biologia i ochrona przyrody

Karłątek kniejnik z rodziny powszelatkowatych, ma czułki z haczykowatymi zakończeniami, samiec ma czarny pasek zapachowy na przednich skrzydłach, gąsienica zimuje w oprzędzie liści i traw, poczwarka otacza się kokonem, wychodzi po 3 tygodniach z wylinki, samczyk bytuje na wysokich trawach, ma ochrowe błyszczące skrzydła, goni inne samce ze swojego terenu, samiczki mają jaśniejsze kwadratowe plamki na skrzydełkach, jaja składa na spodzie liści traw, gąsienica jest niebieskozielona z czarną głową, żyje od września do maja, zamieszkuje leśne polany, jasne drogi leśne, brzegi lasów

Karłątek leśny wiosną gąsienice jedzą liście traw, dorosły ma jaśniejszy spód skrzydeł, lata od końca czerwca do sierpnia, na pochwach liści traw składa białe jaja, gąsienica jest jasnozielona z żółtymi plamkami po bokach, je trawy tymotkę, kłosówkę, kłosownicę, żyje od września do maja, motyl lata nisko po kwiatach, czasem siada na liściach, żyje na skrajach lasów, słonecznych polanach, łąkach, poboczach, stokach

karłątek ryska końcówki czułków są czarne, samiec ma prążek zapachowy na przednim skrzydle, gąsienica ma brązową głowę, żyje w oprzędzie z liści i traw, gąsienica żyje od czerwca do września w domki z liści traw i jedwabiu, w czerwcu się przepoczwarza, żyje na otwartych łąkach, polanach, wrzosowiskach

Powszelatek brunatek spód skrzydeł jasnobrązowoszary, wierzch ma ciemne prążki, żyje do 1000 m. n. p. m, pospolity motyl Europy, lata od kwietnia do sierpnia, w dobre lata wydaje drugie pokolenie w lipcu i sierpniu, lata zygzakiem nad ziemią, gąsienica zimuje w domku z liści komonicy, koniklecy, cieciorki lub mikołajka, wiosną się przepoczwarza, motyl żyje na łąkach, w jasnych lasach, na leśnych drogach, stokach, skrajach lasów

Karłątek akteon samiec ma pomarańczowobrązowe skrzydła, samica na przednich skrzydłach ma łuk z żółtych plamek, gąsienice jedzą otoczkę jaja, zimują, wiosną jedzą liście traw, liczny, wyspowo występujący motyl pospolity w Środkowej Europie, od połowy lipca do połowy, a w upalne lata od połowy czerwca żeruje na kwiatach, głównie driakwi i wilżynie, żyje 2-3 tygodnie, żyje na suchych słonecznych stokach i łąkach

kosternik palemon ma brązowe skrzydła w żółte kwadratowe plamy, spód jaśniejszy, jasnozielona gąsienica ma jasne prążki wzdłuż ciała, z czasem ciemnieje, lata nisko nad ziemią, gąsienica od lipca do maja żeruje na liściach traw, głównie w stokłosie i kłosownicy, zimuje w domku z jedwabnej nici i źdźbła, pospolity na wschodzie i południu Europy, żyje na leśnych, wilgotnych łąkach, skrajach lasów

Karłątek klinek ma srebrne plamki na spodzie skrzydeł, samce mają czarny prążek zapachowy, żółta gąsienica z wiekiem zielenieje, ma czarną główkę, żyje od morza do wysokości 2500 m.n.p.m, lubi wapienne, trawiaste tereny, pojedyncze jaja składa na liściach traw, od kwietnia do czerwca gąsienica je trawy wiechlinę, kostrzewę i kłosówkę, z liści traw robi domek, żyje na stokach, pagórkach, brzegach lasów, polnych drogach

