornika Aristolochia sp. Ten typ mają duże, rośliny pnące, mają elastyczne łodygi. Dwuliścienne mają przyrost wtórny na grubość. Młodsze drewno to biel, starsze to twardziel. W twardzieli miekisz przenika do naczyń przez jamki, tworząc wcistki. Wcistki zatykają naczynia, powstaje twardziel, nie przewodzi wody ani związków mineralnych, pełni funkcję wzmacniającą. Biel jest jasniejsza od twardzieli, przewodzi wodę i mineraly. U młodych dwuliściennych endoderma ma ziarna skrobii statolitycznej. Pod epidermą rząd komórek sklerenchymatycznych otacza perycykl (okolnicę) - warstwę parenchymy otaczającą walec osiowy. Roslinę otacza skórka pokryta kutyną. W walcu osiowym są wiązki przewodzące kolateralne, otwarte. W jednej linni mają drewno i łyko, pomiędzy nimi jest kambium. łyko to rurki sitowe, komórki towarzyszące i miękisz. Kambium wiązkowe ma komórki totipotencjalne, dzielą się w elementy drewna i łyka oraz miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz. Przyrost wtórny jest gdy kambium wiązkowe łaczy sie z międzywiązkowym. Podczas przyrostu wtórnego komórka kambium dzieli się na 2 komórki, ta od środka różnicuje się w drewna ta na zewnątrz w łyko. Dzieli się też w miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz, zawsze ma kontakt z rdzeniem. Latem powstają duże naczynia i cewki, zimą nie ma przyrostu wtórnego powstaja pierścienie. W tropikach rośliny przyrastaja na grubośc przez caly rok, nie ma słojów przyrostu wtórnego. Gdy powstaje łyko wtórne jego elementy ulegaja przekształceniom, ciemne łyko niefunkcjonujące ma zgniecione elementy łyka, nie przewodzi asymilatów, pełni funkcję wzmacniającą. Jasne łyko funkcjonujące przewodzi asymilaty. W czasie wzrostu rośliny epiderma i sklerenchyma są rozerwane, komórki subepidermalne różnicują się w kambium korkotwórcze (fellogen). Fellogen na zewnątrz dzieli się w komórki korka (felen), do środka w felodermę. Łodyga rozrasta się kambium jest rozrywane, na zewnątrz od fellogenu powstaje martwica korkowa. w czasie rozwoju rośliny płaskie, regularnie ułożone komórki kambium korkotwórczego różnicują się na zewnątrz w duże komórki o ścianach adkrustowanych suberyną. Jest to korek. Do środka różnicuje sie w cienkościenne komórki miękiszowe (felodermę). Te 3 warstwy, feloderma, fellogen i korek stanowia perydermę. Jest to wtórna tkanka okrywająca, zawsze związana z przyrostem wtórnym. Wiązki przewodzące są kolateralne otwarte, oddzielone są promieniami miękiszowymi. Kambium wiązkowe do środka różnicuje się w drewno wtórne, na zewnątrz w łyko wtórne. Tworzy się miękisz wiązkowy. Kambium międzywiązkowe dzieli się w miękisz. Powiększa on promienie wiązkowe, jest przyrost na grubość. Lipa ma kanały śluzowe. W środku walca osiowego jest rdzeń, który po latach staje się niewidoczny. Graniczy z nim drewno pierwotne. Podział promienisty (artyklinalny) to dylatacja. Jest to proces, w którym komórka kambium różnicuje się w komórkę miękiszową, która geometrycznie dzieli się w rurkę sitową, komórkę miękiszową i komórkę towarzyszącą. Dylatacja to rozszerzanie promieni. Łyko ma włókna sklerenchymatyczne, to łyko twarde, ma zdrewniałe, wtórne włókna. Łyko miękkie to żywe rurki sitowe i komórki towarzyszące. Łyko miękkie przewodzi asymilaty, łyko twarde pełni funkcję wzmacniającą. Większość promieni jest pierwotna, pochodzi z budowy pierwotnej, ale są też wtórne. Dreno naczyniowe, gdzie są tylko naczynia ma małą wartośc użytkową jest u lipy Tilia sp. i robiniii Robinia sp. Drewno pierścieniowonaczyniowe, z wyraźnymi słojami przyrostu wtórnego, gdzie duże naczynia przyrastają wiosną, małe i gęste jesienią jest np. u buka Fagus sp. i dębu Quercus sp. ma dużą wartośc użytkową. Drewno ze wcistkami nie przewodzi wody, tylko daje wytrzymałość.Wiązki przewodzące otoczone są sklerenchymatycznymi pochwami okołowiązkowymi. Rrośliny jednoliścienne mają zawsze wiązki zamknięte, łodyga jest prosta, wiązki są rozproszone, nie ma wyodrębnionej kory pierwotnej i walca osiowego. Wiązki kolateralne zamknięte, są pod epidermą. Łodygę wypełnia miękisz zasadniczy. w warstwie subepidermalnej jest sklerenchyma. Drewno i łyko sąsiadują ze sobą. Wszystkie wiązki mają taki sam plan budowy.  