biologia i ochrona przyrody

Drzewa kontaktują się ze sobą przez sieci mikorytyczne, czyli zrastają się korzeniami, które oplecione są zrośniętymi grzybniami grzybów mikorytycznych. Poprzez te sieci drzewa przekazują na duże odległości informacje o zmianach pogody, zagrożeniach jak pożary, szkodnikach atakujących las, kiedy jedno drzewo zaatakuje szkodnik wydziela ono substancje obronne np. toksyczne, przez wiązki przewodzące transportuje je po całym ciele, przez korzenie przekazuje je sąsiednim drzewom i przekazuje je grzybom mikoryzującym, które przekazują je dalej. W ten sposób drzewa wysyłają również sygnał chemiczny do syntezy obronnych substancji, dzięki czemu pozostałe drzewa wytworzą obronne mechanizmy zanim szkodnik przejdzie na nie. Taka reakcja dotyczy też ataku bakterii i chorobotwórczych grzybów. Kiedy reaguje jedno drzewo reaguje cały las. Podobnie prekursory obronnych substancji wysyłają poprzez liście, przez szparki wydobywają się związki chemiczne produkowane przez drzewo, które poczuje zagrożenie, inne drzewa pobierają je szparkami, w drzewie łączą się z odpowiednimi receptorami dając początek reakcji obronnej. Poprzez korzenie i sieci mikorytyczne dorosłe drzewa odżywiają młode siewki i małe drzewka, które rosną wolno bez dostępu do światła-do runa i podszytu dociera mało światła, a potrzebne asymilaty dostają od dorosłych drzew. Często siewki nie przeżyłyby z daleka od dorosłych drzew. Tak samo jak młode drzewka drzewa dokarmiają stare i chore drzewa, które w wyniku znacznego spróchnienia pędów, opadu liści, chlorozy nie są w stanie wytworzyć sobie cukru lub w wyniku uszkodzeń korzeni mają mniej włośników, inne zdrowe drzewa przekazują im wtedy asymilaty i biogeny przez zrosty korzeniowe i sieci mikorytyczne. Kiedy wiatr powali jedno z dorosłych drzew młode drzewka dostają dużo światła, szybko rosną zapełniając lukę, wyginają się do światła, ale są słabsze od drzew, które dorosły dzięki dorosłym drzewom. 100-letni dąb jest jak 25-letni człowiek, są gatunki mogące żyć tysiące lat jak oliwki. Kiedy stare drzewo umiera i próchnieje staje się domem i pożywieniem dla grzybów saprofitycznych, bezkręgowców-krocionogów, żuków, korników, bakterii, które rozkładają do formy mineralnej. Na takim drzewie mogą rosnąc siewki, kiedy nasionko trafi na spróchniałe drzewo zaczyna kiełkować, a drzewo staje się drzewem piastunką, która odżywia jak nawóz siewkę. Takie drzewko wyrosłe na drzewie piastunce jest silne i zdrowe, bo ma dużo materii organicznej i mineralnej dla swojego rozwoju.

Drzewa czasem się zrastają, długo tak funkcjonują, ale zdarza się, że silniejszy okaz odbierze światło i biogeny z gleby słabszego, czasem drzewa rosną splecione, a niektóre gatunki jak oliwka mogą zrastać się w jedno drzewo i tak funkcjonować tysiącleciami. Oliwki są długowieczne, dęby, buki, lipy, graby też, brzozy, wierzby, olchy są krótko żyjące, topole żyją średnio długo.

Drzewo to dom ptaków, bezkręgowców, porostów, mchów, wiewiórek. Liściaste drzewa mają konary ułożone pod lekkim kątem w górę, te konary również rozgałęziają się w ten sposób, by woda z deszczu spadała na liście, z liści spływała na gałązki, z gałązek na większe gałęzie, aż do korzenia, którym spływa do nasady pnia. Korzenie przypominają koronę, rozgałęziają się na coraz mniejsze i cieńsze korzonki zakończone strefą z włośnikami i czapeczką, strefa włośnikowa ma rozmiar korony i sięga w dół i wokół pnia. Woda z deszczu spływa po pniu i wnika w ziemię aż do ryzosfery. Podlewając drzewo warto podlewać glebę na obwodzie korony i zbliżać się do pnia. Iglaki są przystosowane do górskiego klimatu, gdzie jest mało opadów, ale są intensywne, a niska temperatura ogranicza parowanie gleby i zapewnia jej nawilżenie. W czasie deszczu liście ustawiają się tak, by deszcz spadał na nie i spływał po gałązkach. W czasie opadów śniegu gałęzie iglaków składają się zbliżając do pnia jak parasolki, by śnieg ich nie łamał, ale gęste gałęzie ograniczają dostęp deszczu do pnia i korzeni, w górach ziemia jest nawilżona, tak samo jak w strefie tajgi, ale na niżu na niższych szerokościach geograficznych trzeba je podlewać przez całe życie. A deszcz spływa z gałęzi dlatego, że w zimnym klimacie w nocy wilgoć zamarzłaby na gałązkach tworząc okiść, która może je uszkodzić i spowodować zgorzel.

