Przyroda, strona 71

Wiele razy ten temat byl poruszany jednak to bardzo ważny tematwięc warto go omówic. Zieleń to ta część roslinności, którą świadomie można wprowadzać, pielęgnować, formować i chronić, są tu lasy, użytki zielone: łąki, pastwiska, drzewa i krzewy, zadarnienia w otwartym terenie, rosliny przy drogach, rowach, rzekach na podwórkach, działkach, ogrody, parki, sady i inne. Zieleń miejska to układ roslinnosci w mieście lub na osiedlu, który powstał wskutek świadomej działalności człowieka.
Zieleń miejska może być w sytemie pierścieniowym, który powstał na miejscu starych fortyfikacji, które obchodzily miasto do okoła lub krzyzowym (promienistym) na skrzyżowaniach dróg komunikacyjnych, kliny zieleni rozdzielone są pasami, promieniście rozchodzą się z centrum miasta, może być klinowo-promienisty, to połączenie systemu krzyżowego o pierścieniowego i pasmowy w miastach o budowie opartej na prostokątnej siatce ulic, tu proste,równoległe pasy zieleni przedzielone sa pasami zabudowań. Najczęściej spotykany jest system plamowy (rozproszony), tereny zielone tworzą plamy, zieleń jest dosadzana w czasie rozbudowy miasta, ten system jest chaotyczny.
Typy terenów zielonych w mieście to: parki: parki leśnie, parki spacerowe, parki kultury i wypoczynku; lasy komunalne; zieleńce; ogrody: ogródki działkowe, ogródki jordanowskie, ogrody dydaktyczne, botaniczne, zoologiczne,. alpinaria, arboreta; tereny sportowe; zieleń cmentarna; zieleń szlaków komunikacyjnych; zieleń osiedlowa; pola uprawne; łąki, pastwiska, sady; nieużyutki, zieleń na dachach. 
W miastach idealne są pnącza, tworzą zielone elewacje, upiększają budynki, tworzą zielone parawany, izolują ludiz od ruchu ulicznego. Ozdabiają domy, ulice, harmonizują przestrzeń miejską, zasłąniają surowy, brzydki, brudny wygląd domów, zajmują małą powierzchnię, rozrastają się na murze, potrzebują niewiele gruntu do ukorzenienia, rozrastają się pionowo, co ważne w mieście, latem chłodzą, fasada z kłączami słabiej sie nagrzewa, są mniejsze wahania temperatur na elewacji, efekt komina, kłącza oddają ciepło do góry, z dołu napływa zimne powietrze, zima utrzymuja ciepło, nierchome warstwy powietrza pomiędzy budynkiem a kłączem zachowują ciepło, fasady porośniętych budynków są suche, więc wolniej odparowują ciepło. Łagodzą hałąs np. pnącza porastająće ekrany akustyczne przy drogach szybkiego ruchu, zasłaniają i izolują, otaczają szalety miejskie, śmietniki, garaże, ozdabiają, chłoną zapachy i zasłaniają. W Krakowie zieleń otwarta stanowi 48% całej zieleni, tereny zainwestowane 34%, tereny zieleni urządzonej 18%.
Struktura zieleni miejskiej w Krakowie: zabodowania, drogi, koleje-20%, lasy-6%, łąki-7%, pola uprawne-14%, ugory i odłogi-21%, zieleń urządzona-18%, przydomowe ogródki-14%.
W Warszawie: parki i ogrody historyczne-3% powierzchni miasta, zieleń osiedlowa-2%, cmentarze-0.8%, tereny sportowe-0.9%, lotniska 3,5%. ogródki działkowe-1,9%, grunty uprawne, sady i ogrody-24,6%, lasy-11,8%, nieużytki-6,5%, razem 55%.
Najwięcej proc. zieleni urządzonej ma Bratysława, potem Gdańsk, Toruń, Hanover, Zurych, Bruksela, Praga, Budapeszt, Kraków, Helsinki, Rotterdam, Amsterdam, najmniej ma Kijów. Wskaźnik zieleni miejskiej dla całosci terenó zielonych w mieście zalicza się wskaźnik 8-15m2 zieleni urządzonej na 1 mieszkańca. Wielkośc tego wskaźnika określka się po poznaniu warunków naturalnych miasta, zaludnienia, mikroklimatu, zasobów zieleni ogółem i stopnia zanieczyszczeń.
