Przyroda, strona 76

Typ: stawonogi Arthropoda
Podtyp: szczękoczułkowce Arachnomorpha
Gromada: pajęczaki Arachnida
Podgromada: roztocza Acari
Nadrząd: dręcze Parasitoformes
Rząd: kleszcze Ixodides
Są tu 2 rodziny mające pancerz twarde Ixodidae i pozbawione pancerza miękkie (obrzeżkowe) Argasidae.
Kleszcze to najwieksze roztocza. To pijące krew głównie kręgowców pasożyty zewnętrzne. Ciało kleszczy orkywa rozciągliwy, cienki oskórek, układ krążenia to zatoka zylna, skąd hemolimfa jest wypychana ruchami ciała, pierwsza para podnózy ma narząd Hallera, to zagłębienie ze szczecinkami zasłoniętymi blona, reaguje na węch i zmiany wilgotności. Mają tyjkowaty hypostom, przypominający harpun ryjek z ząbkami, którym wbija się w ciało gospodarza, za pomocą śliny przykleja go do ciała, hypostom zbudowany jest ze zrośniętych szczękoczułek i nogogłaszczek, podstawa ryjka jest ze zrośniętych bioder nogogłaszczek, na końcu sa kolce, ząbki, od ryjka odchodzą głaszczki talpi, mają 4 czlony, mają szczękoczułki z tnącymi blaszkami, szczękoczułki moga być wysuwane do przodu i przecinaja skórę gospodarza, potem do rany idzie hypostom. Są 4 pary odnóży, pierwsza ma narząd Hallera. biodra łączą odnóża z brzuszną strona ciała, na brzusznej stronie ciała pośrodku jest otwór płciowy, bardziej w tyle odbytowy, boki ciała mają blaszki z przetchlinkami-peritremae. Samica jest większa ma niewielka tarczke grzbietową, która u mniejszego samca pokrywa cały grzbiet. Larwa kleszcza to nimfa. Przeobrażenie niezupełne, nimfa jest podobna do dojrzałego kleszcza, nie ma rozwiniętych narządów płciowych.
Najbardziej znany jest kleszcz pospolity/psi Ixodes ricinus, zyje w całej Europie do 2000 m n. p. m. Lubi wilgotne i zacienione miejsca. Ona ma 7-8 mm, on 1-2 mm, atakuje owce, psy, koty, kopytne, ludzi, pijąc krew rozciąga się gromadząc ją w wolu, zapas może starczyc na rok, ślina kleszcza ma cementująca substanję przyklejającą hypostom z gospodarzem.
Kleszcze zyja w wysokich trawach, w lasach na roslinach zielnych i niskich krzewach. Głownie zyją w łąkach i lasach, wspinają się na rośliny zielne, byliny i niskie rkzewy by stamtąd atakowac gospodarzy. siedząc na spodniej stronie liści i na gałązkach potrącanych przez gospodarzy spadają na nich, do 2 godzin szukają miekkiego, cienkiego, wilgotneho naskórka, który mogą łątwo przeciąć by sie przykleszczyć, przykleszczają sie i ssą przez kilka dni, nabite odchodzą same. znieczulają miejsce ukłucia, tak, że gospodarz nie wie, że ma kleszcza.

Rząd kosarze Opiliones tak jak kleszcze należy do szczękoczułkowców, ale do gromady pajęczaków Arachnida. Ogólne cechy szczękoczułkowców to zmiana 1 pary odnózy w szczypce-szczękoczułki (chelicery), zastępuja one szczeki, nie ma tu zuwaczków, szczękoczułki sa giętkie, leżą nad otworem gębowym, 2 para odnózy zmienia się w nogogłaszczki, sa chwytne, żujące lub czuciowe, reszta to odnóza kroczne, głowotułów okrywa główna częśc układu nerwowego tu sa proste oczy, na początku odwłok był posegmentowany, teraz tworzy opistosomy, odwłok łaczy się z głowotułowiem, sa w nim narządy rozrodcze, oddechowe, układ krążenia, część układu nerwowego, koniec układu pokarmowego, możemieć telson-wyrostek ogonowy. Wodne szczękoczułkowce oddychaja skrzelami, lądowe płucotchawkami w kształcie rurek i blaszek, moga oddychac cała pow. ciała i przy pomocy ukł. pokarmowego, pająki mają rozciągnięte płucotchawki na kształt kartek ksiązki, po brzusznej stronie są otworki, stigmy, gdzie jest wymiana gazowa. Układ odoechowy to duże naczynie w odwłoku, ma mięśnie i system żyłek i tętniczek rozprowadzających hemolimfę z tlenem do ciała. układ nerwowy jest w glowotułowiuw odwłoku sa tylko zwoje, ich liczba zalezy od gatunku, od centralnego układu nerwowego ida nerwy oczne, pajęczaki maja oczy, wloski czuciowe na odnózach narządy lirowate i szczelinowe, mają wzrok, węch i dotyk, wyrużniaja wibracje podłoża i powietrza, nie słyszą.
