Przyroda, strona 19

Wiemy już, że glukoza jest nam niezbędna do życia oraz,że sacharoza rozpada się do glukozy i fruktozy, wiemy, że fruktoza jest przekształcana w glukozę w wątrobie i jelicie, ale niewiele osób wie,że w nerkach,wątrobie, mięśniach i jelitach z fruktozy powstaje energia, ulega ona glikolizie i powstały pirogronian wchodzi do cyklu Krebsa. W wątrobie fruktaza dołącza do 1 atomu węgla resztę fosforanową,powstaje fruktozo-1-fosforan, aldolaza fruktozo-1-fosforanu rozpada go do fosfodihydroksyacetonu i aldehydu glicerynowego,z których kinazy triozowe robią aldehyd 3-fosfoglicerynowy, dehydrogenaza aldehydu 3-fosfoglicerynowego daje 1,3-bifosfoglicerynian, kinaza fosfoglicerynianowa odłacza resztęfosforanową, powstaje 3-fosfoglicerynian, fosfogliceromutaza przesuwa resztęfosforanową z 3 na 2 drugi atom węgla,daje 2-fosfoglicerynian, enolaza daje fosfoenolopirogronian, kinaza pirogronianowa daje pirogronian, wchodzi on do cyklu Krebsa. W mięśniach i nerkach z fruktozy po ufosforylowaniu przez heksakinazę powstaje fruktozo-6-fosforan, jest dalej fosforylowany do fruktozo-1,6-difoaforanu, potem reakcja przebiega jak wyżej. Reakcje te zachodzą pomiędzy mitochondrium a cytozolem. Syrop glukozowo-fruktozowy to mieszanka glukozy i fruktozy w stosunku 1:1. fruktoza może uzupełniać glikogen wątrobowy,w mięśniach jest spalana na bieżąco. Podobnie galaktoza ulega glikolizie do galaktozo-1-fosforanu.

Glukoza usprawnia wchłanianie wapnia i sodu z jelit do krwi oraz potasu do komórek.

Z glukozy na drodze szlaku pentozofosforanowego powstają ryboza i deoksyryboza, z nich są nukleotydy budujące RNA i DNA. Szlak zachodzi w cytoplaźmie kory nadnerczy,gruczołach mlecznych, tkance tłuszczowej, czerwonych krwinkach, kórechroni przed hemolizą, tu z glukozo-6-fosforanu powstaje rybulozo-6-fosforan, dodatkowo powstaje NADPH,który uczestniczy w wielu reakcjach w ciele. Dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa działa na glukozo-6-fosforan, wodór idzie na NADP+,powstaje NADPH i 6-fosfoglukonolakton, 6-fosfoglukonolaktonaza daje 6-fosfoglukonian, dehydrogenaza 6-fosfoglukonianowa daje rybulozo-6-fosforan,powstają NADPH i CO2. Faza nieoksydacyjna – na rybulozo-5-fosforan działa izomeraza rybulozo-6-P,daje rybozo-6-fosforan, fosfataza odłącza fosforanową resztę dając rybozę, która buduje nukleotydy w RNA lub działa transketolaza dając seduheptulozo-7-fosforan, transaldolaza daje erytrozo-4-fosforan, odpowiednia transketolaza może dawać ksylulozo-5-fosforan, z niego powstaje aldehyd 3-fosfoglicerynowy lub fruktozo-6-fosforan, oba wchodza do glikolizy, druga droga to na rybulozo-5-fosforan działa epinefraza pentozofsforanowa, daje ksylulozo-5-fosforan, transketolaza daje aldehyd-3-fosfoglicerynowy, wchodzi do glikolizy lub transaldolaza daje fruktozo-6-fosforan, który wchodzi do glikolizy, jak nie ma cukru organizm trawi nukleotydy

