Przyroda, strona 77

Typ: ierścienice Annelida, gromady: wieloszczety Polychaeta, skąposzczety Oligochaeta, ssącogębe Myzostomoidea, pijawki Hirudinea. Skąposzczety i pijawki to grupy siostrzane z siodełkiem, nagromadzeniem skórnych gruczołów robiących sluz, wieloszczety sa osiadłe, żyją w morzach. Ssącogębe to ektokomensale zyjące na ramionach liliowców i endopasożyty wpłynie celomatycznym rozgwiazd, skąposzczety zyją w wodach slodko i słonowodnych oraz glebie, są wolnożyjące, pijawki to ektokomensale, pasożyty i drapieżniki, żyją w wodach słodkich, słonych i lasach deszczowych.
Pierścienice żyły już w prekambrze, jest 10000 gat. mają znaczenie w przyrodzie, pokarm wielu zwierząt, użyźniają glebę. Ciało wydłuzone, segmentowane, od cm do 10 cm, tropikalne mają 3 m. Segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna. Ciało jest podzielone na odcinki, segmenty, pierścienie lub metamery (synonimy), w homonomicznej są tak samo zbudowane, w heteronomicznej róznią sie od siebie, pierwszy segment to prostomium, ostatni to pygidium, tu jest otwór odbytowy, ciało ma sąlbo odróżniona glowę i tułów, głowa ma rózną liczbę segmentów, pierwszy to protostomium drugi metastomium, dołaczaja się 1-3 segmenty tułowia, głowa ma narządy zmysłów czułki, oczy, głaszczki, wąsy, chemoreceptory, tułów ma od kilku do kilkudziesięciu segmentów, na segmentach tułowia mogą być parzyste parapodia, nieczlonowane odnóża będące uwypukleniami ściany ciała z wchodzącą do nich celomą, funkcja lokomotoryczna. Parapodium ma częśc podstawową protopodit z niej wyrasta parapodium z gałęzi grzbietowej jest notopodium z brzusznej neuropodium, każda gałąz rozgałęzia sie na języczek brzuszny i grzbietowy, w środku sa podporowe struktury acikule, na języczkach sa wąsy czuciowe i szczeciny, wodne mają na gałęziach skrzela, typowo wykształcone parapodia są u wieloszczetów u reszty są zredukowane, skaposzczety i pijawki mają zred. do guzków ze szczecinkami, u większości skąposzczetów zanikły calkowicie, na segmentach zostały szczecinki, tak jest u dżdżownic u większości pijawek nie ma też szczecin.
Budowa wewnętrzna, większosc narządów ma budowę metameryczną, czyli powtarzającą sie w każdym segmencie, np. układ krążenia i wydalniczy, rozrodczy jest tylko w niektórych segmentach. Ciało okrywa cienki oskórek, jest jednowarstwowy, tylko wieloszczety maja orzęsione komórki oskórka, są w oskórku gruczoły robiące rózne substancje u osiadłych pierścienic robią domek, to rurka z otworem na szczycie, na zewnątrz wystaje przód ciała, podrażniony chowa się do środka, z oskórkiem sa zrosniete mięśnie poprzeczne i podłuzne, mięśnie są caly czas skurczone, stały przykurcz, czego wynikiem jest wysokie cisnienie płynu celomatycznego, jest to hydroszkielet, drabinkowy układ nerwowy, sa parzyste zwoje nadprzełykowe zwane mózgiem, połączone sa obrączka okołoprzełykową ze zwojami podprzełykowymi, od nich do tyłu ciała ida pnie nerwowe, na pniach i w każdym segmencie jest para zwojów połączonych poprzecznymi połaczeniami, komisurami, podłuzne połacznia między zwojami to konektywy. Właściwy układ drabinkowy jest w czasie rozwoju zarodkowego, u dorosłych komisury skracaja się, powstaje brzuszny lancuszek nerwowy. mózg pierścienic ma 2 odcinki, 1 protocerebrum, 2 deuterocerebrum, w mozgu są ciała grzybkowate o kształcie grzybków, pełnia funkcje ośrodków kojarzeniowych, dżdżownice mają pamięć, uczą się, są liczne narządy zmysłów, dotyk, receptory świetlne, chemiczne, jama ciała to celoma wypelniona plynem, ma nablonek perytonealny, rodzaje nabłonków: otrzewna ścienna (somatopleura)pod ścianą ciała, otrzewna trzewna  (splachopleura) otacza jelito, krezki jelitowe, grzbietowa i brzuszna zawierają układ pokarmowy, w jamie ciała sa duoseptimenty oddzielają segmenty od siebie, celomodukty łączą celomę ze środowiskiem, otrzewne i krezki sa u wszzystkich, duoseptimenty u pierścienic, celomodukty u wieloszczetów, w celomie są nieliczne komórki magazynujące substancje zapasowe i produkty metabolizmu, u wieloszczetów celoma kontaktuje sie ze środowiskiem celomoduktami. U reszty celoma kontaktuje się narządami wydalniczymi, układ pokarmowy to kompletnie drożne jelito, to rura przebijająca diseptimenty na całej dlugości, jest otoczone mięśniówką dającą ruchy perystaltyczne, przesuwające pokarm w jelicie, jelito przednie i tylne wyściela oskórek, w przednim jest silnie umięśniona gardziel, może być wysuwana na zewnątrz, jej oskórek tworzy wiele ząbków, gardziel przechodzi w przełyk, do niego idą gruczoły slinowe, pijawki wydzielaja tam hirudinę zapobiegającą krzepnięciu krwi, magazynują ją w jelicie na zapas, środkowe u skąposzczetów tworzy fald typhlosolis, zwiększający pow. jelita. Trawienie tylko zewnączkomorkowe.
