Przyroda, strona 21

Było już wiele artykułów na ten temat, ale gdy ktoś pyta trzeba odpowiedzieć:) Rosliny liściaste, gubią liście by nie było parcia korzeniowego. Woda z powierzchni liścia paruje, czyli jej ubywa, przez co spada jej cisnienie w liściu, woda płynie z pedów, cząsteczki wody przyciągają się od samego korzenia, Dostęp do wody reguluje napowietrzenie wody i temperatura napowietrzenia, oddychanie korzenia. Azot bez tlenu ogranicza pobieranie wody u bagiennych roślin. Wiosną, gdy jest zimne położe i ciepła atmosfera rosliny nie pobierają wody, jest parowanie. O parowaniu decyduje temperatura, wilgotność powietrza, wiatr, W roślinie decyduje wielkość powierzchni parowania, jej przepuszczalność dla wody, absorbcja wody, liczba aparató szparkowych i stopień rozwarcia szparek. Atmosferyczne pobieranie wody w ciągu dnia jestściśle związane z transpiracją, zachodzi tym szybciej im większa jest różnica stężenia pary wodnej pomiędzy powierzchnią parującą i powietrzem, im większy jest gradient prężności pary wodnej. Woda paruje z całej powierzchni rośliny, ze skutynizowanej epidermy też, jest to transpiracja kutikularna. Stanowi 2-5% całej transpiracji. Z powierzchni pokrytej suweryną (korka, łodygi) do perydermalna. Z wewnętrznej powierzchni liścia to szparkowa. Przestwory międzykomórkowe liści są zwykle całkowicie nasycone parą wodną.  Ogrzanie liście daje wzrost ciśnienia pary wodnej (rośnie potencjał wody liścia), względem stałgo ciśnienia pary w powietrzu. Rośnie gradient prężności pary wodnej pomiędzy oboma środowiskami. Wzrost temperatury pobudza transpirację i przepływ wody wraz ze związkami mineralnymi przez roslinę. W czasie parowania wody z powierzchni komórek otaczających przestwory komórkowe jest zmiana fazy płynnej na gazową i para wodna idzie na zewnątrz przez szparki. Z powierzchni liścia najpierw para idzie do warstwy granicznej, potem otaczającego powietrza, wiatr usuwa parę wodną z warstwy granicznej i przyspiesza parowanie. Pomiar nateżenia transpiracji, które określamy w gramach utraconej wody na godzinę na 1 g masy lub 1dm-2 liścia. Metoda fotometryczna, oparta na założeniu, że ilośc pobranej wody jest równa ilości wody wyparowanej, przy założeniu, że bilans wody w roślinie jest dodatni. Metoda komorowa oparta na absorbcji promieniowania podczerwonego przez parę wodną, czynniki roślinne wpływają na natężenie transpiracji, większość parującej wody pochodzi z roztworów międzykomórkowych, do których woda jest oddawana przez komórki miękiszowe. Przestwory stanowią 10-70% ogólnej objętości liścia, rośliny rosnąc w nasłonecznionych warunkach mają lepiej rozwiniętą powierzchnię wewnętrzną. Budowa liścia wpływa na szybkość transpiracji, która zależy od oporów dyfuzyjnych wyrażonych w jednostkach prędkości cm/s. Opór dyfuzyjny warstwy granicznej zależy od kształtu i powierzchni liścia. Opór dyfuzyjny kutikuli zależy od jej budowy i grubości. liście roslin wilgociolubnych mają cienką kutikulę, sucholubne i rosnące w silnym nasłonecznieniu mają grubą i mają woski. Kutikula chroni przed parowaniem, nie jest lita, ma wiele warstw, stanowi opór dla dyfuzji pary wodnej. Opór dyfuzyjny szparek zależy od apertury (rozwartości) szparki, od jej woelkości i liczby szparek na powierzchni liścia i lokalizacji w aparatach szparkowych. Powierzchnia szparek jest mała 3-5% powierzchni liścia. Natężenie wymiany gazów jest proporcjonalne do średnicy otworu szparki, nie jej powierzchni. Dla parowania bardziej korzystne są liczne i mniejsze szparki niż duże i