glukoza buduje glikoproteiny, które budują kanały błonowe i glikokortykoidy, które są hormonami kory nadnerczy, z glukozy powstaja endogenne aminokwasy i tłuszcze nasycone,które budują błony komórkowe, glukoza i galaktoza to główne cukry budujące reszty cukrowe glikolipidów budujących błony komórkowe i organelli, glikolipidy uczestniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych. Glikoproteiny (proteoglikany, kompleksy węglowodanowe) to biała osocza z wyjątkiem albumin, razem z glikolipidami decydująo grupach krwi, są hormonami jak gonadotropina kosmówkowa i tyreotropina, kolagen,elastyna, fibrynogen, białka macierzy kostnej, mucyny (chronią ścianki przewodu pokarmowego przed enzymami trawiennymi), białka trnsoportujące lipidy, mikro i makroelementy, witaminy, receptory zgodności tkankowej, immunoglobuliny, białka dopelniacza, interferony, enzymy trawienne-proteazy, glikozydazy, nukleazy, hydrolazy, czynniki krzepnięcia krwi, cukry budujące proteoglikany to galaktoza, glukoza, fukoza, mannoza, kwas N-acetyloneuraminowy, N-acetulogalaktozamina, N-acetyloglukozoamina. Glikolipidy pokrywają zewnętrzne błony komórkowe i budują otoczki mielinowe, najprostsze są glikosfingolipidy, maja jeden cukier i jeden ceramid, najprostsze to galaktozyloceramid jest w całym ciele, główny glikosfingolipid mózgu i otoczkach mielinowych i glukozyloceramid jest wszędzie, główny glikosfingolipid tkanek pozanerwowych. Złożone są gangliozydy, maja jednalub więcej resztę kwasy sjalowego, są we wszystkich tkankach.

Trawienie skrobii zaczyna sięod amylazy ślinowej, która rozcina wiązania 1,4-alfa glikozydowe, powstaje malttoza i dekstryny, w dwunastnicy amylaza trzustkowa dalej ją trawi do maltozy, w jelicie czczym działa amylaza jelitowa, rozkąłda maltozę do glukozy, nadwyżka cukru zmienia się w glikogen, dopiero większa nadwyżka daje tłuszcz. Dzięki równowadze pomiędzy insuliną i glukoagonem człowiek potrafi utrzymć niezbędny poziom glukozy we krwi do wyczerpania glikogenu (po ok. 24 godzinach).

Przy niedoborze glukozy dokrwi uwalniaja się z tkanki tłuszczowej wolne kwasy tłuszczowe i VLDL-zły cholesterol, który tworzy płytkę miażdżycową, glukoza ogranicza przedostawanie do osocza wolnych kwasów tłuszczowych i tworzenia LDL, chyba, że spożywa się nadmiar. Łatwo można zwiększyc zapotrzebowanie na kalorie i zniwelować ich nadmiar poprzez ruch na świeżym powietrzu-spacery, bieganie, ćwiczenia, prace w ogródku, na działce, wnoszenie węgla, rąbanie drzewa, plewienie, przycinanie (to co robimy wiosną), wystarczy zrezygnowaz z zamochodu na rzecz komunikacji publicznej (wystarczy przejść na przystanek z domu, z przystanku dopracy i odwrotnie z rundapo sklepach), by nie dopuścić do tycia.

Skoro większość glukozy zostaje wchłonięta do komórek bez udziału insuliny (transport insulinoniezalezny), dlaczego cukrzyca jest niebezpieczna?