Powierzchnia terenów zieleni miesjkiej: parków, zieleńców i zieleni osiedlowej wg. wojewódstw z 2006 r.
dolnośląskie 1,9% pow. miasta, 14,7 m2 na mieszkanca
kujawsko-pomorskie 3,7% pow. miasta, 23,2 km2 na mieszkańca
lubelskie 2% pow. miasta, 18 km2 na mieszkańca
lubuskie 2,3% pow. miasta, 21,7 km2 na mikeszkańca
łódzkie 2,8%pow. miasta, 12,5 km2 na mieszkańca
małopolskie 1,8% pow. miasta, 18,8 km2 na mieszkańca
mazowieckie 2,7% pow. miasta, 14 km2 na mieszkańca
opolskie 1,5% pow. miasta, 19,9 km2 na mieszkańca
podkarpackie 1,4% pow. miasta, 17,1 km2 na mieszkańca
podlaskie 1,1% pow. miasta, 14,5 km2 na mieszkańca
pomorskie 2,1% pow. miasta, 15,1 km2 na mieszkańca
śląskie 2,6% pow. miasta, 25,2 km2 na mieszkańca
świętokrzyskie 2,3% pow. miasta, 24 km2 na mieszkańca
warmińsko-mazurskie 2,8% pow. miasta, 18,6 km2 na mieszkańca
wielkopolskie 2,4% pow. miasta, 14,2 km na mieszkańca
zachodniopomorskie 1,5% pow. miasta, 17,5 km2 na mieszkańca
Polska 1998 r. 2,8% kraju, 24,7 km2 na mieszkańca
1999 r. 2,6% pow. kraju, 22,6 km2 na mieszkańca
2000 r. 2,2% pow. kraju, 19,6 km2 na mieszkańca
W Warszawie jest 909 gatunków niesynantropijnych, są tylko na naturalnych siedlaskach, 898 apofitów, miesjcowych gatunkó zyjących na siedliskach stworzonych przez ludzi, 911 antropofitów, roslin obcego pochodzenia, sprowadzonych przez ludzi. W Warszawie jest 535 gat. grzybów, 160 gat. porostów, 212 gat. mszaków, 1109 gat. roślin naczyniowych, ze zwierząt 50 gat. ssaków, 200 gat. ptaków, 1400 gat. bezkręgowców, razem jest 3566 gat.
Zróżnicowanie drzew pod względem i pochodzenia dla 3 warszawskich terenów zielonych na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich jest 20 gat. rodzimych, 64 obce, w Parku Praskim 25 gat. rodzimych, 55 gat. obcych, w Ogrodzie Saskim 17 gat. rodzimych, 50 obcych.
Geograficzne spektrum flory Opola: z Ameryki pochodzi 15% gat., z Płd. Europy 28%, z Europy Wsch. 16%, z Europy Płd i Azji Zach. 38%, 3% gatunków nieznanego pochodzenia.
Ograniczenia zieleni miejskiej, zanikanie gatunków, rodzajów i rodzin np. turzycowatych, storczykowatych, rdestnicowatych i wyższych jednostek taksonomicznych: widłaków, paproci, porostów i wielu grup grzybów, recesja gatunków związanych z naturalnymi siedliskami wodnymi, torfowiskowymi, bagiennymi, podmokłymi łakami, lasami łęgowymi, borami oraz biotopami antropogenicznymi np. polami uprawnymi, ustępowanie roślin wieloletnich na rzecz gatunków jednorocznych, które sa lepiej dostosowane do szybkich zmian warunków siedliskowych, ograniczenie siedlisk gat. odpornych na urbanizację, powoduje zanik niektórych ekotypów, duża mozaikowatośc siedlisk.
