Przyroda, strona 2

Terminalna jasnośc umysłu, inaczej syndrom gasnącej świecy, nazwa wywodzi się od zjawiska gasnącej świecy-kiedy świeca ma zgasnąć przez chwilę płonie silniej. Dlaczego krótko przed śmiercią stan ludzi się poprawia, nawet tych bardzo chorych? Dlaczego ludzie z demencją odzyskują nagle pamięć i poznają rodzinę? Syndrom gasnącej świecy jest faktem spotykanym w każdej kulturze, religii i kraju. Dotyczy nie tylko ludzi, ale też psów, kotów, innych zwierząt domowych. Oficjalne tłumaczenie mówi, że długotrwała wyniszczająca choroba obniża parametry życiowe jak tętno, ciśnienie, częstośc oddechów, a człowiek stopniowo się przyzwyczaja do niższych wartości, gdyby tak było ludzie czuliby się lepiej w ostatnich fazach choroby, ale byłaby to stopniowa poprawa samopoczucia, a tu mamy do czynienia ze zjawiskiem na krótko przed śmiercią. Spróbuję to wyjaśnić. Hipoteza-adrenalina i inne homorny stresu. Każdy chce żyć, instynkt przeżycia to najsilniejszy instynkt w przyrodzie, ma go każdy organizm od najprostszych bakterii po ludzi. Nie tylko na poziomie organizmu chcemy zrobic wszystko, by przetrwać, ale też na poziomie komórkowym, komórki też bronią się przed uszkodzeniem. U zwierząt i ludzi organem dowodzącym jest mózg, docierają do niego sygnały z całego organizmu, także te spoza świadomości jak informacje o przebiegu trawienia, niewielkich wahaniach ciśnienia krwi. Podczas agonii funkcje życiowe zanikają, mózg dostaje informacje o zaniku pracy narządów, widzi zagrożenie, więc powoduje wydzielanie kortykotropiny. Podwzgórze steruje pracą narządów wewnętrznych, w odpowiedzi na spadek ich pracy chce je pobudzić wydzielając kortykotropinę, ta stymuluje przysadkę do wydzialania kortykoliberyny i endorfin, poprawia się nastrój, a kortykoliberyna stymuluje nadnercza do wydzielania adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu, dopaminy, które podnoszą ciśnienie, tętno, ale też pełnią funkcję neuroprzekaźników, które pobudzaja do pracy rózne obszary mózgu. Adrenalina zwieksza przepływ informacji z ośrodka pamięci i pobudza go casowo cofając objawy demencji. Krótkotrwałe działanie adrenaliny zwiększa przepływ informacji z ośrodka pamięci, czasowo cofając objawy demencji. Dodatkowo hormony streesu podnoszą tętno, ciśnienie, usprawniają krążenie w tkankach, zwiększają częśtość oddechów, podnoszą saturację poprawiająć stan chorego. Zwiększają też wydzielanie hormonó tkankowych jak acetylocholina i neuroprzekaźników jak GABA-wszystko to poprawia pamięć i sprawność. Organizm chce w ten sposób przywrócić zanikające funkcje życiowe, ale nie jest w stanie poradzić sobie z wyniszczeniem przez długotrwałą chorobę. Wiadomo, że hormony nadnerczy oddziałują na hipokamp, zwiększają przepływ informacji między nim, a przyśrodkową korą przedczołową, oddając pamięć, zwiększają też aktywność tych obszarów. W innych warunkach pozwala przypomnieć sobie ewentualne formy obrony lub drogi ucieczki, w agonii pozwala porzegnać się z rodziną. 2 hipoteza również uwzględnia wydzielanie hormonów stresu, ale jest to pozostałość po przodkach. Czlowiek zyje w społecznościach jak zwierzęta stadne, a te przed samą śmiercią uciekają od stada, żeby nie być dla niego obciążeniem, drapieżniki wyczuwają chore zwierzęta w stadzie i atakują je, zwierzęta tak ukrywają słabość. Umierające zwierzęta chcą też ukryć się przed drapieżnikami. Ich ciała z daleka od stada nie będą stwarzać zagrożenia bakteriologiczno-grzybiczego. Słabsze osobniki spowalniają stado w czasie wędrówek. Zwierzęta czując agonię odchodzą, ale żeby uciec często daleko od stada i domu potrzeba siły, stąd wydzielanie w terminalnej fazie hormonów stresu. Uciekają od stada wilki, lwy, hieny, a także psy i niektóre domowe koty. Wg pierwszej hipotezy nie każdy doświadcza tego zjawiska ponieważ czasem organizm jest tak wyczerpany, bo nie ma sił zareagować na wyższe stężenie hormonów lub mózg nie zawsze ma siłę zareagować na zmiany w organizmie wg drugiej nie każdy czlowiek posiada cechy dawnych przodków.