rzadkie. Występujące cząśteczki wody wydonywające się z na obwodzie szparki łatwiej dyfundują do atmosfery niż te, które wydobywają się ze środkowych obszarów szparki. Jest to efekt marginalny (brzeżny) - przepływ cząsteczek na obwodzie, gdzie cząsteczki się nie odpychają. Efektywność wykorzystania wody WUE to stosunek produkcji suchej masy do ilości zużytej wody. Ile trzeba zużyć wody, żeby zrobic kg suchej masy. Zboża wykorzystują 500-600 l, drzewa strefy umiarkowanej 200-350 l, drzewa strefy gorącej 600-900 l. Na bilans wodny rośliny wpływają pobieranie i przewodzenie wody, straty związane z transpiracją, jeśli szybkość tych procesów jest wyrównana to ustala się w roślinie stan równowagi. W przyrodzie bilans wodny wykazuje stałe oscylacje w ciągu dnia. Zwykle jest ujemny i dopiero nocą jest uzupełnienie wody w tkankacvh, po okresach suszy są fluktuacje sezonowe. Wskaźnikiem zmiany bilansu wodnego mogą być zmiany potencjału chemicznego wody, w badaniach tkanek bezpośrednim skutkiem nawet małego deficytu wody jest spadek turgoru. W zimie, gdy temperatura spada poniżej 0 zamarzająca woda rozerwałaby naczynia, lód ma większą objętość od wody. Dlatego jesienią gdy natężenie promieni słonecznych jest mniejsze, spada wydajność fotosyntezy chlorofil jest rozkładany do cukrów, które są przesuwane łykiem do pedów i korzeni jako materiał zapasowy, rurki sitowe są zaczopowane kalozą. Rozkład chlorofilu odsłania kolory innych barwników: ksantofili, karotenoidów, flawonoidów i stąd piekne kolory, z czasem liście usychają, obumierają i odpadają. Drzewo i krzew przechodzą w stan uspienia. Ten spoczynek trwa od listopada do końca grudnia, uspienie liści przez całą zimę jest związane z niekorzystnymi warunkami środowiska, w gorącym klimacie drzewa zrzucają liście w porze gorącej i suchej by ograniczyć parowanie i nadmierną utratę wody przez roślinę gdy gleba również traci wilgoć. Drzewa o twardym drewnie np. buki, dęby mimo obumarcia liści nie zawsze je zrzucają, drewno utrzymuje liść na gałazce, liść też ma drewno w wiązkach przewodzących-nerwach.

Wiele drzew wykorzystuje glukozę z rozkładu chlorofilu i zrzuca żółte liście, inne rozkładają dalsze barwniki, a glukozę gromadzą jako zapas, który pozwoli im przeżyć zimę

Rosliny szpilkowe nie zrzucają liści, szpilki maja małą powierzchnię, grubą kutikulę, dużo wosków na powierzchni chrniących przed parowaniem, mała powierzchnia i woski ograniczaja parowanie, komórki przyszparkowe tworzą komorę wypełniona woskiem, który pgranicza kontakt szparki z otoczeniem i parowanie.
Rosliny zimozielone pochodza z łagodniejszych stref klimatycznych, gdzie nie ma mroźnych zim lub są one krótkie np. z płd Europy, liście są mięsiste, pokryte gruba warstwą kutikuli, która chroni przed parowaniem, pochodzą z suchszego klimatu, to chroni je trochę przed parowaniem w zimie, ale są one wrażliwe na mrozy, trzeba je zabezpieczać. Czasem bardziej szkodzi suche powietrze, gdy gleba podczas mrozu jest odwodniona a wiatr wzmaga parowanie jest susza fizjologiczna, czyli roslina cierpi na deficyt wody w tkankach, wtedy wiotczeje, trzeba się nią odpowiednio zająć by jej nie przemrozić. Trzeba takie rosliny zabezpieczyć specjalnymi materiałami dostępnymi w sklepach ogrodniczych, gazą, watą, slomą, sianem, tkaniną oraz osłaniając od wiatru i slońca-nasila parowanie oraz trzeba zabezpieczyc glebę trocinami.
Rosliny zielne klimatu zimnego odrzucają nadziemne części, one schna obumierają, a same zimują jako cebule, kłącza, bulwy, korzenie, jednoroczne przed zimą usychają.

