Przyroda, strona 26

Pszczoła miodna wykazuje wierność kwiatową, tj zapyla jeden gatunek kwiatu w danym sezonie. Wiemy, że jest masowy rozkwit, czyli w danym czasie kwitnie jeden główny gatunek rośliny, dzięki czemu pszczoły doskonale poznają topografię kwiatu, położenie miodników, pręcików i najprostszy dostęp do nich. Dzięki ej wiedzy mogą szybciej i sprawniej zbierać pyłek, dlatego zbierają go więcej w krótszym czasie, dzięki czemu mogą lepiej zaopatrzyć ul, wykarmić larwy i królową. Wierność kwiatowa ma też znaczenie dla kwiatów, pszczoły odwiedzają jeden gatunek nie zanieczyszczają kwiatów obcym pyłkiem, za to sprawniej rozprowadzają pyłek z danego gatunku skutecznie zapylając. Widać to kiedy pszczoły wracają do ula niosąc pyłek w tym samym kolorze. Pszczoła miodna zapyla jeden gatunek dopóki nie zakończy się jego okres kwitnienia. Inne gatunki pszczół, trzmiele, a czasem i pszczoła miodna wykazują floromigrację, czyli zbieranie pyłku z wielu różnych gatunków roślin w jednym sezonie. Jako, że każdy rodzaj ma inny kształt kwiatu, a zapylacz musi dostać się do nektaru i pyłku floromigracja daje wolniejsze zapylanie i zbieranie pożytku niż wierność kwiatowa. Za to, kiedy jeden zapylacz zapyla wiele gatunków, nie tylko jeden sprzyja bioróżnorodności. Kwiaty owadopylne potrzebują zapylaczy by wydać owoce, są do tego przystosowane poprzez produkcję nektaru, który stanowi pokarm dla zapylaczy oraz słodkiego pyłku, który łatwo przenosić, przylepia się do ciał owadów i jest dla nich jadalny, wierność kwiatowa jest skuteczniejsza, ale tylko dla danego gatunku, obroną jest fakt, że jeden rój zapyla jeden gatunek, ale floromigracja pozwala zapylać jednej rodzinie wiele gatunków jednocześnie. Sprzyja też zapyleniu pyłkiem innego gatunku powodując powstawanie mieszańców, które dają początek nowym gatunkom, których cechy pozwalają znosić nowe warunki, floromigracja sprzyja ewolucji. Pszczoła miodna wykazuje floromigrację w przerwach kwitnienia roślin pożytkowych, czyli tych, które zwykle zapylają, czasem w sezonie dany gatunek w danym miejscu przerywa kwitnienie, wydaje owoce i kiedy te dojrzeją wypuszcza nowe kwiaty. Obie te strategie maja swoje zalety i są potrzebne przyrodzie.

