Przyroda, strona 49

Tym razem opowiem o ważnych składnikach diety, niezbędnych by jesienia i zimą zachowac dobre zdrowie. Chodzi o warzywa i owoce, ważne szczególnie teraz gdy jest zimno, wilgotno, mroczno. W dzisiejszych czasach większośc warzyw można dostać w sklepie, więc pora roku już nie ogranicza sztuki kulinarnej. Zróżnicowana dieta owocowo-warzywna zaspakaja zapotrzebowanie na wszystkie witaminy i biogeny, jest źródłem przeciwutleniaczy i błonnika, niektóre owoce jak awokado i oliwki, słonecznik zawieraja niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe, któych ludzie sami nie produkują. śliwki, banany, morele zawierają cukry proste, któe są podstawowym źródłem energii dla wszystkich komórek ciała. Jedzmy więc produkty roslinne na zdrowie. W Polsce dostępne dla każdego są:
Szczaw to liście szczawiu zwyczajnego Rumex acetosa i szczawiu ogrodowego Rumex rugosus można jeść je na surowo w sałatkach i na kanapkach oraz w postaci chłodników, gotowany i smażony jemy w postaci zup i papek, szczaw ma beta karoten, witaminę C, wapń,  żelazo, błonnik, rutynę.
Pomidor to owoc typu jagoda pomidora jadalnego Licopersicon esculentum zależnie od domiany może być czerwony, pomarańczowy lub żółty, okrągły, podłużny, mały i duży. Nadaje się do jedzenia na surowo, jako saąłtka pomidorowa, dodatek dfo kanapek, skłądnik twarogów, sałatek i po obróbce termicznej, składnik lecza, zupy pomidorowej, dodatek do innych zup, jajecznicy, sosów, podstawa sosu do makaronu itd. ma duzo karotenu, który w tłuszczach jest zmieniony w witaminę A, ma witaminy K, B5, B6, B1, B2, B9, C, PP, H, ma jod, sód, potas, magnez, chlor, wapń, mangan, żelazo, kobalt, miedź, cynk, fosfor, fluor, ma likopen, któy jest silnym przeciwutleniaczem. 
Ogórek to jagoda ogórka siewnego Cucumis sativus ma różną długość, jest mniej lub bardziej pokryty kolcami, są odmiany bezkolcowe np. ogórek wężowy, nadaje się do jedzenia na surowo, jako surówka, dodatek do kanapek, saąłtek, kiszony tez dodaje sie do kanapek, jako jarzynę do obiadu, główny składnik zupy ogórkowej, składnik zupy jarzynowej, ma sód, potas, fosfor, wapń, magnez, żelazo, cynk, ma witaminy B1, B3, B6, B9, zawiera enzym rozkłądający witaminę C-askorbinazę, dlatego nie trzeba go mieszać z warzywami bogatymi w tę witamine, chyba, że zrównoważy się dietę odpowiednią ilościa tych warzyw i owoców zjedzonych bez ogórków.
Papryka to jagoda papryki rocznej Capsicum annuum, są odmainy żółte, czerwone, zielone, pomarańczowe, o różnych odmianach i kształtach i z różną zawartościa kapsaicyny, nadaje się do jedzenia na surowo, na kanapki, sałatki i po obróbce cieplnej, składnik zup, sosó, lecza, jajecznicy, przyprawa do zup, sosów itd. ma witaminy C, A, likopen, karoten, kaspaicyna przyspiesza trawienie, wspomaga odchudzanie, łagodzi ból, też wapń, żelazo, potas i magnez.
Chilli to jagoda papryczki owocowej Capsicum frutescens ma więcej kapsaicyny, dzieki czemu rozgrzewa, odchudza, poprawia nastrój, nadaje się do kanapek, sałatek, zup, sosów, lecza, ma witamine C.
Sałata ta liście sałaty siewnej Lactuca sativa są różne odmiany, maja różne kolory, kształty, rozmiary, nadaje się do jedzenia na surowo, na sałatki, kanapki, surówki, ma mało kalorii, ma żelazo, wapń, magnez, potas, ma witaminy A, E, C, B9, ma karotenoidy, polifenole, któe chronią ludzi przed wolnymi rodnikami.
Dynia i cukinia to odmiany dyni zwyczajnej Cucurbita pepo, są to owoce, jagody, dynia nadaje się do jedzenia na surowo, na słodko jako porcja owoców lub składnik sałatki owocowej i na słono jako surówka do obiadu, składnik sałatki warzywnej i po obróbce cieplnej, do zup, ciasta dyniowego, deserów, dżemów, przetworów itd. cCukinia nadaje się do jedzenia na surowo do sałatek i kanapek oraz jako po przesmażeniu jako danie główne na obiad lub kolację, maja duzo cukru, witaminy C, B1, PP i karoten. Podobne zastosowanie i wartosci mają jagody dyni olbrzymiej Cucurbita maxima i dyni pizmowej Cucurbita moschata. Kolejną podmianą dyni jest patison, ma witaminę C, B1, B2, PP, fosfor, wapń, żelazo, magnez, węglowodany i karoten, nadaje się na przetwory, do smażenia, gotowania i grillowania.
Szpinak to liście szpinaku warzywnego Spicacia oleracea mozna jeśc na surowo do sałatek i kanapek oraz po ugotowaniu jako papkę, szpinak ma witaminę C, PP, A, B1, B2, B6 i wapń, żelazo, sód, potas, magnez, fosfor, ma tez cukry i białko.
Botiwna i burak to liście i korzenie buraka ćwikłowego Beta vulgaris bitwine jemy w zupie botwince, zupie jarzynowej, korzenie jemy w barszczu czerwonym, jako jarzyna do drugiego dania, ćwikła z chrzanem, ale też jako dodatek do ciast, lodów i deserów, pije się sok z buraka, ma cukry, kwas szczawiowy, jablkowy, cytrynowy i winny, ma witaminy C, B1, PP, wapń, magnez, siarkę, sód, potas, żelazo, antocyjany, karoten, błonnik, betainę.
Cebula jadalna Allium cepa jadalna część to mięsiste pochwy liściowe i liście je sie ją na surowo jako składnik kanapek, sałatek, gotowaną do zup, sosów, duszoną, pieczoną oraz jako składnik pizzy, zapiekanek, lecza, jajecznicy, sałatek, ma błonnik, węglowodany, witaminy B1, B2, B6, C, PP, biogeny magnez, fosfor, żelazo, sód, potas, wapń, siarkę, związki siarki działające jak naturalne antybiotyki, niszczą bakterie, wirusy i grzyby.
Szczypiorek to liście szczypioru Allium schoenoprasum zjada się je do kanapek surówek oraz zup, ziemniaków, sosów, zapiekanek, ma witamine C, B2, sód, potas, wapń, żelazo, fosfor, związki siarki, błonnik.
Czosnek to pochwy liściowe czosnku zwyczajnego Allium sativum można jeśc na surowo na kanapkach i surówkach, dodaje się do kiszonek, zup, sosów, dań gotowanych, smażonych i kiszonych, ma błonnik, białko, cukry, witaminy B1, B2, B6, C, potas, sód, wapn, żelazo, magnez, fosfor, siarkę, pirogronian, fotosterole, allicyne, związek siarki zwalczający bakterie i wirusy, obniża cisnienie i krzepliwość.
Por to pochwy lisciowe Allium porrum na surowo dodaje sie do sałatek i kanapek, gotowany, smażony i pieczony do zup, sosów, sałatek, ma bałka, węglowodany, witaminy C, B1, B2, PP, karoten, wapń, fosfor, siarkę.