Kosarze mają długie odnóza, nie maja kądziołków przędnych, ciało jest drobne, kuliste, bez wyodrębnionego głowotułowia i odwłoka, kosarz ścienny Opilio parietinus jest szarobrązowy, zyje wśród roslin i w domach, nogogłaszczki kończą się szczypcami, po bokach oczu sa gruczoły robiące kwaśno pachnąco, obronną wydzielinę, brak gruczołów jadowych. Kosarz pospolity Phalangium opilio zyje na polach w strefie umiarkowanej, zamieszkuje tez domy, ma długie odnóza, nogogłaszczki nie sa chwytne, brak gruczołów jadowych i przędnych. ma zdolność autotomii, jak drapieznik chwyci jego odnóze odrzuca je i ucieka, odnóże drga zajmująć drapieznika, zaniepokojony huśta swoje ciało. zjada materię organiczną, bezpośrednie zaplodnienie. Kosarze są nocne, dzień spędzają w zacienionych miejscach. W Polsce mamy 31 garunków m. in
Opilio canestrinii  
Opilio dinaricus brazowe ciało 
Opilio saxatilis ma brazow-szare ciało w żółte plamki.
Wszystkie kosarza sa do siebie podobne róznią się deseniem ciała i romiarami. Poruszają się z gracją, ruszają odnózami, ale tułów jest nieruchomy, stąd skojarzenie z tancerzami. dł. ciała od 5 mm do 16 cm. często przebywaja w trawie na murach i skałach. wielu jest drapieznikami, wtedy nieruchomo czekają na ofiarę ukryte pośród liści.

Tu przedstawię najprostsze organizmy morskie.
Gromada Beztkankowce Parazoa nie maja tkanek, tylko grupy komórek, nie osadzone na blaszkach podstawnych i nie połączone ze sobą, komórki sa omnipotencjalne, przez całe zycie proliferują i zmieniaja funkcję,
Płaskowce Placozoa to najprostszy typ zwierząt z jednym gatunkiem Trichoplax adhaerens zyjącym w ciepłych morzach tropikalnych, jest to mały wielokomórkowy organizm zbudowany z 2 warstw grzbietowej i brzusznej, oddziela je bezpostaciowa substancja mezoglea mająca komórki odpornościowe i białka, jedzą pierwotniaki i martwą materie organiczną trawia w uwypukleniu brzusznej warstwy (jamie trawiennej) powstałej przy kontakcie z pokarmem, wakuole wydzielają do niej enzymy trawienne, wchłanianie jest przez kosmki i rzęski, oddychanie i wydalanie przez blone komórkową. Komórki warstwy grzbietowe sa spłaszczone, maja rzęski i jedną wić, ich cytoplazma ma tłuszcz, jądra zepchnięte sa do środka, pomiędzy komórkami sa krople tluszczu, brzuszna warstwa ma cylindryczne komórki, zwrócone prostopadle do mezoglei, niekóre komórki maja więcej rzęsek z makrokosmkami, gdzie jest duzo aparatów Golgiego i wakuole wydzielają one enzymy trawienne, nie tu kropli tłuszczu, wzdłuż ciała sa włókniste komórki z duża ilością mikrotubul i mikrofilamentów, są kurczliwe odp. za pełzakowaty ruch, reaguja na światło n drodze chemicznej (brak układu nerowowego), rozmnażaja sie pączkowaniem i dorosłe osobniki tworza komorki jajowe, nie znaleziono plemników, mozliwośc partenogenezy, bruzdkowanie cąłkowite równomierne.