Powszelatek wszelak ma czarnoszare skrzydła z białymi plamkami na wierzchu, gąsienica zwija liść naparstnicy, poziomki, cieciorki i innych roślin w rulonik, w którym żyje do września, jasnobrązowa poczwarka zimuje, motyl wychodzi w kwietniu, przepoczwarzenie jest w pobliżu korzenia rośliny żywicielskiej, lata od końca kwietnia do lipca, w dobre lata drugie pokolenie wychodzi w lipcu i sierpniu, żyje na miedzach, stokach, zboczach, brzegach lasów

Bielinek kapustnik samiec goni samicę spiralnym lotem, brzeg skrzydeł czarny, samica ma jeszcze 2 czarne plamki na przednim skrzydle, zapłodniona samiczka unosi koniec odwłoka, by samiec nie mógł kopulować, potem para razem lata przez kilka godzin, samica składa dużo jaj na liściu, zielona lub szara gąsienica ma ciemne plamki i na grzbiecie i bokach żółte pasy, zielone i szare poczwarki zimują, w kwietniu jest przepoczwarzenie, żyje na polach, ogrodach, stokach, otwartych terenach, w pobliżu ludzi, larwy żerują na krzyżowych, są 2-3 pokolenia od połowy kwietnia do maja, od czerwca do sierpnia i od września do października, gąsienica żyje od czerwca do października, przepoczwarza się na roślinie żywicielskiej lub obok niej

Bielinek rzepnik samiec ma czarną plamkę na wierzchnim skrzydle, samica ma 2 plamki, brzeg skrzydeł szary, gąsienica żeruje od głąba do brzegu, w Środkowej Europie jest od marca do października w 2-3 pokoleniach, wyżej w górach jest 1 pokolenie, na niżu i niżej w górach 1 pokolenie jest od marca do maja, 2 od czerwca do sierpnia, 3 od września do połowy października, żyje na skrajach lasów, leśnych drogach, łąkach, w ogrodach, wietek gorycznik żyje w lasach, na polanach, drogach i skrajach lasów

bielinek bytomkowiec samica ma 2 czarne plami na przednim skrzydle, samiec jedną, tylne skrzydło żółte, zielona gąsienica ma żółte plamki przy tchawkach, w górach ma 1 pokolenie na niżu 2, omija wysokie partie gór, lubi słońce, od czerwca do września żeruje na krzyżowych, gęsiówce, rzeżusze łąkowej i ogrodowej, rzodkwi, poczwarka zimuje, nie atakuje warzyw, żyje w jasnych lasach, na polanach, otwartych terenach, w ogrodach

Zorzynek rzeżuchowiec samiec ma pomarańczowe końce skrzydeł, samica czarne wierzchołki, od początku wiosny bytuje na skraju lasu, łące i w pasiekach, jedno polanie jest od kwietnia do czerwca, niebieskozielona gąsienica przypomina owoc rośliny żywicielskiej, ma białe paski, żeruje na gęsiówce, czosneczku, białawiec rutkiewnik ma marmurkowy wzorek na skrzydłach, jest wędrowny, żyją na wilgotnych brzegach lasów liściastych i leśnych drogach

Listkowiec cytrynek wierzch skrzydeł bladozielony, samiec ma pomarańczowe plamki na wierzchu skrzydeł, zielone gąsienice z białym prążkiem na boku żyją 4-5 tygodni na kruszynie i szakłaku, żyje 10-11 miesięcy, jest 1 pokolenie w roku, w lipcu się wylęga imago, lata 2 tygodnie potem zasypia letnim snem, budzi się we wrześniu, lata do października, zimą hibernuje na suchych liściach, gałązkach, patykach, przypomina suche listki, od marca do połowy czerwca zapylają kwiaty, głównie pierwiosnki, żyją w lasach, zaroślach, parkach, ogrodach

Szlaczkoń siarecznik przednie skrzydła mają ciemna obwódkę i plamki, na spodzie jest złota ósemka, samiec spód skrzydeł żółty, wierzch biały, czarno obrzeżony wierzch, ciemnozielona gąsienica ma żółtawe pręgi z czerwonymi plamkami na bokach, wydaje 2-3 pokolenia, od połowy maja do połowy czerwca, od połowy czerwca do początku września, od września do października, wysoko w górach jest jedno pokolenie, od czerwca do września na komonicy, wyce, lucernie są gąsienice, żyje na wilgotnych łąkach na żywnych glebach, na łąkach lucerny i koniczyny, szlaczkoń południowiec żyje na ciepłych, suchych łąkach, zielona gąsienica z żółtymi pasami żeruje na koniklecy i cieciorce pstrej, skrzydła są żółte,