Otóż w normalnych warunkach, u zdrowego człowieka w narządach wewnętrznych, komórkach krwi, układzie nerwowym, skórze są receptory glukozowe GLUT, to cała grupa białek transoporterów glukozy, oraz innych cukrów prostych w miejscach,gdzie są do niej izomeryzowane. Tkanka tłuszczowa, wątroba i mięśnie mają receptory GLUT4, które wymagaja insuliny, mięśnie i wątroba mają inne rodzaje bialek GLUT, które je odżywiają. Transport insulinozależny jest ściśle powiązany z materiałami zapasowymi, żółta tkanką tłuszczową i glikogenem. Biorą tu udział insulina i glukagon, hormony trzustki. Insulinę robia komórki A trzustki, glukagon komórki B. Insulina łaczy się z receptorami insulinowymi, otwierając transportery glukozowe, przez które glukoza wnika do komórek, gdzie zostaje spolimeryzowana w glikogen (wielocukier zapasowy zwierząt) lub zmieniona w tłuszcz. Kiedy spada poziom cukru we krwi, trzustka wydziela glukagon, łaczy się on ze swoimi receptorami, inicjując rozpad glikogenu i uwalnianie glukozy, tak jest w ciele zdrowego człowieka. Kiedy zostaje zaburzona praca trzustki lub receptorów glukozowych, insuliny lub glukagonu mamy cukrzycę. Jest jej kilka typów. Najpopularniejsze to typ I i II. Typ I polega na porażeniu pracy trzustki, istnieje teoria,która mówi o chorobie autoimmunologicznej, jednak dieta wysokotłuszczowa i nadmiar alkoholu niszczą trzustkę, szkodzą jej toksyny np. pleśni z jedzenia, chemia z jedzenia, leki, stąd cukrzyca polekowa, Wtedy trzustka przestaje wydzielać swoje hormony, nie może wtedy glukoza dostac się do komórek. Receptory insulinoniezalezne pobieraja tyle glukozy ile potrzebują narządy, reszta idzie w glikogen lub tłuszcz (mit pustych kalorii, jest tylko ich nadmiar). Receptory insuliny wysiadają w cukrzycy typu II, niszczą je metabolity nadmiernej tkanki tłuszczowej. Kiedy nie działa insulina lub są zniszczone jej receptory glukoza nie wnika do mięsni, tk.tłuszczowej i wątroby, tylko krąży w osoczu. Zmienia to gęstość krwi, lepkośc, ciężej ją przesuwać tętnicom i żyłom, serce i naczynia wykonują większą pracę, większa lepkość krwi to utrudniony przepływ, szczególnie do peryferyjnych części ciała, stąd stopa cukrzycowa. Wieksza lepkość krwi to większe pragnienie, organizm chce ją rozrzedzić. Kiedy żoładek opustoszeje człowiek jest glodny, ponowny posiłek to kolejna dawka glukozy, jako, że narządy dostają swoja pulę, dzięki receptorom insulinoniezależnym, cukrzyca nie daje objawów, dlatego trzeba badać poziom cukru co roku. Brak objawów, ale zagęszczona krew uszkadza naczynia, serce, trudniej ją rozprowadzić po ciele, wysiadaja nerwy i tkanki w peryferyjnych częściach ciała, najdalej od serca. Organizm chcąc obniżyc jej poziom wydala ja z moczem, co niszczy nerki, kanaliki nerkowe uszkadza, pęcherz, cukier w moczu to pożywka dla bakterii. Dlatego w czasie cukrzycy ważna jest dieta, żeby utrzymac prawidłowy poziom glukozy i lepkość i przepływ krwi. Czasem się zdarza, że organizm zużyje glukozę z krwi,podczas dlugiego glodu lub wysiłku, u zdrowych ludzi uwalnia się glukagon,kiedy trzustka go nie produkuje, lub jego receptory są zniszczone lub nie ma dostatecznej ilości glikogenu spada poziom glukozy we krwi, wtedy organizm spala tłuszcz, stąd chudnięcie, uwalnia się aceton,który niszczy wątrobe, wzrok, nerki, nerwy, kiedy za mało glukozy niedozywione narządy nie mogą pracować, stąd omdlenia. Zwykle diagnoza jest wtedy,gdy albo poziom cukru jest tak wysoki, że powoduje zatrucie albo tak niski, że człowiek mdleje. Dlatego trzeba się badać. Kiedy za mało hormonów, trzeba je brać z zewnątrz, kiedy są zniszczone receptory,jest możliwa ich regeneracja po schudnięciu. Ruch poprawia insulinowrażliwość, ale nie wyczynowy. Są leki blokujące powrót glukozy z nerek stosowane w cukrzycy typu II, ale jej potrzebują wszystkie komórki, lepsza wczesna diagnostyka i zdrowy styl życia. Ten typ można zarzymać dietą i ćwiczeniami, jesli jest w porę wykryty. Typ I wymaga podawania insuliny. Często przy cukrzycy jest apetyt na słodycze, to mięśnie dają znać, że brak glikogenu, chcą surowca dla niego, zdrowi ludzie po wysiłku,który go zużyje też chcą cukru, ale przy cukrzycy on się nie wchłonie do mięśni. Wszystkie komórki mają receptory dla insuliny i glukagonu, ale nie wszystkie mają kanały GLUT4.