Drzewa zrzucają liście, by wiatr nie dął w nie, by wiatr nie dął w nie i nie przewrócił drzewa, liście działają jak żagle statku, bez liści wiatr owiewa gałęzie, drzewa przed zimą robią zapasy, nie będą asymilować przez kilka miesięcy więc rozkładają na cukier chlorofil, jednym to wystarczy jak brzoza,której liście są żółte, bo widoczny jest chlorofil, inne rozkładają ksantofile zostawiając czerwone i pomarańczowe barwniki jak fikobiliny i karoten jak klony, inne rozkładają wszystkie barwniki jak dęby, im dłużej żyje żyje drzewo, tym więcej barwników rozkłada i więcej cukru gromadzi w korzeniach i pniu, bo te mają większe rozmiary, więcej komórek i więcej potrzebują glukozy. Drzewa o twardym drewnie mające mocne wiązki przewodzące i dużo włókien drzewnych zostawiają liście, bo ogonki utrzymują je nawet po rozłożeniu barwników i wyschnięciu liści. Szparki wodne i włoski wodne chronią drzewa przed zniszczeniem wiązek przewodzących kiedy ziemia rozmarznie, zaczyna się parcie korzeniowe, a nie ma jeszcze liści i transpiracji. Szparkami wodnymi i włoskami rośliny pozbywają się nadmiaru wody-to wiosenny płacz roślin-gutacja.

W naszej strefie klimatycznej zimowy spoczynek roślin trwa do końca grudnia, warunki środowiska powodują, że trwa dłużej. Gdyby wymusić przez odpowiednie oświetlenie i temperaturę całoroczną wegetację drzewo zachorowałoby i uschło. Niektóre młode drzewka mają listki czerwone, do ochrony przed światłem, potem tracą barwnik czerwony, ale niektóre odmiany mają czerwone listki przez całe życie, ale potrzebują większej pielęgnacji, bo maja słabszą fotosyntezę. Drzewa pamiętają wszystko co je spotkało i reagują na to co dzieje się wokół.

Obok wiosennych zawilców są jesienne, to mieszańce wiosennych gatunków, kwitną od lipca do przymrozków, mogą mieć różne kolory, mają 5-krotne talerzykowate kwiaty, cienkie, długie łodyżki. Są odmiany wysokie i niskie rosnące w grupach, lubią przepuszczalne, zasobne w materie organiczną, żyzne gleby, słońce, cień i półcień, przed sadzeniem przekopujemy ziemie z ziemią liściową, spróchniałym obornikiem lub dobrze rozłożonym kompostem, zbyt zbite gleby uniemożliwiają rozwój roślin, trzeba rozcieńczyć je wilgotnym kwaśnym torfem, gleby nie mogą być suche, w strefach mrozoodporności 5 i niższych sadzimy pod płotami i murami, na zimę przykrywamy suchymi liśćmi, wiosna uzupełniamy ściółkę i dajemy nawóz wieloskładnikowy, można użyć mączki kostnej lub rogowej, nawóz mieszamy z górną warstwą gleby i podlewamy zawilce. Regularnie podlewamy i ściółkujemy, ziemia nie może przeschnąć, starsze roślinki podlewamy kiedy ziemia jest sucha. Zawilce nie lubią przesadzania. Późną jesienią lub wczesną wiosną rozmnażamy, wykopujemy korzenie, dzielimy na części, sadzimy poziomo w skrzynkach z mieszanką ziemi liściowej i z dodatkiem piasku, dociskamy, przykrywamy ziemią, zraszamy, w miesiąc się ukorzeniają. Nie rozmnażamy latem i jesienią w czasie wegetacji, kiedy korzenie się wzmacniają. Atakują je mszyce, przędziorki, mączniak rzekomy, plamistość liści zawilca. Lubią towarzystwo krwawników, szczeci, zawilców, brunery, paproci, ciemierników, miodunek, czosnków, penstomonów, paproci, bodziszków, rozchodnika okazałego. Warto uprawiać je z wiosennymi cebulakami, bo kiedy one przekwitają i tracą liście, zawilce zaczynają zdobić ogród, dobrym tłem są dla nich hortensje, dereń biały, trzmielina oskrzydlona, klon palmowy, zawilce są dobre na kwiaty cięte https://www.ogrodowisko.pl/artykuly/488-zawilce-czyli-anemony-nieocenione-byliny-poznego-lata-i-jesieni