Oddychanie, wodne skąposzczety i wieloszczety oddychają skrzelami, są na parapodiach lub powłokach, Skrzela to cienkościenne wyrostki oskórka, wewnątrz nich sa naczynia krwionosne, pierścienice oddychaja całą powierzchnia ciała.
Układ krążenia zamkniety, rozwija się w szczelinach blastocelu, brak serca, są 2 długie naczynia krwionosne, grzbietowe i brzuszne, w każdym segmencie sa poąłczone ze sobą, grzbieotwe jest otoczone mięśniówką, dzieki ktorej krew jest tloczona do przodu ciała, krew to socze i bezbarwne ciałka krwi, barwniki oddechowe rozpuszczone są w osoczu, układ wydalniczy u dorosłych to metanefridia, u wieloszczetów meta lub protonefridia, lub protonefromiksja. Jest para metanefridiów w każdym segmencie, pojedyncze to orzęsiony lejek nefrostom i dlugi kanalik nefridiodukt, który uchodzi na zewnątrz otworem nefridioporem, który jest zawsze w nastepnym segmencie, nefrostom wychwytuje produkty przemiany materii z jamy ciała w kanaliku formowany jest mocz, woda resorbowana z powrotem, protonefromiksja sa zrobione z celomoduktów zakończonych lejkiem, na jego zewnętrznej ścianie jest pek protonefridiów. Uchodzą do nefromoduktu, uchodzi do celomoduktu, to protonefrydia. Układ wydalniczy wspomagają komórki chloragogenowe pochodzące z nabłonka perytonealnego, magazynuja zbędne metabolity, gdy nie sa usuwane, u wieloszczetów w domkach.
Układ rozrodczy, rozmnażanie płciowe, lub bezpłciowe przez podział poprzeczny, pączkowanie lub rozmnażanie epitokiczne, wieloszczety są rozdzielnopłciowe, skąposzczety i pijawki to obojnaki, gonady są z nablonka perytonealnego, zwykle na diseptimentach, gonady nie wydostają się na zewnątrz tylko do celomy, potem na zewnątrz przez peknięcie ściany ciała lub przez celomodukty, nefrimodukty lub oderwanie się tych segmentów i produkcja nowych, nie ma dróg wyprowadzających gonady, epitokiczne polega na oderwaniu segmentów epitokicznych i produkowaniu nowych, wiele pierścienic tak sie rozmnaża, bruzdkowanie spiralne, jest larwa trochofora, ma kulisty kształt prowadzi planktonowy tryb życia, w płąszczyźnie równikowej ma 2 rzędy rzęsek, protoch i neutroch, wokół odbytu jest pasmo rzęsek paratroch, jest tam też protonefridium i zalązek mezodermy z teloblastem, dzieli się na epidermę, u góry jest szczytowy pek rzęsek, otwór gębowy z neutrochem, na górze jest płytka apikalna, powstaje z niej mózg, episfera to warstwa górna, hyposfera dolna. Jelito przednie, środkowe i tylne, komrki pramezodermalne dziela się intensywnie i tworzą prązki mezodermalne, tworzą sie po 2 worki celomatyczne, zmieniają sie w segmenty, episfera w 1, hyposfera w 2, reszta tworzy się dzieki woreczkom.
Typ sikwiaki Sipuncula 300 gat. wszystkich, zyja w morzach zagrzebane w mule lub piasku, dł ciała do 20 cm, niesegmentowane ciało ma ryjek i tułów, jama ciała to celoma, układ wydalniczy to metanefridia, bruzdkowanie spiralne, w rozwoju jest larwa trochofora, są spokrewnione z pierścienicami, oddzieliły isę od nich przed powstaniem segmentacji.
Typ długoryjkowce, szczetnice Echiura 150 znanych gat, wszystkie morskie, zagrzebane w mule lub w piasku, jest bardzo długi ryjek i tułów, przednia częśc ryjka jest rozwidlona. Ryjek może zwijać sie w rynienke, pokarm slizga sie po niej do otworu gębowego, jama ciała to cleoma, zamknięty układ krązenia, spiralne bruzdkowanie, w rozwoju jest larwa trochofora, epigenetyczna determinacja płci, zal. od położenia, trochofory mogą zmienić się w samca lub samicę, zwykle staje sie samicą, jesli larwa trafi na ryjek samicy to pod wplywem jej feromonów staje sie samcem, pod wpływem feromonów jest redukcja narzadów wewnetrznych samca, zanika otwór gębowy, odbytowy, naskórek pokrywa sie rzęskami, rozwijają sie jądra, samiec trafia do worków analnych samicy, tam trwa do końcazycia, odżywia sie jej kosztem, odzywia się osmotycznie, robi plemniki i zpaladnia ją.