Trzmiele to owady z rodziny pszczołowatych. Zakładające podziemne gniazda np. w mysich norach. Na poczatku kwietnia  samica budzi się i szuka miejsca na gniazdo,gdy je znajdzie zaczyna robić plastry, gdzie do 1 komórki składa od 15 do 22 jaj. Po wylęgnięciu się larw,samica karmi je nektarem,po 12-13 dniach jest przepoczwarzenie, robotnice dojrzewają po 2-3 dniach i wyruszają zbierać pyłek. One przejmują rolę królowej, która zajmuje się tylko rozrodem. Kiedy kończą się zapłodnione jaja zaczyna składać niezapłodnione,z których wylęgają się trutnie,zdolne do zapylania kwiatów i zbierania pylku i nektaru. Przetrawiony pyłek i nektar,którym trzmiele karmia swoje larwy to nakrop. Trzmiele zapylaja także trujące kwiaty jak tojad oraz dzięki długim języczkom, te kwiaty, doktórych ciężko dosięgnąć pszczołom, jak motylkowate wyki, lucerny, koniczyny. Robotnice zbierają także z kokonów wosk, z któregorobią nowe miseczki dla nowych jaj. Zimę przesypiają w jamie, wiosną samice szukają nowych jam do założenia własnego roju. Trzmiele zapylaja dłużej niż pszczoły o ok. 3 godziny, mogązapylać podczas lekkiegodeszczu i w temperaturach od 15 st. C. My mamy ich ok. 30 gatunków trzmieli,wszystkie są puszyste, duże, maja głowę tułów i odwłok.
Trzmiel ciemnopasy Bombus ruderatus ma czarnożółte pasy przez cała dlugośc ciała,ale może być odmiana cała czarna, jest wysmukły, na końcuu odwłoka ma białą plamę.
Trzmiel drzewny/parkowy Bombus hypnorum jest trójkątny w kształcie, ma czarne głowę i tułów, biały koniec odwłoka i rudą plamę na górze odwłoka, można zauważyć na odwłoku ciemniejsze i jasniejsze, czarne pasy.
Trzmiel gajowy Bombus lucorum masywny, z wyraźnie zarysowaną granicą między odwłokiem, a tułowiem, tułów ma zółto-czarne pasy, tak jak odwłok, który może mieć jeszcze biały koniec.
Trzmiel grzbietoplamy Bombus maculidorsis cały zółty z nieznacznie widocznymi czarnymi plamami na tulowiu i odwłoku, może byc cały czarny albo pomarańczowy z wyraźnymi czarnymi pasami i końcem odwłoka.
Trzmiel kamiennik Bombus lapidarius czarny, na tułowiu pod głową ma żółtą opaskę,koniec odwłoka pomarańczowy.
Trzmiel kołnierzykowy/wielki Bombus magnus czarny, ma zółty pas u nasady odwłoka i tułowia, koniec odwloka ma biały.
Trzmiel łąkowy Bombus pratorum czarny, tułów w żółte pasy, odwlok z pomarańczowym końcem.
Trzmiel ogrodowy Bombus hortorum smuklejszy od innych, czarny, tułów ma w żółte pasy, koniec odwloka w biało czarne pasy, nasada odwloka jest żółta.
Trzmiel olbrzymi Bombus fragrans duży, cały w żółtoczarne pasy, na odwloku przedzielone czarnym pasem, odwłok jest długi,lekko zaostrzony.
Trzmiel ozdobny Bombus distinguendus odwłok długi o żółtej nasadzie  i w cienkie jasnożółte i czarne pasy, tułów w czarnożółte pasy.
Trzmiel paskowany Bombus subterraneus nasada i koniec tułowia pomarańczowe, środek czarny, tułów w cienkie, czarnożółte, jasniejące ku końcowi pasy.
Trzmiel rdzawoodwłokowy Bombus pomorum samiec czarny z pomarańczowym końcem odwloka, samica ma jasnożółte pasy u nasady i końca tułowia oraz żółtoczarno paskowany odwłok.
Trzmiel różnobarwny Bombus soroeensis tułów czarny w pomarańcozwe pasy u nasady i na końcu, odwłok czarny w żółte pasy.