Bakłażan to jagoda psianki podłużnej Solanum melongena je się jako skłądnik lecza, zup oraz smażony obtoczony w mące, tartej bułce lub sam, można gogrillować, ma witaminę C, A, potas, magnez, wapń, przeciwutlenaicze: polifenole, antocyjany, nasuninę.
Fasola zwyczajna Phaseolus vulgaris ma wiele odmian m. in. fasolę jaś, fasolkę szparagową, fasolę czerwoną, zjada się nasiona lub całe strąki, fasolę zjada się gotowaną i marynowaną jako danie główne i skłądnik sałatki warzywnej, strączkowe zawierają duzo białka, zastępują mięso wegetarianom i weganom, zawierają tez duzo żelaza, czerwona ma też potas, wapń, fosfor, selen, cynk, witaminy z gr. B, skrobię,,blonnik.
Soja to nasiona soi warzywnej Glycine max, zjada się ją w postaci kotletów, ma białko z pełnym zestawem aminokwasów, potas, żelazo, fosfor, wapń, magnez, witaminy z gr. B, witamine D, przeciwutleniacze, niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe.
Ciecierzyca to nasiona ciecierzycy pospolitej Cicer arietinum, zjada się w postaci sałatek i jako danie główne, ma białko, błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, niacyne, tiamine, kwas foliowy, ryboflawinę, wapń, magnez, fosfor, potas, żelazo.
Groch to nasiona grochu zwyczajnego Pisum sativum, zjada się do sałatek, ma duzo białka, witaminy A, B1, B2, B3, B5, B6, B9, K, E, H, potas, sód, fluor, magnez, żelazo, kobalt, miedź, mangan, chlor, wapń, fosfor, węglowodany, błonnik.
Soczewica jadalna Lens culinaris ma nasiona zwane soczewicą, robi się z nich kotlety i sałatki, ma wodę, błonnik, białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy A, B1, B6, B2, C, PP, magnez, fosfor, żelazo, sód, wapń, potas.
Bób to nasiona bobu Vicia faba, jada się je gotowane jako danie główne i składnik sałatek, ma dużo żelaza, magnez, miedź, białko, węglowodany.
Marchew to korzeń spichrzowy marchwi zwyczajnej Daucus carota, nadaje się do jedzenia surowy jako surówka do obiadu, składnik surówek, gotowany jako marchewka z groszkiem, składnik większości zup, sałatki warzywnej, sosów, lazanii, piecze się ciasta z marchwi, można robić z niej dżemy i inne przetwory, pije sie sok z marchwi, jadalne są też nasiona marchwi, ma dużo alfa i beta karotenu, witamine A, B1, B2, B6, E, H, K, PP, glukozę, sacharozę, białko, wapń, żelazo, miedź, fosfor, pektyny.
Pietruszka to korzen spichrzowy pietruszki zwyczajnej Petroselinum crispum, zjadany po obróbce cieplnej jako składnik zup, sosów, sałatki warzywnej, soków warzywnych, liście-nać dodawane sa surowe lub gotowane do zup i sosów, surowe są składnikiem wielu sałatek, posypuje się nimi ziemniaki i jajka, smazone dodaje sie do jajecznicy, natka ma witaminę C, żelazo, prrowitaminę A, chlorofil, żelazo, witaminy z gr. B, związki poprawiające trawienie: apiol, mirystycyna, limonen, przeciwutleniacze-flawonoidy, wapń, magnez, potas, żelazo, mangan, siarkę.
Seler to korzen i liście selera zwyczajnego Apium graveolens, gotowane korzenie spichrzowe to składnik zup, sosów, saąłtki warzywnej, liście dodaje się do zup, sałatek, sosów, seler ma witaminy z grupy B, witamine C, PP, kwas foliowy (B9), beta karoten, wapń, potas i cynk.
Rzodkiewka to korzeń jednej z odmian rzodkwi zwyczajnej Raphanus sativus, zjadany na surowo do sałatek i kanapek, ma niewiele węglowodanó i duzo witaminy C, ma przeciwutleniacze-indole, kwasy organiczne, olejki eteryczne wspomagają trawienie i odkażają, zwalczają wirusy, bakterie i grzyby, rzodkiew jest miododajna, jej uprawa w ogródkach i na działkach pomaga pszczołom. Inną odmianą rzodkiewki jest czarna rzodkiew, ma witaminy z gr. B, C, A, potas, wapń, magnes, cynk, żelazo, białka, fitoncydy działające jak naturalne antybiotyki, olejki eteryczne nadające jej smak i poprawiające trawienie.
Rzepa to bulwy rzepy właściewej Brassica rapa, zjada sie je na surowo w sałatkach i gotowane w zupie, ma węglowodany, białka i tłuszcze, błonnik.
Kalarepa to bulwy lodygowe i liście kalarepy, która jest jedną z wielu odmian kapusty warzywnej Brassica oleracea, zjada się ją na surowo, do sałatek, jako przekąskę, porcję owoców i warzyw, oraz gotowaną, grillowana, smazoną w wielu róznych potrawach, ma sód, potas, wapń, magnez, mangan, żelazo, miedź, fosfor, chlor, jod, witaminy B1, B2, B5, B6, PP, B9, kwas szczawiowy.
Kapusta to liście wielu odmian kapusty warzywnej Brassica oleracea, są różne kształty i kolory, jedną z odmian jest brukselka, liście kapusty wloskiej, pekińskiej (to odmiana Brassica rapa) je się na surowo, reszta gotowane, zasmażane, kiszone, które mają dużo witaminy C, kapusta ma białka, cukry, potas, wapń, fosfor, prowitamine A, witaminę C, B1, B2, B6. Do odmian kapusty należą też brokuł Brassica oleracea var. italica i kalafior Brassica oleracea var. botrytis oba warzywa mają jadalne kwiatostany, zjada się je gotowane jako danie główne i w mieszankach warzywnych, są ważnymi skąłdnikami zupy jarzynowej. kalafior ma sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, siarkę, karoteny, witaminy K, B1, B2, B3, B5, B6, C, olejki eteryczne, brokuł ma potas, magnez, żelazo, witamine C, B9, K, błonnik, prowitaminę A, luteinę, zeaksantynę. Odmianą kapusty jest jarmuż Brassica oleracea var. sabellica do jedzenia na surowo i jako papki szpinakopodobne, ma witaminy K i C, fulforafan, wapń, potas karotenoidy, jarmuż to inaczej kapusta włoska.
Ziemniaki to bulwy spichrzowe psianki ziemniaka Solanum tuberosum, do spozycia nadaja się bulwy po ugotowaniu albo wysmażeniu (obróbce cieplnej), zjada się je jako składnik większości zup, źródło skrobii do drugiego dania, skłdanik sałatki ziemniaczanej, frytek, placków ziemniaczanych, mąki ziemniaczanej, grilluje się ziemniaki nadziewane warzywami lub mięsem, ma dużo skrobii, białek oraz duzo potasu.
Jabłko to owoc-szupinka jabłoni domowej Malus domestica i rajskiej Malus pumila, do jedzenia nadaja się na surowo jako przekąska, składnik sałatek owocowych, porcja owoców, gotowane z cynamonem, smazone w postaci pulpy, składnik dżemów, przetworów, szarlotki, pije się sok jabłkowy, kompot z jabłek, składnik suszu na kompoty wigilijne, jabłka dodaje sie do sałątki ziemniaczanej i do sosów, nadziewa sie nim mięso, suszone talarki zastępuja czipsy, ma dużo błonnika, cukrów prostych, kwasów owocowych, pektyny, witamine C, potas, żelazo.
