biologia i ochrona przyrody

Rośliny bagienne

kaczeniec (knieć błotna), kwitnie odmarca do czerwca,lubi gleby wiglotne, bagienne, półcień i słońce, żółte, talerzykowate długoszypułkowe kwiaty, liście nerkowate,krabowane, odziomkowe w rozecie, łodygowe drobne, łodyga pusta

kosaciec żółty łodyga obła, wzniesiona, liście równowąskie, zaostrzone, obejmują łodygę pochwami, kwiaty zółte,wyrastają w kątach przysadek, kwitnie tylko 2 tygodnie, kłącze może być pod wodą, lubi wilgoć, rozmnażamy przez nasiona lub podział kłączy,

kosaciec japoński liście kutnerkowate, równowąskie, kwiaty fioletowe,latem potrzebuje mokrego środowiska, zimą suchego, gleba musi być kwaśna,urodzajna, z obornikiem lub kompostem, kwitnie od połowy czerwca

czermień błotna płożące ziele z gąbczastym kłaczem, duże, calobrzegie sercowate liście z lekkimi kończykami, ogonki liściowe mięsiste,kwiaty to kolby otoczone białym liściem, owoce to czerwone jagody, lubi slekki cień, kwitnie od maja do końca lipca, odporna na szkodniki i mrozy

tojeść rozesłana łodyga ukorzenia się w węzłach, liście okrągłe,jasnozielone, naprzeciwległe, żółte,talerzykowate kwiatypo 1 lub 2 w kątach liści, kwitnie od maja do września, lubi gleby wilgotne,obojętne, gliniaste, średnio żyzne, lubi cień, pędy warto okryć na zimę,

żabieniec babka wodna kłącza zgrubiałe, długoogonkowejajowate liście w rozetach, kwiaty białoróżowe z żółtymi nasadami, długoszypulkowe, 3-płatkowe, 3-działkowe w wiechach,kwitnie do czerwca do września, lubi słońce lub półcień, sadzimy 10-40 cm pod wodą, bulwy zimuja w wodzie

sit równowąskie, cienkie zwinięte liście, otwartepochwy liściowe, kwiaty zebrane w kłoski, rozmnażamy przez podział kłącza lub z nasion, lubi slońce lub półcień, lubi wilgoć, kwitnie latem

niezapominajka błotna cienkie, pełzające, podziemne kłącze, płożąca, owłosiona, kanciasta łodyga, liście lancetowate, owłosione, siedzące, kwiaty niebieskie, białe, 5-działkowe kwiaty, 5 szerokich płateczków, kwiaty białe lub niebieskie, owoc to rozłupnia, kwitnie od kwietnia do czerwca, lubi słońce lub półcień, mokre lub wilgottne gleby z duża ilością azotu

kalla (kalia) podziemne, spichrzowe kłącze, liście z jasnozielonymi kropkami, długoogonkowe, strzałkowate, kkwiaty zebrane w żółe kolby z białym, różowym, żółtym liściem podkwiatostanowym, gleby 3 części kompostu na 1 część torfu, lubią półcień, lattem temp. W dzień 24-28 st.nocą 16-18, kwitnie latem

kroplik owłosione pędy, liście ogonkowe, strzałkowate, naprzeciwległe, kielich 5-działkowy, korona dwuwargowa, kwiaty białe, żółte, pomarańczowe, brązowe, fioletowe lub różowe zebrane w grona lub w kątach liści, ogordowy ma białe kwiaty purpurowo nakrapiane, liście ząbkowane, kwitnie od maja do lipca, lubi słońce,cień lub półcień, gleby wilogtne, żyzne, obojętne lub lekko zasadowe, wrażliwy na mróz i suszę, zimujemy w doniczce 1/3 gliny reszta kompost, rozmnażamy przez wysiew nasion

wiązówka błotna wzniesiona, prosta, naga łodyga, nieparzystopierzaste liście z ząbkowanymi, półokrągłymi przylistkami, białe kwiaty zebrane w wiechy, po 5 działek i płatków, zdrewniałe, członowate kłącze, włókniste korzenie, owoce to niełupki, lubi gleby wilgotne lub podmokłe, żyzne, słońce lub półcień, rozmnażamy przez podział kłacza albo wysiew nasion, kwitnie w czerwcu i lipcu

bobrek trójlistkowy prosta, naga łodyga, ulistnienie skrętoległe, całobrzegie, lancetowate liście wyrastają po 3 na długich ogonkach. Białe kwiaty zebrane są w grona na długich szypułkach, pięciodziałkowy, dzwonkowaty kielich, pięciopłatkowa korona, płatki sa wewnątrz owłosione, znamię słupka dwudzielne, owoce to kuliste torebki,kwitnie w maju i czerwcu, lubi cień, znosi kwaśną wodę, mrozoodporny, potrzebuje koszy, które chronią przed rozrastaniem się

tułacz pstry (pstrolistka sercowata) liście sercowate, ogonkowe, zielono-czerwone,kwiaty zebrane w kłosy z 4 białymi podsadkami, cienkie kłącze, owoce to torebki, lubi ciepło, miejsca zaciszne, słońce lub półcień, gleba próchnicza, kwitnie od lipca do września

krwawnica pospolita prosta, kanciasta, owłosiona, rozgałęziona łodyga, ulistnienie naprzeciwległe, liście rozety są sercowate, owłosione na nerwach, łodygowe są lancetowate, górne leżą skrętolegle, podsadki są małe, kwiaty są fioletowe, okółkowe, zebrane w grona, długie działki kieliszka, krótkie działki kielicha, 6 działek i płatków, kielich owłosiony, owoce to torebki, mrozoodporna, lubi słońce lub półcień, wilgoć, kwitnie od czerwca do września

jeżogłówka gałęzista rozgałęziona, pełzająca łodyga z rozłogami i bulwkami, ulistnienie skrętoległe, równowąskie liście obejmują łodyge nasadami, są trójkanciaste, zaostrzone, widać linię grzbietową, kwiaty zebrane w główki zebrane skrętolegle w kłosy, kwiaty żeńskie mają białe kolce, męskie są ciemne, pojedyncze kwiaty niepozorne, owoce to pestkowce lubi podloże piaszczysto-gliniaste, słońce lub lekki cień, mrozoodporna, wiosną rozmnażamy przez rozłogi, kwitnie od czerwca do sierpnia, tak samo kwitnie pokrewna, najmniejsza w lipcu i sierpniu, pojedyncza w czerwcu i lipcu, wszystkie lubią takie samo oświetlenie i gleby