Klimat na Ziemi zmienia się od początku jej istnienia, główną tego przyczyną są cykle Milankovicia. Milutin Milanković to serbski matematyk, geofizyk i astrofizyk, wyjaśnił on dlaczego klimat się zmienia oraz odkrył cykle orbitalne. Wg Milankovicia największy przyrost śniegu na lodowcach jest podczas chłodnych lat i łagodnych zim z dużymi opadami, obecnie w Polsce mamy łagodne zimy i chłodne lata (w innych krajach o bardziej kontynentalnym klimacie zimy są bardzo srogie). Orbita Ziemi i oś Ziemi zmieniają swoje położenie pod wpływem przyciąganie inych planet. Zmieniają się kąt nachylenia między równikiem a płaszczyzną ekliptyki (orbitą), wartośc mimośrodu orbity i precesja, co wpływa na nasłonecznienie i nagrzanie Ziemi. Cykle nakładają się na siebie decydując o glacjałach, czyli zlodowaceniach i interglacjałach, czyli ociepleniach.

Mimośród to odległość między środkiem orbity a półosią i jednym z ognisk, kiedy zbliża się do 0 orbita jest kołowa, im dalej od zera tym bardziej eliptyczna, kiedy orbita jest kołowa zanika różnica między strefami klimatycznymi, zanikają różnice między peryhelium (odległość Ziemi najdalej od Słońca), a aphelium (położenie najbliżej Słońca). Chodzi o to, że im dalej od Słońca tym mniej energii Ziemia dostaje. Mimośród orbity Ziemi wynosi od 0.005 do 0,058 stopni, dzisiaj ma 0,0167 stopnia i maleje, czyli orbita zmienia staje się coraz okrąglejsza, czyli klimat powinien łagodnieć, zaciera się różnica między porami roku, pełen cykl mimośrodu trwa 95 tys lat.

Nutacja to wartość kąta między osią obrotu Ziemi, a biegunem ekliptyki, płaszczyzną równika i płaszczyzną ekliptyki, spowodowana przyciąganiem Księżyca. Im większe nachylenie tym większe różnice między porami roku. Nutacja zmienia się co 41 tys lat, waha się od 22,1 do 24,5 stopni. Dziś kąt nutacji wynosi 23 st. 26 min i nutacji maleje, więc różnice między porami roku będą zanikać.

Precesja osi Ziemi wynika z ruchu obrotowego Ziemi, kręci się ona jak bączek, a jej oś odchyla się dookoła, tworząc stożek, decyduje o kącie nachylenia Ziemi do Słońca i porach roku. To dlatego są różnice między porami roku, z tego powodu pomimo iż aphelium, czyli Ziemia jest najbliżej Słońca jest w zimie, a peryhelium latem, to lato jest kilkadziesiąt stopni cieplejsze od zimy, bo zimą promienie słoneczne padają pod małym kątem, są praktycznie równoległe do Ziemi, noc trwa długo, Słońce nie ma czasu nagrzać Ziemi, latem promienie padają pod kątem ok. 80 st w zenicie, nagrzewają Ziemię, czas ich działania jest długi. Ten cykl trwa 26 tys lat i zmienia się o 1 stopień co 72 lat. Te cykle są wzajemnie się znoszą np. ekliptyka i precesja powodując, że klimat jest jaki jest.

Niemiła wiadomość to taka, że interglacjał holoceński trwa już 12000 lat, a zwykle trwają 10000, więc się kończy, dobra jest taka, że poprzedni interglacjał eemski trwał 15000 lat, więc może trochę ciepła jeszcze dostaniemy.