Gruszka to owoce, szupinki gruszy pospolitej Pyrus communis, zjadane są na surowo jako porcja owoców, przekąska, składnik deserów, lodów, ciast, konfitur, dżemów, kompotów, suszone gruszki zastępuja czipsy, gruszka ma wiele cukrów prstych, błonnika, ziarna sklerenchymy i włókna kolenchymy, które zapobiegają zapraciom, ma potas, żelazo, witaminy z gr. B, C, A, E, K, przeciwutleniacze.
Sliwka to owoc-pestkowiec śliwy domowej Prunus domestica zjadana na surowo jako przekąska, porcja owoców, przetworzona w postaci sosów, dżemów, powideł, kompotów, suszona jako przekąska, dodatek do pieczeni, skłądnik knedli, pyszne są ciasta ze sliwkami, ma duzo błonnika, cukrów prostych, kwasów organicznych, witaminy A, B1, C, E, B6, K, polifenole, wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas.
Wiśnia to pestkowiec wisni pospolitej Cerasus vulgaris i wisni osobliwej Cerasus intermedia, zjada się je na surowo jako przekąski, porcje owoców i warzyw, pije sie soki i kompoty z wiśni, dodaje się je do ciast i deserów np. kisieli, sałatek owocowych, wisnie maja duzo wody, cukru, witaminy z gr. B, C, A, PP, żelazo, miedź, sód, potas, mangan, fosfor, wapń, białko, niewiele tłuszczu, pektyny, przeciwutleniacze-antocyjany.
Czereśnia do pestkowiec wisni ptasiej Cerasus avium, zjada sie na surowo jako przekąskę, porcję owoców, dodatek do ciat, deserów, pije sie soki i kompoty, przyrządza się z nich dżemy, konfitury, przetwory, ma witaminy A, C i witaminy z gr. B, flawonoidy, wapn, jod i żelazo, potas, błonnik, wodę. 
Truskawka to orzeszki osadzone na wspólnym dnie kwiatowym, truskawki to owoce złozone poziomki truskawki Fragaria ananassa, zjadana jest na surowo jako porcja owoców, przekąska, składnikmciast, deserów, nadaje sie na kanapki w postaci dżemów, konfitur, pije sie soki i kompoty, truskawki dodaje sie do ciast, makaronu z truskawkami, mają wodę, białka, cukry, błonnik, lipidy, witaminy C, tiaminę (B1), rybofklawinę (B2), niacynę (B3), kwas pantotenowy (B5), B6, kwas foliowy (B9), kobalaminę (B12), witamine A, E, wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, cynk, miedź, mangan, selen, truskawki zawieraja pełen zestaw aminokwasów, także egzogennych, których czlowiek nie wytwarza a potrzebuje do syntesy białek, truskawki to doskonałe danie dla wegetarian, wegan i ludzi ograniczających białka w diecie.
Poziomki to orzeszki na wspólnym dnie kwiatowym, owoce złozone poziomki zwyczajnej Fragaria vesca, wysokiej Fragaria moschata-ma ona cukry, kwasy organiczne, błonnik, witaminy A, B1, B2, B6, C, E, H, PP, wapń, fosfor, kobalt, siarke, żelazo, kwasy jabłkowy, winowy, cytrynowy, salicylowy, garbniki, flawonoidy, olejki eteryczne i kwas salicylowy oraz pozionki twardawej Fragaria viridis, poziomki jemy na surowo jako przekąski i porcje owoców, dodaje sie je do ciast, ciasteczek, pije sie soki i kompoty, dżemy i konfitury nadają się do smarowania chleba, bułek, nadziewania słodkich bułek, owocostany poziomki zwyczajnej maja witaminy C, A, B1, B2, B6, H, PP, wapn, fosfor, kobalt, żelazo, liście poziomek mają związki przeciwzapalne.
Morela to pestkowie moreli pospolitej Armeniaca vulgaris zjadana na surowo jako przekąska i porcja owoców oraz w postaci dżemów, konfitur, ma prowitamine A, przeciwutleniacze, karotenoidy, błonnik, cukry, potas, wapń, wiatminy z gr. B, nadaje się na pierogi i knedle.
Brzoskwinia to pestkowiec brzoskwini zwyczajnej Persica vulgaris, zjadany na surowo jako porcja owoców i przekąska, zjada sie też dżemy, konfitury, ma cukry, przeciwutleniacze, karotenoidy, bor, magnez, fosfor, potas, żelazo, witamine C, witaminy z gr. B, prowitamine A, jej odmiana jest nektarynka zjadana na surowo i jako przetwory, ma węglowoday, sód, potas, wapn, fosfor, magnez, żelazo, cynk, miedź, mangan, witamine C, E, B1, B2, cukry, prowitamine A. 
Maliny to owoce złozone z pestkowców maliny właściwej Rubus idaeus nadająs ię do jedzenia na surowo jako przekąski i porcje owoców, dżemy i przetwory nadaja się do smarowania pieczywa, nadziewania słodkich bułek, pije sie herbatki z owców i liści malin, pije sie soki i kompoty z malin, maja kwas salicylowy, olejki eteryczne, garbniki, pektyny, kwasy organiczne, kwasy organiczne, sluzy zywice, witamine C, B1, B2, B6, E, magnez, wapń, zelazo, miedź, antocyjany, cukry, olejki eteryczne.
Jezyna to owoce złożone z pestkowców jeżyny popielicy Rubus caesius, zjadana na surowo jako przekąska i porcja owoców, pije sie napary i herbatki tak samo z liści, owoce nadają sie na dżemy i przetwory, ma kwasy organiczne, barwniki, flawonoidy i witamine C, prowitamine A, witaminy z gr. B, przeciwutleniacze, potas, wapń, magnez, są też inne jadalne gatunki jeżyn o podobnych właściwościach i zastosowaniu.
Porzeczka czarna to jagoda czarnej porzeczki Ribes nigrum, zjada się na sorowo jako przekąskę i porcje owoców, jada się w postaci dżemów, przetworów, pije sie soki i kompoty, z liści pije się herbatki, ma pektyny, cukry, witaminy E, C, PP, A, prowitamina K, rutyna, kwas foliowy, antocyjany, magnez, fosfor, potas, cynk, żelazo, bor, wapń, jod.
Porzeczka biała tp jagody porzeczki białej Ribes niveum, je się surowe jako porcja warzyw i owoców, przekąska, zjada się dżemy, przetwory, pije sie kompoty i herbatki z liści, ma witaminy E, K, tiamine, niacynę, witamine B5, B6, B9, biotyne, C, sód, potas, wapń, magnez, fosfor, żelazo, cynk, miedż, mangan, jod.
Porzeczka czerwona to jagody porzeczki czerwonej Ribes rubrum, je się surowe jako przekąska i porcja owoców, pije sie soki, kom poty, zjada przetwory, dżemy, z liści pije sie herbatki, mają garbniki, rutyne kwasy organiczne, witamine C, żelazo, miedź, fitoncydy-natoralne antybiotyki, liście, cukry, blonnik.
Agrest to jagody porzeczki agrestu Ribes uva - crispa, je się go na surowo jako przekąske, porcję owoców, skąłdnik ciast, dżemów, przetworów, pije sie soki i kompoty, ma blonnik, pektyny, żelazo, magnez, fosfor, wapń, witaminy z gr. B, C, A, PP, cukier i niewiele tluszczu.