Szlaczkoń sylwetnik żółte, ciemno obrzeżone skrzydła, samica ma na brzegu żółte plamy, zielona gąsienica ma białe włoski i żółty pasek z boku, wędruje w południa na północ, raz jest często, raz go nie ma, wydaje 2 pokolenia, od końca maja do końca czerwca i od końca lipca do początku września, tu są dzieci 1 pokolenia i nowo przybyłe osobniki, żyje na otwartych terenach, głównie polach lucerny

rusałka żałobnik skrzydła brązowe z jasnymi brzegami, na wierzchu jest pasek niebieskich plamek, czarna gąsienica ma czerwone plamy i szczecinki, żyje od końca lipca do czerwca, zimuje, imagines pojawiają się w kwietniu, w maju i czerwcu samica składa jaja na liściach brzozy, wierzby, wiązu i olchy, żyje na brzegach potoków, rzek stawów i skrajach lasów

rusałka wierzbowiec ciemne gąsienice mają żółte kolce z czarnymi końcami, ma pomarańczowobrązowe skrzydła, na przednich są czarne plamki, od czerwca do września jest 1 pokolenie, zimuje, w kwietniu i maju pojawia się znowu, gąsienice żyją od maja do czerwca w oprzędach na wiązach, wierzbach, osikach, drzewach owocowych, poczwarki zwisają z tych drzew lub obok, żyje w sadach, parkach, ogrodach, na skrajach lasów

Rusałka pokrzywnik pomarańczowe skrzydła z białoczarnym pasem na skraju, brązowa plama u nasady tylnych skrzydeł, brzegi skrzydeł pokrywają półksiężyce, żółtoczarne z kolcami larwy żerują gromadnie na pokrzywach, samczyki gonią inne motyle ze swojego terytorium, motyl żyje w pobliżu ludzi w ogrodach, parkach, sadach, na łąkach, polach, obrzeżach lasów, zimuje w jaskiniach, piwnicach i na strychach

Rusałka ceik poszarpane, pomarańzowe skrzydła z czarnymi plamkami, spód brązowy, szarawa larwa z włoskami, tylna para skrzydeł ma białą plamkę w kształcie litery C, pierwsze pokolenie jest od końca czerwca do końca lipca, drugie ciemniejsze od połowy sierpnia do września, zimuje w kryjówkach, w marcu i kwietniu motyle żerują na baziach, zamieszkuje brzegi potoków, wilgotne łąki, ogrody, obrzeża lasów

rusałka osetnik ma brązowo-pomarańczowo-czarne skrzydła, tylne ma spód w brązowy rzucik, przednie na koniuszku białe plamki, przylatuje do nas z południa Europy i północy Afryki, pierwsze są w maju, druga tura latem, 3 jesienią, u nas są pokolenia lęgowe, od czerwca do sierpnia i od września do października, część wraca na południe, część nie przeżywa jesieni, czarna gąsienica ma kolce i żółte prążki, żyje na łąkach, w ogrodach na łanach koniczyny i lucerny

rusałka pawik spód skrzydeł brązowy, wierzch ma oczka na brązowym tle, gąsienice są czarne z kolcami, motyl zimuje w pniach drzew, piwnicach i na strychach, ma 1 pokolenie w roku, w ciepłe i łagodne wiosny bytuje na baziach, w maju samiczka składa jaja, w czerwcu motyle wychodzą z poczwarek i szukają parków i ogrodów, żyje w polach, ogrodach, na łąkach, obrzeżach lasów