Trzmiel rudonogi Bombus ruderarius cały czarny, odwłokma delikatne białe paseczki,koniec odwłoka jest pomarańczowy.
Trzmielrudoszary/lesny Bombus sylvarum cały w czarnoszare, cienkie pasy, odwłok ma cienkie,szarożółte paseczki.
Trzmiel rudy Bombus pascuorum wierzch rudy, na końcu tułowia żółty pasek, na odwłoku czarne pasy.
Trzmiel Schrencka Bombus schrencki głowa czarna, tułów i odwłok pomarańczowy, koniec odwłoka mniej owlosiony w czarnożółte pasy.
Trzmiel stepowy Bombus laesus włosy w kolorze cru, odwłol ma łyse czarne pasy, na tulowiu mogą być rude lub ciemne plamy, głowa także ecru z wyróżniającymi się czarnymi oczami.
Trzmiel sześciozębny Bombus wurflenii on czarny albo z żółtą nasadą tulowia, ona ma żółtą nasadę tułowia i głowę, może mieć też żółtą nasadę odwłoka, oboje maja pomarańczowy koniec tułowia, reszta ciała samicy jest czarna.
Trzmiel szary Bombus veteranus czarny z szarym futerkiem.
Trzmiel wąskopaskowy/zamaskowany Bombus cryptarum czarny, żółta nasada tułowia i odwłoka, na odwloku są białe paski, koniec odwloka jest bialy.
Trzmiel wielkooki Bombus confusus czarny z pomarańczowym końcem odwłoka.
Trzmiel wrzosowiskowy/tajgowy Bombus jonellus odwlok od góry żółty, czarny i biały, nasada i koniec tułowia żółte, środek czarny.
Trzmiel wschodni Bombus semenoviellus tułów ma żółtą nasadęi koniec, resztę czarną, czarny odwłok ma pomarańczową nasadę i pasy w kolorze ecru z końcem też ecru, jest pękaty.
Trzmiel wysokogórski Bombus pyrenaeus czarny, tułów ma żółty koniec i nasadę, odwlok żółtą nasadę i pomarańczowy koniec, może mieć rudy wierzch tułowia,ona ma głowę żółtą, on czarną.
Trzmiel wyżynny Bombus mesomelas żółty, tułów ma na górze czarną plamę, a kodwłok ciemniejsze pasy.
Trzmiel zachodni Bombus cullumanus duży albo czarny z rudym końcem odwłoka albo żółty z czarnymi psasami na odwłoku i plamą na tułowie i pomarańczowym końcem odwłoka.
Trzmiel ziemny Bombus terrestris czarny w żółte pasy, koniec odwłoka ma biały.
Trzmiel zmienny Bombus humilis ma żółte futerko w czarne paski, wierzch grzbietu jest pomarańczowylub czarny,może być czarne w żółte paski.
Trzmiel żółtopasy Bombus sichelii czarny,masywny w żółte pasy,koniec odwłoka jest intensywnie żółty.
Trzmiel żółty Bombus muscorum wierzch ciała ma pomarańczowy, spód czarny,m wierzch może być w żółto pomarańczowe pasy z rudą plamą na grzbiecie tułowia.
Um trzmieli można spotkać zapylające samce i samice. Zbierają pyłek również z roślin trujących,dlatego ich nakrop nie jest dla nas jadalny, może powodować wymioty i biegunkę, niektórzy i tak robią na jego bazie alkohole, a w czasie wojny, kiedy po bitwach wszystko było splądrowane celowo zakopywano naczynia, w których trzmiele zakładały kolonie, by przez gazę odfiltrować nakrop i w czasach głodu zaspokoić zapotrzebowanie na cukier. Trzmiele zapylajawiele gatunków roślin, co ma ogromne znaczenie dla bioróżnorodności,same sąodporne na ilości trucizn zawarte w niektarze tych trujących.
http://www.ekologia.pl/ciekawostki/trzmiel-pozyteczny-owad-spoleczny,17026.html
https://pasieka24.pl/index.php/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/146-pasieka-5-2016/1588-pozyteczne-trzmiele