pałka wodna wąskolistna prosta wzniesiona, sztywna, walcowata łodyga, długie, zielone, wzniesione, rynienkowate liście, jednopienna roślina rozdzielnopłciowa, kolby męskie wyżej, żeńskie niżej, owoce to jednonasienne orzeszki, lubi slońce lub lekki półcień, gleby ubogie, kwitnie od czerwca do sierpnia,

pałka szerokolistna kłącze pełzające, łodyga prosta, liście równowąskie, zaostrzone, pochwa spiralna, kwiaty zebrane w kłosy, kłosy męskie z kilkoma przysadkami i żeńskie bez są na jednej roślinie, owoce, owoce to jednonasienne orzeszki, kwitnie do lipca do września, lubi slońce,gleby wilgottne, pałki sadzimy jesienią lub wiosną

lobelia szkarłatna liście krótkoogonkowe, języczkowate, kwiaty dzwonkowate, czerwone w kłosach z podkwiatkami, lubim gleby żyzne, próchnicze, slońce łub lekki cień, mrozoodporna, kwitnie od lipca do października

jaskier wielki grube kłącze, wzniesiona łodyga, owłosiona, liście odziomkowe lancetowate, łodygowe też, ale węższe, żółte, 5-krotne talerzykowate kwiaty, owoce zbiorowe z orzeszkami, kwitnie od czerwca do sierpnia, mrozodoporna, lubi wilgoć i słońce

strzałka wodna łodyga i rozłogi wyrastają z bulwy, podwodne liście są długie, siateczkowate, nawodne jajowate, nadwodne strzałkowate, heterostylia jest czyli 3 rodzaje liści, kwiaty białe, trzypłatkowe, zebrane w wiechę, płatki wolne, sadzimy na głębokości 25 cm, mrozoodporna, lubi slońce,ciepło, żyzne i lekko kwaśne podłoże, kwitnie latem

tatarak zwyczajny podziemne, czołgające kłącze, proste, pojedyncze łodygi, podługowate liście rozety, żółtozielone, obupłciowe kwiaty zebrane w kolby, wąskie, łuseczkowate, odwrotnie jajowate działki, na szczycie zaostrzone i kapturkowate, 6 pręcików z długimi nitkami i kremowymi pylnikami, 1 trójkomorowy i trójkanciasty słupek, znamię siedzące i gąbczaste, owoce to czerwone jagody, kwitnie od czerwca do końca lipca, może stać w wodzie do 20 cm, rozmnażamy przez podział kłącza, kwitnie od czerwca do końca lipca

Wody płytkie (30-50 cm):

grzybieńczyk wodny ma pływające liście, wszędzie oprócz korzeni jest miękisz powietrzny z przeztworami międzykomórkowymi, ulistnienie srkętoległe,liście okrągłe z sercowatymi nasadami, kwiaty żółte, 5-krotne, kwitnie w czerwcu i lipcu, lubi słońce

pałka wodna jak wyżej

lilia wodna (grzybienie białe) liście duże, okrągłe, owłosione z nasadami wciętymi i długimi ogonkami, kwiaty białe, wielopłatkowe, kielich ma 4 działki, płatki ułożone spiralnie, wielonasienny owoc, lubia słońce, sadzimy w koszach, gdzie na 2 części gliny, przypada 1 część piasku, na tym musi być warstwa żwiru, nie lubi torfu ani gleby ogrodowej, trzeba przymocować drucikiem, by się ukorzeniły, nawozimy nawozem mineralnym rozdzielamy co 2-3 lata kłącze, rany zabezpieczamy węglem drzewnym, na zimę kosze z liliami przenosimy do domu, kwitnie od czerwca do wrzesnia

kosaciec żółty jak wyżej,

głębokie (50-150)

grążel żółty długie, czołgające się rozgałęzione kłącze, ma blizny po opadłych liściach, pływająće, długoogonkowe liście, owalne, nasady głęboko wcięte, sercowate, żółte kwiaty z 5 działkami i wieloma pąłtkami, trójkanciaste szypułki, owoce to butelkowate torebki, kwitnie od maja do sierpnia, lubi wody stojące, słońce, sadzimy w koszach jak lilię wodną

rdestnica pływająca rozgałęziona łodyga, podwodne liście rozgałęzione, cienkie, nitkowate, pływające duże, owalne, końce lekko zaostrzone, ogonki są długie, drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w kłosy na długiej szypułce, zimują kłącza i pączki zimowe, lubi słońce, jest mrozoodporna, kwitnie od kwietnia do sierpnia

Rdestnica połyskująca silnie rozgałęzione, pływające pędy, liście wrzecionowate, zaostrzone u nasady i na końcu, krótkoogonkowe, kwiaty zebrane w kłosy, zimuje w zbiorniku, lubi słońce lub półcień, kwitnie od czerwca do sierpnia

grzybieńczyk wodny liście długoogonkowe, okrągłe, nasady sercowate, kwiaty żółte, talerzykowate na długich szypułkach, płatki trójkątne, kwitnie w czerwcu i lipcu, lubi słońce

okrężnica bagienna bylina z czołgającym się kłączem, wzniesiona łodyga, odziomkowe liście zebrane w rozetę, łodygowe okółkowe, liście nieparzystopierzastosieczne, talerzykowate, białe kwiaty z żółtymi oczkami zebrane są w grona, 5 płatków i działek, owoce to torebki, lubi lekki cien, żyzne, torfowe podłoże, kwitnie od maja do lipca

rośliny podwodne, np.