Rurkoczłkowce Vestimentifera rozdzielił się na 2 typy niedrożnoczułkowce  Vestimentifera i drożnorurkowce  Pogonophora. Żyja w domkach, rurkach, droznoczulkowce mają rurkę na obu końcach, niedroznoczulkowce na 1. Odkryto je w 1900 r. znamy 140 gat. zyja w pełno slonych morzach na dużych głębokosciach z dnem rowów oceanicznych włącznie, do 1000 m głebokości, prowadzą osiadły tryb życia, żyja pojedynczo w rurkach w kształcie rurek, drożnorurkowce zyja w wodach chlodnych, niedroznorurkowce w poblizu gorących źródeł siarkowych wytryskujących na dnie morza (kominy hydrotermalne), ciało wydłuzone do 3 m dł. i 3 cm szerokosci. drożnoczułkowce mają 4 częsci: prosoma, mezosoma, metasoma, opistosoma, prosoma to krótki fałd z czułkami, jest ich do 2000, mezosoma jest krótka, cylindryczna, najdłuższa jest metasoma, opistosoma jest krótka, segmentowana, zakotwicza ciało w domku. niedroznoczułkowce mają 5 częsci, jest jeszcze opturakulum to fałd leżacy u podstawy czułków. Budowa wewnętrzna nie ma układu oddechowego i pokarmowego, jama ciała to celoma podzielona poprzecznymi segmentami na odcinki, w prosomie jest proceloma, w mezo mezoceloma, w meta metaceloma, opistosoma ma tyle odcinków celomy ile segmentów, w opturaculum nie ma celomy, nie ma otworu gębowego i odbytowego, substancje organiczne np. aminokwasy idą przez jame ciała na zasadzie pinocytozy, trawienie wewnatrzkomórkowe, niedrożnorurkowce mają tkannke trofosomalmą zbakteriami endosymbiotycznymi, one chemosyntetycznie zmieniaja pobrane związki siarki w substancje organiczne, oddychaja całą pow. ciała, układ krążenia zamkniety, hemoglobina jest w ciałkach krwi, osoczu i płynie celomatycznym, wysokie stężenie hemoglobiny to zabezpieczenie przed wahaniami stęzenia tlenu w środowisku, sąlbo poznane wydalanie, rozmnażanie płciowe, są rozdzielnopłciowe, slabo poznany rozwój zarodkowy. Duże zdolności do regeneracji, najdłużej żyjące zwierzęta, mogą zyć nawet pół mln lat.

Szkarłupnie Echinodermata to wodne zwierzęta, najlepiej zorganizowane bezkręgowce, układ ambulakralny o funkcji czuciowej, ruchowej i wydalniczej, należą do wtóroustych Deuterostomia, nie maja głowy, otwór gębowy jest bo brzusznej stronie ciała, jest wodny układ ruchu, systme nóżek ambulakralnych, których jest wiele. Larwa to trochofora. Wspólne cechy wtóroustych, pragęba gastruli przekształca sie w odbyt, otwó gębowy powstaje wtórnie na przeciwnym biegunie ciała, jest bruzdkowanie promiensite zdeterminowane, gastrulacja przez inwaginację, wszystkie szkarłupnie sa w morzu, sa osiadłę lub wolnozyjące, 7000 przetrtwało do dziś, 13000 wymarło, zwykle symetria 5-promienista, są 5-ramienne lun wielokrotniśc 5, u dorosłych to cecha wtórna, larwy sa dwuboczne, symetrię promienista wymusza osiadły tryb życia, brak odcinka głowowego,   jest układ wodny, ambulakralny, wapienny szkielet wewnętrzny, sa jadalne, mają znaczenie w morskich biocenozach, jedza koralowce, sa odporne na ich jad, padlinożerne oczyszczaja morza, niszczą rafy koralowe, sa skałotwórcze, znaczenie w badanich embriologicznych. Są tu:

Rozgwiazdy Asteroidea mają 2000 gat, prowadzą przydenny tryb żcyia, rozgwiazda pełza po dnie, sa drapieżnikami, ciało spłąszczone grzbieto-brzusznie, ma tarczę i ramiona, tarcza jest pomiędzy ramionami, jest ich 5 lub więcej, ramiona zwężaja sie ku końcowi, jest rózny stosunek tarczy do ramion, ciało szkarłupni ma strone oralną (ustną) i aboralną (przeciwustną), ustna ma otwór gębowy i bruzdy w ramionach, w bruzdach są nóżki ambulakralne, po przeciwustnej stronie są odbyt, ujścia narządów rozrodczych, płytka sitowa. Oś tworząca otwór gebowy i odbytowy to os oralno-aboralna, ma rózna długość, wężowidła, rozgwiazdy i liliowce maja krótką, kolonie też, strzykwy maja długą, jezowce równą średnicy ciała. Ciało pokrywaja kolce wapienne, niektóre maja rózki wapienne, narządy wewnętrzne sa połzozone radialnie w osi ramion lub interradialnie, między ramionami, ściana ciała to orzęsiony naskórek z wastwą tk. łącznej robiącej szkielet wapienny, sa mięśnie okrężne i nabłonek perytonealny, szkielet wapienny tworza płytki, zmieniaja