Degradacja roślinności miesjkiej to głównie mechaniczne wycinanie, zabetonowywanie terenów zielonych, zabudowywanie, zamurowywanie, mechaniczne niszczenie: łamanie, wydeptywanie, zasolenie gleb, głównie na poboczach ulic, przeazotowanie gleb-nitryfikacja, zanieczyszczenia, głównie mchy i porosty, sądząc po bioróznorodności w okół czynnych wulkanów ten czynnik nie jest tak szkodliwy, zanieczyszczenia powietrza, wód i gleb czynnikami chemicznymi z fabryk, efekt degradacji to wypieranie przez gatunki synantropijne i inwazyjne.
Zbiorowiska roslinności synantropijnej:
segetalne, zw. z uprawami, ogrodami, sadami, parkami miejskimi, zieleńcami, rabatami, klombami,
ruderalne, biotopy w pobliżu ludzkich siedzib, mogą zajmowac sztuczne pow.-szczeliny w murach, szpary w bruku ulicznym, gruzowiska, szutrowe drogi i torowiska, hałdy przemysłowe i wysypiska śmieci oraz podłoża złożone z gleb i skały macierzystej naturalnego pochodzenia lub zmienionej strukturalnie i chemicznie-ugory, przydroża, przypłocia, dziedzińce, nasypy, utwardzone place skłądowe i przeładunkowe,
zbiorowiska kserotermiczne-na torach i nasypach kolejowych, śieżych nasypach drogowych, szczelinach między nagrzanymi płytami betonowymi,
nitrofilne-zw. z wchłonięciem podmiejskich wsi do miast, na siedliskach bogatych w zw. azotu, pod płotami, przy zabudowaniach gospodarczych, na podwórkach,
bazofilne i kalcyfilne-następstwo antropogenicznego wzrostu odczynu gleb i zawartości węglanu wapnia, na gruzowiskach przemieszanych z ziemią, uboczach gliniastych nasypów i wykopów, na nowych osiedlach.
Funkcje zieleni miejsckiej:
Ekologiczne, zdrowotne i biologiczne-zieleń chroni od pyłów, dymów, osłania dzielnice mieszkaniowe od wiatrów, tłumi hałasy komunikacyjne i kolejowe, oczyszcza powietrze, reguluje wilgotnośc gleby;
Społęczne, psychologiczne, wychowawcze-miejsce odpoczynku, rozrywki, rekreacji, miejsce zbliżenia człowieka do przyrody, zieleń ogrodów botanicznych pełni funkcje dydaktyczną;

Zima ma najniższe temperatury w skali roku, zima klimatyczna jest wtedy, gdy średnie dobowe temperatury spadają poniżej 5 st. C, zima kalendarzowa zaczyna się wraz z najkrótszym dniem w roku, zimą dzień jest krótszy od nocy od nocy, ale jest coraz dłuższy, trwa do przesilenia wiosennego, kiedy dzień rośnie i jest dłuższy od nocy. Zima fenologiczna to przerwa w wegetacji. Dzieli się na przedzimek (szarugi jesienne), kiedy ziemia nie jest zamarznięta, a średnie dobowe temperatury spadają poniżej 5 st, trwa w grudniu. Zima właściwa, kiedy ziemia jest zamarznięta, a temperatura spada poniżej zera, trwa od grudnia do końca lutego oraz spodzimek, kiedy ziemia odmarza, jest odwilż, pojawiają się pąki na wierzbach, zaczyna się pod koniec lutego. Zima ma opady śniegu,kiedy jest duży mróz, jest pogoda wyżowa i śnieg nie spada, kiedy temperatura oscyluje ok. 0, wtedy spada dużo śniegu. Śnieg pokrywa ziemię i chroni przed przemarznięciem podziemne i nadziemne części roślin jak korzenie, bulwy, kłącza, rozłogi, cebula i nasiona. Chroni też gałęzie. Rozmarzając spływa do rzek, jezior i strumyków i zasila je, wsiąka pod ziemię i zasila wody gruntowe. Płatki śniegu to zamarznięte kropelki wody wokół drobinek pyłów, mają różne kształty i wielkość, nie ma dwóch takich samych. Zimą można spotkać wróble, sikorki, grubodzioby, dzięcioła dużego i średniego, gile, czeczotki, dzwońce, szczygły, kwiczoły, kosy, szpaki, zięby, jemiołuszki, trznadle, potrzeszcze, rudziki, sójki, dzwońce, ze ssaków zające, sarny, jelenie, gronostaje, łasice, rysie, żbiki, wiewiórki. W lekkie zimy mogą kwitnąć ciemierniki. Berberys, głóg, irga, róża, ostrokrzew, rokitnik, jarzębina, jabłoń ozdobna, mahonia, śnieguliczka, tarnina mają owoce na gałęziach, które są pokarmem dla ptaków. Suche nadziemne pędy bylin chronią ich podziemne części.