moczarka kanadyjska proste korzenie są zredukowane, może ukorzeniać się w podłożu, długa, cienka, nitkowata, okragła, silnie rozgałęziona lodyga, ma kanały z powietrzem, dzieki nim unosi się w wodzie, ulistnienie okółkowe, po 3 liście w okółku, są jajowate lub róznowąskie, okółki sa skręcone wzdłuż łodygi, liście są ząbkowane, zaostrzone lub tępe, u nasady maja całobrzegie łuski, kwiaty pojedyncze, drobne, rozdzielonopłciowe, siedzące, rosną w kątach liści, są w osłonce z 2 jajowatych listków, kwiatostan wystaje nad wodę, męskie mają okwiat w okółku, listki okółka zewneetrznego sa zielone, wewnętrznego białe, nitki pręcików są zrosnięte w kolumienke, głowki pręcików tworzą żagiel, kwiaty żeńskie mają eliptyczne zielone listki okółka zawenętrznego, wewnętrznego sa rózowe, zaląznia tworzy oś okwiatu, z pomiędzy listkó wyrasta słupek z 3 znamionami, owoce to jagony z wrzecionowatymi nasionami, lubi wody z sodem, potasem, fosforanami i innymi minerałami, temperatury 15-20 st, słabe światło

wywłócznik wodny nieparzystopierzastosieczne liście, łodygi rozgałęzione, lubi słońce lub półcień, sadzimy na głębokości 0-8- cm.

rogatek sztywny długie, silnie rozgałęzione pędy, nitkowate liście są widlasto rozgałęzione na nitkowate odcinki, ulistnienie okółkowe, sa modyfikacje liści przypominające korzenie, którymi mogą sie ukorzeniac, niepozorne kwiaty bez okwiatu, maja wiele pręcików i 1 słupek, owoce to jajowate orzeszki, całkowicie mrozoodporny, lubi słońce lub półcień

rośliny pływające

hiacynt wodny ma bulwy z miękiszem powietrznym nadającym mu pływalnośc, liście jajowate, duże, długoogonkowe, fioletowe kwiaty zebrane w grona, górny płatek niebieski, lubi słońce, rozrasta się przez kłącze, dzielimy je i przenosimy do innego zbiornika, zimujemy fragment rosliny w chłodnym pomieszczeniu-15 st. w naczyniu z wodą, kwitnie od czerwca do sierpnia

osoka aloesowa rozetka grubych, sztywnych, mięsistych, piłkowanych, języczkowatych, zaostrzonych, pływających liści, skrócony ped, kłącze z rozłogami, nitkowate korzenie, białe kwiaty z 3 płatkami zebrane są w kwiatostany na szczycie pędu kwiatowego, kwiatostan ma 2-6 kwiatów męskich lub 1-2 żeńskie, słupek ma widlaste znamie, owowce to torebki, kwitnie do maja do sierpnia, lub słońce lub półcień, mrozoodporna,zimuje na dnie, lubi lekko kwaśne wody

pistia rozetkowa (sałata wodna, topian) wolno pływające rozety odwrotnie szeroko klinowatych, owłosionych, karbowanych liści, kwiaty bialawe, jeden żeński otacza kilka męskich, korzenie zwisają w wodzie,owoce to jagody, lubi slońce lub półcień,ciepło 25-27 st. wilgotne powietrze, kwitnie w maju i czerwcu, wrażliwa na zimno

żabiściek pływający duże, sercowate, tępo zakończone liście rozety mają przy wiązkach przewodzących przestwory powietrzne, pływają po powierzchni wody, kwiaty szypułkowe, białe, trójpłatkowe, maja kilka lub kilkanaście pręcików w 4 okółkach, słupek podzielony do połowy długości, korzenie nitkowate i ogonki liściowe sa pod wodą, ma pączki zimujące, sadzimy go wiosną, lubi słońce, toleruje słaby cień, lubi żyzne wody zasadowe, kwitnie latem, atakuja go mszyce i slimaki, trzeba je usuwać, żabiściek ukorzenia się w glebie

salwinia pływająca liście okółkowe, nawodne okrągłe, podwodne siateczkowate, 1 z 3 liści w okółku czerpie wodę i biogeny, zimuje w postaci przetrwalników na dnie zbiornika, lubi słońce

rzęsa wodna drobne, okrągławe listeczki, zredukowany okwiat, pojedyncza rzęsama 1 liśc i 1 korzonek pojedynczy, tworzą kolonię po kilka rzęs, oczyszcza wodę z zanieczyszczeń mineralnych,chemicznych i bakterii, lubi słońce

azolla karolińska uproszczona paproć wodna ma drobne, łuseczkowato zachodzące na siebie liście, długie, nieparzyste korzenie, włoski, po których woda spływa, lubi miękkie wody bez przepływu, słońce lub lekki cień, wrazliwa na mróz, symbiozuje z glonami wiążącymi N2

kotewka orzech wodny podwodna lodyga z kanałami powietrznymi, silnie korzenie ukorzeniają go w dnie, są pierzaste korzenie przybyszowe, długoognkowe, romboidalne liście rozety jesienią czerwienieją, działki na łdugiej łodydze,4 lancetowate działki, 4 białe płatki, 4 pręciki 1 słupek, owoce to orzechy, kwitnie ood czerwca do sierpnia, lubi slońce lub półcień