sie w inne twory pelicelaria, które chwytaja drobny pokarm, przeciwustna storna ma płytkę sitową madrytorową, ma wiele otwóków. Jama ciała to obszerna celoma wysielona nabłonkiem peryotalnym, płyn celomatyczny wypełnia celome ma skłąd podobny do wody morskiej, układ nerwowy nie ma zwojów. Ma promienista budowe i 3 częściektonauralnąhyponeuralna i endoneuralną, każda ma piercień i odchodzące od niego promieniście pnie, części łączy sieć neuronów, narządy zmysłów są słabo rozwinięte, sa prymitywne oczka, informują o natężeniu światła, pierwotne komórki zmysłowe w naskórku. Układ pokarmowy to otwór gębowy, krótki przelyk, obszerny żoładek, krótkie jelito tylne zakończone otworem odbytowym, po str. przeciwustnej zołądek ma 2 częsci duża oralną i spłąszczoną, mniejsza aboralną, któa ma 5 uchyłków wrastających do ramion, gdzie rozdzielaja sie na 2 gałęzie, każda ma gruczoły wydzielające enzymy trawienne, tam trawiony pokarm jest magazynowany, węzowidła nie maja jelita tylnego i odbytu. Jezowce mają w jamie gębowej aparat zujący z płytek wapiennych i mięśni, jest on ruchomy. Układ oddechowy to skrzela skórne, cienkoscienne uwypuklenia ścian ciała, do nich wchodzi celoma, wymiana gazowa jest przez nóżki amburaklarne, układ wodny, ambulakralny ma promienista symetrie, wypełnia go płyn podobny w skłądzie do celomatycznego, który kontaktuje się ze środowiskiem, płytka sitowa ma otwórki, którymi woda wpływa pod płytką jest ampula, to zbiornik wody, do niej wchodzi kanał kamienny połaczony z kanałem okręznym, od niego odchodza kanały boczne do ramion, maja odgałąezienia zakończone banieczkami (ampułkami), z banieczek wyrastają nózki ambulakralne. Banieczki wychodza na zewnątrz przez otworki w płytkach wapiennych, od kanału okrężnego odchodza kieszenie Tudermana, tam powst. amebocyty, w kanale okrężnym sa pęcherze Poliego magazynujące płyn, ampułka i nózka otaczają mięśnie, ich skurcz przesuwa wodę do środka nozka sie rusza bo woda sie rusza, cecha synapomorficzna. Układ hemalny ma zatoki i kanały ograniczone nabłonkiem perytonnealnym, sa tu 2 lub 3 kanały okrężne, oralny, aoralny i gastralny, oralny otacza przełyk, gastralny zółądek, aboralny jelito tylne, kanały łączy zatoka osiowa otaczająca kanał kamienny układu wodnego, zatoka osiowa ma gruczoł osiowy robiący celomocyty. Od kanałów okrężnych ida odgałęzienia, od oralnego do ramion, gastralnego do pokarmowego, aboralnego do gonad, układ wypełnia płyn podobny do celomatycznego, przenosi substancje z układu pokarmowegodo narządów, układ wydalniczy do komórki ameboidalne płynu celomatycznego, wychwytuja produkty przemiany materii i usuwają na zewnątrz nóżkami ambulakralnymi, skrzelami też, część produktów jest magazynowana w scianie ciała, układ rozrodczy to 5 par gonad po stronie aboralnej, gonady sa tez miedzy ramionami, w okresie rozrodczym rozrastają się i wrastają do ramion, rozgwiazdy sa rozdzielnopłciowe, bruzdkowanie cąlkowite promieniste, są larwy z symetria dwuboczna, zyja w planktonie, to witelaria, liliowce i rozgwiazdy maja dwuręsce bipinnaria bez ramion i ramiennicę brachiolarię, węzowidła opchiopluteriusa, jezowce auricularię doliolarię. Duża zdolnośc do regeneracji, odtwarzają całe ramiona, cały organizm może powstać z 1/5 częsci tarczy, są tu rozgwiazdy Asteroidea, mają 5 lub więcej ramion, węzowidła Ophiuroidea, jezowce Echinoidea, liliowce Crinoidea, mają łodygę przytwierdzającą je do podłoża, kielich z otworem gębowym, odbytowym i narzadami oraz ramiona, 5 rozgaęłzionych ramion, odbyt jest na rurce odbytowej lub obok otworu gębowego, ogórki morskie, strzykwy Holothuroidea, w razie zagrożenia wyrzucają w strone drapieznika swoje narządy, jest to ewiceracja i reszta ucieka i je odbudowuje.

Jezowce mają kuliste ciało pokryte od zewnątrz kolcami, układ szczękowy to latarnia morska Latarnia Arystotelesa, obejmuje cały układ pokarmowy i otwór gębowy, wyrastają ząbki slużace do rozdrabniania pokarmu, ciało ma guzki, kolce i szcyzpczyki z węglanem wapnia. Rozgwiazdy maj zwykle 5 ramion i tarczę.

Węzowidzła maja tarcze i 5 lepiej wyodrębnionych ramon.