Ważki.
Ważki są na Ziemi 300 mln lat, mają głowę, tułów i odwłok, głowa ma czułki, złożone oczy, wargę dolną i górną i żuwaczki, tułów to przedtułów z przednią para odnóży, góra to przedplecze, śródtułów ma przednią parę skrzydeł, drugą parę odnóży, góra to śródplecze, zatułów ma tyle skrzydła i ostatnią parę odnóży. Odnóże ma biodro, krętacz I, II, udo, goleń, stopę. Skrzydło ma węzełek wzmacniający skrzydło i pterostigmę stabilizujący lot. Odwłok ma 10 segmentów, szkielet jest z chityny ma część grzbietową tergit i brzuszną sternit. Na końcu odwłoku samca są przydatki analne i pierwotne i wtórne narządy kopulacyjne, samice mają pokładełka służące do składania jaj, pokładełka otaczają walwy. Każdy segment ma przetchlinki prowadzące do tchawek, czyli porów zakończonych cienką błonką, przez które zachodzi wymiana gazowa, larwy mają skrzelotchawki, jelito tylne i skrzela rektalne. Narządy analne służą do łapania samic. Wewnętrzna budowa ważki to chitynowy szkielet zewnętrzny zbudowany z segmentów, płatków i przyrostków połączonych szwami i listewkami. Układ nerwowy to zwój główny, pierścienie przełykowe otaczające przełyk i zwoje brzuszne rozgałęzione do ciała. Mięśnie to mięsień szyi porusza głową, mięśnie zginające nogi i mięśnie poruszające skrzydełkami. Narządy zmysłów to oczy złożone zbudowane z wielu oczek mających rogówkę i kryształowy stożek skupiający światło, od niego odchodzi nerw wzrokowy ze zwojem ocznym. Dotyk to receptory na powierzchni ciała. Dona warga ma 3 płatki, górna jeden, za dolną są żuwaczki, którymi rozdrabniany jest pokarm, warga dolna służy do łapania pokarmu. Układ pokarmowy to szczęki (żuwaczki), gardziel, żołądek żujący, miażdżący pokarm, żołądek, jelito przednie, środkowe i tylne i zamykany 3 klapami odbyt, tchawki to pory na całym ciele, rozgałęziają się na coraz mniejsze rureczki zakończone błoniastymi balonikami bez chityny wypełnionymi płynem-tracheolami, gdzie jest wymiana gazowa, przetchlinki zamykają się klapami z 2 płateczków są parami na wierzchu i po bokach odwłoku. Oddychanie to skurcz i rozkurcz mięśni tchawek, które powodują wydychanie i wdychanie powietrza. Serce jest po grzbietowej stronie ciała, składa się z rurki-aorty i 8 komór. Serce obsługują mięśnie skrzydlaste. Rozkurcz mięśni daje przenikanie krwi do komór przez pory, skurcz wyrzuca ją do aorty i stąd do ciała-układ otwarty. Układ wydalniczy to cewki Malpighiego-kanaliki odchodzące od układu pokarmowego między jelitem środkowym i tylnym wydalające kwas moczowy jako kryształki. Ważki składają jaja na roślinach wodnych, do wody, w mule, drewnie, są białe, żółte, szare, okrągłe lub podłużne. Rzadko zimują. Z jaj wydobywają się larwy, najpierw prolarwa, nimfa, otoczona błonką, która szybko pęka, wychodzi larwa II rzędu, deutonimfa to stadium trwa kilka lat. Larwy mają układ pokarmowy, oddechowy, krążenia, nie mają gonad i skrzydeł. Po kilku latach jest przeobrażenie niezupełne bez poczwarki. Larwa przyczepia się do gałązek, wykształca dorosłe organy dorosłe i linieje. Imago żyje kilka tygodni, larwa kilka lat.