Gaz łupkowy jest na terenie całej Polski, to gaz ziemny zawarty w łupkach, składa się z 75%-95% metanu, azotu, etanu, propanu, azotu, fluorowców, tlenu, CO2, CO. Metan jest naturalnym elementem atmosfery, powstaje na drodze fermentacji metanowej, którą prowadzą bakterie beztlenowe, powstaje w wyniku procesów trawienia, rozkładu materii organicznej, dużo go na bagnach, w lasach i zaroślach liściastych okresowo zrzucających liście, metan jest także w wodzie, w stojących zbiornikach lub w wolno płynących rzekach, gdzie kumuluje się materia organiczna z nadbrzeżnej roślinności i hydrofitów. Metanotrofy to organizmy wykorzystujące metan jako związek energetyczny. Pozostałe gazy z gazu łupkowego również są naturalnym elementem przyrody, powstają metabolizmu organizmów żywych, trzęsień ziemi, rozkładu, czad powstaje w wyniku aktywności wulkanicznej, trzęsień ziemi i naturalnych pożarów lasów, prerii i sawanny.

Gaz łupkowy powstał z glonów żyjących w jasnej części wód, które masowo zakwitały odcinając dopływ światła i tlenu do niższych części wody. Te glony potem opadały na dno, ich warstwa się kumulowała, kiedy docierał do nich tlen, następował rozkład przy udziale dennych organizmów tlenowych, kiedy nakładały się kolejne warstwy materii, które odcinały dostęp tlenu, zaczynały działać bakterie beztlenowe uwalniając metan. Warstwy organiczne zostały przykryte iłami i mułem wodnym, które odcięły je od środowiska zewnętrznego. Gdy warstwa materii organicznej znalazła się 2 km pod dnem w temperaturze 60 st. C zaczęła powstawać ropa naftowa, czyli ciekła mieszanina węglowodorów, kiedy temperatura podniosła się do 120 st, a głębokość złóż osiągnęła 4 km, powstał gaz ziemny, węglowodory ciekłe rozpadły się na prostsze, całkowite zniszczenie materii organicznej zachodzi w temp. 150 st i na głębokości 5 km. Na szczęście cały czas odkładana jest nowa materia organiczna, która w miejscu o odpowiednich warunkach tworzy gaz, to miejsce to okno gazowe, tam gaz powstaje. Gaz ciągle jest wypychany przez porowata skałę do góry tworząc okno gazowe, gdzie są niższe temperatury i mniejsze ciśnienie. Kiedy gaz przenika ku górze przez pory skalne mamy łupki gazowe, czyli skały nasączone gazem. Łupki bitumiczne to skały ilaste nasączone węglowodorami stałymi, powstałe w wyniku wtopienia w skałę szczątków organicznych lub przez wypychanie węglowodorów do góry przez ciśnieni. Z łupków bitumicznych pozyskujemy ichtiol, składnik maści przeciwbakteryjnych leczących choroby skóry, błon śluzowych.

Gaz to paliwo grzewcze i komunikacyjne raz jako surowiec energetyczny, może mieć tez zastosowanie przemysłowe do syntezy innych związków chemicznych, metan wykorzystuje się do produkcji wodoru, tlenku węgla, metanolu, nawozów organicznych, gazu węglowego. Metan wykorzystuje się do produkcji farb drukarskich, wyrobów z gumy, a pomieszany z azotem jest paliwem kuchenek gazowych.