Gąbki Polifera tworza kolonie, ciało gąbki to worek z otworem na szczycie-osculum, wnętrze ciała to jama paragastralna-spongocel, ścianę ciała budują 2 warstwy komórek, maja otwory-pory przez, które wlewa sie woda, zewnętrzna warstwa dermalna to pinakoderma, wewnątrzna gastralna choanoderma, pomiędzy nimi jest bezpostaciowa galaretowata substancja z igielkami wapiennymi-spikulami tworzącymi szkielet gąbki-mezohyl, pinakoderma ma rombowate, spłąszczone, przylegające do siebie pinakocyty, w porach sa porocyty, sa beczkowate maja kanalik, którym płynie woda, choanoderma ma choanocyty, komórki kołnierzykowate, sa gruszkowate, zwężenie ma kołnierzyk z mikrokosmków, z pomiędzy kołnierzyków wyrasta 1 wić, choanocyty sa zwrócone witkami do wnętrza jamy paragastralnej, witki powoduja ruchy wody, choanocyty wyłapuja i trawia pokarm, który wpływa z wodą do spongocelu. Mirkokosmki moga się kurczyć i zamykac pory. Choanocyty wchłaniają kosmkakami pokarm i trawią go. W mezohylu sa igły tworzace szkielet gąbki, moga mieć rózne kształty. Są sigmowate, igrekowate, jednoosiowe, trójosiowe, pręciki, duże to makrosklery, małe mikrosklery, igły robia amebocyty komórki wędrujące po mezohylu, maja kształt ameby, poruszaja się pseudopodiami, biora udział w rozmnażaniu, zmieniają sie w komórki rozrodcze i przetrwalniki, w Polsce jesienia ciała gąbek rozpadaja się na gemmule, które opadaja na dno, są otoczone osłonka z otworkiem, mikropyle, w osłonce sa handtelkowate igiełki amfidy, w środku sa amebocyty, archeocyty, wiosna wychodza na zewnątrz przez mikropyle i dziela w gąbki. Rozmnażanie płciowe, amocyty zmieniaja się w komórki rozrodcze, są 3 gromady gąbek Calcarea wapienne, Hexactimellida sześciopromienne, szkliste i Desmospongiae różnoszkieletowe, wapienne maja igiełki z węglanu wapnia, szkliste z krzemionki, róznoszkieletowe z CaCO3 i włóknistego białka sponginy, ona uelastycznia szkielety, gąbki do mycia, są 3 typy morfologiczne gąbek, Askon, miały niepofałdowana choanodermę, juz ich nie ma, Sykon, choandorma pofałdowana do mezohylu, juz ich nie ma, Leukon, sa dzisiaj bardzo pofałdowana choanoderma z mezohylem. gąbki maja też totipotencjalne komórki macierzyste archecyty, czyli amebocyty dzielą się w komórki płciowe, miocyty, skleroblasty-igły krzemionkowe, spongocyty, igły wapienne, gąbki filtruja pokarm, który trafia do spongocelu, choanocyty fagocytuja pokarm, archeocyty roznoszą go po komórkach, woda wychodzi otworem osculum, tak tez odbywa się wymiana gazowa, gąbki nie maja gonad, komórki płciowe powstają z archeocytów w mezoglei, komórki jajowe zostają w gąbce, plemniki są wypuszczane do wody, plemniki wplywają kanalikami do ciała gąbki, tam jest zaplodnienie, w rozwoju jest przenicowanie listków zarokowych, nie ma ekto i endodermy, bezpłciowe rozmnażanie to pączkowanie i gemmule, które robią jesienia gąbki słodkowodne, rupka archeocytów otacza się oslonka sponginową, usztywnioną amfidyskami, czyli elementai szkieletowymi, reszta gąbki obumiera, wiosna archeocyty wychodzą przez mikropyle i róznicują się w gąbkę, gąbki sa gospodarcze, do mycia, szkieletowe sa skałotwórcze, oddychaja cała pow. ciała.  
Tkankowce właściwe Eumetazoa maja tkanki, komórki sa osadzone na blaszkach podstawnych, zróznicowane połaczone połaczeniami międzykomorkowymi. Diblastica dwuwarstwowe i Triblastica trójwarstwowe.
Dwuwarstwowe, maja ciało z 2 warstw tkanek, ekto i endodermy, ektoderma jest na zewnątrz.
parzydełkowce Cridaria 2 postacie w cyklu zyciowym osiadły, bezpłciowy polip (woreczek z ramionami na szczycie i otworem pomiędzy) i wolnozyjąca i płciowa meduza, kształt parasola, część zewnętrzna to exumbrella, wewnętrzna to subumbrella, wklęsła częśc ma otoczony rmaionami otwór gębowy, najczęściej sa 4 ramiona z parzydełkami. To grupa z rpekambru, dziś jest 9000 gat. są wodne, morskie, stułbia Hydra i hederyka Rydera Craspedacusta sowerbyi są słodkowodne, maja od wielkości mikroskopijnych do2 m. Parzydelkowce maja 2 warstwy, ektodermę okrywającą i endodermę, gastroepidermę, wyściela ona jame chłonno-trawiącą, oddziela je bezpostaciowa mezoglea, zachowuja os oralną adoralna, odpowiadaja symetrią gastruli, symetria 2-promienista, u meduz była 4, są 2 postacie polip i meduza, polip jest cylindryczny, na szczycie ma stożek gębowy z otworem w środku otoczonym czulkami, ramionami, utwierdza go stopa do podłoża, u hydropolipa, u stułbiopławów jest jama okrągła u scyfopolipa, u krązkopławów ma 4 przegrody na poprzecznym przekroju u antopolipa u koralowców jest dnie wpuklenie, dwubocznie skurczony przełyk. Meduza to dzwon lub parasol o skróconej osi ciała z otworem gębowym u dołu Hydrozoa maja hydromeduzę, Scyphozoa scyfomeduzę, Cubozoa kostkomeduzę, Anthozoa nie mają. Hydromeduzy maja fałd żagielek, scyfomeduzy nie mają, parzydełkowce tworzą kolonie maja parzydełka, knidocyty, cecha synabormoficzna, w czasie rozwoju prajelito zmienia sie w jamę chłonno-trawiącą, ona trawi i rozprowadza pokarm, jeden otwór ma funkcje otworu gębowego i odbytowego, jama to układ pokarmowy, trawienie mieszane, najpierw zewnątrzkomórkowe, potem komórkowe, najpierw w jamie chłonno-trawiącej, gdzie wydzielane sa enzymy trawienne, potem w komórkach gastroepidermy, gdzie pokarm jest fagocytowany, wstepne trawienie polega na rozbiciu złozonych związków na proste, brak układu oddechowego, wydalniczego i krążenia, oddychają cała pow. ciała, wydalają bezpośrednio do wody, układ nerwowy to sieci, sa prymitywne narządy zmysłów, są komórki nabłonkowo-mięśniowe jako muskulatura, są z ekto i endodermy, prosty układ rozrodczy. Hydrozoa mają gonady z ektodermy u Anthozoa i Scyphozoa z endodermy. Przemiana pokoleń, meduza rozmnaża sie płciowo, polip bezpłciowo. Urzęsiona larwa, planula. 