Jogody to jagody borówki czarnej Vaccinium myrtillus zjada się je na surowo jako porcje owoców i przekąskę, dodatek do makaranu z jagodami, robi się z nich dżemy, przetwory, soki, z liści robi sie herbatki, maja antocyjany, przeciwutleniacze, garbniki, flawonoidy, karotenoidy, kwasy owocowe: bursztynowy, cytrynowy, jabłkowy, witaminy z gr. B, witamine C, substancje insulinopodobne, przeciwutleniacze chroniace wzrok i poprawiające widzenie po zmroku. Na przetwory nadają się też owoce borówki brusznicy Vaccinium vitis-idaea, jej liście maja kwasy organiczne, witaminy: C, B1, B2, B3, gsrbniki, antocyjany, nadają się na herbatkę. Jagody borówki wysokiej Vaccinium corymbosum, zwanej amerykańską, zjada sie na surowo jako przekąskę i w postaciprzetworów, ma wapń, fosfor, potas, przeciwutleniacze.
żurawina to owoce, jagody żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccus, zjada się je suszone i w postaci kisieli, dodatek do płatków, musli, dżemy, przetwory, pije sie soki, ma karoten, witaminy B1, B2, B6, C, E, sód, potas, fosfor, magnez, wapń, jod, żelazo, flawonoidy, kwas cytrynowy.
Winogrona to owoce, jagody winorośli winnej Vitis vinifera, zjada się je nasurowo jako przekąskę, porcję owoców, w postaci dżemów i przetworów, pije sie soki i wina, maja przeciwutleniacze, glukozę, fruktozę, kwasy organiczne, fosfor, wapń, magnez, chlor, cynk, miedź, potas, żelazo, jod, bor, flawonoidy, witaminy z gr. B, A, błonnik, liście wykorzystywane sa do owijania gołąbków.
Pomarańcze to owoce złozone z jagód należa do rodzaju Citrus sp., wszystkie mają dużo witaminy C, pomarańcza chińska Citrus sinensis ma owoce zjadane na surowo jako porcja warzyw i owoców oraz przekąska, pomarańcza gorzka Citrus aurnatium nadaje się na dżemy, marmolady, konfitury, jest zjadana też na surowo, ma rutynę i flawonoidy, lima to owoc pomarańczy limetty Citrus aurantifolia ma witamine C, cukier, kwas cytrynowy, wapń, potas, fosfor, sok pije sie w herbacie, pije się wyciskane soki, skórka to składnik bakalii, u nas nazywana limonką, pomarańcza olbrzymia Citrus maxima ma witamine C, nadaje się do jedzenia na surowo, na soki i przetwory.
Grejpfrut Citrus paradisijadalny surowy ma witaminę C, z grupy B i potas E, PP i B, kwas foliowy, flawonoidy, pektyny, wapń, fosfor, żelazo, cynk, fluor, magnez, mangan, potas, PP, kwas foliowy, flawonoidy, pektyny, wapń, fosfor, żelazo, cynk, fluor, magnez, mangan, odkażającą naringinę.
Cytryna to owoc złożony z jagód cytryny zwyczajnej Citrus limon, pije sie soki, osk wyciskja sie do herbaty, skóka wchodzi w skłąd mieszanek bakaliowych, nadaje sie do ciast, z owoców robi się kisiele, ma duzo witaminy C, rutyny, kwasy organiczne np. cytrynowy.
mandarynka to owoc złożony, jagoda mandarynki Citrus reticulata, zjada sie je na surowo jako przekąski i porcje owoców, nadaja się na przetwory, maja wodę, cukry, białka, błonnik, witamine A, C, kwas foliowy, cynk, wapń, potas, fosfor, magnez, żelazo, sód. mieszaniec z pomarańczą gorzka to klementynka, jadalna na surowo i w postaci przetworów.
Arbuz to jagoda arbuza zwyczajnego Citrullus lanatus, zjadany przede wszystkim na surowo jako przekąska i porcja owoców, zawiera kwsy jabłkowy i cytrynowy, wodę, witaminy B1, B2, C, potas, chlor, sód, siarke, magnez, fosfor, miedź, błonnik, likopen, maja mało kalorii.
Oliwka to owoc pestkowiec oliwki europejskiej Olea europea, zjadana marynowana w sałatkach, ma zdrowe, nienasycone kwasy tłuszczowe.
Awokado to pestkowiec smaczliwki Persea americana zjadany na surowo jako przekąska i nadaje sie do smarowania pieczywa, ma zdrowe, nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik, białko, wodę, niewiele cukrów, witaminy a, B1, B3, B5, C, K, H, wapń, potas, fosfor.
melon to jagoda ogóka melona Cucumis melo, zjadany na surowo jako porcja owoców i przekąska oraz w postaci przetworów np. dżemów, ma duzo wody, cukry, witaminy C i A i duzo potasu.
Banan to jagoda bananowca zwyczajnego Musa paradisiaca, zjadany głównie na surowo jako przekąska, w sałatkach owocowych, sa tez przetwory np. dżemy, dodaje sie go do ciast i tart, ma duzo potasu, cukru, beta karoten, witaminy A, B1, B2, B3, B5, B6, B12, C, E, D, K, miedź, cynk, fluor, selen, żelazo,mangan, jod, magnez, fosfor, wapń, sód, przeciwutleniacze fenolowe, błonnik.  
Aronia to jagody aronii czarnej Aronia melanocarpa zjada się przetwory: dżemy, konfitury i pije soki z aronii, owoce można jeść na surowo jako przekąske i składnik sałatek owocowych, ma przeciwutleniacze, witaminę A, B1, B2, B3, B6, E, rutynę, flawonoidy, antocyjany.
Orzechy to nasiona orzecha włoskiego Juglans regia, zjadane na surowo, jako dodatek do sałatek, pieczywa, ciast, mieszanek bakaliowych, ma zdrowe lipidy (tłuszcze), witaminy B1, B3, B6, E, białka i cukry, duzo potasu, fosforu i magnezu oraz nasiona leszczyny pospolitej Corylus avellana, zjada sie je jako przekąske, w surówkach, jako dodatek do ciast i pieczywa, mają wodę, blonnik, białka, tłuszcze, cukry, witaminy A, B1, B2, B3, B6, C, magnez, fosfor, żelazo, sód, wapń, potas. Orzeszki ziemne-fistaszki to nasiona orzecha ziemnego Arachis hypogaea zjada się w mieszankach bakaliowych, jako dodatek do ciast, deserów, lodów, świerze jada się jak inne warzywa, mają duzo białka, witaminy E, PP, potas, magnez, selen, fosfor, zdrowe tłuszcze i błonnik.
Figi to owocostany z maleńkimi orzeszkami otoczone osią kwiatostanową figowca pospolitego Ficus carica, zjada sie suszone jako przekąski i w mieszankach bakaliowych, mają glukozę, fruktozę, pektyny, blonnik, karoten, witaminy z gr. B, C, potas, wapń, magnez, fosfor. Daktyle to jagody daktylowca pospolitego Phoenix dactylifera, zjada sie je suszone w mieszankach bakaliowych, deserach i jako przekąskę, maja witamine A, B1, B2, B3, B5, B12, C, K, potas, magnez, mangan, wapń, błonnnik, cukry, tłuszcze, bialka.
migdały to pestki migdałowca pospolitego Amygdalus communis zjada się jako przekąskę same i w mieszankach bakaliowych, dodaje sie je do ciast i deserów, mają witaminy E, B2, B3, B9, magnez, cynk, zdrowe sterole roslinne.