Jętki
Jętki są podobnie zbudowane do ważek, takie same narządy wewnętrzne, kroczne odnóża, żyją na Ziemi 100 mln lat, maja aparat gębowy typu gryzącego, czułki, złożone oczy z przyoczkami, skrzydła skierowane do góry, żyjące w płynącej wodzie larwy mają stopę z pazurkiem i skrzelotchawki na odwłoku. Jętki po dojrzeniu kopulują, samce giną od razu, samice po złożeniu jaj. Z jaj wylęgają się larwy, które w ciągu kilku miesięcy lub lat-zależnie od gatunku przechodzą do 30 linień bez poczwarek. Ostatnia larwa-nimfa wylatuje z wody, ma skrzydła i tworzy niezdolne do rozrodu subimago. Stadium subimago trwa od 1 dnia do kilkunastu tygodni, potem linieje w imago, czyli imago doskonałe, które odbywa lot godowy. Dorosłe jętki żyją kilka dni.

Widelnice

Widelnice żyją w potokach górskich i strumykach. Mają aparat gębowy typu gryzącego, oczy złożone z przyoczkami, długie czułki, tułów z 3 segmentów-przedtułów, śródtułów, zatułów, lary mają pochewki skrzydłowe zamiast żyłkowanych skrzydeł dorosłych, odwłok z 10. narządy wewnętrzne jak u ważki. Kroczne odnóża. Larwy mają 2 wyrostki na odwłoku, skrzelotchawki są na odwłoku i przy dolnej wardze, samice noszą jaja pod odwłokiem, składają je do wody, tam wykluwają się larwy, po 1-3 latach na brzegu przeobrażają się w imagines, które nie jedzą, tylko korzystają z tłuszczu rozmnażając się.
Ważki to drapieżniki, polują na owady i ich larwy plankton i polują na larwy innych owadów i wodne owady, nimfy jętki i widelnice dorosłe nie jedzą, larwy glony i pokarm roślinny.

Świerszcze, koniki polne, pasikoniki
Świerszcze, pasikoniki, koniki polne mają czułki, oczy złożone, aparat gębowy typu gryzącego-ma dużą górną wargę, 5 głaszczek szczękowych, trójczłonowy głaszczek wargowy, oczy złożone z przyoczkami, są czułki. Narząd słuchu to narząd tympanalny, bębenkowy zrobiony ze skolopoforów rozpiętych na błonie bębenkowej-dwubiegunowej komórki nerwowej, dendryt ma sztyfcik rejestrujący drgania błony. Jest tułów z przedtułowiem, śródtułowiem i zatułowiem, przednie skrzydła są sztywne, zmienione w pokrywy skrzydłowe osłaniające tylne skrzydła, odnóża 3 pary są skoczne, samiec ma narządy strydulacyjne na pokrywach skrzydeł, na nogach narządy bębenkowe, samica pokładełko. Odwłok ma przysadki odwłokowe jako narząd dotyku i słuchu. Narządy wewnętrzne świerszczy, ważek, widelnic, jętek są takie same z racji bycia owadami. Świerszcze mają kilka stadiów larwy bez poczwarki, młodociane nie mają skrzydeł, gonad, rosną, linieją wchodząc w następne stadia, do osiągnięcia imago.
Świerszcze jedzą rośliny, pasikoniki owady, koniki polne trawę, zboża, liście.