Stułbiopławy Hydrozoa tu dominuje polip, to worek z 4 ramionami na szczycie i otworem gębowym pomiędzy nimi połaczonym z jama gastrowaskularna, do podłoża przyczepia sie stopa, jest ektoderma z sześciennych komorek z jądrami, to komórki nabłonkowo-mięśniowe sa tylko u parzydełkowców, gdzie przylegaja do mezohylu maja długie wyrostki, włókienka kurczliwe, odpowiadaja za ruch, są lekko zaostrzone komórki z długim wyrostkiem-parzydełka, knidocyty, porażaja ofiary i bronią. Stułbiopławy maja je gł. w ektodermie ramion, parzydełko jest półkoliste, w srodku ma zwiniętą nić zakonczoną haczykiem lub lepka substancją, neurotoskyna, gdy cos płyni obok ramion i dotknie knidocytu, ściska go, knidocyl, nic jest wyrzucana i haczyk wbija sie w to coś wsrzykując jad. Stopa ma duzo komórek gruczołowych z substancjami klejącymi, na szczycie polipa sa komórki interstycjalne, one dzielą sie i goja rany przez cąłe zycie to komórki macierzyste dzielące sie w inne typy komórek. Endoderma ma te same komórki co ektoderma, ma komórki gruczołowe, wydzielające do jamy enzymy trawienne, mezohyl jest cienki, nie ma komórek, układ nerwowy to duże wypustki komórek tworzące sieć na całej pow. ciała s między mezohylem a ektodermą, bezkierunkowy ukł. nerwowy bez mózgu, meduza ma podobną budowę do polipa, ale na brzegach tarczy meduzy sa skupiska komórek czuciowych, kopalia, maja statocyty, informuja o połozeniu ciała w wodzie, są komórki pigmentowe i światłoczułe, zmysł chemiczny, węch tez jest. u krążkopławów Scyphozoa dominuje meduza, u stułbiopławów polip, u meduz kostkowych Cubozoa sa tylko sześcienne meduzy. Meduzy rozmnażają sie płciowo, tworzą  czasowe gonady, robia plemniki i komórki jajowe, gamety uwalniane sa do wody, jest zapłodnienie krzyżowe zewnętrzne (obojnaki) powstaje wydłuzona, orzęsiona larwa, planula, pływa, znajduje w podłozu miejsce, osadza się, przyczepia, jest młodociany polip scyfistom, rozwija się w dorosłego polipa może byc bezpłciowe pączkowanie, z bocznej sciany wyodrębnia sie pączek, rosnie w innego polpa, odrywa sie od macierzystego, osiada na pdołozu i tam zyje. Potem polip przestaje pączkowac poprzecznie dzieli sie powstaje strobila (strobilizacja to ten proces), fragmenty ciała odryaja się od strobili, ą to płyajće larwy efiry, rozwijaja się w meduzy tak jest u krązkopławów, u stułbiopławów dominuje polip, rozmnaża sie pączkowaniem, niektóre polipy nie odrywają sie od macierzystego, powstaja kolonie, gdzie róne osobniki moga pełnic rózna rolę, z długimi ramionami i wieloma parzydełkami i jama pobierają pokarm, sa funkcje pokarmowe, obronne maja długie ramiona, parzydełka, ale nie maja jamy, reszta nie ma ani jamy ani ramion, pełni funkcje rozrodcze, powstają z nich drobne, rozmnażające się płciowo meduzy, powstają po zapłodnieniu planule, osadzają sie  wpodłożu powstają polipy pączkujące, budujące nowe kolonie. Cewiopławy Scyphozoa maja kolonie polipów i meduz, mają rózne rozmiary, pływają w morzach, na szczycie kolonii sa meduzy wypełnione powietrzem, one unosza kolonie, reszta ma funkcje pobierania pokarmu, obrony i rorodczą. Hydrozoa maja 2 rzędy stułbiowców Hydroidea i cewiopławów rurkopławów Siphonophora. Dominuje polip, jest osiadły, zyje pojedynczo lub w koloniach, na zewnątrz jest epiderma powstała z ektodermy, ma komórki nabłonkowo-mięsniowe, maja wypustki z mikrofibrylami, komórki interstycjalne amebowate, niezróżnicowane, mebrionalne komórki macierzyste, dziel się w inne komórki, 3 typ to knidocyty, sa na ramionach, w okół otworu gębowego, otoczone sa kapsułka, w