Czarnuszka Nigella so. to roslina zielna znana od starożytności, Egipcjanie wierzyli, że wyleczy wszystko opróćz smierci, jej zwolennikami byli Nefretete, Kleopatra i Tutenchamon, królowe wykorzystywały olejek w celach kosmetycznych. Wg Bibli była przyprawa dodawana do pieczywa. Dioskorides, Pliniusz Starszy i Galen opisywali jej nasiona jako przyprawę do chleba i lek na wiele chorób. W starożytnym Rzymie uważano, że jej nasiona łagodzą zapach ust pozostały po zjedzeniu czosnku. W całej Europie była uprawiana od wielu lat.
Czarnuszka to roslina dwuliścienna z rodziny jaskrowatych Ranunculaceae ma 14 dziko rosnących gatunków w Pd Europie, Pn Afryce i Zach. Azji. Jest jednoroczna, dorasta do 15-60 cm wysokości, wznieisone, rozgałęzione łodygi, liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, dużę kwiaty, barwne działki i płatki zmienione w kubeczkowate miodniki, owoce to 5-10-nasienne, częściowo zrosnięte mieszki.
Czarnuszka siewna Nigella sativa pochodzi z Azji południowo-zachodniej, porasta całą Pd Europę, w cieplejszych rejonach Europy Srodkowej jest chwastem i rosliną ruderalną, uprawiana na południu i wschodzie, roslina lecznicza i miododajna. Ma 20-50 cm wysokoci, wzniesione, rozgałęzione łodygi, podwójnie pierzastosieczne liście, równowąskie odcinki, duże, od 3 cm, białawe kwiaty, niebiesko unerwione, pojedynczo wyrastaja na szcyztach pedów, płatki korony zmienione w dwuwargowe miodniki na trzonkach, wiele pręcików, 5-10 słupków, owoce to zrośnięte od dołu mieszki z wieloma nasionkami. Kwitnie od czerwca do lipca.
Nasiona zbiera sie z mieszkami w miarę dojrzewania mieszków od lipca do początku października, suszy sie je, gniecie, wybiera nasiona, ma tłuszcze, melantynę i inne saponiny, gorycz nigellinę, cukry, białka, garbniki, alkaloid damasceninę. Nasiona i wyciągi działają przeciwbakteryjnie, moczopędnie i żółciopędnie, przeciwrobaczno, u kobiet zwiekszają laktację i regulują miesiączkowanie. Właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne wykorzystuje sie lecząc przeziębienia, zapalenie zatok i katar, można własnoręcznie zrobić krople do nosa-łyżke rozdrobnionych nasion zalewamy 100 ml roztworu fizjologicznego soli 0,9%, gotujemy, odstawiamy na pół godziny, cedzimy, uzupełniamy roztworem soli do 100 ml, filtrujemy przez watę, kilka razy dziennie wprowadzamy do obu dziurek w nosie przy pomocy dozownika-spryskiwacza. Stymuluje układ immunologiczny, pomaga w alergii i astmie, pomaga zwalczyć bakterie i wirusy, ma więcej sił, łatwiej mu uporać sie z uczuleniami, pomaga zwalczyc przeziębienie i grypę, w astmie ułatwia wyksztuszanie wydzieliny, rozszerza oskrzela, dzięki temu łagodzi objawy choroby, polecany jest napar z czarnuszki, lyżkę rozdrobnionych nasion zalewamy szklanka wrzątku lub wrzącego mleka, odstawiamy na 20 min i cedzimy, pijemy 2-3 razy dziennie po 100-150 ml można osłodzić miodem, w chorobach układu oddechowego pijemy małe dawki co 2-3 godziny, naparem mozna przemywać skórę trądzikową i łojotokową. Kolejny specyfik to olej z czarnuszki znany i uzywany od dawnych czasów, ma nienasycone kwasy tłuszczowe m. in.l linolowy i linolenowy, reguluja on epracę organizmu, olejki eteryczne poprawiające samopoczucie i funkcjonowanie oskrzeli, witaminy i minerały, dzieki, którym poprawia stan włosów, skóry i paznokci. Dorosły może jeść 2 razy dzienne po łyżecce oleju, dzici połowę łyżeczki.