Jeśli o poranku gwiazdnice, kurzyślady polny, malutki i błękitny, nagietek, malwa ogrodowa i wilec są otwarte zapowiadają piękną pogodę, jeśli zamknięte będzie padać. Kiedy rozchodnik ma kwiaty rozchylone wieczorem i na noc, rano będzie mżyć. Koniczyna, nagietek, malwy, szczawik zwijają liście na kilka godzin przed deszcze, stokrotki kilka godzin przed deszczem chylą się do ziemi. Orlica pospolita skręca liście ku górze kilka dni przed opadami, ku dołowi przed piękną pogodą. Jodły, świerki i modrzewie kierują gałęzie do góry, kiedy ma być słonecznie, w dół, by spływał po nich deszcz przed deszczem. Miłek wiosenny, nostrzyk lekarski, robinia akacjowa, porzeczki, wiciokrzewy pachną mocniej przed deszczem. Wierzby, czeremchy, kasztanowce, topola czarna, fuksje, poziomki, monstery, filodendrony i klony reagują na większą wilgotność wydzielając kropelki wody z solami mineralnymi na liściach, jest to płacz roślin, ale nie gutacja, która jest wiosną, gdy woda płynie od korzeni, ale nie ma parowania. Sosny zamykają łuski szyszek na deszcz, otwierają na słońce. Jeśli brzoza wypuszcza listki przed olchą zapowiada się pogodne lato, jeśli pierwsza wypuszcza liście olcha lato będzie zimne i deszczowe. Jeśli liście brzozy żółkną od wierzchołka wiosna przyjdzie wcześniej, jeśli od dołu wiosna się spóźni. Intensywne kwitnienie dziewanny przez całe lato oznacza długą ostrą zimę, jeśli ma przerwy w kwitnieniu, a kwiaty są małe i jest ich mało zima będzie łagodna https://zycie.pl/artykul/naturalne-pogodynki/1041242 Robinia silniej pachnie przed deszczem, zapach niesie się na większe odległości i wabi owady z dłuższych odległości, by zdążyły ją zapylić przed deszczem. Astrowate wyginają kwiaty do światła i w pochmurne dni zwijają koszyczki, tak robią osteospermum, gazanie, to zjawisko to fototropizm. Tulipany, krokusy reagują na spadek temperatury, kiedy spada ich płatki zamykają się, kiedy temperatura rośnie otwierają się, a zielona część rośnie, to termonastia. Nyktonastia to ruchy senne, groch zamyka się na noc, maciejka otwiera. Nagietki, malwy, fiołki, stokrotki, mniszek, wilce zwijają kwiaty przed deszczem, koniczyna, szczawik, kasztanowiec i czeremcha zwijają liście kilka godzin przed deszczem. Kwitnienie zimowitów oznacza, że za 4 tygodnie będzie zima https://e-ogrodek.pl/rosliny-przepowiadajace-pogode/ar/c9-16409907

Cykl życiowy motyla. Dorosły motyl składa jaja na łodygach, liściach lub innych częściach roślin, które jedzą gąsienice, czasami samica składa jaja w pobliżu żywicielskiej rośliny. Jaja zależnie od gatunku są okrągłe, spłaszczone, wrzecionowate, wydłużone, rowkowane, z wgłębieniami i żeberkami, na wierzchołku jaja jest mikropyle-otworek, przez który wnika plemnik. Jaja są żółte, pomarańczowe, zielone, białe, szare, bielinek bytomkowiec ma wydłużone, pokłonnik i paź żeglarz okrągłe, paź królowej jajowate, mieniak stożkowate, szlaczkoń wrzecionowate. Jaja mogą mieć kropki,kreski, wzorki, stadium jaja trwa 3-7 dni, niektóre gatunki zimują jako jajo. Z jaja wychodzi larwa, która zjada osłonkę jajową, larwa gąsienica żeruje na roślinach. Gąsienica ma głowę i segmentowane tułów i odwłok. Głowa ma 2 łukowato ułożone proste oczka, narządy przędne, aparat gryzący, tułów ma 3 pary odnóży członowanych i 5 par nieczłonowanych posuwek, pazie mają z przodu wypustki osmantidia, które wydzielają odstraszające zapachy, włoski są obronne. Larwy są roślinożerne, żerują wewnątrz korzeni, liści jak przeziewnik, owoców, część je produkty spożywcze, larwy rosną, linieją, ćma trociniarka aż 72 razy. Stadium larwy trawa zależnie od motyla od kilku tygodni do kilku lat. Po pewnym czasie oskórek twardnieje,gąsienica zmienia się w poczwarkę, to przepoczwarzenie zupełne-holometabolia. Poczwarka rozwija się pod oskórkiem, gdy jest dojrzała egzoszkielet rozchodzi się osłaniając ją. Poczwarka jest zamknięta, jednolita. W środku komórki z tarczek imaginalnych dzielą się i różnicują w dorosłe organy, a narządy gąsienicy rozkładają się i są pożywieniem dla różnicujących się komórek. Dorosłe motyle-imago nie rosną, latają, rozmnażają się, niektóre latają kilkanaście km. Motyle zapylają kwiaty aparatem ssącym. Rusałka admirał i zmierzchnica trupia główka przylatują do nas z Basenu Morza Śródziemnego. Większość dorosłych motyli żyje 2-3 tygodnie. Samice znajdują partnerów, rośliny żywicielskie dla gąsienic i składają jaja https://kwiecien.academy/cykl-zycia-motyla/ http://apollo.natura2000.pl/motyle.php?dzial=2&kat=11 