Rusałka admirał brązowe skrzydła, tyle mają czerwony brzeg, przednie czerwoną opaskę, za nią białe oczka na czarnym tle, spód tylnego skrzydła marmurkowy, przedniego podobny do wierzchu, przylatuje z południa Europy w maju i czerwcu, pojawia się nawet na szczytach gór, gąsienice są od czerwca do lipca i od sierpnia do września, żerują na pokrzywach i ostrożniach, od sierpnia do października jest drugie pokolenie imagines, żerują na przejrzałych spadach, głównie gruszkach, śliwkach, jesienią większość wraca na południe, żyje w jasnych lasach, na obrzeżach lasów, w ogrodach, sadach

Mieniak tęczowiec czarne skrzydła z biała opaską i pomarańczowymi kółkami mienią się na fioletowo, spód skrzydeł kasztanowy, zielona gąsienica ma rogi na głowie, samiczki mają większe, matowe skrzydełka, motyl lata od połowy czerwca do połowy sierpnia, przed południem pije wodę z kałuż, siada na odchodach, w południe chowa się w koronach drzew, gąsienice żyją od sierpnia do czerwca na wierzbach, żyje w wilgotnych, jasnych, liściastych lasach, na obrzeżach lasów i leśnych drogach

Pokłoniec osinowiec spód skrzydeł w pmarańczowobiałe pasy, wierzch brązowy w białe pasy, zielona gąsienica ma wypustki na grzbiecie, rzadki motyl ma 1 pokolenie od czerwca do sierpnia, żeruje na gnijących szczątkach i dochodach, chowa się w koronach drzew, samiczki składają jaja w czerwcu i sierpniu na liściach krzewiastych osik, gąsienice zimują w otwartym na górze oprzędzie z liści osik, w maju i czerwcu przepoczwarzają się, żyje na skrajach lasów, leśnych drogach, w wilgotnych, jasnych, liściastych lasach

Pokłonnik wróż skrzydła na wierzchu czarne, na spodzie brązowe, z obu stron mają rząd białych plamek, zielona gąsienica ma purpurowe boki i 2 rzędy szczecinek na grzbiecie, 1 pokolenie jest od początku czerwca do początku sierpnia, gąsienice żerują na wiciokrzewach, samice składa jaja w lipcu, po tygodniu wylęgają się gąsienice, zimują pojedynczo w oprzędzie ze zwiniętego liścia, w sierpniu w nim śpią opuszczając go jesienią żeby zjeść, w marcu i kwietniu zaczynają żerować, zamieszkuje wilgotne lasy liściaste, leśne drogi, pasieki, osłonięte miejsca

Rusałka kratnik jaja zwisają sznurami z liści pokrzyw, skrzydła marmurkowe, u letniego pokolenia brązowoczarne skrzydła mają pasek z białych plamek, latają od połowy lipca do końca sierpnia, zimowe mają skrzydła w brązowoczerwoną kratkę, latają od końca kwietnia do połowy czerwca, czarna gąsienica ma kolce, poczwarka ma ciemne plamki, zwisa z liści, żyje w jasnych lasach liściastych, w leśnych przecinkach, na brzegach strumieni i drogach

Perłowiec latonia pojedyncze jaja składa na liściach i kwiatach fiołków, czarna gąsienica ma szczecinki, spód skrzydeł jest jasny ma srebrne plamki, wierzch czerwony w czarne plamki, przylatuje do nas z południa Europy i północy Afryki, wydaje 2-3 pokolenia, pierwsze przylatuje w kwietniu i maju i składa jaja na fiołkach, 2 żyje od połowy lipca do połowy września, w ciepłe lata od września do października jest 3 pokolenie, motyl, gąsienica i poczwarka zimują u nas, żyje na otwartych, suchych terenach, stepach, polach

dostojka adype perłowiec adype składa pojedyncze jaja na liściach i łodygach fiołkowatych, szaroczarna lub brązowoczerwona gąsienica ze szczecinkami, spód skrzydeł pomarańczowy, wierzch pomarańczowy, są czarne plamki, na spodzie tylnych skrzydeł są srebrne, ma 1 pokolenie, odwiedza kwiaty tylko w pełnym słońcu, w nocy i podczas niepogody chowa się w koronach drzew, w lipcu i czerwcu samica składa zielonkawe jaja na fiołkowatych, jaja czerwienieją, gąsienice wylęgają się po zimie, w maju są wiszące poczwarki, żyje na polanach, porębach, skrajach lasów, stepach i suchych łąkach