W Azji Mniejszej, Indiach, zachodniej Europie i USA nasiona to przyprawa, najpierw smak jest gorzki, potem korzenny, przypomina pieprz, zapach przypomina gałke muszkatołową, czarnuszka przyprawia się chleb i inne pieczywo (dostępne tez w Polsce), mozna dodawać je do przetworów warzywnych i tlustych potraw mięsnych np. baraniny, nie drażni sluzówki żołądka, mogą je jeść osoby z problemami żoładkowymi.
Czarnuszka damaceńska Nigella damascena rosnie dziko w północnej Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie, pd-wsch i pd Europie, u nas uprawiana w ogrodach ze względu na piekne kwiaty cięte do wiązanek i bukietów, ozodbne sa kwiaty i owoce, roslina owadopylna, miododajna, podobne własciwoście zdrowotne jak siewna. Rozgałęziona, wzniesiona do 50 cm łodyga, skrętoległe ulistnienie, podwójnie pierzastosieczne liście, nitkowate latki, duże do 6 cm średnicy kwiaty promieste otoczone kilkoma wielokrotnie postrzępionymi liśćmi, jasnponiebieskie lub białe działki okwiatu, ozdobne odmiany maja inne kolory, owoce to nagie, rozdęte mieszki, kilkakrotnie wieksze niz u siewnej, najpierw zielone, dojrzałe brunatne, mieszki mają wiele nasion o landrynkowym zapachu, kwitnie od maja do sierpnia, łatwa w uprawie roślina, lubi pelne slońce, żyzną, przepuszczalna glebę, trzeba ją regularnie podlewać. 
Czarnuszka polna Nigella arvensis dziko rosnie w pd i Śrokowej Europie, także na Wyspach Brytyjskich, u nas to chwast zbóż, rosnie rzadko na miedzach, ugorach i miejscach ruderalnych w pd Polsce to archeofit, w pn efemerofit, dorasta 20-40 cm, kwitnie od lipca do września, kwiaty na długich szypułkach nie są otoczone liśćmi, jasnoniebieskie, zielono użyłkowane działki kielicha zakończone sa ostrym wyrostkiem, owoce to nagie, zrośnięte do połowy mieszki z duzymi przestworami powietrznymi i wieloma czarnymi nasionami, pierzastosieczne liście z nitkowatych latek, podobne właściwości lecznicze do siewnej, medycyna ludowa wielu krajów wykorzytsuje ja do leczenia zaburzeń trawienia, umieszczona na Czerwonej Liście Roslin i Grzybów Polski w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem.
Czarnuszka hiszpańska Nigella hispanica chętnie uprawiana w ogrodach, drasta do 40-60 cm, ma pierzaste liście, delikatne, kilkucentymetrowe kwiatostany z niebieskimi kwiatami z brazowo-czarnym środkiem, po przekwtnięciu ozodbą są promieniście skupione wokół osi pędu owoce, uprawiana na cięte kwiaty.
Czarnuszka orientalna, wschodnia Nigella orientalis dorasta do 30-50 cm, ma drobne, poniżej 3 cm średnicy żółte kwiaty, zielone owocostany przypominaja koronę, p[ierzastosieczne, nitkowate liście, kwitnie w lipcu i sierpniu, nadaje sie na rabady, głównie do ogrodów w stylu rustykalnym.
Czarnuszka całolistna Nigella integrifolia wzniesiona rozgałęziona łodyga, liście lancetowate, długie, wiotkie, ulistnienie okółkowe, kwiaty z fioletowymi działkami, lancetowate podsadki, owoce to zrośnięte mieszki w owocostany. Roslina ozodbna, na bukiety i do ogrodów. Na podstawie dodatku do archiwalnego nr Aury nr 8/2013 Zioła a Zdrowie nr 180.