Typ: mięczaki Mollusca
Gromada tarczonogi Caudofoveata
-bezpłytkowce Aplacophora
-jednopłytkowce Monoplacophora
-brzuchonogi Gastropoda
Podgromada przodoskrzelne Prosobranchia
-tyłoskrzelne Opisthobranchia
-płucodyszne Pulmonata
Podgromada małże Bivalvia
-łódkonogi Scaphopoda
-głowonogi Cephalopoda
Podgromaga łodziki Nautilida
-płaszczozorsłe Coleoidea
Rząd dziesierciornice Decapodiformes
-osmiornice Octopoda
Mięczaki to drugi co do wielkości typ zwierząt, 130000 gat. zyjących i 60000 wymarłych, w Polsce 250 gat. są formy mikroskopijne i do 30 m dł. Największe sa głowonogi, pierwsze muszle pojawiły sie w kambrze, mięczaki na początku żyły w morzach, teraz są w wodach slodkich, słonych i na lądzie, są formy osiadłe, wolno zyjące, pasożyty, komensale, są na calym swiecie, żyja gromadnie, znaczenie dla przyrody, muszle tworzą skamieliny, znaczenie przewodnie, służą do okreslenia wieku skał, mają miękkie, symetryczne dwubocznie ciała, ślimaki sa wtórnie asymetryczne, są 2 typy budowy: ciało wydłuzone w osi przednio tylnej z otworem gębowym z przodu, z tyłu odbytowym to bezpłytkowce i płytkowce: małze, tarczkonogi, wielopłytkowce, 2 typ to ciało wydłuzone w osi grzbietobrzusznej i skręcone, odbyt jest z przodu, to brzuchonogi, łudkonogi, głowonogi, mają nogę do poruszania się, jelito ma kształt litery W. Ciało ma 3 odcinki głowę, worek trzewiowy i nogę, głowa jest dobrze wykształcona u brzucho i glowonogów, są narządy zmysłów i otwór gębowy, w głowie jest centralny układ nerwowy, worek mają wszystkie mięczaki po grzbietowej stronie ciała, są w nim narządy wewnętrzne, ściana worka rozrasta się nierównomiernie, po stronie grzbietowej rozrastają sie bardziej, tworzy się fałd zwany płaszczem, swisa ku dołowi, między plaszczem a ścianą ciała jest jama płaszczowa, tu wchodza narządy wydalnicze, rozrodcze i układ pokarmowy. W środku sa nrządy oddechowe, większośc ma płaszcz pokryty muszlą, robią ją gruczoły leżące na brzegu płaszcza, muszla to szkielet zewnętrzny, otacza całe ciało lub jest zredukowana calkowicie lub częściowo, noga ma funkcję lokomotoryczną, jest silnie umięniona, głowonogi maja ja zred do lejka. Hipoteczny przodek był wydłuzony w osi przodo-tylnej, miał pojedynczą muszlę, był mały, dwubocznie symetryczny, żył w prekambrze w morzu, jednopłytkowce sa dzis najbardziej do niego zblizone, miał słabo wyodrębniona głowę, długie, poskręcane jelito, skrzela, była głowa, worek i noga. Muszla jest z konchioliny, substancji org. i węglanu wapnia, w srodku jest ostracum z kalcytu z wykrystalizowanego CaCO3, warstwa porcelanowa ma płynna postać CaCO3, w środku jest warstwa perłowa hypostracum z CaCO3 wykrystalizowanego w postaci cienkich blaszek, tarczonogi nie maja muszli, płaszcz ma hitynowy oskórek z wapiennymi igłami, bezpłytkowce nie maja muszli, jednopłytkowce maja pojedynczą, delikatna muszlę, wielopłytkowce mają muszle z kilku, zwykle 8 plytek, płytki są w 1 rzędzie, brzuchonogi maja pojedyncza muszlę lub wtórny brak muszli, małże mają muszlę dwuklapową, łudkonogi maja muszlę w postaci delikatnej, otwartej z obu stron rurki, łodziki mają kilkukomorową muszlę, maja CaCO3 brak konchioliny, płaszczozorsłe maja muszlę zred. do wapiennej płytki-ossepium lub hitynowej płytki, zalezy od gatunku, płytki są obrosnięte płaszczem, głowonogi maja szkielet wewnetrzny, jako chrzęstną puszke otaczającą centralny układ nerwowy, ściana ciała mieczaków to jednowartswowy naskórek, tkanka łączna i mięśnie, jest to wór powłokowy, komórki naskórka oprócz tych pokrytych muszlą są orzęsione, w naskórku sa gruczoły sluzowe, na brzegu płaszcza są komórki wydzielające budulec muszli, wszystkie mięśnie ściany ciałą to mięśnie gładkie, wór powłokowy ma różną grubość w różnych miejscach-ściana worka trzewiowego jest cienka, nogi grube, worek trzewiowy ma mało mięsni, noga bardzo dużo, jama ciała to blastocel wypełniony tkanka łączną, są w niej liczne szczeliny, tu wlewa sie krew z układu krążenia, to hemocel, celoma tworzy światło gonad, narządów wydalniczych i osierdzia (worka okołosercowego), blastocel i celoma nie sa połączone, układ nerwowy jest róznie wykształcony, większośc ma parzyste zwoje głowowe, nożne, trzewiowe i płaszczowe, zwoje łączą spoidła, głowonogi maja je otoczone chrzęstną puszką umiejscowione w okolicach przełyku, brzuchonogi w czasie rozwoju mają streptoneurię lub chiastoneurię, zw z asymetryczną budową ciała i skręceniem wora trzewiowego i narządów wewnętrznych-torsją. Streptoneuria polega na ósemkowatym skrzyzowaniu pary spoideł nerwowych łączących zwoje płaszczowe i trzewiowe, prawe spoidło przemieszcza sie w nad jelito na lewą strone, lewe pod jelito w prawą strone, narządy zmysłów to oczy, czułki, statocysty, ostedia, oczy są róznie rozmieszczone, małże mają na brzegu płaszcza, wielopłytkowce po grzbietowej stronie worka trzewiowego, brzucho i głowonogi na gowie, najdoskonalej wykształcone u