Wiele chrząszczy np. biegacze zimuje pod kamieniami lub w mule. Dużo owadów może spowolnić metabolizm pod wpływem niekorzystnych warunków środowiska w tym mrozu, jest to diapauza, diapauzę może mieć każde stadium rozwoju: jajo, larwa, poczwarka czy imago, może dotyczyć tylko jednej płci. Owad gromadzi materiał zapasowy jako tłuszcz, białko czy węglowodany, często ukrywa sie w glebie, mule, ściółce, dziuplach, jaskiniach, zagłębieniach kory, mieszkaniach. Wiele owadów dzięki zawartemu w hemolimfie glicerolowi lub glikolowi obniża swoją temperaturę zamarzania, takie mogą zimować w stanie przypominającym zamarznięcie przyczepione do gałęzi czy suchych badyli, taką strategię mają motyle i biedronki. Pasikonik Tettigonia sp. motyl dostojka malinowiec Argynnis paphia i brudnica nieparka Lymantria dispar zimują w formie jaja, świerszcz polny Gryllus campestris i mieniak tęczowiec Apatura iris zimują jako larwa, paź królowej Papilio machaon, bielinek kapustnik Pieris brassicae i zawisaki Sphingidae jako poczwarka.
Zmienocieplne, krótkożyjące owady zimują w mule, ich imagines zyją krótko, ale larwy żyją w środowisku wodnym przez 2-3 lata, są to ważki Odonata, jętki Ephemeroptera, widelnice Plecoptera, chruściki Trichoptera. Dorosłe zimują tak pływaki żółtobrzeżki Dytiscus marginalis Przy dnie temperatura wynosi ok. 4 stopni, mogą one zakopywać się w mule [http://www.wgorach.iap.pl/index.html?id=22436]. U społecznych os i trzmieli zime przeżywają zapłodnione samice, a mrówki i inne owady społeczne schodzą do najgłębszych części gniazd, brudnica nieparka Lymantria dispar składa jaja w szczelinach kory drzew, zabespiecza je włoskami i umiera, a larwy wykluwają się wiosną. Wiele owadów może bytować w temperaturach w ok. 0, zmieniają wtedy kolor na biały, zimowym owadem jest widelnica Taeniopteryx nebulosa, skoczki Auchenorrhyncha, galasówka Cynips sp., murarka ruda Osmia rufa oraz pająki aksamitnik Clubiona sp. i cofnik Diaea dorasta [http://zielonaziemia.pl/index.php/ochrona-przyrody-rpci-130/256-senne-zimowanie-czyli-jak-owady-walczp-o-przetrwanie]. Wiele pajaków zimuje w domach, stodołach, piwnicach, na strychach. Owady ze ściółki i gleby zimują w podziemnych korytarach, w czasie mrozów schodza głebiej, w ziemi zagrzebuje sie m. in. stonka ziemniaczana Leptinotarsa decemlineata. Zagrzebane w mule owady często zapadają w diapauzę. śnieg stanowi dla nich izolującą kołderkę.
ślimaki na zime przestają jeść i szukają schronienia, wlot do muszli zaczopowują gęstą warstwą śluzu zostawiając małą dziurkę do oddychania. ślimaki nagie, bez muszli zimują zakopane w ściółce pod śniegiem, brak sniegu skutecznie przetrzebia ich populację. Wiele nagich slimaków zimuje w postaci jaja, dorosłe osobniki giną po złożeniu jaj.
Bezkręgowce zyjące w glebie zimuja pod ziemią np. wrażliwe na niskie temperatury dźdźownice zimują głeboko w glebie.