Nauka badająca kamienie wykorzystywane w jubilerstwie to gemmologia, któa podlega pod geologię. Półszlachetne kamienie, mające mniejszą wytrzymałość od kamieni szlachetnych zwane ozdobnymi są wykorzystywane do pordukcji biżuterii, breloczków i ozdób, jest ich wiele typów i odmian. Tu przedstawię tyle ile dam radę.
Agat agathus-dobry to wielobqarwna odmiana chalceonu, ma naprzemianległe, kolorowe warstwy, występuje w geodach, ma rózny kształt chemiczny, czarnobiały lub czarny agat to onyks.
Akwamaryn aqua marina-woda morska, ma błekitny lub niebieskozielony kolor, kamień szlachetny z inkluzjami, czyli wypełnieniem jam w strukturze kryształu innymi minerałami, występuje w skałach granitowych, gł. pegmatycie i skałach hydrotermalnych.
Amazonit, niebieskozielony pudrowy krzemian, odmiana skalenia, mikrolinu, rzadki kamień półszlachetny, zawiera biały labit i ponad 1% tlenku ołowiu, występuje w głebokich skałach magmowych, pegmatycie, granicie, ma słupkową i tabliczkową strukturę krystaliczną.
Ametryn fioletowożółta odmiana kwarcu, ametyst połączony z cytrynem.
Ametyst fioletowy kwarc mleczny, ma żelazo, kryształy o pokroju słupkowym, rzadziej igiełkowym, wystepuje jako szczotki krystaliczne w druzach, geodach, szczelinach, w prózniach pogazowych skał bazaltowych, tworzy zbite i ziarniste skupienia.
Apatyt apato-oszukiwać, fosforan, tworzy kryształy sześcioboczne, o pokroju słupkowym, igiełkowym lub tabliczkowym, w skupieniach zbitych, ziarnistych, nerkowatych, wystepuje we wszystkich typach skał. 
Awenturyn rzadki, zielony krzemian, odmiana kwarcu i łusek miki, rzadki kamień, na korlaiki, broszki, kolczyki.
Azuryt pospolity, niebieski węglan, tworzy tabliczkowe i słupkowe kryształy, w skupieniach  zbitych, ziemistych, ziarnistych, kulistych, jest kruchy, zastępuje miedź w miejscach jej utlenienia.
Black stone, czarny kamień półszlachetny, na biżuterię i do akwarium.
Bronzyt brązowoszary, pospolity krzemian, piroksen o pokroju krótkosłupkowym, tabliczkowym, igiełkowym, włoskowym, tworzy zairniste, zbite, blaszkowate, promieniste, włókniste skupienie, w skałach zasadowych, rzadziej w kwasnych i objętnych.
Chalcedon, odmiana skrytoksystalicznej krzemionki zbudowana z kwarcu i moganitu, niebieski, prześwitujący, może zmieniać temperaturę pod wpływem temperatury, tworzy geody i konkrecje, ma iryzację, opalescencję, występuje w krzemianach, chalcedonitach i innych skałach oraz w skaąłch wulkanicznych.
Chryzokola chryzos kolla złoto i klej, pospolity niebieski krzemian, tworzy skupienia nerkowe, groniaste, kuliste, także naskorupienia, może miec glin, żelazo, mangan, wystepuje w strefach utlenienia rud miedzi.
Chryzopraz, chrysos złoto i prasinos zielonkawy, prazer, zielonobiały minerał, odmiana chalceonu z domieszką niklu, ogrzewanie i swiatło słoneczne dają blaknięcie wystepuje w niklonośnych strefach wietrzenia skał ultrazasadowych.
Cytryn szlachetna odmiana kwarcu, żółty kwarc, citrus drzewo cytrynowe, kitros cytryna, w melafirach tworzy geody, występuje jako rzeczne otoczaki, skłądnik pegmatytów i utworów hydrotermlnych, żółty kolor dają wrostki wodorotlenku żelaza.
Fluoryt fluere płynąć, 6 lub 8-ścienne kryształy, tworzy naloty, naskorupienia i żyły, w druzach tworzy szczotki krystaliczne i bliźniaki krzyzowe, fluorescencja w ultrafiolecie, jest w żyłach hydrotermalnych, skałach osadowych, pegmatytach, kolor żółty, różowy, zielony, niebieski, czarny.
Granat granatus owoc granatu, sa podobne do jego ziaren to powszechna odmiana krzemianu, ma magnez, wapń, żelazo II, mangan w pierwszej części wzoru, w drugiej żelazo III, glin, chrom, tytan, cyrkon, wanad i na końcu krzemionkę, tworzą skupienia ziarniste, zbite, i naskorupienia, sa w skałąch metamorficznych, gnejsach, mikach łupkowych, moga tworzyc skały granatowe.
Heliotrop, krwawnik ciemnozielona odmiana chalceonu z czerwonymi plamkami tlenku żelaza, ma aktynolit, wystepuje w niklonośnych strefach wietrzenia skał zasadowych.
Hematyt haema krew, błyszcz żelaza, tlenek żelaza III, tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, czasem igiełkowe, jest w e wszystkich głównych skupieniach skał, żelazak czerwony w skupieniach zbitych i skrytokrystalicznych, błyszcz żelaza w grubokrystalicznych, mika żelazna drobnoziarnistych, cienkotabliczkowych, krwawnik skorupowych i naciekowych, szklane głowy groniastych, kulistych i nerkowatych, róza hematytowa rozetowych, smietana hematytowa proszkowych, ziemistych i pylastych, towarzyszy magnetytowi i pirytowi.
Howlit, bardzo rzadki minerał, krzemian, nazwa pochodzi od Henryego Howa, perłowy, miękki, pylasty, turkmenit imituje turkusy, powstaje przez ewaporacje jeziorną, jest z colemanitem, boraksem i gipsem.
Jadeit, łańcuchowy krzemian, piroksen, jednoskośny układ krystaliczny, nierówny, muszlowy przełam, barwa biała, żółta, zielona, rózowa, tworzy włókniste skupienia lub agregaty włókniste, czarny to chloromelanit, astrydyt ciemnozielony jest w łupkach krystalicznych i skąłach przeobrażonych.
Jaspis iaspis cętkowany kamień, skała osadowa zbita, ziarnista, z chalceonu i kwarcu, brazowy, żółty, czerwony, zielony, w skałach osadowych, basanit drobnoziarnisty, czarny, jaspis agatowy, zrośnięty z agatem, żółty, brązowo, zielono nakrapiany, jaspis egipski, kwarc niklowy, żółty i czerwony, jaspis pejzazowy, brązowy z tlenkiem Fe, pasiasty to struktura warstwowa z róznej szerokości pasów, z Nunkirchen białoszary, mookait ma rózowe lub jasnoczerwone chmurki, rogowiec, drobnoziarnisty, szary, brązowozielony, czarny, silex żółte i brązowoczerwone plamy lub pasy, unakit różowy z kwarcu i chalceonu.
Kamień księżycowy odmiana ortoklazu, albit rozproszony w adularze, albit tworzy listewkowate wrostki, perłowniebieska poświata-adularyzacja, inne skalenie mogą mieć podobne własciwości.
Karneol nieprzezroczysty, czerwonobrązowy krzemian, trygonalny, skrytokrystaliczny, czerwony, koralowy, brązowoczerwony i koralowy, brazowy, fluorescencja w UV, wystepuje w skałach z chalceonem.