Rośliny wysyłają nasionka daleko od siebie, by trafił na odpowiednie warunki, znalazły niespokrewnione okazy dla pyłku i by zdobyć jak największe tereny. Wykorzystują wiatr, wodę i zwierzęta, ich owoce, które są nośnikami nasion mają odpowiednią dla danego sposobu zapylania budowę. Wiatrosiewność, anemochoria to rozsiewanie nasion przez wiatr, owoce brzozy mają 2 skrzydełka, sam owoc to orzeszek otaczający nasionko, skrzydełka są z obu stron owocu, tworzą powierzchnię nośną, dzięki której wiatr przenosi je na duże odległości, do 1 km od brzeziny. Mlecze, mniszki, ostrożnie, osty, pałka, waleriana, wierzbownice mają inny aparat lotny-włoski przytwierdzone do owocu, całość przypomina spadochroniarza na spadochronie, owoc to spadochroniarz, puch kielichowy spadochron, puch opóźnia opadanie, dzięki czemu wiatr niesie je na duże odległości, im wolniejsze spadanie tym dalej leci owoc, długość włosków jest tak dopasowana, by spowolnić spadanie. Czasem przy kontakcie z przeszkodą np. płotem, drzewem puch się odrywa, owoc opada i kiełkuje przy przeszkodzie np. osty z 1 strony płotu. Niektóre owoce mają zamiast kilku włosków trzoneczek, który utrzymuje aparat lotny, trzoneczek ogranicza skutki porywów wiatru, zamiast targać owocem wiatr spokojnie go niesie, taki trzonek ma mniszek lekarski. Inne rośliny wiatrosiewne mają inna strategię, na stepach Ukrainy rosną solanka kolczysta, wietrznik latawiec, łyszczec wiechowaty i sierpnica, są niskie, bardzo rozgałęzione, mają kulisty pokrój, kwitną i asymilują wiosną i latem, pod koniec lata, kiedy jest susza schną, wiatr je łamie, roznosi po stepie i nasiona rozsiewają się wypadając z kwiatów. Rośliny te toczą się po stepie i roznoszą nasiona do samej zimy, solanka kolczysta tworzy 200000 nasion. Skrzydlak olchy, podobnie jak brzozy ma 2 skrzydełka. Wiąz ma 1 skrzydełko otaczające owoc, który jest na jego środku, wiatr przenosi całość. Owoc klonu ma 2 skrzydełka, jedno proste i grube, drugie cienkie i zaokrąglone, wiatr porusza nimi jak śmigłami helikoptera oddalając owoc od drzewa macierzystego. Orzeszki lipy mają 1 skrzydełko nad baldachem, które obraca się przenosząc cały baldach. Nasiona świerku, lipy, sosny tak samo wirują, jest nasionko ze skrzydełkiem, ale rozsiewają się inaczej. Szyszki iglaków otwierają się w kwietniu, kiedy śnieg w dzień rozmarza, w nocy zamarza tworząc śliską powierzchnię lodu, nasionko ślizga się po niej, wiatr dnie w skrzydełko jak w żagiel bojera. Skrzydłówka bezlistna ma 5 skrzydełek ułożonych jak łopatki w turbinie, wiatr porusza nimi, owoc wiruje po piasku oddalając się od matecznej skrzydłówki. Turzyca pustelnicza ma pęcherzyk z powietrzem, ma 2 cm długości i wiatr unosi go jak balonik.

Hydrochoria to rozsiewanie nasion przez wodę. Na Seszelach rośnie niska palma rodząca duże owoce o 0,5 m średnicy i masie kilkunastu kg. Palma seszelska rośnie nad morzem, jej owoce wpadają do wody i mogą przepłynąć Ocean Indyjski, owoc ma dużo materiału zapasowego, lekką włóknista otoczkę i skorupę, która nie przemaka, owoc dojrzewa 7-8 lat, największy owoc osiąga masę do 25 kg, ale nasiąknięty słoną wodą piasek uniemożliwia kiełkowanie nasion na brzegach. Palma kokosowa ma mniejszy owoc, ale nasionko i siewka wytrzymują zasolenie. Turzyca, żabieniec, marek, rdestnica, strzałka, kokornak. Nasionko turzycy otacza cienki balonik wypełniony powietrzem, w środku jest owoc, balonik unosi się na powierzchni wody jak spławik, rzeczka lub strumyk w ten sposób je przenosi, fale i podniesienie wody umieszcza je na brzegu. Balonik ma szpiczasty koniec, który wystaje ponad wodę i działa jak żagielek. Owoce turzycy, rdestnicy i żabieńca pęcherzyk nasionka woda w kilka dni i całość opada. Kokornak porasta brzegi rzek i zatapianie łąki, jasnobrązowe nasiona unoszą się wiele dni, nasionko to mała płytka otoczona korkową osłonką, co umożliwia jej pławność. Liana Entada ma nasiona podobne do placków zamkniętych w stronkach, strąki mają długość pół metra, połówki strąku przylegają do siebie i są wodoszczelne, strąk pływa jak stateczek. Potrafi przepłynąć ocean i z Ameryki Południowej dotrzeć do Norwegii. Mają dużą żywotność i odporność dzięki szczelnym strąkom. Grzybień biały, lilia wodna ma nasionko w baloniku wypełnionym powietrzem, który przemaka w kilka dni, w tym czasie może daleko popłynąć. Grążel żółty otacza gęsty śluz z pęcherzykami powietrza, bąbelki chronią go przed zatonięciem. W słoneczne, suche dni koszyczki przetacznika, cykorii, kaczeńca błotnego, namulnika wodnego są zamknięte, otwierają się w czasie deszczu, by spłukał nasiona to ombrochoria.