Wydaje się, że zima to pora roku, w której uspione życie czeka do wiosny. Tak naprawdę są rośliny kwitnące właśnie zimą, są to rosliny dnia krótkiego, któe potrzebują długiego okresu ciemności by zakwitnąć, większość to rośliny ogrodowe, ale są też dzikie odmiany jak ciemierniki:
Ciemiernik czerwonawy Helleborus purpurascens ma grubą łodygę, masywne kłącze, długoogonkowe, dłoniasto złożone liście odziomkowe, mają 5 piłkowanych odcinków, górne liście łodygi są siedzące, 3-klapowe, powcinane, kwiaty są czerwono-purpurowe, ma 5 działek, 5 słupków, wiele pręcików, owoce to mieszki z kilkunastoma nasionkami, nie mają dzióbka, lubi miejsca zacienione, ubogie, średnio wilgotne, dobrze znosi, ciepłe i słoneczne miejsca.
Ciemiernik zielony Helleborus viridis pojedyncza lub rozgałęziona łodyga, liście wyrastają z kłącza, maja od kilku do kilkunasto ząbkowanych odcinków, 2-3 żółto-zielone, 5-działkowe kwiaty w ulistnionym kwiatostanie, mają dużo pręcików, owoce to duże mieszki bez dzióbków, lubi ziemię żyzną lub średnio żyzną, wapinną, średnio wilgotną.
W ogrodach można spotkać wiele odmian ciemierników, wszystkie mają mocne kłącze, liście dłoniastodzielne, złozone lub dłoniastosieczne z kilku ząbkowanych odcinków, duże 5-działkowe kwiaty, płatki zredukowane są do miodników, owoce to wielonasienne mieszki. Ciemiernik biały Helleborus niger ma białe działki, liście o jajowatych odcinkach, lubi zacienione, próchnicze stanowiska o stałej wilgotności.
Wrzoście, w Polsce mamy wrzosiec bagienny Erica tetralix to krzewinka o cienkiej, rozgałęzionej łodydze, gałązki są ogruczolone, po 4 igiełkowate liście w okółkach, zrosłopłatkowe, różowe lub białe kwiaty zabrane w szczytowe baldachogrona, okwiat wygląda jak beczułka, owoce to torebki, lubi stanowiska półprzepuszczalne, kwaśne lub obojętne.
Wszystkie wrzośce uprawne to krzewy lub krzewinki o igielkowatych liściach w okółkach i kwiatach zebranych w baldachogrona, lubią półprzepuszczalne gleby kwaśne lub zasadowe.
Zimokwiat wczesny Chimonanthus praecox małe drzewko lub krzew o jajowatych, krótkoogonkowych liściach, dużych, żółtych, wielopłatkowych kwiatach, płatki są długie, środek kwiatu purpurowy, lubi ciepłe i słoneczne miejsca, w lekkie zimy jest zimozielony, poniżej 20 stopni paki kwiatowe przemarzają.
Oczar pośredni Hamamelis intermedia krzew o owalnych, ogonkowych, piłkowanych liściach, końce są leciutko zaostrzone, ogonki średniej długości, kwiaty otoczone długimy, czerwonymi lub żółtymi listkami okwiatu przypominającymi frędzelki, słupki i pręciki są w środku, lubi słońce lub półcień, młode osobniki mogą przemarznąć, potrzebuje duzo miejsca, lubi wilgotną glebę.
Oczar omszony okrągło-jajowate liście, lekko piłkowane, krótkoogonkowe, zaostrzone na końcach, krzew, kwiaty o długich, żółtych płatkach, po kilka kwaitów na trzonkach, lubi słońce lub lekki cień i stanowiska osłonięte od wiatru.
Jaśmin nagokwiatowy Jasminum nudiflorum pnącze rozagłęzia się, żółe, 6-płatkowe kwiaty z płatkami ułożonymi na przemian bliżej i dalej, dużę, widoczne, zółe słupki, potrzebuje podpory, lubi słońce, lekki cień, miejsca osłonięte od wiatru.