bezkręgowców oczy sa u glowonogów, jest pęcherzyk z soczewka, wewnątrz analogiczna budowa do oczu kręgowców i takie samo funkcjonowanie, kompletny, drożny układ pokarmowy, jelito z 3 odcinków, orzęsiony nabłonek je wysciela, przednie ma jame gębową z narżadami rozdrabniającymi pokarm-tarką lub szczękami, filtratory małże ich nie mają, tarka ma skomplikowaną budowę, jest mięśniowy, ruchomy fałd, języczek, pokryty jest hityną, tarka ma ząbki z hityną, zabki sa twarde, nasycone solami żelaza i krzemu, ścierają się, ale są robione nowe, z tyłu są komórki żębotwórcze, jelito środkowe tworzy uchyłek-gruczoł trzustkowo-wątrobowy, na całej długości jest umięśnione, każdy gatunek ma inna tarczkę, układ krążenia otwarty, serce po grzbietowej stronie worka trzewiowego, ma komorę, jeden lub kilka przedsionków, otacza je worek okołosercowy-osierdzie, krew płynie z serca do aorty, z niej do szczelin blastocelu, opłukuje narządy oddechowe i żyłami wraca do serca, krew ma osocze i bezbarwne ciałka krwi, hemocyjanina to barwnik oddechowy, jest rozpuszczony w osoczu. układ oddechowy: formy wodne maja skrzela, lądowe jame płucna, jest to jama płaszczowa, jej sciany są silnie ukrwione, skrzela sa róznie wykształcone, niektóre gat. maja je wysuniete z jamy płaszczowej, nie sa osłonięte to część osiowa i jej wyrostki, w środku sa naczynia krwionosne, skrzela wtórne to uwypuklenia w sciankie ciała u innych gat. Układ wydalniczy metanefrudialny, parzyste metanefridia jako nerki, rowmnażanie płciowe, sa formy obojnacze i rodzielnopłciowe, jeden gat. zaleznie gdzie zyje ma obie formy, obojnaki maja skomplikowane gonady, bruzdkowanie całkowite spiralne u głowonogów częsciowe tarczkowe, jest larwa podobna do trochofory, brak segmentacji celomy w rozwoju, trochofora rozwija sie w postać dorosłą lub żeglarka-weligera, ma żagielek, lądowe nie mają larwy, jest w śroku osłon jajowych, głowonogi tez nie maja larwy.

Rząd chrząszcze Coleoptera
Podrząd chrząszcze wielożerne Polyphaga
Rodzina biedronkowate Coccinellidae
Rodzaj Coccinella
Biedronki w Polsce jest 76 gatunków, na świecie 4000, jedzą mszyce, dzięki czemu przyczyniają sie do walki z nimi, rozmnażaja się 2 razy w roku. Osobniki dorosłe zimuja w Polsce gromadząc się w załamkach budynków, skał, pod korą drzew, pod glebą itd. w tym celu gromadzą sie stadami, teraz już zaczynają sie gromadzić. Występują na łakach, polach, w ogrodach, lasach, przydrożach, na działkach i w mieście. Wiosną składają żółte, owalne jaja na spodzie liści lub na korze drzew, wolnożyjące, miękkie, podłużne larwy w kolorze dorosłych osobników poluja na mniejsze owady. Przed przepoczwarzeniem przyczepiają się odwłokiem do podłoża. Złapane wydają stawami odnóży żółtą hemolinfę o charakterystycznym zapachu, hemolimfa jest trująca dla innych owadów, nasze mają niegroźną dla ludzi. Ciało jest podzielone na głowę, tułów, na którym sa 2 pary skrzydeł, lotne błoniaste i okrywające skórzaste okrywy i odwłok. Szeroka głowa ma toporkowate głaszczki.  Układ krążenia otwarty, od serca odchodzą naczynia krwionośne, z których krew wylewa sie do jam ciała otworkami, ostiami. Oddychanie odbywa sie przy pomocy tchawek położonych na odnóżach, są to rozgałęzione uwypuklenia hitynowego pancerzyka zakończone miękkim nabłonkiem, ukła dwydalniczy to cewki Malpighiego. Ośrodkowy układ nerwowy składa się z pary zwojów głowowych, obrączki okołoprzełykowej, pary zwojów pod i nadprzełykowych i dwóch pni nerwowych biegnących po brzusznej stronie ciała, nerwy tworzące osiowy układ nerwowy odchodża od zwojów. Rozdzielnopłciowe, zlożony rozwój, z jajem, larwą, poczwarką i imago. głowa z 6 segmentów ma oczy zlozone z omatidiów, tułów ma 3 segmenty, 3 pary odnózy, 2 pary skrzydeł, odwłok ma w środku narządy wewnętrzne, samce maja narząt kopulacyjny, samice pokładełko, odnóża kroczne, czyli przystosowane do chodzenia, gryzący aparat gębowy.
Biedronki zwane sa też bożymi krówkami, najpopularniejsze u nas to:
Biedronka dwukropka Adalia bipunctata głowa i tułów czarne z 2 symetrycznymi białymi plamami, czerwone skrzydła, każde z czarną kropką, odmiana czarna ma czarne skrzydła i czerwone kropki.
Biedronka pięciokropka Coccinella septempunctata czarna głowa i tułów w biało-kremowe plamy, skrzydła mają po 5 plm każde są czerwone w czarne kropki lub odwrotnie, plamy i skrzydła mogą być pomarańczowe.
Coccinella magnifica czarna głowa, czerwone pokrywy w po 4 czarne kropki.
Biedronka pięciokropka Coccinella quinquepunctata czarny tułów, czerwone pokrywy mające łącznie 5 czarnych kropek, na tułowiu po bokach 2 zółte, podłuzne plamy.
Biedroneczka łąkowa Coccinula quatuordecimpustulata czarne skrzydła w różowe lub żółte plamy, tułów czarny z żółtym lub ózwym pasem u nasady.
Biedronka siedmiokropka Coccinella septempunctata najpospolitsza w Europie, pokrywy skrzydeł czerwone z 7 czarnymi kropkami, 2 białe plamy u nasady pokryw, czarny tułów i głowa.