Rozsiewanie nasion przez zwierzęta, zoochoria, ptaki rozsiały nasiona muszkatołowca po całych Wsypach Korzennych, zjadając owoce i wydalając nienaruszone nasiona. Nasiona sosny syberyjskiej jedzą wiewiórki, głuszce, ryjówki, niedźwiedzie, sobole. Myszy i norniki jedzą ich najwięcej. Nasionko sosny syberyjskiej nie ma skrzydełka, ptaszek orzechówka pomaga w rozsiewaniu, pod językiem ma woreczek, gdzie chowa nasionka i chowa je po 10-15, tyle ile może zjeść jednorazowo w mchu i porostach, w zimie je odnajduje, o niektórych zapomina i wiosna kiełkują w nowe sosny, w lasach są małe kępki sosny po 10-15 sztuk. Nasiona zakopane w lesie przez wiewiórki czekają w ziemi wiele lat, kiełkują kiedy nadarza się okazja np. pożar spali dorosłe drzewa i słońce dociera do ziemi. W mysich norkach jest 15 kg żołędzi i 5 kg innych owoców i nasion, żaden człowiek nie jest w stanie zebrać i posadzić tylu roślin co myszy. Rozsiewanie nasion przez mrówki to myrmekochoria, nasiona roślin mrówkosiewnych mają elajosomy, pęcherzyki z tłuszczem i białkiem, mrówki zbierają nasiona, znoszą do mrowiska, kiedy są ulewy i woda zalewa mrowisko wynoszą przemoknięte nasiona, żeby schły i nie pleśniały, ludzie w Afryce zbierają jadalne nasiona, a mrówki szukają nowych. Kiedy mrówki zjedzą elajosomy-ciałka mrówcze wyrzucają nasiona razem z innymi śmieciami wokół mrowiska i rośnie tam kulista kępa roślin. U nas mrówkosiewne są przebiśniegi glistnik jaskółcze ziele, fiołki, miodunka, pszeniec, kokorycz, jedna rodzi a mrówek w lato znosi do mrowiska 40000 nasion. Jabłonie, grusze, dzikie róże mają nibyowoce, winogrona, agrest, porzeczka mają jagody, wiśnia, czereśnia, śliwka, morela, brzoskwinia, tarnina, czeremcha mają pestkowce, te owoce jedzą ptaki rozsiewając owoce z guanem. Drozdy jedzą różne owoce i roznoszą nasiona 30 gatunków roślin, sójka lubi żołędzie, znosi je z daleko do swojego miejsca, przestraszona czasem puszcza orzeszek, który kiełkuje w ziemi. Dzięcioły i krzyżodzioby roznoszą nasiona świerku i sosny. Kaczki i dzikie gęsi roznoszą na piórach owoce hydrofitów z 1 akwenu do 2. Kurka wodna przeniosła do innego kraju nasiona grążeli i lilii wodnej. Podczas wędrówek ptaki przynoszą rośliny między kontynentami. Owoce ostu mają haczyki, by przytwierdzały się do piór i sierści, tak samo inne rośliny maja haczyki, przyczepy i kolce, którymi przyczepiają się do zwierząt i ubrań ludzi.

Samosiewność kiedy roślina sama rozsiewa swoje nasiona, akant ma strąki, które wystrzeliwują nasiona, które ważą 16 g i maja rozmiar piłeczek pingpongowych. Inne strzelające owoce to łoskotnica, która może skruszyć szkło. Nasze dzikie fiołki maja owoce rozpadające się na 3 łódeczki, w których nasiona ściśle przylegają do siebie, kiedy ich osłonki schną, kurczą się i naciskają na gładkie, śliskie nasiona, aż ciśnienie wystrzela je na duże odległości, szczawik zajęczy ma nasiona w trójkanciastym orzeszku, którego skórka pęcznieje i pęka, jej cząstki zwijają się wyrzucając nasiona. Ścianki owocu niecierpka są pod ciśnieniem, przy dotyku pękają na paseczki, które zwijają się wyrzucając nasionka jak sprężynka. Tryskacz sprężysty jest podobny do ogórka, rośnie na Kaukazie, podczas dotyku odrywają się od ogonków, które jak korek zatykają miąższ, który wytryskuje przylepiając nasiona do zwierząt i ludzi, tak się roznoszą.

Ludzie roznoszą nasiona i owoce to antropochoria np. jako puch wypychający zwierzęta i zabawki np. ptak wypchany nasionami przymiotna kanadyjskiego na dworze Ludwika 16. Nasiona zawarte w trawach, którymi okręcono dzieła sztuki płynące z Włoch do Kopenhagi. Nasiona zawarte w ziemi balastowej statków, która zrzucana w portach daje nowe rośliny jak we Francji. Nasiona z wełną, na surowej wełnie są zoochoryczne owoce, podczas płukania wełny zostają wypłukane do ekosystemu, z wodą uwalniane do rzek, które roznoszą je dalej, tak lucerna, której owoce maja haczyki dotarła do Australii. Owoce są w ziarnie, bawełnie, piasku z ładowni-piasek zapewnia równowagę statkowi, przed załadowaniem towaru piasek jest spuszczany w porcie, tak do Rosji z Persji trafił wilczomlecz sierpowaty. Ameryka Północna dostała od Europy solankę kolczystą, żmijowiec, owies głuchy, lnicę pospolitą, ostrożeń polny, Ameryka Południowa dostała oset, Europa dostałą wiesiołek dwuletni i szarłat. Także kolej i samochody rozsiewają nasiona. Wrzęciołek podziemny ma owoce z ostrymi kolcami, które wbijają się w koła samochodów, potem kolce się odrywają, a wrzęciołek zostaje. Rumianek bezpromieniowy dotarł z USA do Francji razem z towarami na statku, skąd samochody rozwiozły go po Europie.

Na podstawie książki na Gapę Przez Świat Mikołaja Osipowa, wydawnictwo Raduga, Moskwa 1989 r

Babie lato to nici maleńkich pajączków unoszące się na wietrze na przełomie i października. Pajączki należą do wielu rodzin np. ukośnikowatych-bokochodów Thomisidae, osnówikowatych Linyphiidae, ślizgunowatych Philodromidae, krzyżakowatych Anereidae, kwadratnikowatych Tetragnathidae, omatnikowatych Theridiidae. Ich waga to 0,2-1 mg. Pajączki latają na ogromne odległości, nawet kilkaset km, nikt nie wie po co. Najlepsza temperatura do lotu to 25 st. C, prędkość wiatru 3 m/s, wilgotność powietrza 30-40%. W tym roku z powodu Minimum Landscheidta nie było babiego lata, bo pajączki nie miały warunków do lotu. Mam nadzieję, że jeszcze nadejdzie.