środku jest jama z płynem, w jamie skręcona nic zakończona haczykiem, przy podrażnieniu nic jest wyrzucana na zewnątrz, na zewnątrz knidocytu jest worek czuciowy knidocyl i wieczko zamykające kapsułke, w razie czego sie otwiera, są 3 typy knidocytów: 1 z płynem paralizującym, 2 z substancją zlepiającą, 3 z nicią owijajacą sie wokół ofiary. knidocyty bronia i zdobywaja pokarm, sa komórki nerwowe, brak centralizacji układu nerwowego, cała meduza reaguje na dotyk, czuciowe komórki odbierają bodźce ze srodowiska za pomocą wyrostków na pow. komórek nerwowych, kolejny typ komórek to gruczołowe na stopie, tworzą lepkie substancje przyczepiające polip do podłoża, Galaretowata mezoglea nie ma komórek, gastroepiderma z endodermy nie ma knidocytów ani komorek czuciowych, ma komórki nabłonkowo-mięśniowe-właściwa komórka i wypustki z miofibrylami, komórki te odp. za trawienie zewnątrzkomórkowe, komórki nerwowe, gruczołowe, trawią wydzielaja enzymy trawienne do jamy. Budowa kolonii, polipy rzadko żyja samotnie, z polipa założycielskiego powstaje kolonia, jest podział polipów (specjalizacja polimorficzna) na gastrozoidy-zdobywają pokarm i trawią go, maja najbardziej typową budowę, machozoidy, długie ramiona, wiele parzydełek, brak otworu gębowego, chronia kolonie przed drapieznikami, gonozoidy rozmnażaja się przez pączkowanie, tworzą meduzy, u stłubii polip rozmnaża sie płciowo. cały rok pączkuje, jesienia rozmnaża sie płciowo, u parzydełkowców gonady powst. czasowo z komórek interstycjalnych, plemniki opuszczaja macierzysty organizm i zapładniaja innego osobnika, wewnętrzne zapłodnienie, larwa to planula, stułbia nie ma larwy, larwa jest w planktonie, osiada jako polip, duża zdolnośc regenarcji polipów, odtwarzają uszkodzone części. Cewiopławy tworza kolonie do 1000 osobników, mają one i meduzy i polipy, mogą mieć 20 m dł. jest polimorfizm polipów i są rozrodcze, odżywcze, obronne, pneumatofory leża na szczycie kolonii, mają komory powietrzne dzieki, którym kolonia unosi sie na wodzie, rodzaje meduz w koloniach: gonofory, rozmnażają sie płciowo, dzwony pływne, odp. za poruszanie sie kolonii, komórki nabłonkowo-mięsniowe maja bardzo duzo mikrofibryli, okrywy ochraniają całą kolonie, budowa anatomincza jest taka sama jak u Hydrozoa. Tu jest żeglarz portugalski (bąblownica bąblowana) żyja w ciepłcyh morzach, 2 populacje po 2 str. równika, wyglądaja jak lustrzane odbicie, idą z wiatrem do równika, nie toleruja zimna.
Koralowce Anthozoa maja tylko polipy, sa większe od hełbiopławów, maja szeroka stopę, na szczycie jest więcej ramion otaczających otwór, prowadzący do rurowatego uwypuklenia ścian-gardzieli, endoderma jest pofałdowana, fałdy przyrastaja do gardzilei, sa to przegrody, nieprzyrastające to faldy, sa rózne przegrody, jama nie jest jednorodna. Octocoralia to koralowce ośmiopromienne, maja 8 przegród, Hexacoralia maja 6 lub wielokrotnośc liczby 6 przegród, są sześciopromienne. W ściance ciała sa otwory cyklidy, jst ich rózna liczba. Koralowce tworzą kolonie, z których sterczą tarcze gębowe z ramionami, kolonie sa duże, tworzą szkielety, w środku kolonii tworzą skały z martwych koralowców, przyrost kolonii jest wolny, w środku sa skały koralowe otoczone kolonią. Szkielety sa przezroczyste, delikatne domki (teki). Szkielet jest organiczny, wapienny lub mieszany, parzydełka to spirocysty lub nematocysty. Koralowce rozmnażają sie masowo wyrzucając plemniki i jaja do morza, zapłodnienie zewnętrzne, jest larwa planula, która zyje w planktonie, potem osiada jako inicjator nowej kolonii.
