Przyroda, strona 67

Gniazda są bardzo wazne dla ptaków, stanowią schronienie dla jaj i piskląt oraz miejsce zapewnienia im odpowiednich warunków. Mogą być budowane z różnych materiałów: piór, fragmentów roślin, pajęczyn, błota, odchodów itd. Pingwiny cesarskie maając do dyspozycji tylko śnieg i lód znosza jajo na podłożu i przetrzymuja je między stopami i fałdem skórnym by zapewnić im ciepło. Nogale wykorzystują do inkubacji popiół wulkaniczny-nogal hełmiasty Macrocephalon mareo lub przykrywaja jaja butwiejącą roślinnością, wtedy ciepło powstaje w wyniku procesów gnilnych-nogal brunatny Alectura lathami, takie gniazdo może mieć do 100 m3 objętości.
Altanniki z Australii i Nowej Gwineibudują altanki z gałazek i ozdabiają je piórkami, kwiatami, które po zwiędnięciu zmieniają na nowe, owocami, muszelkami itd. Gdy gotowa budowla spodoba sie samicy wchodzi do niej, kopuluje z samcem, który zrobił altankę i potem buduje właściwe gniazdo, a on czeka na następną partnerkę.
Gniazda na zimi maja najprostszą budowę, są wygrzebane w podłożu, maja kształt zagłębienia, z którego jajo nie wytoczy się na zewnątrz, dołki mogą być wyścielone roślinkami i pierzem, tak robią ptaki grzebiące, strusie, skowronki i rybitwy np. rybitwa rzeczna Sterna hirundo.
Gniazda w dziuplach żywych lub obumarłych drzew, dzięcioły same je drążą dziobami, papugi, sowy, dzioborożce, muchołówki czy sikory odnajdują naturalne otwory lub opuszczone przez inne zwierzęta dziuple, mogą przegonic właścicieli np. wieszczek Pyrhocorax graculus gniazduje w szczelinach skalnych, włochatka Aegolius funereus w dziuplach drzew.
Gniazda w kształcie czary małe i średnie ptaki wroblowate np. zaganiacz Hippolaris icterina je budują, to półkula z wgłebieniem w środku, są zrobione z długich żdźbeł trawy i łodyg splecionych jedwabną nicią, trzcinniczek Acrocephalus scripaceus zawiesza gniazda na trzcinach.
Gniazda kuliste są bardziej zasłonięte niż czary, budują je jaskółki dymówki Hirundo rustica i oknówka Delichon urbicum wykorzystują grudki błota zmieszane z ździebiełkami traw, przyczepiaja gniazda do belek stropowych lub ścian wlatuja do środka od góry.
Gniazda w kształcie platformy są duże zrobione z częsci roślin, są większe od zamieszkujących je ptaków, ptaki szponiaste jak orły i sepy je budująkorzystaja z nich w kolejnych latach, co roku naprawiając je i dobudowując nowe części, czasem drzewa łamia sie pod za dużymi gniazdami, tu jest bocian biały Ciconia ciconia.
Gniazda wiszące są w kształcie worków, uplecione są z długich źdżbeł traw i zawieszone na gałeziach drzew, do środka prowadzi otwór z boku, budują je wikłacze i remiz Remiz pendulinus.
Gniazda-tunele, żołny mieszkają w tunelach w ziemi, ptaki zamieszkuja nory wygrzebane przez inne zwierzęta, kraskowate jak żołna, zimorodek, kraska same wydziobująpoziome korytarze w piasku lub glinie w skarpach na brzegami rzek, tunele moga mieć 3 m długości, zakończone sa komorą, gdzie składane są jaja, w podłozu wygrzebują jaja brodal czarnogardły Trachyphonus darnaudii wykopuje pionowe studnie z komorą gniazdową powyżej dnia by uniknąc zalania.
Krawczyki Orthotomus sp. zszywaja liście drzew nicmi z włókien roslinnych lub pajęczą przędzą, powstaje kieszeń, w której budują własciwe gniazdka, pajęczniki Arachnothera wykorzystuja tu zielone fragmenty roslin, wybieraja jeden duzy liśc i włóknami wija u jego boku gniazdu.

Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris nalezy do rodziny wiewiórkowatych Sciuridae, do rzędu gryzoni Rodentia. Ma rude futerko, chociaż odmiany górskie sa ciemniejsze, spód ciała jest biały, ma puszysty ogon i charakterystyczne pędzelki na uszach, ma ostre pazurki umozliwiające jej wspinanie sie po drzewach, zima wszystkie wiewiórki stają sie szare. wiewiórka prowadzi nadrzewny tryb życia, dobrze skacze po gałęziach, dachach, jesienia gromadzi zapasy na zimę w dziuplach, często jej zapasy zajmują wiele dziupli, wiewiórka zapomina o tym gdzie zebrała zapasy. Często zakopuje swoje zapasy m. in. orzechy, nasiona w ziemi dzieki czemu przyczynia się do ich rozsiewania.
Mieszka w gniazdach pozostawionych przez ptaki lub buduje je sama z trawy i gałazek, wyściela je mchem, gniazdo ma jeden otwór.
Je owady, piskleta, jaja, nasiona, owoce, grzyby.
Ciąża trwa 39 dni, samica rodzi 2-7 młodych, młode karmi przez 8 tygoni, oczy otwieraja po miesiącu, w ciągu roku wiewwiórka wydaje 2-3 mioty, po ok. roku młode osiągają dojrzalośc, wiewiórkażyje na wolności 5 lat. Zamieszkuje Europę i Azję, strefy umiarkowane i chłodne.
Jak wszystkie gryzonie musi zcierać przednie zęby, które rosną cały czas jak nasze paznokcie, w tym celu obgryza łupiny orzechów i gałązki.

Już jest przedwiosnie warto więc napisać o pierwszych kwiatach. Teraz pojawiaja się przebisniegi, które można zaliczyc do kwiatów zimowych lub wczesnowiosennych, wiosna klimatyczna nie przychodzi tak prosto jak astronomiczna.
Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis liście podługowate, tępo zakończone, odziomkowe, kwiaty na długiej łodydze kwiatonosnej, łodyga bezlistna, kwiaty białe, dzwonkowate, pąki okrywają po 2 podsadki, owoce to trójdzielne mięsiste torebki, lubi zacienione, próchnicze miejsca.
Rannik zimowy Eranthis hyemalis podziemna bulwa z cienkimi, nitkowatymi korzeniami, długoogonkowe, okroągłe, dłoniastodzielne na podługowate odcinki liście, żółe, 6-płatkowe kwiaty otoczone są 3 dłoniasto podzielonymi podsadkami w okółku, są miodniki, krótkie działki, owoce to mieszki.
Pierwiosnek lekarski Primula veris jajowate, spodem omszone, ogonkowe liście, łodyga to głąbik, kwiaty zebrane w koszyczek, kielich dzwonkowaty, zielonkawy, działki ostro zakończone, żółta korona z kilkoma plamkami w gardzieli, owoce to torebki, roslina ozdobna, lecznicza, leczy przeziebienia, grypę, anginę, zapalenia krtanii, gardła, pylicę, gruźlicę, migreny, bezsennośc, działa moczopędnie, młode liście jadalne na surowo.
pierwiosnek łyszczak Primula auricula odwrotnie jajowate, ogonkowe liście rozety, dzwonkowaty kielich, żółta korona z 5 zrosniętych płatków, 1 słupek i 5 pręcików z krótkimi nitkami, głąbik z baldaszkiem, owoce to torebki z wieloma brunatnymi nasionami, roslina ozdobna.
Pierwiosnek maleńki Primula minima krótki głabik, klinowate liście wycięte w 3 ząbki, mięsiste liście z woskiem, 5 zrosniętych działek, fioletowa korona, owoce to torebki z 5 płatkami, wile nasion, duzy korzeń z odnogą, z której wyrastaja nowe rozetki lisciowe.
Pierwiosnek omączony Primula farinosa rozetka lancetowatych, zwęzonych ku nasadzie w krótkie ogonki liści, długa łodyga kwiatostanowa, fioletowe, serduszkowate latki na zrosłopłatkowej koronie, zielony, zrosłodziałkowy kielich, kwiaty zebrane w baldaszek, owoce to eliptyczne torebki, roslina ozdobna, skalniakowa.
Pierwiosnek wyniosły Primula elatior biało włosiony głabik, podłuzne, jajowate, z obu stron omszone liście, żółta korona, kwiaty 5-krotne, zebrane w podbaldach, pomarańczowa gardziel, owoce to torebki, roslina ozdobna.
Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis krótkie, walcowate podziemne kłącze, łodyga to owłosiony głąbik, liście mają długie ogonki i tworzą rozetę, blaszka liściowa podzielna na 3 okrągłe odcinki, nasada sercowata, niebieskie kwiaty z tępymi podkwiatkami, kilka owalnych, niebieskich płatków, słupki i pręciki ułożone są spiralnie. szyjki słupków krótkie, słupki omszone, owoce zbiorowe z niełupek z dzióbkami, roślinja lecznicza, ziele działa moczopędnie, żółciopędnie i wyksztuśnie, pomaga w chorobach układu oddechowego.
Przytulia Schultesa Galium Schultesii łodyga rozgałęziona, okrągła, liście tępe, odwrotnie jajowate, ulistnienie okółkowe, białe, czteropłatkowe kwiaty zebrane są w główki.
Zawilec żółty Anemone ranunculoides nierozgałęziona łodyga, 3 trójdzielne, okółkowe liście odygowe z 3 ząbkowanych odcinków, po 2 żółte, 5-6-płatkowe kwiaty, owoce to owłosione niełupki w owocostanie, roslina ozdobna.
Narcyzy Narcissus sp. cebula, łodyga kwiatostanowa, podługowate, lekko zaostrzone liście, zrosłe działki maja wolne końce z 6 owalnych białych lub żółtych odcinków i zrosłopłatkowa, walcowata, żółta korona, roliny ozodbne, uprawne.
Tulipan Tulipa sp. jest tu wiele gatuinków różniących się kolorem kwiatów i liści oraz kształtem płatków, łodyga prosta, sztywna, gładka lub owłosiona, liście podługowate, jajowate, lancetowate lub języczkowate, wszystkie bezogonkowe, kwiaty z 3 wewnętrznych i 3 zewnętrznych listków okwiatu niezróżnicowanych na kielich i koronę, zachodzi w kwiecie zjawisko termonastii, w wyższej temperaturze szybciej rośnie górna strona listkó i kwiaty się rozwijają, gdy jest zimno szybciej rośnie dolna strona i kwiaty się stulają, owoce to trójdzielne, trójkomorowe torebki. Oba gatunki to rośliny ozdobne.
Zawilec gajowy Anemone nemorosa owłosiona, nierozgałęziona łodyga, brunatne lub  żółte, czołgające się kłącze, korzenie nitkowate, ulistnienie okółkowe, ogonki są spłaszczone, liście dłoniastosieczne, odcinki są potrójnie wcięte i karbowane, kwiaty w okółku liści podkwiatostanowych, płatki są białe, długie, jest wiele słupków i pręcików, owoce to zielone niełupki, roślina lecznicza, ziele pomaga przy bólach zębów, reumatyzmie,zapaleniu oskrzeli i nadaje się do przemywania ran. Roślina ozdobna
Szafirek drobnokiwatowy Muscari botryoides szare cebule, liście podługowate, fioletowo-granatowe kwiaty o zrosłopłatkowych, owalnych koronach zebrane w grona, roslina ozdobna.
Szafirek armeński Muscari armeniacum cebula okryta jasnoszarą łuską, podługowate liście rozety, grono granatowych, zrosłopłatkowych, owalnych kwiatów na łodydze kwiatonośnej, roslina ozdobna.
Szafirek groniasty Muscari neglectum fioletowe, okrągławe kwiaty w zwartym gronie na łodydze kwiatonosnej, równowąskie liście, roslina ozodbna.
krokus spiski Crocus scepusiensis kilka odziomkowych, ancetowatych liści, 1 duży, 6-płatkowy, dzwonkowaty, fioletowy kwiat na szczycie pędu kwiatowego, jasnopomaranczowy slupek z szyjką i 3 znamionami, owoce to 3-komorowe torebki z żółtymi nasionami.
Hiacynt wschodni Hyacinthus orientalis uprawiany, ma podługowate liście, łodygę kanciastą kwiatonośną, grono od kilku do kilkunastu fioletowych, różwych lub białych kwiatow dzwonkowatych, krotki słupek, długie pręciki, łodyga z kwiatami jest w ich kolorze, roslina ozdobna i perfumerska.