O ile klimat na Ziemi ma tendencje do ochłodzenia, o tyle na Marsie trwa ocieplenie. Jak podaje portal http://www.twojapogoda.pl/wiadomosci/105735,na-marsie-trwa-globalne-ocieplenie ,,Wielki obszar zamrożonego "suchego lodu" na biegunie południowym Marsa znacząco wpływa na globalny klimat Czerwonej Planety. Chodzi o to, że równowaga pomiędzy bogatą w dwutlenek węgla atmosferą a lodową czapą jest bardzo delikatna. Nawet niewielki wzrost nasłonecznienia bieguna może sprawić, że czapa nagle się skurczy, a do atmosfery uwolnione zostaną znaczne ilości dwutlenku węgla.'' [cytat ze strony] Nasłonecznienie bieguna powoduje uwolnienie CO2 do atmosfery, rośnie jej ciśnienie, a za tym temperatura, Dzisiaj nachylenie marsjańskiej osi obrotu do płaszczyzny orbity podobnie do Ziemi wynosi 25,2 stopnia, skutek to stałe oświetlenie rónika oraz półmrok na biegunach, czyli lodowa czapa odbudowuje się na biegunach, gdy oś nachyla sie o 60 st. Słońce świeci nad biegunami, obszary podbiegunowe są najcieplejsze, wtedy lód topi się, pojawia się ciekła woda (są przesłanki, że na Marsie była kiedyś woda w stanie ciekłym). Naukowcy przewidują, że czapa lodowa zniknie za kilkaset tysięcy lat. To dane z 2010 r. Za to portal http://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/temperatura-na-marsie-stale-wzrasta-odkad-pojawil-sie-na-nim-curiosity,82965,1,0.html w 2013 roku podał, że na zebraniu Europejskiej Unii Nauk Geofizycznych NASA ujawniła dane z łazika marsjańskiego Curiosity. Curiosity, za pomocą instrumentu REMS (Rover Environmental Monitoring Station, pol. Stacja Monitorowania Środowiska) zbadał parametry marsjańskiej atmosfery. Okazało się, że dzienna temperatura na Marsie podniosła się w cviągu 7 miesięcy odkąd Curiosity podjął pracę.Pomiaró dokonano w wielu miejscach na planecie, chociaż wilgotność tych miejsc się różniła to jednak wszędzie nastąpił wzrost temperatury.
Okazało sie, że Mars kolor zawdzęcza tlenkom żelaza.
Na Ziemi rónież zmienia się oś, czyli prosta w okół, której  wokół której planeta dokonuje obrotu w ciągu tzw. doby gwiazdowej. Nie jest prostopadła do orbity, ale nachylona o 23,5 st. Zawsze jest w tym samym kierunku pochylona w przestrzeni kosmicznej, gdy Ziemia się obraca oś się nachyla do Słońca lub w drugą stronę, gdy półkula północna jest nachylona od Słońca mamy zimę, półkula południowa jest pochylona do Słońca tam jest lato i odwrotnie, najcieplejsze i najjaśniejsze miesiące są od kwietnia do sierpnia gdy półkula północna jest nachylona do Słońca, wtedy półkula południowa jest odchylona w drugą strone i maja najkrótsze i najchłodniejsze dni. Więc nachylenie osi Zeimi wpływa na pory roku, długość dnia i wraz z cyklami Milankovicia i aktywnością słoneczną klimat [http://gosfiz.w.interia.pl/os.html], ale oś Ziemi sie zmienia, pamiętam z wykładó, że kilka ty. lat temu była odwrócona w drugą stronę, czyli najcieplejszy był u nas styczeń, najzimniejszy czerwiec, te zmiany sa naturalne, cykliczne, wpływają na klimat, a także aktywnośc sejsmiczna i wulkaniczną oraz ruch kontynentów-zmiana genrruję siły, które wpływaja na dryfujące kontynenty. Cały proces przebiega stopniowo, życie jest w stanie się do zmieniających warunków przyzwyczaić, częśto nawet nie odczuwa różnicy. Są jednak katastrofy, które mogą wywołać zmiany, jak podaje http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/lad-przesunelo-os-ziemi-zmieniona,164457.html Trzęsienie Ziemi w Japonii przesunęło oś Ziemi o 10 cm co skróciło dzień o 1,6 ns. dane z Narodowego Instytutu Geofizyki i Wulkanologii we Włoszech. Zmiany wywołało także trzęsienie Ziemi, którego skutkiem tsunami w Tajladnii w 2004 r.
Ziemia i inne sklane planety podlegają podobnym procesom, poznanie tych procesów pozwoli lepiej poznac naszą planetę i wymodelować zmiany, zmiany na które wpływa bardzo wiele czynników, że tylko najlepsze modele matematyczne są w stanie cokolwiek powiedzieć, a i tak zmiennych może być znacznie więcej, zmiennych z kosmosu, zmiennych pojawiających raz na eony np. rozbłyski gamma, docierająće do Ziemi czy raczej Układu Słonecznego, wybuchy supernowych itd. Pamiętajmy, że Układ Słoneczny róniież kręci się w okół środka galaktyki a i galaktyki wirują w układach galaktyk. Klimat, a przynajmniej temperatura (gdy brak atmosfery) zmienia się cyklicznie na wszystkich planetach, nie tylko sklanych są doniesienia o ociepleniu Jowisza. Zmiany sa rozłozone w czasie i wymagaja więcej badań.

Jak zdobyć do ogródka dzikie wiśnie, jabłonie, mirabelki, czeremchę, bez? Można wykopać młode roślinki i potraktować tak jak sadzonki ze sklepu, drzewka i krzewy owocowe zwykle rosną kępami. Jeśli dzikie okazy rosną na czymś podwórku np. rodziny, przyjaciół można zrobić sobie odkłady, które potem wykopiemy i posadzimy wg instrukcji dla danego gatunku.

Odkład polega na zakopaniu w glebie gałęzi lub pędu, wtedy on się ukorzeni, puści nowe pędy w górę-tu gdzie jest merystem komórki macierzyste wyczuwając pion wytworzą nowe korzenie, wyczuwając górę nowe pędy, wtedy można pęd odkopać, podzielić na sadzonki z pędami i korzeniami i wkopać u siebie. Odkłady można robić na leszczynie, porzeczce, malinie, jeżynie (one same się przewracają i ukorzeniają), agreście, jaśminowcu, klonie, kalinie, hortensji ogrodowej, tawule, magnolii, oczarze, żylistku, porzeczce krwistej, różanecznikach.

Odkład prosty

Roślina mateczna musi być młoda, ziemie wokół rozpulchniamy, mieszamy z kompostem lub obornikiem, jeśli jest bardzo zwięzła np. gliniasta mieszamy ją z piaskiem, zdrowy, wiosna lub jesienią silny pęd zginamy na wysokości 25 cm, z części, która będzie w glebie odrywamy gałązki i liście, można go przyciąć, po zetknięciu z ziemi warto go przymocować, by się nie wyprostował, lekko posypać ziemią i podlać. Nowy pęd trzeba regularnie podlewać, by ziemia nie przeschła, po roku sprawdzamy czy się ukorzenił, jeśli tak można go przekopać do swojego ogródka

Odkład wielokrotny

Nadaje się dla giętkich roślin np. pnączy, wiosna lub jesienią długi, zdrowy pęd kładziemy na ziemi, w kilku miejscach przysypujemy glebą, można miejsca, które będą pod ziemią naciąć, nad glebą musi być przynajmniej 1 pąk, podlewamy pęd, kiedy podziemne miejsca się ukorzenią i pojawią nadziemne pędy, tniemy pęd główny na sadzonki i przekopujemy w docelowe miejsce

Odkład wierzchołkowy

nadaje się do jeżyn i jeżynomalin, wiosną odginamy główny pęd, wierzchołek wzrostu zakopujemy na 7-10 cm w ziemi, podlewamy, po kilku tygodniach się ukorzeni, jesienią przesadzamy w nowe miejsce