Przed odlotem pająki wchodzą na drzewa, krzewy, budynki, słupy, wierzchołki liści traw, ziół i snują pajęczynki i kiedy te osiągną odpowiednią długość zależna od siły wiatru i wagi pajączka porywa je wiatr. W miejscu odlotu pająk prostując odnóża unosi odwłok do góry i tworzy pajęczynę. Czasem pająk przyczepia ją do miejsca, gdzie ją tworzy i dobudowuje do momentu oderwania jej przez wiatr. Czasem wystarczy jednorazowy wytrysk z kądziołków przędnych.

Podczas lotu pająk nie je, nie pije, narażony jest na zimno, rekordziści latają 5000 km i mogą unosić się 25 dni bez przerwy, nocami i w chłodniejsze dni są narażone na zimno. Pajączki regulują swój pułap zwijając i rozwijając pajęczynki. Po locie pająki zwijają pajęczyny i stopniowo opadają w wybranym miejscu. Kiedy pająk opadnie szuka kryjówki w załamaniu kory, pod kamykami, patykami, opadłymi liśćmi. Pajęczyna zbudowana z jedwabiu, który ma wachlarzowaty układ włókien co daje mu powierzchnię lotną, unosi je ciepłe powietrze.

Babie lato to także pora roku przypadająca na przełom września i października z ciepłą, słoneczna, sucha pogodą, czyli złota jesień, pogodę w tym czasie kształtują wyże.

Iglaki do ogródka Świerk-formy karłowe są odporne na suszę, można sadzić na ,mniej żyznych glebach. Picea canadiensis Conica-biały, stożkowaty świerk, ma gęsta koronę, jest efektowny, dorasta do 2 m. Picea excelsa Microsperma drobnonasienny krzew lub niskie drzewko o gęstej kulistej kornie. Picea excelsa Procumbes krzew dorasta do 60 cm, płoży się, inne odmiany to Barry'ego, Nana, Maxwella, Nidiformis

Jałowiec lubi słońce, piaszczyste, suche gleby, Juniperus chineasis Pfitzeriana szeroko rozgałęziony świerk, Juniperus communis Hipernica kolumnowy, osiąga 2 m. Juniperus hprizontalis Douglasis płasko płoży po ziemi, Juniperus horizontalis Plumosa słabo rośnie.

Cyprysik Chamecyparis podobny do tui, ma drobniejsze i delikatniejsze łuski i gałązki, do ogródków nadają się cyprysik Lawsona-odmiana niebieska, odmiana Frasera, cyprysik gruszkowaty-odmiana złocista.

Cis Taxus lubi żyzną, wilgotną, próchniczą glebę, znosi silne zacienienie, z niskich odmian dobre są piramidalna, Hessego, złocista, cisy rosną wolno

Tuja Thuja ma małe wymagania glebowe, odporna na niskie temperatury, do ogródków nadają się karłowe tuje kulista Globasa ma do 1,5 m wysokości, ma gęstą, kulistą koronę, Hosera kulisty, ma do 50 cm wysokości, Umbraculifera ma spłaszczoną koronę o średnicy 150 cm i wysokości 80 cm

do działkowych i przydomowych ogródków nadają się dane odmiany drzew i krzewów ogrodowych: jabłonie wczesne-Close, Wista Bella, James Grieve, jesienne-Prima, Priam, Antonówka, Priscilla, Wealthy, zimowe-Spartan, Jonathan, Piękna z Boskop. Grusze letnie-Lipcówka, Faworytka, jesienne-Bonkreta Williamsa, Salisbury, Komisówka, późne-Konferencja, Paryżanka. Śliwy-Renkloda Ulena, Renkloda Altana, węgierki-wczesna, Wangenheima, zwykła, Stanley. Brzoskwinie-Amsten, Meredith, morele-Early Orange, zaleszczycka, węgierska, Moorpark. Wisnie-Łutówka, Nefris, North Star. Porzeczka czarna-Ojebyn, roodknop, Mendip, Cross, porzeczka czerwona-Jonkherr, Holenderska Czerwona, rondom, Macherauchs rote Spatlese, Heros. Agrest-Biały i Czerwony Triumf, zielony butelkowy, Lady Delamore. Maliny-Malling Promise, Malling Jewel, Malling Seedling, Norma, Velen.

Podstawowe wskazówki do uprawy warzyw z rozsady:

brokuł siejemy od marca do maja, w inspekcie lub na rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5 g nasion, do gruntu sadzimy od kwietnia do maja, odległość między rzędami wynosi 50-60 cm, między roślinami w rzędzie 40-50 cm.

Cebulę siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy między 20 kwietnia i 10 maja, odległość między rzędami wynosi 15-30 cm, między roślinami w rzędzie 8-10 cm.

Dynie olbrzymią siejemy od 20 kwietnia do 5 maja w inspekcie i doniczkach, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 50-70 g nasion, do gruntu sadzimy 20-30 maja, odległość między rzędami wynosi 120-200 cm, w rzędach między dyniami 80-120 cm.

Dynię zwyczajna siejemy od 20 kwietnia do 5 maja w inspekcie i doniczkach, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 30-40 g, do gruntu sadzimy 20-30 maja, odległość między rzędami wynosi 80-100 cm, między roślinami w rzędzie 60-80 cm.

Endywię siejemy w maju i czerwcu w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy potrzeba szczyptę nasion, do gruntu sadzimy początkiem lipca, odległość między rzędami wynosi 30 cm, między endywiami w rzędzie 25 cm.

Jarmuż siejemy od maja do czerwca w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5-1 g, do gruntu sadzimy od lipca do 15 sierpnia, odległość między rzędami ma 50-60 cm, między roślinami w rzędzie 35-50 cm.