Wiosna to jedna z czerech pór roku klimatu umiarkowanego, wiosna klimatyczna ma śr dobową temepraturę od 5 do 15 st. C. Astronomiczna zaczyna się w dniu równonocy wiosennej w marcu, kiedy dzień zaczyna być dłuższy od nocy i go przybywa, kończy w dniu przesilenia letniego w czerwcu, kiedy dnia zaczyna ubywać. Wiosna fenologiczna ma 3 etapy. Poprzedza ją przedwiośnie z dobową temperaturą od 0 do 5 st. kwitną tu drzewa i krzewy i byliny przed wypuszczeniem liści, wierzby, kwiaty leśnie lasów liściastych, złocie, przebiśniegi, przylaszczki, zawilce, śnieżyczki, podbiał, pierwiośnie kiedy kwitną drzewy i krzewy wypuszczające razem paki liściowe i kwiatowe sliwy, wiśnie, czereśnie, grusze, jabłonie, pierwiosnki wyniosłe. Wiosna kiedy kwitną rośliny po wypuszczeniu liści, kasztanowce, róże, głogi, lilaki, jarzębina. Wiosna wracają ptaki słowiki, skowronki, jaskółki, jerzyki, bociany, ptaki całoroczne budują gniazda lub naprawiają stare, młode osoobniki oraz ptaki poligamiczne kojarzą się w pary, zaczynają się lęgi, samce przybierają szatę godową, zaczynają spiewać pieśni godowe, odlatują ptaki zimujące w Polsce. Nieźwiedzie opuszczają gawry. Ssaki zaczynają gody. Samce walczą o samice. Koty zaczynaja ruję, psy cieczkę,zmienia się barwa światła na niebieskie, pojawia się mozliwość syntezy skórnej witaminy D. Zwierzęta zrzucaja zimowe futro. Czyli linieją. Pojawiaja się owady, samice trzmieli poszukują norki do złożenia jaj i zalożenia roju, pszczoły i inne owady zaczynają zapylanie. Zaczyna się sezon pracy na działce, wiosną sadzi się drzewa i krzewy iglasty, można sadzić warzywa w ogrodzie. W foliach pojawiają się nowalijki. Pojawiają się wiosenne gzyby np. smardze, mszaki wypuszczają sporofity z zarodniami. Kwitnie coraz więcej kwiatów, wiosenne kwiaty zamykaja okwiaty przed zimnem i opadami by chronić pyłek i nektar przed wilgociom i chłodem jak mniszki, tulipany, zawilce, przylaszczki, ziarnopłony. W kwietniu kwitną ziarnopłony, jak pogoda pozwoli zaczynaja kwitnąć kwiaty całoroczne jak stokrotki i przetacznik perski, na łakach, przydrożach i na otwartych terenach jest masowy zakwit kwiatów np. fiołków, mniszków, ziarnopłonów. W maju mniszki. w ogrodach kwitną migdałki, pigwowce, drzewa i krzewy owocowe oraz byliny jak truskawki i poziomki.

Wiry wodne to bardzo ciekawe zjawisko, powstaja na oceanach, morzach, jeziorach, rzekach, mniejsze wciągaja małe przedmioty, iększe mogą zagrozić statkom. Nie znamy do końca tego zjawiska, ale postaram sie przedstawić chociaż teorie. Wg dynamiki pływnów wir to obszar płynu, gdzie wektor rotacji jest rózny od zera. Jakby miał 0 nie było by rotacji. w przyrodzie prędkość cząsteczek płynu, tu wody jest różna zaleznie od odległości od środka wiru. Im dalej tym jest wolniejsza, dlatego wraz z odległością od centrum maleje siła wciągająca przedmioty. Takie sa wiry wodne.
Najważniejsza z nich jest teoria wpadania wody do dziury w dnie zbiornika. Trzęsienia Ziemi moga powodowac podwodne uskoki, do których wpada woda, co powoduje powstanie wiru na powierzachni, także podwodne wybuchy metanu, kiedy po wydostaniu się gazu zostaje pusta kieszeń w dnie, która się zapada powodując powstanie wiru, tak jak zapadnięcie się pustych komór magmowych. Takie katastrofy powodują powstawanie ogromnych wirów, które zgrażają statkom, podejrzewa się, że zaginięcia statków w Trójkącie Bermudzkim to wina wirów powstałych wskutek wybuchów złóż metanu-to na razie tylko hipoteza.