Odkład pionowy, kopczykowanie

Stosujemy u drzewek owocowych i ozdobnych zrzucających liście np. derenia, lilaka, wokół nasady rośliny z nowymi pędami sypiemy kopczyk, roślinę trzeba przygotować, wybrany fragment przyciąć do 8 cm nad ziemią, kiedy zrośnie do 20 cm sypiemy kopczyk, dwa razy w roku dosypujemy ziemi, tego samego roku jesienią lub wczesna wiosną za rok można odkopać sadzonki, roślina mateczna przy każdym zakopanym pędzie wytworzy nowe korzenie, takie pędy można podzielić na sadzonki

Odkład powietrzny

Dla roślin ze sztywnymi, łamliwymi pędami, których nie można zginać, kalmii, magnolii, różaneczników, doniczkowych roślin domowych, wybrany pęd nacinamy, sypiemy do rany ukorzeniacza, okładamy wilgotnym torfem, owijamy folią, mocujemy sznurkiem, górna część wiązania musi być luźniejsza, by tamtędy podlewać odkład, gdy wytworzy korzenie przybyszowe odcinamy poniżej nich, sadzimy w nowym miejscu [https://poradnikogrodniczy.pl/odklady.php]

Sadzonki zdrewniałe, czyli tegoroczne pędy, proste, bez gałązek, mają żywy kolor. Pobieramy je od października do marca, ale nie w czasie mrozów, najlepiej do końca listopada, przed mrozami. Odcinamy je i dzielimy na części grubości i długości całego ołówka, można odmierzyć ołówkiem odpowiednie części, górę sadzonki, czyli ołówkowego odcinka obcinamy ukośnie 1 cm nad ostatnim pączkiem, dół obcinamy prosto, proste końce posypujemy ukorzeniaczem, wsadzamy do doniczek, rozsadnika lub gleby w docelowym miejscu, doniczkę wypełniamy uniwersalna ziemia i żwirkiem w stosunku 1:1, sadzimy na głębokości 2/3 długości, by wystawały 1-2 pąki, mocno podlewamy, donicę trzymamy w chłodnym miejscu np. piwnicy, nieogrzewanej szklarni, garażu, zimnym inspekcie, kiedy ziemia wyschnie podlewamy, wiosną sadzonki się obudzą, latem podlewamy i nawozimy płynnym nawozem pobudzającym wzrost liści i korzeni, gdy pojawią się nowe pędy, znaczy, że sadzonki się przyjęły, jesienią dajemy je do gruntu. Jeśli nie można od razu ich posadzić, trzeba owinąć w foliowy woreczek i przechować w lodówce do czasu posadzenia. Rozmnażamy tak bez czarny, tawułę, ligustr, derenie, forsycję, kaliny, śnieguliczki, tamaryszki, wierzby, hortensję bukietową, budleję Dawida, jaśminowiec wonny, krzewuszkę cudowną, pęcherznicę kalinolistną, porzeczkę białą, porzeczkę czarna, porzeczkę czerwoną, agrest, winorośle, pięciornik, złotlin, żylistek, porzeczka krwista. Drzewa to katalpa, morwa, platan, wierzba, topola, pnącza to kiwi, rdest Auberta, winobluszcz, wiciokrzew. Głóg, ostrokrzew i berberys mają za twarde drewno, by udało się je w ten sposób rozmnożyć [http://www.bezogrodek.com/2016/11/sadzonki-zdrewniale-rozmnazamy-krzewy.html#].

Wiemy, że po wycieciu drzewa pozostaje pniak, z czasem ten pniak puszcza gałązki, które rozrastają się, rozgałęziają i tworzą strukturę o kształce krzewu, z tym, że wspólny pęd główny jest przy samej ziemi. Pęd główny powstaje przez podział stożka wzrostu pędu, który ma komórki inicjalne, które dzielą się i róznicują w tkanki roslinne, zawsze jednak po każdym podziale komórki powstają 2, jedna zostaje inicjalna komórka macierzystą, druga ulegając dalszym podziałom róznicuje się w komórki somatyczne tworzące tkanki. Komórki te buduja pęd, czyli część rośliny mającą liście, owoce, kwiaty, pączki i lodyge, pęd główny rozgałęzia się na gałęzie, których celem jest umozliwić liściom dostęp do swiatła. Komóki merystemów głównych pochodza od tkanek zarodka odpowiadają za przyrost łodygi na długość i tworzenie gałęzi, sa aktywne podziałowo przez całę zycie rosliny, nawet po ścięciu pędu głównego, gdy istnieje transport korzeniowy roslina wytworzy nowe pędy celem fotosyntezy i rozmnażania płciowego.
Udział biorą tu auksyny, które odpowiadaja za wzrost wierzchołków pędu, koleoptyle, odpowiedź w wierzchołku pędu na światło i odgięcie we wzroście elongacyjnym. Auksyny stymulują wydłużanie komórek w strefie wzrostu, podział komórek kambium, przyrost na długość, dominację wierzchołkową, uśpienie pączków, zrzucanie liści i owoców, ustawienie liści powierzchnią wierzchnią do światła i poprzecznie w kierunku grawitacji, udział w plagiotropizmie, tworzenie zawiązków korzeni (sadzonek korzeniowych), fototropizm (wzrost roslin w kierunku światła), wpływ na tworzenie pędów bocznych i rozłogów.
gibereliny odpowiadaja za wzrost elementów drewna i lyka, pobudzają kwitneinie, ich działanie wymaga swiatła.
Citokininy odpowiadaja za wydłużanie komórek, podziały komórkowe, pobudzaja syntezę kwasów nukleinowych, białek, znoszą dominację wierzchołkową, czyli pobudzają wzrost pędów bocznych.
Kwas abscyzynowy indukuje embrigenezę, przyspiesza dojrzewanie nasion.
Etylen stymuluje dojrzewanie owoców.
Brasinosteroidy stymuluja wydłużanie i wzrost komórek, podziały komórek i odtwarzanie ścian, różnicowanie się komórek kambium.
Jasmonoidy stymulują dojrzewanie owoców.
Więc gdy ciało rosliny ma poziom hormonów w równowadze jest mozliwe odtworzenie nowych pędów, wytworzenie paków liściowych, z których rozwiną się liście, wytworzenie kwiatów, owocowanie oraz wzrost nowych pedów. Rozłożenie hormonów powoduje powstanie wielu pedów.
Wiekszosc fitohormonów hamuje powstawanie pędów bocznych, oprócz cytokinin, które je pobudzają, inne hormony wpływają na ich kwitnienie i ulistnienie, czyli dalsze procesy zyciowe na odroślach.
Duża role odgrywa tu dostęp do światła, które nie tylko wpływa na fotosyntezę, ale i na wzrost nowych pędów. Wzrost w kierunku swiatła to fototropizm. Fototropizm dodatni czyli wzrost w kierunku światła jest widoczny także we wzroscie pedu kwiatowego, który rosnie do póki nie znajdzie sie na swietle (krótka trawa-kwiaty przy ziemi, długa trawa-kwiaty wysoko nad ziemią). Nierównomierny rozkład auksyn, pod wpływem światła, oświetlenie sprawia, że auksyny idą z oświetlonej strony organu na str. zaciemnioną, przyjmuje się, że część zacieniona jest elektrododatnia, cz. oswietlona elektroujemna, anion auksynowy idzie na elektrododatnią część zacienioną, tam jest szybszy wzrost. moga być asymetrie w bazypetalnym transporcie auksyn lub degradacja IAA po oświetlonej stronie.
W miejscu uszkodzenia powstaja odrośla, na łodydze sa w jej dolnej części paki spiące, po scięciu pnia lub krzewu rozwijają sie paki przybyszowe, sa w miejscu uszkodzenia lub na zdrowej części pędu. Paki spiące pozostaja w uspieniu do czasu ich uszkodzenia, mogą samorzutnie zayczynać podziały. Tworzą sie pędy przybyszowe, gdy na pniaku pozostaną zawiązki liściowe wytwarzane są pędy boczne. Zwykle nowe gałazki p ścięicu drzewa powstają właśnie przez odrośla. z odrosli sa sadzonki.
Liscie powstają w pąkach w merystemach wierzchołków wzrostu.
Ścięcie pędu głównego stymuluje wzrost pędów bocznych.
Jak widac zdolności adaptacyjne roslin sa bardzo duże, dlatego rośliny zdominowały prawie wszystkie środowiska.