Tak jest u kukurydzy Zea sp. U owsa Avena sp. rodek łodygi jest pusty pomiędzy dużymi wiązkami są małe. Przy wiązkach jest sklerenchyma, przy niektórych są niezdrewniale komórki miękiszu asymilacyjnego. Wodne rośliny mają kanał powietrzny, i miękisz powietrzny z dużymi przestworami międzykomórkowymi - aerenchymę. W epidermie nie ma chloroplastów. Sit Juncus sp. żyje w wilgotnym środowisku. Ma miekisz gąbczasty z dużymi przestworami komórkowymi. Nie ma kory pierwotnej i walca osiowego. Wiązki są kolateralne, zamknięte. Wiązkę otacza sklerenchyma, pod epidermą też jest sklerenchyma.Miekisz to dlugie komórki z jamkami prostymi w ścianach komórkowych w miejscach gdzie komórki się stykają.

Najprostszą jednostką budowy roślin jest komórka. Komórka roslinna to protoplast. Komórki roślinne obok aparatów Golgiego, rybosomów, jądra, mitochondriów, ma charakterystyczne dla siebie organella: plastydy tj. chloroplasty, etioplasty, chromoplasty, wakuole (wodniczki). Po kolei omówię roślinne organella, zacznę od jądra, czyli miejsca gdzie znajduje się materiał genetyczny. Jądro komórkowe otoczone jest podwójną bloną jądrową, wypełnioną kariolimfą. Znajduje się w nim materiał genetyczny wpostaci DNA i RNA oraz bialka histony i białka niehistonowe, tworzą one chromatynę. W jądrze są też enzymy replikacji DNA i RNA np. polimerazy RNA, enzymy naprawcze np. ligazy, helikazy. W czasie podziałów komórkowych chromatyna ulega kondensacji i spiralizacji do chromosomów. Następne ważne organella to plastydy, dzielimy je na aktywne czyli chloroplasty, zdolne do fotosyntezy i nieaktywne czyli niezdolne to barwne chromoplasty i bezbarwne np. leukoplasty. Chloroplasty zawierają chlorofil, zielony barwnik, niezbędny do procesu fotosyntezy. Chloroplasty otoczone są podwójną błoną białkowo - lipidową. Zewnętrzna blona otacza chloroplast, wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy tylokaidy, które w chloroplastach granalnych układają się w struktury zwane tylokaidami gran, w bezgranalnych są tylokaidy stromy. Błona zewnętrzna przepuszcza jony, w błonie wewnętrznej odbywa się faza jasna fotosyntezy, w stromie odbywa się faza ciemna. Istnieje teoria, że chloroplasty powstały w wyniku endosymbiozy komórek eukariotycznych i sinic. W chloroplastach są enzymy fotosyntezy, chlorofil, karotenoidy, ksantofile, protochlorofilid (prekursor chlorofilu). Chromoplasty powstają z chloplastów po rozłożeniu chlorofilu jesienią. Mogą powstawać z innych plastydów i dają barwę kwiatom, korzeniom np. marchwi Daucus carota, owocom np. papryki Capsicum sp., pomidora Lycopersicon esculentum i liściom roślin chimer. Etioplasty to chloroplasty powstałe w ciemnościach, mają protochlorofilid. Zawieraja też ciała prolameralne, z których powstają błony tylokaidów. Leukoplasty nie maja chlorofilu ani tylokaidów, maja materiały zapasowe np. amyloplasty skrobię, proteinoplasty mają białka w postaci ziaren aleuronowych, lipidoplasty mają tluszcze.  Wspólnymi cechami plastydów jest posiadanie własnego DNA, które koduje plastydowe RNA i część białek. rybosomy 70s - miejsca syntezy białka i plastotubule, czyli miejsca syntezy blon plastydowych, zwierające również produkty rozpadu tych błon.