Kalafior wczesny siejemy od 15 lutego do 5 marca w inspekcie, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5-1 g, do gruntu sadzimy od 10 kwietnia do 10 maja, odległość między rzędami to 40-50 cm, w rzędzie między kalafiorami 40-50 cm

Kalafior wczesny poplon siejemy od maja do czerwca w inspekcie, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5-1 g, do gruntu sadzimy od lipca do 15 sierpnia, odległość między rzędami to 40-50 cm, w rzędzie między kalafiorami 40-50 cm

Kalarepę na przedplon siejemy w marcu w inspekcie lub rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy w kwietniu, odległość między rzędami to 20-30 cm, między kalarepami w rzędzie 15 cm

Kalarepę na poplon siejemy od czerwca do lipca w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od lipca do 15 sierpnia, odległość między rzędami to 30 cm, w rzędzie 15-20 cm

kapusta brukselka wysoka-siejemy w kwietniu w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 maja do 15 sierpnia, odległość między rzędami 60-70 cm, w rzędzie 60-70

Kapusta brukselka niska-siejemy w maju w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy w połowie lipca, odległość między rzędami to 40 cm, w rzędach 40 cm

kapusta pekińska-siejemy 15-20 lipca do doniczek, na 1000 sztuk uprawy trzeba szczyptę nasion, do gruntu sadzimy w sierpniu, odległość między rzędami to 40 cm, w rzędach 30 cm

Kapustę głowiastą siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5-1 g nasion, do gruntu sadzimy 10 kwietnia-15 maja, odległość między rzędami to 40 cm, w rzędach 40 cm

Kapusta głowiasta późna-siejemy w kwietniu w rozsadniku, na 1000 sztuk uprawy potrzeba 0,5-1 g nasion, do gruntu sadzimy 15 maj-15 lipiec, odległość między rzędami 50-60 cm, w rzędach 50-60 cm

Kapusta morska siejemy w październiku w rozsadniku, na 1000 sztuk roślin trzeba 8-15 g nasion, do gruntu dajemy od marca do kwietnia, odległość między rzędami 50 cm, w rzędach 25-30 cm

kard siejemy od marca do kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 6 g nasion, do gruntu dajemy od 20 maja i w czerwcu, odległość między rzędami 100 cm, w rzędzie 80 cm

Majeranek siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu dajemy w maju, odległość między rzędami to 20-25 cm, w rzędach 15 cm

Oberżyna-siejemy w macu do 10 kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 maja do 10 czerwca, odległość między rzędami 50 cm, w rzędzie 45-50

Ogórek siejemy od 15 kwietnia do 5 maja w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 4-5 g nasion, do gruntu dajemy 15-30 maja, odległość między rzędami 60-100 cm, w rzędach 10-15 cm

Paprykę wielkoowocową siejemy w marcu do 10 kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 maja do 10 czerwca, odległość między rzędami to 50 cm, w rzędzie 30-35 cm

Paprykę drobnoowocową siejemy w marcu do 10 kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 maja do 10 czerwca, odległość między rzędami to 35-40 cm, w rzędzie 30 cm

Pomidor odmiany wysokie siejemy w marcu do 10 kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 do 30 maja, odległość między rzędami to 60-80 cm, w rzędzie 40-50 cm

Pomidor odmiany karłowe siejemy w marcu do 10 kwietnia w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu sadzimy od 20 do 30 maja, odległość między rzędami to 40-50 cm, w rzędzie 30-35 cm

Pory siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu dajemy w maju, odległość między rzędami to 20-30 cm, w rzędzie 8-10

Sałatę głowiastą siejemy od marca do lipca w inspekcie i rozsadniku, na 1000 sztuk roślin trzeba szczypty nasion, do gruntu dajemy od czerwca do sierpnia, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 25-30 cm

Sałatę rzymską siejemy w marcu-kwietniu i lipcu w inspekcie i rozsadniku, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu dajemy w lipcu do 15 września i w kwietniu-maju, odległość między rzędami 30-50 cm, w rzędach 25-30 cm

Sałata szparagowa-siejemy w marcu i kwietniu w rozsadniku, na 1000 sztuk roślin trzeba 1 g nasion, do gruntu dajemy od kwietnia do lipca, 35-40 cm to odległość między rzędami, 25-40 cm to odległość w rzędzie

selery siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk trzeba szczypty nasion, do gruntu dajemy od 20 maja do 5 czerwca, 35 cm to odległość między rzędami, 20-25 to odległość w rzędach

Seler naciowy siejemy w marcu w inspekcie, na 1000 sztuk trzeba szczypty nasion, do gruntu dajemy 15-31 maja, odległość między rzędami 40-60 cm, w rzędzie 30 cm

Szparagi siejemy w marcu w rozsadniku, na 1000 sztuk trzeba 2-2,5 g nasion, do gruntu dajemy w kwietniu, odległość między rzędami 120-15- cm, w rzędach 40 cm

Podstawowe wskazówki dla uprawy warzyw wysianych do gruntu

Bób siejemy w marcu-kwietniu, na 10 m2 potrzeba 200-500 g nasion, sadzimy na głębokości 5-6 cm, odległość między rzędami 30-50 cm, w rzędach 25-30 cm

botwinę siejemy od 15 marca do 15 kwietnia, na 10 m2 potrzeba 12-20 g nasion, sadzimy na głębokości 1 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 20-30 cm