Rosliny jak wszystko co zyje ma mechanizmy obronne pozwalające zwalczać patogeny. żeby obronic sie przed bakteriami i wirusami rosliny zmniejszają przepuszczalnośc błon komórkowych, jony chloru i potasu uciekają z komórki napływa do niej wapń i sód, prowadzi to do wybuchu wolnych rodników, które unieruchamiają w ścianach komórkowych białka z dużą ilością hityny i seryny, powstaje białkowa sieć uszczelnijąca ścianę i niepozwalająca patogenom wniknąc do środka, roslinne białka odpornościowe PR rozpoznają białka patogenów łączą się z nimi rreceptorami, jest inicjacja kaskady raeakcji prowadzących do apoptozy, patogeny sa uwiężione w martwej pozbawionej pożywienia tkance.
Reakcje obronne roślin:
Reakcje nadwrażliwości HR-po wniknięciu patogenu do ciała rosliny achodza interakcje pomiędzy genamirosliny i patogenu, gen awirulencji Avr jest czynnikiem wyzwalającym reakcję odpornościową, rośliny mają geny R, czyli genu odporności, każdy gen daje całkowitą odporność na inny patogen, po jego wniknięciu jest ekspresja genów Avr i R ich produkty reagują ze sobą. Pierwszym etapem jest kaskada sygnałów dająca wypływ z komórki jonów Ca2+ i K+ i napływ H+ do komórki, co prowadzi do apoptozy. W drugim etapie są reakcje uwalniające wolne rodniki. Rośnie stężenie reaktywnych form tlenu, następuje wybuch tlenowy, czyli nagłę, silne uwolnienie wolnych rodników tlenowych, które niszczą zakażone komórki, wolne rodniki reagują z cytoszkieletem, DNA, RNA, błonami komórkowymi, powodują śmierć komórki i apoptozę, razem z zakażonymi komórkami giną patogeny, np. wirusy, zarażone fragmenty roslin odpadają i infekcja nie rozprzestrzenia się dalej.w obecności wolnych rodników aktywowane sa białak obronne bogate w glicycne i serynę GSRP, które przemieszczają się w kierunku błon komórkowych by je uszczelnić i zapobiedz rozprzestrzenieniu się infekcji. Obie reakcję rozpoczynają się w chloroplastach, ROS idą do apoplastu i rozprzestrzeniają się przez ściany komórkowe. Gdy obszar obejmuje mało komórek to mikro-HR, gdy dużo to makro-HR.
Celem bezpośredniego zniszczenia patogenu uwalniane sa fitoaleksyny, zw. chem. fitoflawonoidy, seskwiterpeny, polietyleny itd. są lipofilne, sa pordukowane po wninięciu patogenów do komórek. Również w komórkach niezainfekowanych są aktywowane mechanizmy obronne, są to białka związane z patogenezą: glukanazy, chitynazy, osmotyny, inhibitory proteaz, proteinazy, lizozymy, peroksydazy, białka działające bakteriobójczo, uczestniczące w apoptozie i inne. Wtargnięcie patogenu inicjuje bodziec-elicytor, czyli związek chemiczny wydzielony przez ściany komórkowe zainfekowanych komórek, łączy sie on z receptorami na zdrowych komórkach, kinazy aktywowane mitogenami MAPK aktywują ekspresję genów. Jest to reakcja systemiczna-systemiczna odpornośc nabyta SAR, prekursorem SAR jest kwas salicylowy. Ten sam elicytor aktywuje systemiczną odpornośc indukowaną ISR tu aktywatorami są etylen i kwas jasmonowy, rośnie liczba fenoli w zakażonej tkance, a w sąsiednich tk. flawonoidów, wytworzone białka PR są rozprowadzane po całej roslinie i wydzielane w ryzosferze do gleby. Rośliny mają wiele obronnych cząsteczek. SAR jest indukowana przez patogeny niszczące tkanki roslinne, jej inicjatorem jest kwas salicylowy SA, aktywuje on geny SAR, są to geny odpowiedzialne za białka obronne np. chitynazę niszczącą ściany komórkowe grzybów, wydzielany w zakażonej tkance SA płynie wiązkami przewodzącymi do zdrowych tkanek, indukuje tam powstanie białek obronnych to odporność niespecyficzna, niszcząca wszelkie patogeny, ale trwała.
Elicytor bierze udział pobudza syntezę fitoaleksyn i białek PR. Elicytory są biotyczne-cząsteczki wydzielane przez patogeny np. węglowodany, lipidy, metabolity, grzybnia strżepkowych grzybów: kropidlaka Aspergillus sp., Fusarium sp. zgnilizna Phytophtora sp. Verticillium sp. pędzlaka Penicillium sp. Phytium sp. Mikroorganizm po wniknięciu do ciała rośliny zostaje klasyfikowany jako mikrosymbiont jest pasywne ominięcie, bardzo szybko endosymbinty wnikaja do komórek roślin i szybko się rozprzestrzeniaja zanim organizm rosliny je zaatakuje. rośliny wydzielają związki chemiczne pozwalające na ekspansję endosymbionta, wytwarza lektyny, które wspomagają bodowę nici infekcyjnej symbionta, białka strukturalne wspomagające budowę nici i enzymy hydrolityczne rozkładające ściany komórkowe stojące na drodze symbiontom. Sygnały o wniknięciu patogenu rozchodzą się do tkanek otaczających zakażoną i tu powstaje ich odpornośc. Żeby powstała odpornośc systemowa-całego ciała potrzeba kilku dni. Jest to nabyta odpornośc systemiczna SAR w jej powstaniu biorą udział etylen, kwas salicylowy i jasmonowy, rónież inicjują ją elicytory, moga to byc produkty rozpadu ściany komórkowej np. oligogalakturonidy i metabolity patogenu, ksylanaza, galakturonaza i białka wirulencji, któe umozliwiają bakteriom inwazję komórek, to je cynniki R-białka odpornościowe.