Kunzyt jubilerska odmiana spodumena, nazwa pochodzi od mineraloga Kunza, rózowofioletowy minerał zmanganem, bardzo rzadki.
Kwarc kryształ górski, krzemian przestrzenny, przezroczysty, zbudowany z SiO2, tworzy szczotki krystaliczne w geodach, kawernach, szczelinach skalnych, odmiany ziarniste, skrytokrystaliczne, naskorupienia i inkrustacje, przewodzi ciepło, ma inkluzje ciekłe, gazowe i stałe, wysokotemperaturowy alfa piramidowy kształt powstaje z magmy, niskotemperaturowy beta powstaje z par i roztworów wodnych, najpospolitszy minerał w skorupie ziemskiej, w skałach magmowych przesyconych krzemionką i osadowych.
Kyanit dysten, cyanit, tworzy spłaszczone, wydłużone kryształy tabliczkowe, listewkowe, czasami słupkowe lub pręcikowe, w formie skópień ziarnistych, płytkowych, igiełkowych włóknistych, promienistych, kruchy, zprzezroczysty, skłądnik bogatych w glin skał przeobrażonych.
Labradoryt krzemian, plagioklaz, składnik skał magmowych, kryształy słupkowe, tabliczkowe, kolor niebieski, fioletowy, złocisty, zielony, iryzacja schillerescencja, inkluzje innych minerałów, jest też z skałach przeobrażonych.
Lapis lazuli skała metamorficzna z przeobrażeń utworów węglowych, ma głównie krzemian lazuryt i sodality, jest jako otoczaki w aluwiach, niebieski kolor, ma siarkę, struktura zbita i drobnoziarnista.
Larvikit, norweski kamień ksieżycowy, odmiana skalenia, szary kolor.
Lawa wulkaniczna czarny lub brązowy produkt aktywności wulkanicznej 
Malachit pospolity, ciemnobrunatny węglan, kryształy slupkowe, igielkowe lub włosowe, tworzy naskorupienia i naloty, jest w skupieniach zbitych, ziemistych, nerkowatych, groniastych, wtórny minerał z utlenienia miedzi z azurytem i kuprytem.
marmur skała metamorficzna z przeobrażenia skaleni i dolomitów, materiał budowlany, rzeźbiarski i architektoniczny.
Morganit, odmiana berylu, przezroczysty, różowy, ma domieszki cezu, litu, rubidu, manganu, jest w pegmatytach i skałach okruchowych, łupkach biotytowych i skałach hydrotermalnych, ma inkluzje, wrostki jedno i dwofazowe.
Noc Kairu szkło adwenturynowe, kamień tysiąca słońc, czarne szkło z opiłkami żelaza i miedzi, sztuczny kamień, piasek pustyni to odmiana brązowa z połyskującymi drobinkami.
Koral kamień ze szkieletów koralowców Corrallium, zbudowany z węglanu wapnia, wrażliwe na wysoką temperaturę i kwaśne pH, występują w ciepłych morzach i oceanach
Obsydian, izofir, kwaśna skała wylewna, naturalne szkło powstałe w wyniku stygnięcia magmy brunatny, ciemnoszary, oliwkowy, falisty-ma pofałdowane wstęgi i smugi, iryzujący, tęczowy-ma iryzację złocistą, niebieską, zieloną, purpurowa, śniezny ma białe kryształy w kształcie płatków sniegu, kwitnący, czarny z białymi sferolitami, onyksowy ma ciemne i jasne paski, połyskliwy, skrzący połysk, gazowe pęcherzyki lub mikrolity.
Onyks odmiana chalceonu o równoległym ułożeniu warstw, powstają w pustkach skał wulkanicznych.
Opal upala drogi kamień, mineraloid z krzemianów, opalizujący, w skupieniach groniastych, kulistych, nerkowatych, naskorupieniach, tworzy inkluzje, konkrecje, szkielety przestrzenne, powstaje w wyniku działania wody w skorupie ziemskiej, produkt hydrotermalnych procesów niskich temperatur metasomatycznych i wietrzeniowych.
Piryt pyr ogień, żelazo z siarczkiem, 6,8,12-ścienne lub pięcioboczne kryształy izometryczne, ma domieszki niklu, kobaltu, cynku, miedzi, złota i srebra, skupienia zbite, groniaste, ziarniste, skorupowe, graniste, wietrzeje na powietrzu, we wszystkich typach skał, krystalizacja magmy w procesach hydrotermalnych i pneumatolitowych, w skałach metamorficznych i osadowych
Praz zielony chalcedon, prason por, w złożach niskotemperaturowych, występuje z inymi minerałami.
Prehnit nazwa pochodzi od pułkownika Hendrika von Prehna, pospolity rodingit powstaje powstaje przez rodingityzację wskutek niskotemperaturowych procesów hydrotermalnych, glinokrzemiany wstęgowane, tworzy kryształy kryształy tabliczkowe, rzadziej słupkowe i igiełkowe, w skupieniach zbitych , ziarnistych, naciekowych, groniastych i kulistych, jest w druzach i szczelinach skalnych, kruchy, skupienia włókniste błyszczą jedwabiście, produkt hydrotermalnych przeobrażeń skał magmowych.
Rodonit rhodon róża, rzadki minerał, czerwony krzemian z czarnymi tlenkami magnezu, kryształy słupkowe, tabliczkowe, w skupieniach zbitych zairnistych lub włóknistych, ma Fe, Mg, Sn, w skałach metamorficznych, skarnach, marmurach, wapieniach.
Rubin minerał szlachetny z tlenków glinu, od rózwego do czerwonego, zawiera chrom, ma inkluzje, wyspępuje w skałach metamorficznych bogatych w Al.
Ryolit, liparyt, podobny do granitu, skała wylewna o skłądzie chemicznym takim jak magma, kwaśny odczyn, budowa krystaliczna, porfirowa, afanitowa, porowaty.
Sodalit kamień niebieski, rzadki krzemian, skaleniowiec, izomeryczny, rzadko krystaliczny, kruchy, pokrój slupkowy, koloer niebieski, w magmowych fonolitach, sjenitach i trachitach.
Sugilit kamień pierścieniowy, fioletowy, czerwony lub fioletowoczerwony, krzemian, rzadko krystaliczny o pokroju słupkowym i tabliczkowym, skupienia zbite, drobnoziarniste, igiełkowe i promieniste, w sjenitach eryginowych w skałach przeobrażonych.
Smaragd smaragdos zielony, przezroczysty, zielony krzemian, ma ciekłe, mineralne i gazowe inkluzje, w skałaach przeobrażonych wapieniach i łupkach mikowych, cenny kamień szlachetny.
Turkus kalait, rzadki fosforan, skupienia zbite, nerkowate, skrytokrystaliczne, niebieskozielony z ciemnymi plamkami, brązowymi, szarymi i czarnymi zyłkami innych minerałów, może mieć Fewrażliwy na światło, pot i czynniki chemiczne, minerał strefy wietrzenia kruszców miedzi.
Turmalin alait, krzemian turmali przyciąganie popiołu przez minerał, trygonalny układ krystalograficzny, barwny, pokrój słupkowy, pręcikowy, igiełkowy, skupienia zbite, ziarniste, promieniste, pręcikowe, igiełkowe, są kruche, przezroczyste, wykształcają kryształy wrosłe i narosłe, archoit, rzadki, bezbarwny, rubelit czerwony szlif schodkowy i tabliczkowy, drawit żółtobrunatny, brunatnozielony, brunatnoczerwony, rzadko niebieski, indigolit, indikolit, ciemnoniebieski, verdelit zielony szlif schodkowy lub tabliczkowy, szaerlit czarny, syberyt fioletowoniebieski lub fioletowoczerwony.