Przedstawiciele wybranych innych rodzajów:
Biedronka mączniakówka Thea vigintiduopunctata żółte ciało, na tułówiu i skrzydłach czarne, nieregularne kropki.
Biedronka oszatka Anatis ocellata największa, 9-milimetrowa biedronka w Polsce, czarna głowa i tułów, który ma białe plamy, czerwone skrzydła z czarnymi plamami z kremową obwódką.
Trzcinówka Anisostica novemdecimpunctata tułów i pokrywy pomrarańczowe w czarne, nieregularne plamy.
Aphidecta obliterata pomarańczowy tułów z czarnymi pasami schodzącymi w literę M, brązowe pokrywy w ciemniejsze, poprzeczne pasy.
Gielas dziesięcioplamek Calvia decemguttata tułów i pokrywy pomarańczowe w białe plamy na tułowiu i po 5 kropek na pokrywie.
Gielas czternastoplamek Calvia quatourdecimguttata tułów i pokrywy brązowopomarańczowe, pokrywy w białe kropki.
Okrajka dwuplamka Chilocorus bipustulatus ciemny tułów i pokrywy, czerwone plamy na pokrywach, jedna podłużna z lana z 2, druga okrągła, obie w linii poprzecznej.
Okrajka okrągłoplamka Chilocorus renipustulatus czarne głowa, tułów i pokrywy, po 1 okrągłej, czerwonej, okrągłej plamce na okrywach.
Gałecznik czteroplamek Exochomus quadripustulatus głowa i tułów czarne, 4 czerwone plamy na pokrywach, przednie w kształcie półksięzyców, tylne okrągłe.
Pokropka Halyzia sedemciguttata pomarańczowa, tułów i głowa w żółte plamy, pokrywy w duzo białych kropek.
Biedronka arlekin, azjatka Harmonia axyridis czarne ciało, 2 symetryczne żółte plamy na tułowiu, 2 symetryczne, ciemnożółte oka z czarnymi plamami na pokrywach, inwazyjna.
Harmonia quadripunctata tułów i głowa żółte w czarne plamy, czerwone, żółto obrzeżone pokrywy w czarne i żółte plamy.
Czerwonka trzynastokropka Hippodamia tredemcipunctata żółta głowa i tułów w czarne, duże plamy, 1 duża na głowie i tułowiu, okrywy czerwone w czarne kropki.
Hippodamia variegata głowa i tułów białe z czarną plmą, ta na tułowiu rozgałęzia się do góry na 4, pokrywy czerwonopomarańczowe w czarne plamki.
Bledniczka Myzia oblongoguttata głowa i tułów w czerwonopomarańczowobrązowe plamy z białymi plamami po bokach, pokrywy czerwonobrazowe w białe podłużne plamy.
Platynapsis luteorubra czarne ciało, 4 czerwone, okrągłe plamki na pokrywach.
Wrzeciążka Propylea quatuordecimpunctata, ciało żółte w czarne plamy, 1 duża na głowie, na odwłoku rozgałęzia się ku górze na 4 części, na pokrywach wiele czarnych podłużnych plamek.
Kroszela Psyllobora vigintiduopunctata ciało pomarańczowożółte w czarne kropeczki na głowie, tułowiu i odwłoku.
Scymmus ferrungatus głowa i t€łów brązowe, pokrywy czarne z włoskami.
Scymmus frontalis czarne ciało, 2 brazowe plamy na tułówiu i 4 okrągłe, brązowe plamki na pokrywach.
Owełnica lucernianka Subcoccinella vigintiquatuorpunctata głowa i tułów brązowe w ciemniejsze plamki, pokrywy czerwonobrązowe w ciemnobrązowe plamy zlane w gruzełkowate, poprzeczne pasy.
Tytthaspis sedemcipunctata kremowożółte ciało, jedna duża, zlana plama na tułowiu z żółtą plamką w środku i 2 czarne po bokach, żółte skrzydła, czarno otoczone, mają czarne plamki, z boku zlewaja się w podłużną plamkę.
Ceratomegilla notata czarnokremowe głowa i tółów, pomarańczowe pokrywy z 11 kropeczkami.
I wiele inncyh

Grudnik, gwiazda betlejemska, świerk to rosliny, które wielu z nas kupuje na Boże Narodzenie, podpowiem co zrobić, żeby przetrwały dłużej.
Grudnik, kaktus bożonarodzeniowy, Schlumbergera ozdobna Schlumbergera truncata ma członowane, ciemnozielone, spłąszczone łodygi, na węższych kątach są liście zredukowane do cierni, na szczytach specjalnych pędów-aureoli w grudniu wypuszcza wrzecionowate pąki, które zakwitają w piekne, trąbkowate kwiaty, są długie, składają się z kilku koron nałożonych jedna na drugą, z korony wystają żółte pręciki i fioletowo uplamiony słupek, kwiaty moga być rózowe, purpurowe, czerwone i białe, potrzebuje silnego, rozproszonego światła, dobrze rośnie w temp. 18-20 st.C, od sierpnia do października potrzebuje temp. 12-15 st. C, nie może spaść poniżej 10 st. Potrzebuje średnio przepuszczalnej ziemi, w czasie kwitnienia podlewamy co 3-4 tygodnie, rozmnażająć grudnika odrywamy człony pędu i stawiamy w wilgotnym piasku lub piasku z torfem, po zakupie grudnika trzeba go przesadzić do większej doniczki i zostawić w jednym miejscu, ciepłym i jasnym żeby się przyzwyczaił, inaczej może stracić pąki.