Żebropławy Ctenophora są kuliste, żyja w morzach, maja na szczycie narząd zmysłowy, maa w środku jamę otwór pomiędzy 2 ramionami, ramiona sa długie, maja komórki wydłuzone z jądrami, kolocyty mają kleistą substancję, pokarm przykleja sie do niej, maja 8 żeber w okół ciała z igiełek. sa w Bałtyku, jest 90 gat. znanych, zyjących w morach, są wolno pływające, nie osiadają, mają ciało z 2 półkul, na dolnej jest otwór gębowy, na górnej narząd szczytowy, nie tworzą kolonii, maja ekto i endoderme, , między nimi jest mezoglea, maja 98% wody, symetria dwupromienista, wynika z obecności 2 ramion, ramiona maja komórki z rzęskami i lepkie kolloblasty, mają kapsułke, włókno proste i spiralne, zwinęte w okół prostego, kapsułke pokrywaja ziarna skerecyjne, wydzielaja lepka wydzielinę, wystaja ponad ektoderme, po podrażnieniu włókno spiralne wyrzucane jest na zewnątrz i może owijac się wokół ofiary i przyciągać ja do komórki, narząd ruchu z 8 rzędów południkowych płytek, powst ze sklepionych rzęsek, rzęski ruszają się, a osobnik z nimi. Narząd szczytowy odp. za równowagę, koordynuje ruch rzęsek, nie ma parzydełek, jama chłonno-trawiąca ma skomplikowana budowę systemu kanałów, trawienie mieszane, brak szkieletu, układu wydalniczego i oddechowego (oddychaja cąła pow. ciała, wydaklaja też do wody), nie ma ukł. krążenia. Dzielą się na ramieniowce Tentaculata, maja krzaczasto podzielone 2 ramiona, niektóre jako osobniki młodociane i bezramieniowce Nuda bez ramion.

Typ: ierścienice Annelida, gromady: wieloszczety Polychaeta, skąposzczety Oligochaeta, ssącogębe Myzostomoidea, pijawki Hirudinea. Skąposzczety i pijawki to grupy siostrzane z siodełkiem, nagromadzeniem skórnych gruczołów robiących sluz, wieloszczety sa osiadłe, żyją w morzach. Ssącogębe to ektokomensale zyjące na ramionach liliowców i endopasożyty wpłynie celomatycznym rozgwiazd, skąposzczety zyją w wodach slodko i słonowodnych oraz glebie, są wolnożyjące, pijawki to ektokomensale, pasożyty i drapieżniki, żyją w wodach słodkich, słonych i lasach deszczowych.
Pierścienice żyły już w prekambrze, jest 10000 gat. mają znaczenie w przyrodzie, pokarm wielu zwierząt, użyźniają glebę. Ciało wydłuzone, segmentowane, od cm do 10 cm, tropikalne mają 3 m. Segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna. Ciało jest podzielone na odcinki, segmenty, pierścienie lub metamery (synonimy), w homonomicznej są tak samo zbudowane, w heteronomicznej róznią sie od siebie, pierwszy segment to prostomium, ostatni to pygidium, tu jest otwór odbytowy, ciało ma sąlbo odróżniona glowę i tułów, głowa ma rózną liczbę segmentów, pierwszy to protostomium drugi metastomium, dołaczaja się 1-3 segmenty tułowia, głowa ma narządy zmysłów czułki, oczy, głaszczki, wąsy, chemoreceptory, tułów ma od kilku do kilkudziesięciu segmentów, na segmentach tułowia mogą być parzyste parapodia, nieczlonowane odnóża będące uwypukleniami ściany ciała z wchodzącą do nich celomą, funkcja lokomotoryczna. Parapodium ma częśc podstawową protopodit z niej wyrasta parapodium z gałęzi grzbietowej jest notopodium z brzusznej neuropodium, każda gałąz rozgałęzia sie na języczek brzuszny i grzbietowy, w środku sa podporowe struktury acikule, na języczkach sa wąsy czuciowe i szczeciny, wodne mają na gałęziach skrzela, typowo wykształcone parapodia są u wieloszczetów u reszty są zredukowane, skaposzczety i pijawki mają zred. do guzków ze szczecinkami, u większości skąposzczetów zanikły calkowicie, na segmentach zostały szczecinki, tak jest u dżdżownic u większości pijawek nie ma też szczecin.