Rośliny maja wiele cząstek zwalczających patogeny. Są to kwas salicylowy i indukowana przez niego nabyta odporność systemiczna SAR, obserwuje sie to u fasoli mungo Vigna mungo, gdy komórki rozpoznają wnikającego do nich symbionta nie podnosza poziomu kwasu salicylowego, gdy rozpoznają patogen podnosą, tak jak my nie zwalczamy bakterii jelitowych, a zwalczamy Salmonella sp. Bakterie wiążące azot atmosferyczny Rhizobium sp. w korzeniach strączkowych wytwarzają czynniki Nod, które wpływają na rozwój brodawek korzeniowych. Korzeń wytwarza dla bakterii chemoatraktanty-cząsteczki chemiczne przyciągająće komórki bakterii, są to flawonoidy, które indukują u bakterii ekspresję genów nod, które odpowiadają za brodawkowanie, nodulację-tworzenie brodawek. Geny nod odpowiadają też za syntezę białek Nod, któe robią lipooligosacharydy Nod, czynniki Nod. Czynniki Nod powodują deormacje włośników, dają rozrost tkanki merystematycznej, powstają pierwotne, merystematyczne tkanki brodawki to komórki macierzyste, które dzielą się w komórki brodawki. W komórkach bakteii aktywowane sa geny nif i fix odpowiedzialne za tworzenie nici infekcyjnych i wiązanie N2. Tlenek azotu NO reguluje ekspresję genów odpowiedzialną za wiązanie azotu w brodawkach, to też inhibitor nitrogenazy, wiąże się z leghemoglobiną (Lb) tworząć kompleks nitrozoleghemoglobiny (NO-Lb). Koeks NO-Lb hamuje aktywnośc nitrogenazy, NO konkuruje z O2 łącząc się do ledhemoglobiny i zmniejsza się dostawa O2 dla bakterioidu, który jest niezbędny do syntezy azotanów, nadmiar azotanów w komórce wpływa na syntezę NO, najwięcej go w młodych roslinkach, z wiekiem stężenie maleje, starcze go nie mają.
Gdy tylko patogen wniknie do komórki uwalniane są reakltywne formy tlenu ROS/AOS np. H2O2, O2-, *OH, uwalniają HR, indukują SAR i apoptozę, rosliny bronią przed nimi niezakażone komórki dzięki enzymom dehydratacyjnym-peroksydazie, której stężenie rośnie także we włośnikach po zakażeniu Rhizobium, żeby naprawić uszkodzone w czasie infekcji ściany komórkowe, ona hamuje rozpuszczalność glikoprotein uwalnianych na końcach nici infekcyjnych, któe biorą udział w niszczeniu ściany komórkowej. Peroksydaza hamuje aktywnośc tych enzymów, Rhizobium musi ją inhibować, tworzą bakteryjny EPS-inhibitor peroksydazy.
Wolne rodniki sa bardzo reaktywne, uszkadzają białka, struktury DNA, RNA, lipidy, ściany komórkowe, inhibuja syntezę NO, brak kolejnego enzymu dehydratacyjnego-dysmutazy ponadtlenkowej poraża nodulacje, zmianę Rhizobiów-wolnych bakterii w bakterioidy-bytujące w brodawce formy bakterii wiążace azot, szybkie starzenie, niewielkie stężenie ROS powoduje obronne zwiększenie stężenia enzymów dehydratacyjnych-katalaz, peroksygenazy, dysmutazy ponadtlenkowej itd. większe sężenie powoduje stres oksydacyjny i uszkodzenia. Ros reaguja z NO powstaje jon peroksynitrylowy ONOO-, jest toksyczny, niszczy patogeny, sam NO wpływa na eskpresję genów i zaczyna syntezę związków bakteriostatycznych i grzyboboójczych np. kwasu salicylowego SA aktywującego syntezę białek PR. NO także podnosi poziom Fe2+, który reaguje z H2O2 powstaje rodnik hydroksylowy, uszkadza on komórki, powstają lokalne nekrozy, które niszcząc zainfekoane komórki niszczą patogeny, związek neutralizujący wolne rodniki glutation bierze udział w neutralizacji ROS, łączy się z NO, powstaje nitrozoglutation GSNO idzie przez floem do niezainfekowanych tkanek i odpowiada za odpornośc nabytą na ten patogen, jest inicjatorem SAR.
W roślinnych procesach odpornościowych biorą udział:
Kwas jasmonowy JA-odpowiada za akumulację mRNA lipooksygenazy LOX, jej działanie aktywuje jego syntezę, dodatnie sprzężenie zwrotne, LOX raguje z wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, powstaje JA, łączy się z metanem, jego ester metylowy MeJA pobudza suntezę kwasu salicylowego, który w korzeniach łupinu żółtego Lubinus luteus pobudza syntezę i sekrecję izoflawonoidu gainsteniny, któa stymuluje ona na infekcję Rhizobium. Kwas jasmonowy i jego pochodne to jasmoniany, kwas jasmonowy powstaje z kwasu linolowego przy lipksygenazie, tworzy koniugaty z aminokwasami aromatycznymi i alifatycznymi, tworzy związki zapachowe np. jasminu, jabłoni. Jasmoniany wpływają na ekspresję genów w czasie stresu osmotycznego JIP, zranienia i infekcji regulują reakcje obronną rosliny, akumuluje się w częściach zakażonych i zranionych, nie pozwala rozwijać się zarodnikom chorobotwórczych grzybów np. Phitophora infescens. JA-met hamuje rozwój zarodników Alternaria alternata. Jest aktywatorem genów kodujących tioniny, osmotyny i inne białka PR, stymuluję PAL syntezę fenoli i fitoaleksyn, powstaje w trakcie wybuchu tlenowego, przenika do innych komórek. Aktywuje inhibitory proteinaz i oksydazę polifenolową, oksyda utlenia fenole do melanin i chinonów, rosliny sa niesmaczne dla owadów, aktywuje syntezę polifenoloidów przywabiających zwierzęta jedzace szkodniki.