Kalina wonna Viburnum farreri krzew o podłużnie jajowatych liściach o zwężonych nasadach w krótkie, cienkie ogonki, rózowych, trabkowatych kwiatach zebranych w wiechy, 5 zrosniętych w rurke płatków i 5 wolnymi, okrągłymi końcami, lubi próchniczą glebę, półcień lub słońce.
Rannik zimowy Eranthis hyemalis podziemna bulwa z cienkimi, nitkowatymi korzeniami, długoogonkowe, okroągłe, dłoniastodzielne na podługowate odcinki liście, żółe, 6-płatkowe kwiaty otoczone są 3 dłoniasto podzielonymi podsadkami w okółku, są miodniki, krótkie działki, owoce to mieszki.
Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis liście podługowate, tępo zakończone, odziomkowe, kwiaty na długiej łodydze kwiatonosnej, łodyga bezlistna, kwiaty białe, dzwonkowate, pąki okrywają po 2 podsadki, owoce to trójdzielne mięsiste torebki, lubi zacienione, próchnicze miejsca.
śnieżyca wonna Leucojum vernum wzniesiona, nierozgałęziona łodyga kwiatonośna, równowąskie, zaokrąglone liście, 1-2 kwiaty na końcu lodygi, mają białe działki z zielona plamka, dolny słupek, 6 pręcików, owoce to kuliste, mięsiste torebki, okrągła cebula z brunatnymi łuskami, lubi wilgotną glebę, cień lub półcień.
Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum krzew o szarobrązowej korze, ulistnienie skrętoległe, zaostrzone, lancetowate, całobrzegie liście na krótkich ogonkach, rożowe lub białae, 4-krotne kwiaty, obupłciowe, trąbkowate, końce płatkó zaokrąglone, rurka omszona, owoce to mięsiste, czerwone pestkowce. Lubi lekki cień lub półcień i wilgotną, wapienna glebę.
Gwiazdnica pospolita Stellaria media wzniesione, rozgałęzione łodygi, liście jajowate, naprzeciwległe, dolne długoogonkowe, górne siedzące, rozwinięte korzenie boczne, główny słabo, kwiaty białe, talerzykowate, podługowate, rozdwojone płatki, owoce to podłużne torebki, przez cały rok kwitnie na polach, przydrożach, podwórkach, w ogródkach.

Zimą nie musimy rezygnować ze świeżych ziół, mozna uprawiać je w doniczkach na oknie. Doniczki musza być odpowiednio duze, zioła odpowiednio pielęgnowane. Do najpopularniejszych ziół uprawianych w doniczkach należą:
Szałwia lekarska Salvia officinalis łodyga czterokanciasta, owłosiona, liście długoogonkowe, naprzeciwległe, owalne, kwiaty dwuwargowe, fioletowe, roslina lecznicza, leczy choroby skóry i gardzła, reguluje trawienie, leczy kaszel, ból gardła, obniża poziom cukru, pomaga przy anginie, przyprawa do mięsa, ciast, cukierków, deserów, lodów, surówek z pomidorów, potraw ze strączkowych.
Rozmaryn lekarski Rosmarinum officinalis czterokanciasta, rozgałęziona łodyga, liście lancetowate, od spodu kutnerowate, kwiaty niebieskie lub różowe, dwuwargowe, kielich dzwonkowaty, 2 pręciki, 1 slupek, owoce to rozłupnie, roslina miododajna w terenie i przyprawa do sałatek, mięs, sosów, roslina ozdobna.
Macierzanka tymianek Thymus vulgaris łodyga owłosiona, czterokanciasta, rozgałęziona, ulistnienie naprzeciwległe, liście podługowate, prawie siedzące, całobrzegie, kwiaty na krótkich szypułkach leżą w okółkach, są liliowe, dolna warga ma 3 ząbki, górna 2, owoce to brunatne rozłupnie, korzenie są słabo rozgałęzione, wrzecionowate, zdrewniałe, roslina lecznicza, ziele działa bakteriobójczo, grzybobójczo, wyksztuśnie, leczy kaszel i bóle gardła, przyprawa do surówek.