Dostojka aglaja perłowiec większy spód skrzydeł jaśniejszy ma perłowe plamki na zielonkawym tle, wierzch pomarańczowy w czarne plamki, czarna gąsienica ma czerwone plamki po bokach i szczecinki na grzbiecie, jest 1 pokolenie w roku, siada na ostach i ostrożniach, gąsienice wylęgają się w następnym roku wiosną, żerują na fiołkowych, żyje na leśnych drogach, polanach, otwartych pagórkach, osłoniętych miejscach

Dostojka malinowiec zielonoczarna gąsienica ma szczecinki, pomarańczowe skrzydła samca mają czarne prążki, zielonkawy spód ma perłowe plamki, jaja składa w załamaniach kory obok fiołków, brązowa poczwarka ma żółte wyrostki, największy perłowiec Europy, żyje w leśnych porębach, na drogach, polanach, skrajach lasów, osłoniętych miejscach, w górach jest do 1000 m n.p.m, lata z kwiatka na kwiatek, lubi osty, 1 pokolenie od końca czerwca do połowy września, jaaja składa na pniach drzew

Przeplatka atalia są białe i pomarańczowe paski na spodzie skrzydeł, czarna gąsienica z pomarańczowymi szczecinkami, gąsienice żyją w domku z suchych liści, dorosłe żerują na kwiatach pszońca, 1 pokolenie od maja do sierpnia, w sierpniu samica składa jaja na spodzie liści pszońca, koniczyny, naparstnicy i babki, na których żerują gąsienice, które zimują w oprzędach, w których żyją, żyje w porębach, na polanach, kwitnących roślinach na skrajach lasów, gatunki przeplatek są bardzo podobne, rozróżnia je rysunek na spodzie liściastych

Przeplatka aurinia wierzch skrzydeł w czerwone, brązowe i czarne plamki, spód jaśniejszy, gąsienice zimują stadnie w oprzędach z nici i liści, czarna gąsienica w białe kropki ma na grzbiecie szczecinki, jaja składane po kilka na spodzie liścia, od maja do lipca jest 1 pokolenie, larwy żerują na czarcikęsie i driakwi, larwy łączą przędzą liście, by zbudować domki, w których zimują, potem żerują pojedynczo, w wiosną się przepoczwarzają, w maju wychodzą dorosłe, wierzch skrzydeł ma brązowy, żyje na wilgotnych łąkach, podmokłych terenach, bagnach

perłowiec eufrozzyna ma 7 plamek na pomarańczowym spodzie tylnych skrzydeł, duża na środku, mała na końcu, wierzch skrzydeł czerwony w czarne plamki, na północy Europy ma 1 pokolenie od końca kwietnia do czerwca, bliżej południa jest 2 od lipca do sierpnia, żyje w świetlistych lasach liściastych, na polanach i w osłoniętych miejscach

Perłowiec selene czarna gąsienica ma ochrowe szczecinki, 1 para wygląda jak różki, spód skrzydeł brązowy w czarne i białe plamki, wierzch czerwony w czarne plamki, od końca maja do początku lipca jest 1 pokolenie, w ciepłe lato 2 jest od końca lipca do początku września, samiczka składa pojedyncze jaja na spodzie liści fiołków, w lipcu wylęgają się gąsienice, wola fiołka psiego i błotnego, ale żerują na wszystkich fiołkach, zimują pojedynczo w zwiniętych liściach fiołka, przepoczwarzają się w maju i czerwcu, żyje na skrajach asów, wilgotnych łąkach, w zaroślach krzewów