Gwiazda betlejemska, poisencja, wilczomlecz nadobny Euphorbia pulcherrima ma jajowate, zwężające się ku końcowi liście, szczytowe liście podkwiatostanowe-podsadki zebrane są w rozetę, mogą być czerwone, białe, kremowe, drobne, żółe kwiaty jednopłciowe, męskie mają 1 pręcik, żeńskie 1 słupek, kwiaty zebrane w cyjatium-kwiat żeński otoczony męskimi kwiatami, kwiatostan przypomina okwiat, potrzebuje dobrego, rozproszonego oświetlenia, temp. 18-21 st. źle znosi temp poniżej 12 st. trzebają nawozić co 3 tygodnie, podlewać ale nadmiar wody zlewać, gdy roślina się napije, ukorzenia się w torfowej ziemi, do czasu wypuszczenia korzeni trzeba ja wtedy zraszać.
Tak samo trzeba zraszać stroiki z żywej choiny.
Świerk pospolity Picea abies brązowa kora, krótkie, ostre, ciemnozielone igły, długie, zwisające szyszki, najpierw zielone, potem brązowe, płytki, rozległy system korzeniowy, potrzebuje światła, wilgotnej, próchniczej gleby, wrażliwy na zanieczyszczenia np. dym tytoniowy, ale dobrze znosi tak wysokie jak niskie temperatury.
Świerk kłujący Picea punges stozkowata korona, średnio długie, srebrnozielone szpilki, szparki tworzą smugę na ich powierzchni, szyszki brazowe i miękkie, głęboki system korzeniowy, potrzebuje jasnego stanowiska np. przy oknie, potrzebuje dużej doniczki, musi mieć podłoże próchnicze, wilgotne, trzeba go często podlewać.
Jodła pospolita Abies alba białoszara kora, igły długie, zaokrąglone, jasnozielone, palowy system korzeniowy, cylindryczne, brązowe szyszki, lubi cień, trzymać z daleka od okien, częśte podlewanie, wilgotne powietrze, trzeba je nawilżać wpokoju, gdzie stoi.
Sosna zwyczajna Pinus sylvestris długie, ostre szpilki, brązowa kora, brązowe, owalne, szerokie szyszki, rodzaj gleby jest jej praktycznie obojętny, dobrze znosi suszę i niskie temperatury.
Iglaki w doniczkach mają pewną zaletę-wiosną można je posadzić w ogrodzie lub na podwórku, potrzebują podobnych wymagań glebowych jakie opisałam wcześniej.
Najlepiej doniczki z iglakami trzymać na zewnątrz: na balkonie, tarasie, werandzie, podwórku, jeśli temp. spada pon. 0 st. C trzeba zapezpieczyć doniczkę przed zimnem specjalnymi tkaninami dostępnymi w sklepie ogrodniczym lub słomą. Doniczki wstawiamy do domu na same Święta, wiosną mozna posadzić je w ogródku lub na podwórku, ważne żeby ich nie wyrzucać, pozwólmy im żyć, one odwdzięczą się fotosyntezą i pięknym, zapachem. Nasiona stanowią też pokarm dla ptakó np. krzywodziobów swierkowego, sosnowego i modrzewiowego. Z gałązek iglaków można zrobić też stroiki, możemy spleść z nich wianki i wpleść w nie ususzone gałązki jarzębiny, wkleic orzechy i jabłka, w środku wianuszka można postawić świece, takie stroiki trzeba skrapiać wodą inaczej szybko uschną i stracą igły, najlepiej robić je tuż przed świętami, można też zrobić z nich bukiety, wtedy trzymają się dłużej, można na nich zawiesić małe bombki, rajskie jabłuszka, małe orzechy i gałązki jarzębiny, te ozdoby można też powiesić na dużych choinkach, tu można użyć dużych jabłek, pierniczkowych figurek aniołków, mikołajów, domków, kościółków, zależy od foremek. Jako łańcucha mozna użyć nawleczonych na nitkę owoców jarzębiny, orzechów i rajskich jabłuszek.
Kolejną bożonarodzeniową rośliną jest jemioła, czyli jemioła pospolita Viscum album zielona, rozgałęziona łodyga, podłużne, zaokrąglone, odwrotnie jajowate liście, ulistnienie nakryzzległe, ma przyssawki, którymi podpina się do gospodarza, wytwarza haustoria, którymi podpina się do wiązek przewodzących gospodarza, żółte kwiaty z 4 zrośniętych języczków-okwiat niezróżnicowany, owoce to białe nibyjagody, gąłązki jemioły wieszamy pod sufitem lub na drzwiach, te na drzwiach długo nie przetrwają, te na suficie trzeba spryskiwać wodą z nawozem mineralnym.
Golteria Gaultheria sp. jest wiele gatunków tej rosliny, niksie krzewinki, eliptyczne lub odwrotnie jajowate liście, ulistnienie skrętoległe, brzeg blaszki liściowej piłkowany lub ząbkowany-zależy od gatunku, kwiaty białe, różowe, czerwone, dzwonkowatezebrane w grona, owoce to czerwone, okrągłe torebki, mozna wykorzystac je na stroiki i łańcuchy na choinkę,na Święta kupuje sie w doniczce, wiosną mozna posadzić w ogródku, lubi kwaśne glecy, podłożem w doniczce może byc torf, dobrze znosi suszę i brak światła.