Mięta pieprzowa Mentha piperita wzniesiona, rozgałęziona, czterokanciasta, owłosiona w kantach łodyga, ulistnienie nakrzyżległe, liście jajowate, piłkowane, krótkoogonkowe, jaśniejsze od spodu, kwiaty w nibyokółkach, zebrane w walcowaty kłos, są rózowe, kielich rurkowaty, ma 5 działek, 4 fioletowe pręciki. Roślina lecznicza, poprawia trawienie, leczy zaburzenia pracy jelit, wzmacnia wydzielanie soku żółądkowego i żółci. Roslina przyprawowa, nadaje się do sałątek owcowych, sałatek z pomidorów, twarozków, herbatek, soków owocowych, trunków. W terenie roślina miododajna.
Melisa lekarska Melissa officinalis rozgałeziona łodyga, liście sercowate, karbowane, żółte kwiaty wyrastają w kątach liści, kwiaty są wargowe, dolna warga większa i zagięta do góry. Roślina lecznicza, liście leczą bóle głowy, depresje, nerwice, bezsennośc, roslina jadalna, przyprawa do twarożków, drinków, napojów owocowych, sałatek owocowych. w terenie roślina miododajna.
Lebiodka majeranek Origanum majorana łodyga wzniesiona, rozgałęziona, omszona. Liście krótkoogonkowe, łopatkowate, całobrzegie, kwiaty małe, białę, rosną w pachwinach przysadek, wargi niepodzielone, kwiaty zebrane są w okółkach w główki, owoce to rozłupnie, roślina lecznicza, ziele usprawnia trawienie, leczy choroby układu pokarmowego, przyprawa do mięs i strączkowych, likierów.
Lebiodka pospolita / oregano Origanum vulgare prosta, wzniesiona, rozgałęziona łodyga, jest czterokanciasta i owłosiona, ulistnienie naprzeciwległe, liście ogonkowe, jajowate, calobrzegie, kwiaty rózowe, zebrane w podbaldachy, kielich ma trójkątne działki, korona wargowa, dolna warga ma 3 okrągłe klapy, owoce to rozłupnie z 4 jajowatych rozlupek. Roslina lecznicza, ziele działa moczopędnie, wyksztuśnie, przeciwbiegunkowo, dezynfekuje, leczy rany, roslina jadalna, nadaje się do mięs, sosów, pizzy, załatek, wódek, zapiekanek.
Lubczyk ogrodowy Levisticum officinale łodyga naga, prosta, w góze rozgałęziona, ma podziemne, grube kłącze, liście podwójnie pierzaste, odcinki jajowate, żółte, drobne kwiaty zebrane w kilkuszypułkowe, szczytowe baldachy. Owoce to płaskie, żeberkowane rozłupnie z 2 rozłupek. Roslina lecznicza, korzeń działa moczopędnie, wiatropędnie i wyksztusnie, leczy choroby dróg moczowych, nerek, pęcherza, dróg oddechowych, przyprawa do mięs, zup, sosów, surówek, kapusty, można robić z niego herbatki i nalewki.
Czomber ogrodowy Satureja hortensis rozgałęziona, cienka łodyga, ulistnienie okółkowe, liście podlugowate, całobrzegie, siedzące, drobne, biało-różowe kwiaty wargowe w kątach liści, dużą, zaokrąglona dolna warga, kielich pięciodziałkowy, owoce to rozłupnie z 4 rozłupek, roslina lecznicza, ziele pobudza trawienie, niszczy robaki, działą moczopędnie, przyprawa do zup, fasoli, ziemniaków, kapusty, bigosu, cięzich mięsiw, zawiesistych sosów.
Bazylia pospolita Ocimum basilicum czworokątna, rozgałęziona łodyga, ulistnienie nakrzyżległe, liście jajowate, karbowane, kwiaty wargowe w nibyokółkach, dwuwargowy kielich, rózowe kwiaty w nibyokółakch zebrane są w kłosy szczytowe, palowy, rozgaęłziony system korzeniowy, owoce to brązowe niełupki, roslina lecznicza, ziele wspomaga wydzielanie soku żołądkowego, wspomaga trawienie i wchłanianie, poprawia nastrój, działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, przyprawa do kanapek, pizzy, spagetti, potraw z pomidorów, salatki greckiej i innych sałatek, zup, twarożku, duszonych warzyw, likierów, napojów i soków owocowych, drinków, w terenie roslina miododajna.