Budowa wewnętrzna, większosc narządów ma budowę metameryczną, czyli powtarzającą sie w każdym segmencie, np. układ krążenia i wydalniczy, rozrodczy jest tylko w niektórych segmentach. Ciało okrywa cienki oskórek, jest jednowarstwowy, tylko wieloszczety maja orzęsione komórki oskórka, są w oskórku gruczoły robiące rózne substancje u osiadłych pierścienic robią domek, to rurka z otworem na szczycie, na zewnątrz wystaje przód ciała, podrażniony chowa się do środka, z oskórkiem sa zrosniete mięśnie poprzeczne i podłuzne, mięśnie są caly czas skurczone, stały przykurcz, czego wynikiem jest wysokie cisnienie płynu celomatycznego, jest to hydroszkielet, drabinkowy układ nerwowy, sa parzyste zwoje nadprzełykowe zwane mózgiem, połączone sa obrączka okołoprzełykową ze zwojami podprzełykowymi, od nich do tyłu ciała ida pnie nerwowe, na pniach i w każdym segmencie jest para zwojów połączonych poprzecznymi połaczeniami, komisurami, podłuzne połacznia między zwojami to konektywy. Właściwy układ drabinkowy jest w czasie rozwoju zarodkowego, u dorosłych komisury skracaja się, powstaje brzuszny lancuszek nerwowy. mózg pierścienic ma 2 odcinki, 1 protocerebrum, 2 deuterocerebrum, w mozgu są ciała grzybkowate o kształcie grzybków, pełnia funkcje ośrodków kojarzeniowych, dżdżownice mają pamięć, uczą się, są liczne narządy zmysłów, dotyk, receptory świetlne, chemiczne, jama ciała to celoma wypelniona plynem, ma nablonek perytonealny, rodzaje nabłonków: otrzewna ścienna (somatopleura)pod ścianą ciała, otrzewna trzewna  (splachopleura) otacza jelito, krezki jelitowe, grzbietowa i brzuszna zawierają układ pokarmowy, w jamie ciała sa duoseptimenty oddzielają segmenty od siebie, celomodukty łączą celomę ze środowiskiem, otrzewne i krezki sa u wszzystkich, duoseptimenty u pierścienic, celomodukty u wieloszczetów, w celomie są nieliczne komórki magazynujące substancje zapasowe i produkty metabolizmu, u wieloszczetów celoma kontaktuje sie ze środowiskiem celomoduktami. U reszty celoma kontaktuje się narządami wydalniczymi, układ pokarmowy to kompletnie drożne jelito, to rura przebijająca diseptimenty na całej dlugości, jest otoczone mięśniówką dającą ruchy perystaltyczne, przesuwające pokarm w jelicie, jelito przednie i tylne wyściela oskórek, w przednim jest silnie umięśniona gardziel, może być wysuwana na zewnątrz, jej oskórek tworzy wiele ząbków, gardziel przechodzi w przełyk, do niego idą gruczoły slinowe, pijawki wydzielaja tam hirudinę zapobiegającą krzepnięciu krwi, magazynują ją w jelicie na zapas, środkowe u skąposzczetów tworzy fald typhlosolis, zwiększający pow. jelita. Trawienie tylko zewnączkomorkowe.
Oddychanie, wodne skąposzczety i wieloszczety oddychają skrzelami, są na parapodiach lub powłokach, Skrzela to cienkościenne wyrostki oskórka, wewnątrz nich sa naczynia krwionosne, pierścienice oddychaja całą powierzchnia ciała.
Układ krążenia zamkniety, rozwija się w szczelinach blastocelu, brak serca, są 2 długie naczynia krwionosne, grzbietowe i brzuszne, w każdym segmencie sa poąłczone ze sobą, grzbieotwe jest otoczone mięśniówką, dzieki ktorej krew jest tloczona do przodu ciała, krew to socze i bezbarwne ciałka krwi, barwniki oddechowe rozpuszczone są w osoczu, układ wydalniczy u dorosłych to metanefridia, u wieloszczetów meta lub protonefridia, lub protonefromiksja. Jest para metanefridiów w każdym segmencie, pojedyncze to orzęsiony lejek nefrostom i dlugi kanalik nefridiodukt, który uchodzi na zewnątrz otworem nefridioporem, który jest zawsze w nastepnym segmencie, nefrostom wychwytuje produkty przemiany materii z jamy ciała w kanaliku formowany jest mocz, woda resorbowana z powrotem, protonefromiksja sa zrobione z celomoduktów zakończonych lejkiem, na jego zewnętrznej ścianie jest pek protonefridiów. Uchodzą do nefromoduktu, uchodzi do celomoduktu, to protonefrydia. Układ wydalniczy wspomagają komórki chloragogenowe pochodzące z nabłonka perytonealnego, magazynuja zbędne metabolity, gdy nie sa usuwane, u wieloszczetów w domkach.