Kwas abscyzynowy ABA inhibuje ekspresję glukanaz i obniża stężenie fitoaleksyn-imunosupresant. Stymuluje syntezę polisacharydów do ścian komórkowych, któe chronią komórki przed chłodem, pobudza powstawanie białek stresu i zmiany morfologiczen przystosowujące do chłodu i suszy, kontroluje ekspresję genów odpowiedzialnych za odpornośc, syntezę białek, modyfikację białek i ich rozpad, wiąże się z białkami jądrowymi związanymi z DNA i daje aktywację lub dezaktywację mRNA, wmałym steżeniu hamuje syntezę izoflawonów i akumulację jednej z fitoaleksyn gliceoliny, odpowiada za oddziałowanie gospodarz-patogen. Ukłąd niekompatybilny z silną reakcją nadwrażliwości komórek HR, ABA hamuje akumulację gliceoliny i transkrypcję genów odpowiedzialnych za syntezę amoniakoliazy fenyloalaniny, to kluczowy enzym szlaku fenolowego, ukłąd przechodzi w stan kompatybilny.
Barsinosteroidy u grochu Pisum sp. i orzecha ziemnego Arachis hypogaea stymulują rozwój brodawek, u soi Soia sp. hamują, są inne mechanizmy ich tworzenia.
Flawonoidy to wtórne metabolity wydzielane w korzeniu roślin motylkowych i w całych ciałach wszystkich roslin jako przeciwutleniacze, w korzeniach jednak zwłaszcza w strefie włośnikowej indukuja geny nod, są chemoatraktantami, które na zasadzie chemotaksji przyciądgając bakterie Rhizobium. Najwieszke ich stężenie jest w komórkach merystematycznych korzenia, chronią te komórki przed stresem oksydacyjnym, są też nagromadzone w innych merystemach, komórki różnicujące i proliferujące sa najwrażliwsze na uszkodzenia, reguluja transport, obrót i nagromadzenie auksyn, oddziałują na regulatory cyklu komórkowego.
Urydyna wytwarzana przez drewno, razem z auksynami i cytokininami uczestniczy w regulacji podziałów komórkowych, wpływa na tworzenie brodawek, ma różne steżenie na przeciwległych stronach drewna i łyka, brodawki typu zdeterminowanego powstają w komórkach kory, niezdeterminowane w środku walca osiowego. Brodawki zdeterminowane sa sferyczne, ich merystem jest aktywny kilka dni a tkanka niezróżnicowana, niezdeterminowane są cylindryczne, na zewnątrz jest merystem brodawki, pod nim strefa infekcji tu bakterie i komórki roślinne dopasowują do siebie swoje struktury i metabolizm, niżej jest strefa dojrzała w niej jest wiązanie azotu atmosferycznego, dalej strefa starzenia się bakterioidu. Są jeszcze brodawki kołnierzykowate, któe obrastają korzeń rpzez cały sezon wegetacyjny.
Azotan w stężeniu pow. 1-5  mM hamuje lokalnie nodulację, proces tworzenia zawiązków brodawek, azotan podnosi wrażliwośc tkanki korzenia na auksyny i poraża tworzenie brodawek, wpływa na gromadzenie flawonoidów w korzeniach, zmienia to aktywnośc auksyn i aktywnośc genów nod, hamuje działanie etylenu.
Czynniki Nod zachowują się jak hormony i wpływaja na katywnośc hormonó roślinnych, są też w komórkach zwierżąt i stymuluja embriogenezę świerku norweskiego, odmiana świerku pospoolitego Picea abies. Oligosacharydom chityny wpływa na ogólny rozwój i procesy życiowe roślin, działa tak jak hormony.
Kwas salicylowy odpowiada za reakcje odpornościowe na stres abiotyczne-UV, chłód i biotyczny, synteza białek PR, inicjacja SAR.
Etylen syntetyzowany jest przez elicytory to sygnalizator, współpracuje z JA kontroluje syntezę białek PR, bierze udział w reakcji nadwrażliwości HR, jest syntetyzowany w czasie streu, suszy, zranienia, chłodu, mrozu, zasolenia, stymuluje syntezę ligniny, bierze udział w zmianach morfologicznych przygotowujących rosline do chłodu.
Jest 10 białek aktywowanych przez elicytor są to m. in. chitynaza-enzym rozkładający ścianę komórkową grzybów patogennych, białkoa PGIP-inhibitor enzymów grzyba niszczących ścianę komórkową rosliny, glukanaza rozkłąda scianę komórkową grzyba i inne. 
Dzięki apoptozie rośliny mają zdolność odrzucania zarażonych fragmentów np. liści, części łodyg, zapobiegają tym samym rozwojowi infekcji. W tym celu same tworzą enzymy rozkładające ściany komórkowe, proteazy, chitynazy, niszczące ściany grzybów oraz strukturalne bariery jak warstwę korka, ligniny albo kalozowe korki zatykające rurki/komórki sitowe i zapobiegające rozprzestrzeniania się patogenom i metabolitom, zarażona część obumiera i odpada.