Geobacter sp. to rodzaj beztlenowej bakterii żyjącej w osadach, mułach i ściekach, redukuje żelazo i ma zdolnośc przenoszenia elektronów czyli generowania prądu elektrycznego. Geobacter wykorzystuje nie tylko żelazo, ale i pierwiastki radioaktywne i związki ropochodne w obecności CO2, tlenki metali to akceptory elektronów. 
Pierwszy raz wyizolowano ją w piaskach rzeki Potomac, w 1987 Derek Lovley, później odnaleziono ja w beztlenowych warunkach gleby i osadów wodnych, bakteria ma zdolnośc wiązania metali radioaktywnych, substancji ropochodnych przy wydzielaniu CO2, wykorzystywana jest do usuwania substancji ropopochodnych i uranu z wód gruntowych. Usuwa też związki chloroorganiczne, wszystko to w warunkach beztlenowych. Przekształca U rozposzczalny w nierozpuszczalny.
Kolejna cecha jest zdolność do pozakomórkowego transferu elektronów EET, co może umozliwić budowanie elektrowni ze scieków i osadów. Okazało się, że bakterie przewodza prąd podobnie do nanorurek węglowych, elektrony z cytochromów płyna pilami między bakteriami, pile mają podobne przewodnictwo jak metale.
Obok Geobacter sp. sa inne bakterie redukujące metale DMRB, przenoszą e- na tlenki metali, jest tu np. żyjąca w morzu Shewanella sp. odpowiadająca za psucie ryb.
Cytochromy Geobacter i Shewanella sa na zewnętrznej pow. blony komórkowej, maja gr. hemowe oddające i przyjmujące e-, cytochromy tworzą wypustki pile, którymi przekazują e- do innych osobników i minerałów, również flawina odbiera z pow. komórki e- i przekazuje je na akceptory. Bakterie moga również wypuszczać e- z wnętrza komórek, dzięki obecnym na zewnętrznej powierzchni blony cytochromom, one transportują e- na zewnątrz, podczas reakcji jest utlenienia cytochromowego żelaza Fe2+ do Fe3+ i jego redukcja do Fe2+. Shewanella także wydziela flawiny , które transportują e- na minerały, flawina odbiera e- od bakterii zanosi go akceptor i wraca po następny, wszystko odbywa sie na drodze dyfuzji. Przewodnictwo pili odpowiada przewodnictwu nanowłókna węglowego i krzemu, jeden pilus podtrzymuje oddychanie jednej komórki, jest transportowane 106 e- na sekunde. Pilusy maja przenosniki e- odległe od siebie o mnij niż 1 nm, jeden z cytochromów Szewanelli ma gr. hemowe odl. od siebie o 0,7 nm. Są to mikrokrystaliczne struktury MtrF.
Po zorganizowaniu bakterii w 3D biofilm na pow. akceptorów e, wtedy bakterie na pow. akceptora maja łatwy dostęp do akceptorów, trudny do donorów, dalej od akceptora, blisko pow. filmu maja trudny dostęp do donora, bakterie transportują e- przez biofilm, wytwarza się potencjał redox. Cytochromy stają się komponentami redox, cytochromy daja e- na pili, które daja e- do kolejnej komórki i tak przez cały biofilm. Taki przepływ e- jest też w osadach morskichu u proteobakterii Desulfobulbaceae, utlenianie H2S z red. O2 wymaga wielokomórkowych łańcuchów bakteryjnych dł. 1 cm. Bakterie te chociaż nie maja zewnątrzkomórkowych cytochromów ani odp. pili radzą sobie, te bliżej osadów utleniają H2S, e- przekazywane są do pow. biofilmu, cała rodzina ma wspólną zewnętrzną blone komórkową, a w peryplazmie sa strunowate błonowe struktury zdolne do przewodzenia ładunków elektrycznych. e- ida przez miliony komórek. Ta kolonia komórek zachowuje sie jak jeden organizm. Podobne struktury tworza zyjąca w ziemi gramm-ujemna Myxobacteria sp. i ameba Dictyostelium gromadzą się w kolonie, końcowe komórki przekształcaja sie w spory, które są rozsiewane na nowe terytoria. Podobne kolonie tworzą też drożdże. Ekspresja genów w każdej warstwie tych komórek jest różna jak u wielokomórkowego organizmu. Sinice tworzą kolonie by oddzielić fotosyntezę od wiązania N2, enzymy wiążące azot sa wrażliwe na O2.
Wyczuwanie kworum czyli porozumiewanie się bakterii związkami chem. tak bakterie określają wielkośc populacji, to jedna z metod porozumiewania się komórek w koloni. U Geobacter i Shewanella moga porozumiewać sie tak przy pomocy EET. EET u Shewanelli i Desulfobulbaceae jest w 1 stronę, dzięki temu komórki znają swój stopień utl. i regulują ekspresje genów w odpowiedzi na zmiane warunków, bakterie wyczuwają tak zmiany nateżenia światła, stęż zw. chem i zmiany pH [Odkrycie społeczności mikrobów, które przekazują elektrony pomiędzy komórkami na względnie dużą odległość, otwiera drzwi do nowego pola w mikrobiologii. Mohamed Y. El-Naggar, Steven E. Finkel]
Geobacter może być wykorzystana do pord. prądu. Hodowano Geobacter sulfrreducens na anodach grafitowych w ogniwie paliwowym, bakterię pokryły anodę warstwą biofilmu i przekazywały do niej e- pochodzące z własnego metabolizmu, potrzeba tylko pożywki, która mogą byc osady rzeczne lub ścieki, potraktowanie kolonii prądem wzmogło transport e-, można je wykorzytsać do podwodnych urządzeń badających np. morskie organizmy [http://www.mojeopinie.pl/prad_ze_sciekow_i_z_blota,3,1254
951902]

Gleba to utwór mineralno organiczny, trójfazowy mający kilka poziomów, pierwszy R to lite podłoże, drugi poziom wietrzenia, poziom wmywania, 3 poziom przejściowy, poziom wmywania E, poziom mineralny A i organiczny O. gleby w Polsce to:

gleby bielicoziemne-pod lasami iglastymi, kwaśne, z luźnych skał macierzystych, zalesiane, słabo żyzne,

czarnoziemny gleby żyzne, z węglanu wapnia, powstają z iłów i lessów, próchnicze, pod łąkami i stepami

gleby brunatne z glin morenowych i piasków gliniastych, ze skał zasadowych powstają, pod lasami liściastymi i mieszanymi