Trzeba dokarmiać ptaki, chociaż są zdania, że nie należy tego robić, że to je rozleniwia i zamiast szukać pożywienia liczą na ludzi. Pamiętajmy jednak, że są osobniki chore, niepełnosprawne i starsze i tak jak są ludzie, którzy potrzebują pomocy innych, by żyć, tak samo zwierzęta. Każde życie jest cenne. Jednak karmiąc ptaki trzeba pamiętać, że nie każdy pokarm jest dla nich odpowiedni. Nasze jedzenie ma dużo soli, sztucznych konserwantów, barwników, których stężenie jest za duże dla małego ptasiego ciała Również chleb i bułki mogą spowodować skręt jelit. Dla ptaków najlepszy jest naturalny pokarm jak ziarna i owady, nie ma owadów w zimie, ale można kupić gotowe kulki z ziaren do powieszenia na drzewie. Karmnik musi mieć zakrycie przed deszczem, śniegiem, wiatrem wywiewającym nasiona, jego dno trzeba czyścić z reszttek jedzenia i odchodów. Można posypać słonecznik, siemię lniane, owoce marchwi, nasiona dyni. Kulki uzupełniamy kiedy się skończą. Można zrobić karmnik z desek i posypywać w nim ziarnami. Sypać ziarna można na ziemi lub śniegu. Dobrze mieć krzewy z owocami zimowymi, głogi, róże, rokitnik, śnieguliczkę, berberys, ligustr, Ptaki wodne karmimy pokrojonymi warzywami, owocami i ziarnami zbóż, niektórzy uważają, że mogą jeść świeże pieczywo. Gołębie, sierpówki, gawrony, kawki, jedzą kaszę, pszenicę, są poglądy, że mogą jeść czerstwe, białe pieczywo, sikorki jedzą słonecznik, orzechy włoskie, słoninę i konopie, można wieszać na gałęziach płaty surowej słoniny. Kosy i kwiczoły jedzą pokrojone jabłka, morele, czarny bez, jarzębinę, ligustr, jagody, aronię, porzeczki, daktyle, ale nie suszone. Wróble, mazurki jedzą kaszę, proso, słonecznik łuskany, dzwońce i zięby słonecznik i konopie, trznadle proso, łuskany owies i płatki owsiane. Warto posadzić w ogrodzie czereśnię ptasią, leszczynę, jarzębinę, głóg, oliwnik, buk, drzewa iglaste, berberys, cis, jałowiec, irgę, dereń, ognik, jarzębinę, kalinę, winobluszcz, winorośl, bluszcz, ptakom szkodzi sól, pokarm namoczony w wodzie, który pęcznieje w wolu, zepsuty, pleśń [https://zielonyogrodek.pl/ogrod/zwierzeta-w-ogrodzie/1064-dokarmianie-ptakow-zima]. Kulki można kupić w sklepach zoologicznych, można je zrobić mieszając nasiona z roztopionym tłuszczem, słoniną lub naturlanym masłem, poczekać aż wystygnie i powiesić na gałęzi drzewa lub krzewu.

Nie każy zna to zjawisko. Jak podaje http://lowcyburz.pl/slownik-skywarn-polska/downburst jest to silny prąd zstępujący w chmurze burzowej, który dociera do powierzchni ziemi, gdzie rozchodzi się w różnych kierunkach powodując szkody. Niektóre przypadki zjawiska downburst mogą powodować bardzo poważne straty, przypominające pod pewnymi względami zniszczenia po trąbie powietrznej. Downburst niemal zawsze pojawia się w czasie burzy, choć czasami może pojawić się przy przechodzeniu silnie rozwiniętej chmury Cumulus. Downburst może pojawić się też w czasie silnych deszczy.
Wg.http://www.burzoweinfo.pl/pl/pl/slownik_
meteorologiczny/downburst to  Opad pod burzą schładza powietrze, które w ten sposób jest gęstsze i znajduje się pod większym ciśnieniem niż powietrze poza burzą. Ze względu na wyrównanie ciśnienia, na krawędzi komórki burzowej istnieją niewielkie strefy, w których występują wiatry o bardzo wysokich prędkościach, tzw. downburst. Im bardziej suche powietrze, tym są one silniejsze i mogą osiągnąć siłę orkanu, a więc w porywach ponad 120 km/h. Klasyfikacja odbywa się wg skali Fujity (F0 do F5), w Europie również wg dokładniejszej skali TORRO (T0 do T10).