Układ rozrodczy, rozmnażanie płciowe, lub bezpłciowe przez podział poprzeczny, pączkowanie lub rozmnażanie epitokiczne, wieloszczety są rozdzielnopłciowe, skąposzczety i pijawki to obojnaki, gonady są z nablonka perytonealnego, zwykle na diseptimentach, gonady nie wydostają się na zewnątrz tylko do celomy, potem na zewnątrz przez peknięcie ściany ciała lub przez celomodukty, nefrimodukty lub oderwanie się tych segmentów i produkcja nowych, nie ma dróg wyprowadzających gonady, epitokiczne polega na oderwaniu segmentów epitokicznych i produkowaniu nowych, wiele pierścienic tak sie rozmnaża, bruzdkowanie spiralne, jest larwa trochofora, ma kulisty kształt prowadzi planktonowy tryb życia, w płąszczyźnie równikowej ma 2 rzędy rzęsek, protoch i neutroch, wokół odbytu jest pasmo rzęsek paratroch, jest tam też protonefridium i zalązek mezodermy z teloblastem, dzieli się na epidermę, u góry jest szczytowy pek rzęsek, otwór gębowy z neutrochem, na górze jest płytka apikalna, powstaje z niej mózg, episfera to warstwa górna, hyposfera dolna. Jelito przednie, środkowe i tylne, komrki pramezodermalne dziela się intensywnie i tworzą prązki mezodermalne, tworzą sie po 2 worki celomatyczne, zmieniają sie w segmenty, episfera w 1, hyposfera w 2, reszta tworzy się dzieki woreczkom.
Typ sikwiaki Sipuncula 300 gat. wszystkich, zyja w morzach zagrzebane w mule lub piasku, dł ciała do 20 cm, niesegmentowane ciało ma ryjek i tułów, jama ciała to celoma, układ wydalniczy to metanefridia, bruzdkowanie spiralne, w rozwoju jest larwa trochofora, są spokrewnione z pierścienicami, oddzieliły isę od nich przed powstaniem segmentacji.
Typ długoryjkowce, szczetnice Echiura 150 znanych gat, wszystkie morskie, zagrzebane w mule lub w piasku, jest bardzo długi ryjek i tułów, przednia częśc ryjka jest rozwidlona. Ryjek może zwijać sie w rynienke, pokarm slizga sie po niej do otworu gębowego, jama ciała to cleoma, zamknięty układ krązenia, spiralne bruzdkowanie, w rozwoju jest larwa trochofora, epigenetyczna determinacja płci, zal. od położenia, trochofory mogą zmienić się w samca lub samicę, zwykle staje sie samicą, jesli larwa trafi na ryjek samicy to pod wplywem jej feromonów staje sie samcem, pod wpływem feromonów jest redukcja narzadów wewnetrznych samca, zanika otwór gębowy, odbytowy, naskórek pokrywa sie rzęskami, rozwijają sie jądra, samiec trafia do worków analnych samicy, tam trwa do końcazycia, odżywia sie jej kosztem, odzywia się osmotycznie, robi plemniki i zpaladnia ją.
Rurkoczłkowce Vestimentifera rozdzielił się na 2 typy niedrożnoczułkowce  Vestimentifera i drożnorurkowce  Pogonophora. Żyja w domkach, rurkach, droznoczulkowce mają rurkę na obu końcach, niedroznoczulkowce na 1. Odkryto je w 1900 r. znamy 140 gat. zyja w pełno slonych morzach na dużych głębokosciach z dnem rowów oceanicznych włącznie, do 1000 m głebokości, prowadzą osiadły tryb życia, żyja pojedynczo w rurkach w kształcie rurek, drożnorurkowce zyja w wodach chlodnych, niedroznorurkowce w poblizu gorących źródeł siarkowych wytryskujących na dnie morza (kominy hydrotermalne), ciało wydłuzone do 3 m dł. i 3 cm szerokosci. drożnoczułkowce mają 4 częsci: prosoma, mezosoma, metasoma, opistosoma, prosoma to krótki fałd z czułkami, jest ich do 2000, mezosoma jest krótka, cylindryczna, najdłuższa jest metasoma, opistosoma jest krótka, segmentowana, zakotwicza ciało w domku. niedroznoczułkowce mają 5 częsci, jest jeszcze opturakulum to fałd leżacy u podstawy czułków. Budowa wewnętrzna nie ma układu oddechowego i pokarmowego, jama ciała to celoma podzielona poprzecznymi segmentami na odcinki, w prosomie jest proceloma, w mezo mezoceloma, w meta metaceloma, opistosoma ma tyle odcinków celomy ile segmentów, w opturaculum nie ma celomy, nie ma otworu gębowego i odbytowego, substancje organiczne np. aminokwasy idą przez jame ciała na zasadzie pinocytozy, trawienie wewnatrzkomórkowe, niedrożnorurkowce mają tkannke trofosomalmą zbakteriami endosymbiotycznymi, one chemosyntetycznie zmieniaja pobrane związki siarki w substancje organiczne, oddychaja całą pow. ciała, układ krążenia zamkniety, hemoglobina jest w ciałkach krwi, osoczu i płynie celomatycznym, wysokie stężenie hemoglobiny to zabezpieczenie przed wahaniami stęzenia tlenu w środowisku, sąlbo poznane wydalanie, rozmnażanie płciowe, są rozdzielnopłciowe, slabo poznany rozwój zarodkowy. Duże zdolności do regeneracji, najdłużej żyjące zwierzęta, mogą zyć nawet pół mln lat.