Danio pręgowany regeneruje płetwy i serce, kijanka żaby szponiastej ogon i kończyny, dorosła salamandra odtwarza kończyny, oczy, szczęki, serce, ogon. Utrata kończyny przez salamandrę powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, by chronić przed wykrwawieniem, rana zarasta naskórkiem, zmienia się on w szczytową czapeczkę nabłonkową AEC, czyli komórki sygnalizacyjne wzywające na miejsce zranienia fibroblasty, które tworzą blastemę, warstwę komórek podobnych do komórek embrionalnych. Komórki blastemy dzielą się i różnicują w tkanki budujące kończynę. Zwykła rana też zarasta naskórkiem, daje napływ fibroblastów i powstanie blastemy. Powstawanie blastemy to powrót fibroblastów do embrionalnych komórek macierzystych, które różnicują się w komórki macierzyste kości, chrzęści, fibroblasty tworzące zrąb tkankowy kończyny. Możliwe to dzięki aktywacji aktywnych w zarodkowej ektodermie genów Fgf8 i Wnt7a, które potem są wyłączane. Ośmiornice potrafią odtworzyć ramiona, zwinka odrzuca swój ogon, dzieciom odrastają utracone opuszki palców, ślimaki dobudowują zniszczone fragmenty muszli.

Strzel bombardier to żuczek, który zamieszkuje suche, słoneczne miedze, ugory, gliniaste i wapienne murawy kserotermiczne w Europie, Zachodniej Azji, na Syberii, ma obok odbytu w odwłoku gruczoły uchodzące do woreczka z 25% nadtlenkiem wodoru i 10% hydrochinonem, zagrożony wtłacza zawartość woreczków do odbytu, gdzie enzymy katalizują reakcję tych związków-utlenianie hydrochinonu do chinonu. W wyniku reakcji powstaje ciecz w 100 st, którą owad wytryskuje w stronę napastnika lub w jego jamie ustnej np. żaby.

Grzyby jak kropidlak czarny, Cunninghamella elegans, Cunninghamella japonica, pędzlak penicylowy, Rhizopus oryzae, drożdże kucharskie rozkładają ropę naftową. Używają do tego monooksygenazy, która jeden atom tlenu dołącza do pierścienia węglowodoru pierścieniowego, drugi redukuje do wody, powstaje epoksyd tlenek arenu, przechodzi samoistnie w fenole, które tworzą koniugaty z kwasem siarkowym, glukuronowym i glukozą, tak są wydalane. Hydroksylaza epoksydowa przekształca epoksyd w trans-dwuhydriol, inna dehydrogenaza rozkłada go do metabolitów z cyklu Krebsa przy udziale NADP+, węglowodory aromatyczne są hydroksylowane w różnych miejscach dając różne związki chemiczne. Grzyby ligninolityczne jak Phanerochaete chrysosporium i boczniak ostrygowaty używają peroksydazy ligninowej i manganowej do rozkładu lignin ze ścian komórkowych malin, peroksydaza utlenia także związki chemiczne o potencjale elektrycznym mniejszym od 7,55 eV, powstają arylowe kationo-rodniki, utleniane są do chinonów, chinony rozkładane aż do związków mineralnych, peroksydaza manganowa utlenia Mn2+ do Mn3+, bierze udział w peroksydacji nienasyconych lipidów i utlenianiu WWA. Podobnie cząsteczki o niskim potencjale utlenia lakaza. Monooksygenazy przenoszą elektrony z NADPH na łańcuch transportu elektronów cytochromu p450,po przyłączeniu O2 dołącza się drugi elektron, 1 atom tlenu redukuje się do wody, od substratu odłącza się wodór, powstaje się rodnik, wiąże atom tlenu zyskuje grupę hydroksylową, rozpuszcza się w wodzie, sprzęga się z cząsteczkami o dużej polarności. U grzybów cytochrom p450 metabolizuje węglowodory łańcuchowe, pierścieniowe, aromatyczne, podlegają one różnym reakcjom rozkładającym je. U nas w wątrobie też detoksykuje toksyny z zewnątrz. Cunninghamella elegans rozkłada fenantren, hydroksylaza epoksydowa działa na niego dając trans dwuhydrodiole, 1,2 hydrodiol, trans 3,4 hydrodiol i trans 9, 10 hydrodiol, tworzą one koniugaty z glukozą, kwasem glukuronorowym, siarczanami, które są wydalane. Na podstawie pracy Biodegradacja związków ropopochodnych przez grzyby strzępkowe Katarzyny Lisowskiej, Jerzego Długońskiego z Katedry Mikrobiologii Przemysłowej i Biotechnologii Uniwersytetu Łuckiego w Łodzi https://rcin.org.pl/Content/129629/POZN271_162439_biotechnologia-2003-no4-lisowska.pdf