Skutki tego zjawiska przypominają skutki tornado. Zniszczenie domów, zerwanie dachów, przewrócenie drzew, samochodów itd. róznica jest taka, że tornado wiruje wokół osi, tu wiatr działa do góry w downburscie do dołu. 

Spotkałam się z pewną legendą, jak w każdej legendzie i w tej może cos być i postanowiłam poszukać wyjasnienia. to legenda, ale warto sie jej przyjrzeć bliżej.
W wnętrzu pni starych drzew są tzw. drzewne serca, są bardzo ciężkie i twarde, oddzielone od tkanek drzewa, ale maja widoczne słoje przyrostu wtórnego. Układ tych słojów różni się od układu reszty drzewa, po uszkodzeniu pnia serce wypada.
Prawdopodobnie to zgniecione przez przyrost wtórny wiazki przewodzące, słoje przyrostu wtórnego powstają w wyniku rocznego przyrostu wiązek przewodzących. Komórki kambium dzielą się od zewnątrz w drewno, do środka w łyko oraz miękisz, dzieląc się komórka kambium dzieli sie w komórkę kambium oraz drugą komórkę, która róznicuje się w następne tkanki.  Roslinę otacza skórka pokryta kutyną. W walcu osiowym są wiązki przewodzące kolateralne, otwarte. W jednej linni mają drewno i łyko, pomiędzy nimi jest kambium. łyko to rurki sitowe, komórki towarzyszące i miękisz. Kambium wiązkowe ma komórki totipotencjalne, dzielą się w elementy drewna i łyka oraz miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz. Przyrost wtórny jest gdy kambium wiązkowe łaczy sie z międzywiązkowym. Podczas przyrostu wtórnego komórka kambium dzieli się na 2 komórki, ta od środka różnicuje się w drewna ta na zewnątrz w łyko. Dzieli się też w miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz, zawsze ma kontakt z rdzeniem. Latem powstają duże naczynia i cewki, zimą nie ma przyrostu wtórnego powstaja pierścienie. W tropikach rośliny przyrastaja na grubośc przez caly rok, nie ma słojów przyrostu wtórnego. Gdy powstaje łyko wtórne jego elementy ulegaja przekształceniom, ciemne łyko niefunkcjonujące ma zgniecione elementy łyka, nie przewodzi asymilatów, pełni funkcję wzmacniającą. Jasne łyko funkcjonujące przewodzi asymilaty. Tworzy się miękisz wiązkowy. Kambium międzywiązkowe dzieli się w miękisz. Powiększa on promienie wiązkowe, jest przyrost na grubość. Lipa ma kanały śluzowe. W środku walca osiowego jest rdzeń, który po latach staje się niewidoczny. Graniczy z nim drewno pierwotne. Podział promienisty (artyklinalny) to dylatacja. Jest to proces, w którym komórka kambium różnicuje się w komórkę miękiszową, która geometrycznie dzieli się w rurkę sitową, komórkę miękiszową i komórkę towarzyszącą. Dylatacja to rozszerzanie promieni. Łyko ma włókna sklerenchymatyczne, to łyko twarde, ma zdrewniałe, wtórne włókna. Łyko miękkie to żywe rurki sitowe i komórki towarzyszące. Łyko miękkie przewodzi asymilaty, łyko twarde pełni funkcję wzmacniającą. Z czasem przyrost wtórny powoduje zgniecenie wewnętrznych elementów wiązki przewodzącej. Wszystkie elementy zostają sprasowane, rosnie ich gęstość i masa, z czasem tworza szpilę, który oddziela się od fukcjonalnych wiązek przewodzących.
Zwykle stare drzewa próchnieją, grzyby rozkładaja pień od środka, dlatego drzewne serce się nie rozwija.