czerne ziemie na terenie wysychających jezior z przekształconych torfowisk, w zagłębieniach poakwenowych

rędziny, żyzne gleby powstałe z wietrzenia wapieni

mady gleby terenów aluwialnych z osadów naniesionych przez rzeki, bardzo żyzne

gleby torfowe i murszowe to gleby powstałe z rozkąłdających się torfów i murszejącego drewna na bagnach i mokradłach

gleby słone w pobliżu morza, gdzie sól przenika do ziemi i zasala ją

gleby antropogeniczne hortisole, urbisoleindusttroziemy,gleby przeżyźnione przez ludzi ze zmienionym składem chemicznym, zanieczyszczone metalami ciężkimi

Skały dzielimy na magmowe powstałę ze stygnącej magmy, przetworzone, zmienione w wyniku czynników zewnętrznych np. tarcia i osadowe, osadzające się przez wiatr i wodę, skała składa się z 1 lub kilku minerałów. Skały maja różne pH zależnie od budujących je minerałów, w Polsce mamy iły, lessy, margle, gliny

Iły zbudowane są z minerałów ilastych illitu, kaolinitu, łyszczyków, kwarcu, mają 50% frakcji ilastej, 20% piaszczystej, z wodą tworzy plastyczna masę

glina ma minerały ilaste, zbudowana jest z osadów morenowych z czwartorzędu, ma jeszcze kwarc, skalenie, organiczne huminy i bituminy, z wodą tworzy plastyczna masę, pod wpływem ognia twardnieje

less to eoliczna skała osadowa (osadza się pod wpływem wiatru) ma kwarc z domieszka skaleni i węglanów

margiel szara biała, brunatna, skała osadowa z minerałów ilastych i węglanów wapnia i magnezu

piasek o kwarc, czyli dwutlenek krzemu

torf to skała osadowa powstała w wyniki rozkąłdu torfowców przy niedoborze tlenu, to najmłodszy węgiel kopalny, ma do 60% węgla, inne pierwiasttki i związki organiczne, powstaje na torfowiskach

To były skały luźne jak piasek, czasem zlepiają się w większe formy jak piaskowce i plastyczne jak glina, skały zbite to granit skała kwaśna jawnokrystaliczna z kwarcu, skalenia potasowego, plagioklazu i biotytu

mamrmur to skała metamorficzna w przeobrażenia wapini i dolomitów

gnejs to krystaliczna skała metamorficzna powsała w wyniku metamorfizmu regionalnego lub dyslokacyjnego, ma różne kolory, zbudowana z biotytu, chlorytu,kwarcu, skalenia, muskowitu i innych minerałów

węgle kopalne skały zbudowane z węgla z domieszką innych pierwastków jak siarka, ttlen, wodór, azot, powstałę w wyniku beztlenowego rozkładu paproci drzewiastych pod ogromnym ciśnieniem

gaz łupkowy gazowa frakcja węglowodorów leżący w skałach macierzystych powstała w wyniku rozkładu roślin i zwierząt pod ciśnieniem

ropa naftowa powstaje z rozkładu roslin i zwierząt w odpowiednich warunkach ma węglowodory ciekłe i lotne.

Gleby w ogrodnictwie dzielimy również na piaszczyste, które szybko tracą wodę, mają składników odżywczych dla roślin, pylaste tworzą po ugnieceniu zbitą masę, dopóki się ich nie ugniecie łatwo przyjmują wodę i łatwo się je uprawia, gleby gliniaste o zawartości spławailnych cząstek 10-25% tworzą na powierzchni twardą skorupę nieprzepuszczająca wody, gleby gliniaste o zawartości cząstek spłąwialnych 25-40% nie tworzą skorupy na swojej powierzchni i utrzymują optymalny poziom wilgoci, gleby gliniaste o zawartości cząsteczek spławialnych ponad 40% zatrzymują dużo wody, ale cząsteczki gleby wiążą cząsteczki wody i jest ona niedostęona dla roślin. Woda kapilarna to woda podchodząca do góry kapilarami włosowatymi w glebie, cząstki spławialne to najmniejsze cząsteczki gleby o średnicy do 0,002 mm. Skała macierzysta to dominujący czynnik w rozwoju gleby.