Tygrysie oko nieprzezroczysty kwarc z efektem kociego oka, migotliwy, efekt dają etlonione krokidolit, tremolit i krosyt, szklisty, żółty lub jansobrązowy tlenek krzemu, przełam muszlowy, rzadki, kruchy.
unakit odmiana zielonego jaspisu, ma zielony epidot, czerwonoróżwy feldspar, kwarc, .
Perła wytwór małzy perłopławów z rodzajów Pteria i Pinctata, zbudowany z węglanu wapnia w postaci aragonitu i białkowej konchioliny, układ mikrokystaliczny,  białe, białoróżowe, kremowe, różowe, żółte, szare, ciemnoszare i czarne z refleksem zielonym, niebieskim lub oberżynowym białawe lub biało-zielonawe o tęczowym połysku, żółtawe, zielonkawe lub czarne, sa perły słodko i słonowodne zaleznie od małzy, okrągłe sa okrągłe, barokowe nierególarne, w kształcie kropli jak gruszka lub kropla, w kształcie guzika, jednostrzonnie wypukłe lub płaskie, w szktałcie ziarna drobne i niesymetryczne, połówkowe, półwypukłe, ćwiartkowe, z 3 stron okrągłe z 1 płaskie, inne kolorowe, kolory: białe, czarne, brązowe, niebieskie, kremowe, kremowo-rózowe, rózwe, fancy białe lub kremowe wpadaja w różowy, kremowo-rówowe fancy, białe silnie wpadają w róż.

Pajęczyna, nić przędna pająka, tworzona też przez motyle, larwy chruscików, much, przędziorkowce, zaleszczotki, wije, u pająków na końcu odwołoka są kądziołki przędne, czyli gruczoły wytwarzające nić jedwabną, jest to zastygająca w powietrzu substancja, główny składnik nici to fibroina, białko zbudowane z wiele powtarzających sie sekwencji glicyny, seryny, glicyny, alaniny, glicyny, alaniny, alaniny, seryna porzeplatane sa glicyną, która stanowi 40% tego białka. Fibroina pozostaje w sekwencji beta harmonijki, nici fibroinowe połączone sa klejem jedwabnym-serycyną, zbudowana głównie z seryny, reszt glicyny i kwasu asparaginowego. Serycyna to skleroprotoina, fibrylarne białko włókienkowe, czyli białko strukturalne, budujące elementy komórki. Pająki maja na końcu odwłoka strukturę z od kilkuset do kilkuset tysięcy ujśc gruczołów przędnych, sericteriów produkujących nici jedwabne. Nici przędne robione są jako nici asekuracyjne, na których pająki i larwy zjeżdżają z wysokości, sieci łownych, czyli pajęczyny pająków, nici lokomotorycznych np. babie lato unoszące sie z wiatrem i zabierające pajaka ze sobą, zbiorników powietrza u wodnych, oprzędu, czyli kokonu u larw np. jedwabników i oplątu czyli sieci nici przytrzymujacych poczwarke w podłożu. Pająki tworza tez kokony ochraniające jaja. Sieci łówne pokryte sa lepka substancją, do które j przylepiaja się ofiary, pająki wplataja też suche nici by same się nie przykleiły.
Pajęczyna pająka jest 2 razy mocniejsza do stalowego drucika tej samej grubości, może też rozciągnąć się do 1/3 długości, jedwab wytwarzany przez jedwabniki np. morowowego Bombyx mori czy dębowego Atheraea pernyi jest wykorzystywany do produkcji materiałów na ubrania i biżuerię z kordonków. Są plany wykozystania nici pająków do produkcji ubrań, nici chirurgicznych itd. jednak cięzko chodowac pająki, które w niewoli zjadaja sie wzajemnie. A naturalne zbiorowiska pająków np. w opuszczonych domach, stodołach czy kamienicach tworzą za mało przędzy i jest ona długo produkowana.

śluzowce - Z czasem śluźnia wypełza z podłoża, tworzy grudki, będące zarodniami, wytwarzają zarodniki, może być 1 zarodnia lub więcej. Ściana zarodni to pierwoszczowocnia, okrągła zarodnia to zrosłozarodnia, gdy wiele małych zrosniętych komorami to wolne zarodnie, pojedyncza zarodnia to pseudozrosłozarodnia. Zarodniki powstają, gdy cytoplazma gromadzi się wokół jąra, otacza błoną i ściną,jest 2n, dzieli się mejotycznie, 3 jądra degenerują, 1 opuszcza zarodnię, ma postać ameby lub uwicionego wiciowca, 2 takie zarodniki łączą się w zygotę i powstaje nowy organizm. Stemonitales nie ma ekto i ednoplazmy, ma część frontalna i żyły zarodnie na trzonkach i kolumienkę, kolumellę z nićmi, włośniami, które chronią przed równoczesnym wysypem zarodników. Liceales mają faneroplazmodium z frontem, żyłami i endo i ektoplazmą, są zrostozarodnie z włośnią rzekomą. Prawdziwa ma wodniczki, rzekoma to pseudowłośnia ze ścianą zrośniętą z nićmi. Cykl życiowy śluzowca, 2n śluźnia skupia się wokół jąder, wokół nich skupia się cytoplazma, otacza się ścianą, powstają zarodniki,gdy wici są niezłączone ze ścianą (peridium) jest włośnia właściwa, gdy są to włośnia rzekoma, w zarodnikach jest mejoza, 3 komórki obumierają, 1 opuszcza zarodnię jako myxameba, jest mała, gdy jest wilgotno wypuszcza 2 wici i jest myxmonada, rozmnażają się, powstają 1n zarodniki, maja różne znaki, kopulują, powstają zygoty, są 2-jądrową, fuzja jąder, jest ameba 2n, podział jąder, powstaje plazmodium, gdy jest sucho monada traci wici i jest amebą, kopulacja to syngamia.

Lęgniowce - Grzybnia lęgniowców tworzy pływkowe zarodniki zoospory, w środku zoosporangium są poprzeczne ściany wtórne, septy. Tworzą się przy powstawaniu organów rozrodczych, zarodniki 1 rzędu mają 2 wici z mastigonemami, potem tracą wici, tworzą ścianę, jest zoospora 2 typu, z jej boku wyrastają nowe wici, zoosopora pływa wiciami do dołu, wici mocują do podłoża,rozwija się grzybnia. Płciowe rozmnażanie to oogamia, jest oogonium, w środku są komórki jajowe oosfery, plemnia, anteridium, przyłącza się do lęgni, z plemni kiełkują kanały, wrastają do lęgni, nimi komórki plemnikowe idą do lęgni. Jest zapłodnienie powstają przetrwalniki oospory. W lęgniach i plemniach jest mejoza. Oospora otaczają się ścianą komórkową, kiełkują strzępki, powstaje nowa grzybnia. Zoosporangia są długie lub okrągle. Peronosporales mają zoosporangia na długich strzępkach, odrywają się od nich i są wiatrosiewne, ta strzępka to sporangiofor, trzonek zarodnionośny, są to pasożyty roślin lądowych, tworzą też pływki. Gdy zarodnik padnie na wilgotny liść tworzy zarodniki 2 typu. Wnikają do roślin przez aparaty szparkowe.