Dawniej wierzono, że czerwony kolor nieba widoczny podczas wschodu i zachodu słońca zwiastuje katastrofy. Ludzie są w stanie zaobserwować te zmiany bez specjalistycznego sprzętu, tak samo jak przed i po trzęsieniu ziemi we Włoszech światło słoneczne miało cieplejszą, bardziej pomarańczową barwę, niczym ok. 16 latem, nie jak w sierpniowe i wrześniowe południe. Z czego to jednak wynika? Ze zmian w polu magnetycznym Ziemi.
Trzęsienia ziemi wynikają z ruchów tektonicznych. ruchy tektoniczne to ruchy skorupy ziemskiej zachodzące dzięki procesom wewnątrz Ziemi. Ruchy lądotwórcze (epejrogeneza) zachodzą niezauważalnie przez cały czas. To te ruchy sprawiają, że jedne kontynenty się zbliżają, inne oddalają sod siebie. Natomiast ruchy górotwórcze (orogeneza) to gwałtowne ruchy polegająće na zderzaniu się ze sobą płyt kontynentalnych. To właśnie w miejscach kontaktu płyt kontynentalnych są strefy sejsmiczne, czyli narażone na wybuchy wulkanów i trzęsienia ziemi. W takiej strefie znajduje się m. in. Pacyficzny Pierścień Ognia, ale też granice Europy, Azji i wszystkich kontynentów.
Podstawowe założenia tektoniki płyt:
-litosfera Ziemi jest podzielona na poruszające się względem siebie niemal sztywne płyty;
-granicami płyt są strefy rozrostu, na ogół położone na grzbietach oceanicznych, rowy oceaniczne i uskoki transformujące;
-rozsuwanie się płyt odbywa się w strefach rozrostu, zbliżanie - w strefie rowów oceanicznych, w uskokach transformujących zaś następuje równoległe przesuwanie się płyt względem siebie.
Kiedy dwie płty oddzielają się od siebie, pomiędzy powastaje strefa subdukcji, gdzie zwykle występują rowy oceaniczne np.  Mariański, gdy płyty zderzają się i nacierają na siebie wtedy powstają góry, czasem mogą powstać kiedy strefa subdukcji zostanie wypelniona stygnącą magmą i fragmentami skał. Uskoki transformujące powstają, gdy jedna płyta wnika pod drugą.
Pole magnetyczne jest generowane przez ruchy stałego jądra Ziemi. Biegun magnetyczny północny jest w Kanadzie na Wyspie Księcia Walii, południowy w Kraju Adeli na Antarktydzie. Oś magnesu na równiku. W wyniku ruchu obrotowego Ziemi bieduny geologiczne są odchylone od magnetycznych o kilka stopni, jest to deklinacja magnetyczna. W niektórych miejscach, jak w Polsce jest niezauważalna, wynosi 0 st. Pole magnetyczne jest uzależnione od skał budujących skorupę ziemską. Skały z obecnością żelaza i innych metali mogą je znieksztalcać. Takie odchylenia na powierzchni Ziemi to anomalie magnetyczne. Pole magnetyczne otacza Ziemię tworząc magnetosferę, która chroni przed wiatrem słonecznym i promieniowaniem kosmicznym. Chodzi o wysokonaładowane cząstki i promieniowanie jonizujące. Magnetosfera ma pasy Van Allena, gdzie występują cząsteczki z ładunkiem elektrycznym. One chronią Ziemię przed promianiowaniem jonizującym z kosmosu. Indukcja pola magnetycznego na niższych szerokościach geogrsficznych wynosi 30 mikrotesli, w okolicach biegunów 60. Średnia kwadratowa przy powierzchni Ziemi wynosi 45 mikrotesli.
Kolor nieba zależy od cząsteczek atmosfery. W bezchmurny dzień dociera pełne pasmo promieni slonecznych, czyli światło białe (białe światło to suma wszystkich długości fali). Gdy cząsteczki atmosfery są mniejsze niż długość fali świetlnej rozprasza się ono we wszystkich kierunkach i docierają wszystkie pasma. Natomiast wieczorem i o świcie chmury rozpraszają światło niebieskie i fioletowe i dociera czerwone i pomarańczowe.
Silne ruchy tektoniczne wpływają także na jądro Ziemi. Energia powstała w wyniku nacierania na siebie płyt lub oddalana wpływa także na jądro. Zmiany są niezauważalne, ale fluktuacje w ruchach jądra wpływają na magnetosferę. jej osłabienie powoduje przedostanie się wysokoenergetycznych cząsteczek z kosmosu, które konkurują z fotonami Słońca, odbijają je. Rozpraszają krótsze fale jak niebieskie światło, UV powodując przedostanie się światła czerwonego. Po trzęsieniach Ziemi i wybuchach wulkanów kolor zmieniają też pyły, które uwolniły się do atmosfery. Teoretycznie nie jest to groźne, ale rozproszenie ultrafioletu uniemozliwia syntezę witaminy D.
http://www.melonxyz.republika.pl/
http://geografia.na6.pl/wnetrze-ziemi