Wiry powstają też wtedy, gdy masa wody napotka nierówności dna np. podwodne skarpy albo góry, napór wody powoduje cofnięcie prądu wody, nowe masy wody są cały czas dostarczane, więc powstaje zawirowanie mas wody, to prąd głównie rzeczny [http://blog-wopr.pl.tl/%3Cfont-color%3Dblue%3EWiry-wodne%3C-s-font%3E.htm].
Wg fizyki wiry powstają w strumieniu płynu lub gazu płynącym z odpowiednią prędkością lub natrafiającym na przaszkodę. Czyli strumień wody np. nurt rzeki napotykając na przeszkodę np. wypukłość dnia odbiciu, które dzięki stałemu dopływowi mas wody powoduje wirowanie.
Kolejna koncepcja powstawania wirów to stykanie sie prądów morskich. Malstrom prąd powstający na Morzu Norweskim wskutek przypływów i odpływów mieszające się masy wody powodują tworzenie sie wirów Wiry to nie tylko zagrożenie dla statków, ale też potrafia przenosić masy wody o różnej temperaturze i zasoleniu, co wpływa na pogodę np. powstawanie frontów burzowych i inne zasolenie powoduje zaburzenia dla miejscowej fauny i flory[https://www.twojapogoda.pl/wiadomosci/112795,tajemnicze-wiry-w-wodach-atlantyku]
Jak donosi portal Kopalnia Wiedzy wiry oceaniczne wpływają na klimat przenosząc masy ciepłej wody na północ, to dzięki nim mamy w Europie łagodne zimy. W oceanach nie ma jednolitych mas wody, różnią się temperaturą, ciśnieniem i gęstością (wynika to z temperatury), wiatry powodują ruch wód przy powierzchni, często na powierzchni płyna masy wody przypominające rzeki. Defuzja cieczy z mórz o róznym stopniu zasolenia jest równowazona przez zjawisko zwane halokliną. Ciecze mają skłonność do mieszania się, ich cząsteczki wnikają między siebie, ale rózne stężenie soli, co za tym idzie różna gęstość-z zasoleniem gęstośc rośnie utrudnia mieszanie się cieczy i tworzy się haloklina. Jest to granica wód o mniejszym i wiekszym zasoleniu. Także wody oceany mają rózną temperaturę np. wyższa na powierzchni, niższa w głebi, co powoduje zjawisko termokliny, czyli granicy pomiędzy ciepłą a zimną wodą. Więc ocean nie jest jednolity, wody nie są spójne. Także wiry nie są spójne, jednak George Haller, profesor dynamiki nieliniowej z ETC Zurich i Francisco Beron-Vera, profesor oceanografii z University of Miami znaleźli spójne masy wody. Odkryli oni też, że wiry przypominaja czarne dziury. Przedmioty pływające blisko wiru będą w niego wciągnięte, ale wraz z odleglością ta siła maleje i przedmioty dalej pływająće będą pływać po torze mas wody tworzących wir, ale nie zostaną wciągnięte, w ten sposób wiry transportują żywe organizmy, sole, zanieczyszczenia [http://kopalniawiedzy.pl/wir-czarna-dziura,18891]. Wiry mieszaja masy wody o różnej temperaturze tak jak mieszanie łyżeczką miesza ciepłą wode z zimną w kubeczku. Wirując masy wody mieszają się też o różnym zasoleniu, zawartości mikroorganizmów czy zanieczyszczeń, tak smao jak o róznej temperaturze, woda nagrzewa sie lbu schłądza, ruchomy wir przenoisi takie masy wody w inne miejsca, gdy wir wygasa, zostaje woda o jednym stężeniu soli czy temperaturze. Wiry pozwalaja ujednolicic wody w oceanie, morzu czy jeziorze oraz w rzekach oraz przenoszą rozpuszczone cząsteczki w inne miejsca. Jesli znajdą się one blisko środka są wessane na dno, po zakończeniu wirowania mogą wyplynąć lub opaść.
Natomiast trąba wodna to nadwodne tornado, które wciągnęło masy wody. Jest to wir zbudowany z pary wodnej, obecnych w powoetrzu gazów i pyłów połaczony z chmurą kłębiastą, po zassaniu wody staje się wodnym tornadem (trąbą wodną).