Botwinę na blaszki liściowe siejemy od 15 marca do 15 kwietnia, na 10 m2 potrzeba 20-25 g nasion, sadzimy na głębokości 1 cm, odległość między rzędami to 20-25 cm, w rzędach 5-9 cm

buraki siejemy od 15 kwietnia do 30 czerwca lub do 5 lipca, potrzeba 12-15 g nasion na 10 m2 pola, sadzimy na głębokości 2-3 cm, odległość między rzędami to 25-40 cm, w rzędach 5-10 cm

Cebulę siejemy od 25 marca do 15 kwietnia, na 10 m2 pola trzeba 8-10 g nasion, sadzimy na głębokości 1-2 cm, 15-30 cm to odległość między rzędami, 3-5 cm to odległość w rzędach

Cykoria sałatowa-siejemy od 25 kwietnia do 15 maja, na 10 m2 pola trzeba 6-8 g nasion, 1-1,5 to głębokość sadzenie, 15-30 to odległość między rzędach, w rzędach to 3-5 cm

Dynię olbrzymią siejemy 10-20 maja, na 10 m2 trzeba 4-8 g nasion, 2-4 cm to głębokość sadzenia, 120-200 to odległość między rzędami, w rzędach 80-100 cm

Dynia zwyczajna siejemy 10-20 maja, na 10 m2 trzeba 4-8 g nasion, 3-4 cm to głębokość sadzenia, 60-100, w rzędach 80-100 cm

Fasola karłowa-siejemy 10 maja-30 czerwca, na 10 m2 trzeba 60-100 g nasion, sadzimy na głębokości 2-6 cm, odległość między rzędami 30-50 cm, w rzędach 20-30 cm

Fasola tyczkowa-siejemy 10-20 maja, na 10 m2 trzeba 40-100 g nasion, sadzimy na głębokości 3-6 cm, odległość między rzędami 40-60 cm, w rzędach 50 cm

Groch karłowy siejemy w marcu do 15 kwietnia, na 10 m2 trzeba 150-200 g nasion, sadzimy na głębokości 3-5 cm, odległość między rzędami 20-30 cm, w rzędach 3-4 cm

Groch odmian wysokich siejemy w marcu do 15 kwietnia, na 10 m2 trzeba 100-150 g nasion, sadzimy na głębokości 3-5 cm, odległość między rzędami 40 cm, w rzędach 3-4 cm

Kminek siejemy od kwietnia do czerwca, na 10 m2 trzeba 6-10 g nasion, siejemy na głębokości1-3 cm, 25-30 to odległość między rzędami, 10-12 cm w rzędach

Kukurydzę siejemy od 10 maja di 15 czerwca, na 10 m2 trzeba 24-35 g nasion, sadzimy na głębokości 4-6 cm, odległość między rzędami 40-60 cm, w rzędach 25-35

Majeranek siejemy w kwietniu, na 10 m2 pola trzeba 2 g nasion, siejemy na głębokości 0,5 cm, odległość między rzędami 20 cm, w rzędach 10-12cm

Marchew na zbiór wczesny siejemy październiku lub w marcu-kwietniu, na 10 m2 pola trzeba 6-10 g nasion, siejemy na głębokości 1-1,5 cm, odległość między rzędami 15-20 cm, w rzędach 2-3 cm

Marchew na zbiór późny siejemy od kwietnia do czerwca, na 10 m2 pola trzeba 4-7 g nasion, siejemy na głębokości 1-2 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 4-6 cm

Ogórek siejemy 10-31 maja, na 10 m2 pola trzeba 6-9ng nasion, siejemy na głębokości 1-2 cm, odległość między rzędami 60-120 cm, w rzędach 10-15 cm

Pasternak siejemy od marca do kwietnia, na 10 m2 trzeba 5 g nasion, głębokość sadzenia to 1-2,5 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 5-6 cm

Por siejemy w marcu i kwietniu, na 10 m2 trzeba 6-8 g nasion, głębokość sadzenia to 1-2 cm, odległość między grządkami 20-30 cm, w grządce 5-10 cm

pietruszkę siejemy w marcu-kwietniu, na 10 m2 trzeba 4-5 g nasion, głębokość siewu 1 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w grządkach5-8 cm

Portulakę siejemy w maju, 100 g nasion trzeba na 10 m2 pola, głębokość siewu 0,5 cm, odległość między grządkami to 25-30 cm, w grządce rosną blisko siebie

Rapunkuł siejemy pod koniec maja, na 10 m2 trzeba 1 g nasion, siejemy na powierzchni, odległość między rzędami 20-25 cm, w rzędzie 5-6 cm

roszponkę siejemy w lipcu sierpniu, na 10 m2 trzeba 6 g nasion, głębokość siewu1 cm, odległość między rzędami 15-20 cm, w rzędach 15 cm

Rzepa przedplon siejemy w marcu-kwietniu, na 10 m2 trzeba 5-6 g nasion, głębokość sadzenia 1-1,5 cm, odległość między grządkami 25 cm, w grządkach 8-10 cm

Rzepa poplon siejemy od 15 do 30 lipca, na 10 m2 trzeba 5-6 g nasion, głębokość sadzenia 1-1,5 cm, odległość między grządkami 30 cm, w grządce 10-15 cm

Rzeżuchę siejemy od marca do maja, na 10 m2 trzeba 80-100 g nasion, głębokość siewu 1 cm, odległość między grządkami 10-15 cm, w grządce blisko siebie są roślinki

Rzodkiew siejemy od czerwca do początku sierpnia, na 10 m2 trzeba 15-20 g nasion, głębokość siewu 2 cm cm, odległość między grządkami 20-30 cm, w grządce 8-10 cm

Rzodkiewkę siejemy od marca do września, na 10 m2 trzeba 40 g nasion, głębokość siewu 1-2 cm, odległość między grządkami 8-15cm, w grządce 2-3 cm