Papryka owocowa Capsicum frutescens kanciasta, rozgałęziona łodyga, liście jajowate, wydłużone, końce zaostrzone, długie ogonki, białę kwiaty, korona zrosłopłatkowa, ma kilka ząbków odgiętych na zewnątrz, pręciki i otaczany przez nie słupek wystają poza okwiat, owoce to duża, czerwone jagody, warzywo do zup, lecza, pizzy, sałatek warzywnych, duszonych warzyw, zapiekanek, kanapek, sosów, mięsa, twarożków.
kpper ogrodowy Anethum graveolens łodyga dęta, naga, bruzdkowana, rozgałęziona, liście kilkukrotnie pierzastodzielne, odcinki nitkowate, żółte kwiaty zebrane w wielosszypułkowe baldachy, roslina lecznicza, ziele uspakaja, obniża cisnienie, poprawia trawienie, przyprawa, liscie dodaje się do zup, sosów, posypania ziemniaków, kanapek, surówek, kapusty, kwiatostany dodaje się do kiszonych ogórków, nasiona to przyprawa sosów, pizzy, zapiekanek, kapusty.
Papryka roczna Capsicum annuum wzniesiona, prosta łodyga, liście jajowate, w nasadach szerokie, końce zaostrzone, kwiaty białe, zrosłopłatkowe, wolne końce płątków odginają się pręciki i słupek wychodzą poza okwiat, owoce czerwone, zielone lub żółte jagody, są duże, puste w środku. Owoce to jarzyna do sałatek warzywnych, lecza, kanapek, zup, sosów, mięs, duszonych, gotowanych, pieczonych warzyw, pizzy, zapiekanek, twarożków.
Pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum owłosiona, rozgałęziona łodyga, liście sercowate, kilkukkrotnie pierzastodzielne, żółte kwiaty o działkach i płatkach równych wyrastają w kątach liści. Owoce to duże, żółte, czerwone lub pomarańczowe, okrągłe lub podłużne jagody. Owoce to warzywa do zup, sosów, spagetii, sałatki pomidorowej i innych warzywnych sałatek, lecza, pizzy, zapiekanek, kanapek, twarożków, nadaje sie do samodzielnego zjadania.
Czosnek szczypiorek Allium schoenoprasum kepy z iweloma pędami kwiatowymi, proste pędy, cebule na podziemnym kłączu, duże, długie, rurkowate liście odziomkowe, drobne, fioletowe, dzwonkowate kwiaty zebrane w główki na szczytach łodyg kwiatowych, liście leczą przeziebienia, obniżają cisnienie, poprawiają cisnienie, lekko przeczyszczają, roslina jadalna, przyprawa do ziemniaków, sosów, zup, twarożku, surówek, kanapek, zapiekanek, jajecznicy, jajek.
Pietruszka zwyczajna Petroselinum crispum biały korzeń spichrzowy z kilkunastoma korzeniami przybyszowymi, liście odziomkowe i łodygowe trójkątne, pierzastodzielne z trójkątnych listków, żółto-zielone kwiaty zebrane są w baldachy złożone, owoce to podługowate rozłupnie, roslina lecznicza, korzeń działa moczopędnie, leczy choroby dróg moczowych i układu pokarmowego, roslina jadalna, korzeń nadaje się do salatek warzywnych, zup i sosów, liście do zup, ziemniaków, sosów, jaj, surówek, mięsa.
Hyzop lekarski Hyssopus officinalis proste łodygi, małe, lancetowate liście w okółkach, drobne, białe, różowe lub niebieskie kwiaty wargowe z długą, dolną wargą, rosną wkątach liści, owoce to rozlupnie, przyprawa do zup, sosów, mięs, surówek.
Wszystkie te zioła i warzywa można jeść dovkanapeki suróek w dużych ilościach, jak ktoś lubi. Pamiętajmy by po kupieniu zioła w doniczce przesadzić je do większej doniczki, żeby miały miejsce do rozrostu, trzeba je podlewać i zapewnić im odpowiednią wilgotnosć i oświetlenie.