Najprościej rozróżnić pyłki roślin na podstawie sposobu zapylania, pyłek roślin wiatropylnych jest drobny, sypki, liczny, ziarno pyłku ma często uwypuklenia egzyny wypełnione powietrzem, które pozwalają mu się unosić na duże odległości, pyłek roślin owadopylnych jest dużo, lepki, słodki ma cukry, dużo biogenów, witamin, ziarna są zlepione w poręczne agregaty, pyłek hydrofitów jest zlepiony śluzem w tratwy, które łatwo unoszą się na powierzchni wody, u roślin podwodnych często nie ma egzyny, która chroni przed wysychaniem lub jest zredukowana.

Palinologie dzielimy na areopalinologię, czyli obecność pyłków i zarodników w powietrzu, ma znaczenie dla osób uczulonych na konkretny rodzaj pyłku, palinologię medyczną (jatropalinologię) czyli wpływ pyłków na reakcje alergiczną w ciele człowieka, a także na prozdrowotne jedzenia działanie pyłku pszczelego, kopropalinologię, czyli obecność pyłku w odchodach, w ten sposób analizuje się pożywienie zwierząt, a także można prześledzić trasy ich wędrówek, pyłek się nie trawi, więc na podstawie obecność pyłków w odchodach można stwierdzić w którym miejscu zwierzę jadło, melissopalinologia bada obecność pyłku w miodzie, pyłek roślin zapylanych przez owady wzbogaca miód o witaminy, cukry proste i biogeny, palinologie sądową o obecności pyłku na ubraniu i włosach i paleopalinologię czyli obecność pyłku w osadach kopalnych pozwalającą odtworzyć roślinność oraz miejsce pochodzenia osadów. Pyłek pszczeli zawiera witaminy, biogeny oraz te same składniki aktywne co ziele roślin leczniczych, ale w mniejszych ilościach. Jest to pyłek kwiatowy zebrany i częściowo przetworzony przez pszczoły.

Grzyby skoczkowce to pojedyncze komórki, mogą tworzyć ryzomycellum, czyli pozbawioną jąder grzybnię tylko główna komórka ma jądro, reszta nie ma, powodują choroby ziemniaka, wiosną wytwarzają zarodniki pływki, zoospory. Protoplast haploidalny wnika do środka. Tworzą orzęsione gamety z centriolami i kinetosomami. Komórki się rozmnażają, dzielą się i tworzą pływki. wiosną komórka przechodzi mejozę, powstaja pływki, w komórce gospodarza pływka traci wić, powstaje postać ameboidalna, po kariokinezie powstaje wielojądrowa grzybnia, w niej rozwijają się zoospory, jesienią wytwarza gamety i powstaje zygota z 2 wiciami. Jest grzybnia p[łciowa i bezpłciowa, są zarodniki nieruchome aplanospory, między szczytem trzonka a ścianą zarodni jest kolumella-przedłużenie zarodni, grzybnia tworzy rozgaęłzienia-ryzoidy, odchodza one od głównej nici grzybni stolonu, na nim są zarodnie.

Podstawczaki - workowce mają 2 postacie komórek i strzępek, strzępki mają przegrody, septy, dzielą one grzybnię na segmenty, w środku jest otwór pora, przez nią płynie cytoplazma zwana mikoplazmą i organella. Saccharomycotina mają formę komórkową i strzępkową, komórki mają drożdżaki, to formy drożdżoidalne, jedna powstaje gdy ściana poprzeczna zaciska się, druga w wyniku pączkowania, jedno jądro idzie do nowej komórki pączka, po oddzieleniu komórki ścianą zmieniają się w worki, w nich zachodzi tam mejoza, powstają 4 jądra, tworzą błony i ściany, powstają zarodniki, jest syngamia, powstaje zygota. Pezizomycotina mają kilka typów worków, grzybnia jest haploidalna, septowana, tworzy żeńskie gametangia askogonia i męskie anteridia, plemnia tworzy włostek, wyrostek przez, który wlewa są zawartość do rodni, jest zapłodnienie bez zlania jąder, są pary jąder sprzężonych-dikariony, czyli jądra obok siebie, jedna para łączy się jest mejoza, cała rodnia zmienia się w worek, komórka z dikarionem może wyróść w nową strzępkę, powstaje grzybnia dikariotyczna, jest przy haploidalnej grzybni, obrasta ją, twardnieje, otacza worek, symbol tej struktury to 1n+(n+n), worek ma dwa rodzaje grzybni, jedne powstają przez zlanie jąder i mejozę, są 4 jądra, po mitozie jest 8, jest cytokineza, powstaje 8 komórek.

Workowce - wytwarzają zarodniki workowe, bezpostaciowa grzybnia zbudowana jest ze strzępek, worek to zarodnia, na zakończeniu strzępek powstaje worek, z zarodnika powstaje grzybnia, na niej są rodnie i plemnie, plemnia robi plemniki, nakłuwa rodnię z komórkami jajowymi, jądra układają się parami, jako jądra sprzężone, jest to dikariofaza, komórka dzieli się w askokarp, może mieć miseczkowatą postać apotecjum, okrągła klejstotecjum, i podobna do klejstotecjum ale z otworkami perytecjum, na końcu ma otwór ostid, którym wysypują się zarodniki, w środku jest tkanka rodzajna hymenium, leżą tam worki, są płonne wstawki parafizy, pseudotecjum to grupa zarodników chroniona ścianą. Tam jest kariogamia, zlanie jader, powstaje zygota, dzieli się mejotycznie, potem mitotycznie, powstaje 8 komórek, przekształcaja się w zarodniki. Mogą tworzyć askostromy czyli owocniki bez ściany, sa drożdży to najprostsze worki, ściana się rozpuszcza są prototunikowe, worki jednotunikowe gdy zostaje jedna warstwa ściany, mogą być dwie ściany zewnętrzna cienka, która pęka i wewnętrzna gruba-dwutunikowe, wieczkowe mają wieczko bezwieczkowe nie, pędzlak i kropidlak mają klejstotecja. stadium doskonałe grzyba to grzybnia rozmnażająca się płciowo, niedoskonałe bezpłciowo. Workowce mają konidiofory, czyli specjalne strzępki z konidiami, konidia to bezpłciowe zarodniki, powstają na szczycie konidioforu przez pączkowanie, potem odrywają się i rozprzestrzeniają, są blastokonidia, powstają przez pączkowanie wzdłuż strzępki i tallokonidia, tallospory komórka strzępki zmienia się w przetrwalnik. Czasem strzępki grzybni nie na konidiach otaczają się ścianami, gromadzą materiały zapasowe i zmieniają się w przetrwalniki chlamydospory. Worek powstaje z komórki macierzystej worka, jest z dikariotycznych zakończeń strzępek, na końcach strzępek jest kariogamia, mejoza, są 4 jądra, jest mitoza, jest 8 jąder, powstaje 8 zarodników, worek to zarodnia hymenium.

Sprzężniowce - to saprofity, w zarodniach powstają spory, gdy 2 osobniki są blisko siebie tworzą gametangia, łączą się powstaje zygospora, czyli przetrwalnik. W niej jest zlanie jader, powstaje diploidalna komórka, przechodzi mejozę, powstaje wiele komórek haploidalnych, pęka ściana zoospory, komórki wysypują się w postaci nitek, na ich szczytach są zarodnie. Tu fragmenty strzępek zbliżają się do siebie, łączą i tworzą gametangium, rozmnażanie to gametangiogamia