Zwykle w środku pnia jest rdzeń początkowo zbudowany z cienkosciennych komórek miekiszowych gromadzących materiały zapasowe, z czasem miekisz obumiera i rdzeń wypełnia powietrze, zywice i inne związki, byc może drzewne srce powstaje przez zepchnięcie i sprasowanie elementów przewodzących, ale ta teoria ma lukę, gdyby tak było rdzeń składałby sie tylko z drewna i miekiszu. Chociaż tak naprawdę nikt takiego serca nie badał, a słoje przyrostu wtórnego stanowi drewno, to istnieje druga teoria: nowotwór.
rośliny także mają na nowotwory, także zaczynają się mutacją-inicjacją, promocji-zmian z komórce i namnażania zmienionych komórek i progresji, czyli dalszego rozwoju. Byc może więc jakaś komorka kambium ulega mutacji, dzieli się i róznicuje w komórki drewna, łyka i miekiszu, powstaja tkanki rózniące się od tkanek gospodarza, tkanki rozrastaja się, pobierają wodę i biogeny, są zdolne do przewodzenia wody, biogenów i asymilatów, ale tworzą osobny twór, twór, który poza gospodarzem się rozpada. Pamiętajmy, że rośliny potrafią zyć ze zmianami nowotworowymi, które nie porażaja ich procesów zyciowych. Nowotwory roslinne nie tworza przerzutów, chroni przed tym ściana komórkowa i brak układu krążenia.
Takie serca powstaja często w amazońskiej dżungli maja inny układ drewna i łyka niż otaczające je wiązki przewodzące. Drzewa w dżungli sa stare i bardzo rozrosnięte, taki rozrost powoduje zgniecenie tkanek.

Wywłócznik okółkowy Myriophyllum verticillatum nierozgaęłzione, proste łodygi, mogą pełzać, ulistnienie okółkowe, liście nitkowate, cienkie, pierzastosieczne na nitkowate odcinki, kwiatostany zebrane w kłosy, kwiaty małe, białe, wyrastają okółkowo w kątach przysadek, owoce to drobne pestkowce, roslina ozdobna.
Wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum swobodnie pływa, ma korzeń główny i przybyszowe, może się ukorzeniać, pęd rozgaęłziony, ulistnienie okółkowe, liście długie, cienkie, jakm nitki, pierzastosieczne na małe nitkowate odcinki, kwiaty drobne, rózowe, zebrane w kłosy, 4 płatki, 4 działki, ułozone okółkowo w kątach przysadek, dolne przysadki pierzastosieczne, góne całobrzegie, owoce to rozłupnie z 4 rozłupek, roslina ozodbna.
Wywłócznik skrętoległy Myriophyllum alterniflorum pęd rozgałęziony, nitkowate liście sa pierzastosieczne maja nitkowate odcinki, żółte kwiaty zebrane w grona na szczytach pędów są duże, maja kilka podługowatych płatków.
Rogatek sztywny Ceratophyllum demersum długie, silnie rozgałęzione pędy, nitkowate liście są widlasto rozgałęzione na nitkowate odcinki, ulistnienie okółkowe, sa modyfikacje liści przypominające korzenie, którymi mogą sie ukorzeniac, niepozorne kwiaty bez okwiatu, maja wiele pręcików i 1 słupek, owoce to jajowate orzeszki. Roślina ozodbna.
Nurzaniec śrubowy Vallisneria spiralis liście rozety długie, tępo zakończone, równowaskie, jest kłacze, łodyga, nasady pochwiaste, białe kwiaty otulone pochwami, męskei sa małe, mają 2 zrosnięte pręciki, kwitnące odrwają sie od rosliny macierzystej i pływają na łódeczce z listków okwiatu, żeńskie sa pojedyncze w zrośniętej rurkowato pochwie, z pochwy wyrastają 3 listki, 3 słupki rozchodzą się widlasto, owłosione znamiona, 3 walcowate prądniczki, roslina akwariowa.
Parzydło lesne Aruncus sylvestris wzniesione, nierozgaęłzione łodygi, liście 2-3-pierzastodzielne, długooogonkowe, jajowate, zaostrzone odcinki z konczykami, drobne, białe kwiaty zebrane są w wiechy, owoce to mieszki, roslina ozdobna.
Przestęp dwupienny Bryonia dioica pnąca łodyga, wąsy czepne, dłoniastodzielne, całobrzegie lub ząbkowane, 5-odcinkowe liście, żeńskie kwiaty zebrane w podobne do baldaszków pęczki, 5 działek kielicha, męskie maja 5 pręcików zebrane sa w grona, białę płatki, kwiaty 5-krotne, owoce to  czerwone jagody, roslina lecznicza, leczy kaszel, przeczyszcza, bóle krzyża, glowy, zebów, gardła, puchlinę wodną, gruźlicę, reumatyzm, artretyzm.