Salsefię siejemy w marcu i kwietniu, na 10 m2 trzeba 20-30 g nasion, głębokość siewu 1-3 cm, odległość między rzędami 15-30 cm, w rzędach 5-8 cm

Sałatę masłową siejemy w kwietniu, na 10 m2 trzeba 1,5 g nasion, głębokość siewu 0,5 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 25-30 cm

sałatę listkową siejemy od 15 marca do 15 kwietnia, na 10 m2 trzeba 2-3 g nasion, głębokość siewu 1 cm, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 25-30 cm

Skorzonerę siejemy w marcu, kwietniu i sierpniu, na 10 m2 trzeba 20 g nasion, głębokość siewu 1-3 m, odległość między rzędami 25-30 cm, w rzędach 5-8 cm

Szpinak siejemy siejemy w marcu, kwietniu, sierpniu i wrześniu, na 10 m2 trzeba 20-40 g nasion, głębokość siewu 3-4 cm, odległość między rzędami 10-30 cm, w rzędach blisko siebie

Szpinak nowozelandzki sadzimy w maju, na 10 m2 trzeba 2-5 g nasion, głębokość siewu 3-4 cm, odległość między rzędami 50-60 cm, w rzędach 40-50 cm

Trwałość i kiełkowanie nasion

Wszelkie odmiany kapusty maja trwałość nasion 4-5 lat, kiełkują po 3-4 dniach w temperaturze 6 st. C

Rzodkiewka i rzodkiew mają trwałość nasion 4-5 lat, kiełkują po 2 dniach od wysiewu w temp. 18-20 st. C

Sałata-trwałość nasion 5 lat, kiełkują po 7-8 dniach od wysiewu w temperaturze do 10 st. C

Cykoria-trwałość nasion 4-5 lat, kiełkują po 10 dniach od wysiewu

Szpinak zwyczajny-trwałość nasion 4-5 lat, kiełkują po 10-14 dniach od wysiewu

Szpinak nowozelandzki-trwałość nasion 4-5 lat, kiełkują po 8-12 dniach od wysiewu

Ogórek--trwałość nasion 7-9 lat, najlepsze nasiona od 2 r, kiełkują po 6-8 dniach od wysiewu w temperaturze 18 st. C, optymalna to 30 st. C

Dynia-trwałość nasion 7-9 lat, kiełkują po 8-10 dniach od wysiewu od 12 st. C

Pomidor-trwałość nasion 3-4 lata optymalnie, 5-6 lat rzadsze wschody, kiełkują po 8-10 dniach od wysiewu

Papryka-trwałość nasion 3-4 lata, kiełkują po 7-8 dniach od wysiewu w temperaturze 22-24 st. C

Cebula-trwałość nasion 2-3 lata, kiełkują po 15-18 dniach od wysiewu

Por-trwałość nasion 1-2 lata, po 3-4 latach wschody są słabsze, kiełkują po 2 tygodniach od wysiewu

Szczypiorek-trwałość nasion 1-2 lata, kiełkują po 10-14 dniach od wysiewu

Marchew-trwałość nasion do 4 lat, najlepsze są 2-letnie, kiełkują po 2-3 tygodniach od wysiewu w temperaturze 12-16 st. C

Pietruszka--trwałość nasion 2-3 lata, kiełkują po 3-4 tygodniach od wysiewu, w suchej glebie po 4 tygodniach lub wcześniej

Seler-trwałość nasion 2-3 lat, kiełkują po 20 dniach od wysiewu

Burak-trwałość nasion 5-6 lat, kiełkują po 14-16 dniach od wysiewu w temperaturze od 8 st.

Fasola-trwałość nasion 5-6 lat, kiełkują po 4-10 dniach od wysiewu

Groch-trwałość nasion 5-7 lat, kiełkują po 7-10 dniach od wysiewu

Kukurydza-trwałość nasion 6-7 lat, kiełkują po 8-10 dniach od wysiewu

Wykorzystanie obornika, pierwszy rok po oborniku

Kapusta lubi nawozy zielone, mieszanki roślin motylkowych przekopane jesienią, brukselka, kalafior, jarmuż, brokuł, kalarepa, rzodkiewka, rzodkiew czarna-rzepa, papryka, szpinak, ogórek dobrze rośnie po nawozach zielonych, lubi ciepły obornik koński, dynia, por na glebach słabych, pietruszka, kukurydza melon

W 2 roku po oborniku: papryka lubi tez kompost, marchew, kalarepa, rzodkiew na poplon, sałata, pomidor, cebula, por, czosnek nie lubi nawozów azotowych, pietruszka, seler nie znosi kwaśnych gleb, burak nie znosi kwaśnych gleb, fasola szparagowa, groch, bób, ogórek po zasileniu kompostem, jarmuż

3 rok po oborniku-marchew po nawozach zielonych, seler na żyznych, wzbogaconych kompostem glebach, burak, fasola nasienna, bób na żyznych glebach, jarmuż na żyznych, wzbogaconych kompostem glebach

Na podstawie Vademecum Działkowicza Co, Gdzie i Jak Uprawiać, redakcja Wieczór-Zarząd Wojewódzkiego, Polskiego Związku Działkowców, Śląskie Wydawnictwo Prasowe RSW ,,Prasa-Książka-Ruch'' Katowice 1986 r

Na podstawie poradnika dodanego do Przyjaciółki w 87 r 12 Miesięcy na Działce autorstwa mgr inż Zofii Jałoszyńskiej.