Przeplatka kresopłaszczna czarne gąsienice z czerwoną głową i szczecinkami, skrzydła w czarnoczerwoną kratkę, spód tylnego w białopomarańczową kratkę, przedniego pomarańczowy z białym końcem, od połowy maja do początku lipca jest 1 pokolenie, w ciepłe lata pojawia się 2, samica składa jaja na spodzie liści babki lancetowatej i jastrzębca, w lipcu wychodzą gąsienice, zimują razem w oprzędzie, żerują samotnie, przepoczwarzają się w kwietniu i maju, w maju dorosłe wybierają żółte kwiaty, żyje na ugorach, suchych, stepowych, kwitnących łąkach

Wielena plamowstęg włochata, brązowożółta gąsienica żyje na spodzie liści pierwiosnków, brązowe skrzydła w pomarańczowe plamki, spód jasny, w perłowe pasy, wielena i przeplatki są z rodziny wielenowatych, wielena to jedyna wielena Europy, od połowy kwietnia do połowy czerwca jest 1 pokolenie, w ciepłe lata jest 2 od lipca do sierpnia, w maju samiczka składa jaja na liściach, we wrześniu wychodzą gąsienice, żyje na polanach, w osłoniętych miejscach, na skrajach liściastych lasów

Paź królowej zielona gąsienica ma poprzeczne prążki z czerwonych i czarnych plamek, tylne skrzydła mają ostrogi, skrzydła są czarnożółte, wszędobylski na niżu i do 2000 m n.p.m, 1 pokolenie od końca kwietnia do polowy czerwca, 2 od połowy lipca do sierpnia, 3 od września do października w ciepłe lata, gąsienice żyją na liściach baldaszkowatych, lubią marchew, na pierścieniach za głową mają wypustkę, powiększają ją, by przestraszyć drapieżnika, są tam gruczoły z cuchnącą wydzieliną, motyle parzą się na szczytach pagórków i gór, żyje na otwartych terenach, pagórkach, lanach lucerny i koniczyny

niepylak apollo żyje na wysokości 600-1800 m n.p.m na stokach i skalistych wzgórzach, składa białe jaja na liściach i łodygach roślin żywicielskich, jasne skrzydła w ciemne plamki, tylne maja czerwonoczarnobiałe oczka, brązowa poczwarka z niebieskim nalotem, 1 pokolenie od czerwca do września, lata wolno, szybuje, żeruje i nocuje na ostach, gąsienice żerują na rozchodnikach, przepoczwarzają się w oprzędzie na ziemi wśród kamieni, stadium poczwarki trwa 8-10 dni do kilku tygodni, żyje na skalistych zboczach i wzgórzach, sporadycznie w Tatrach i Pieninach

modraszek korydon wierzch skrzydeł samca srebrzystoniebieski z brązową obwódką, spód brązowy, samica ma brązowe skrzydła z białymi frędzelkami, tylne maja jasnopomarańczowe plamki, mrówki zlizują wydzielinę z końca odwłoka gąsienicy, gąsienica zielona z czarną główką i żółtymi prążkami wzdłuż ciała, żeruje na koniklecy i cieciorce, mrówki chronią jej przed drapieżnikami, między czerwcem a sierpniem ma 1 pokolenie, imago żyje 20 dni, żyje na stepach i ciepłych, suchych zboczach

Modraszek lazurek spód skrzydeł brązowy, wierzch niebieski, brązowo obrzeżony, u samic brązowy, niektóre samiczki mają wierzch skrzydełek niebieski, zieli a gąsienica zimuje w pobliżu komonicy, koniczyny i innych roślin,najliczniejszy modraszek Europy, 1 pokolenie jest od maja do czerwca, 2 od lipca do września, w ciepłe lata jest 3 od września do października, żyje na łąkach, otwartych, pagórkowatych terenach, ogrodach, w suchych miejscach

Modraszek argus brązowa lub zielona gąsienica ma biały pasek i jasne prążki żeruje na komonicy i janowcu, spód skrzydeł brązowy u samicy, jasny u samca, ma czarne i pomarańczowe plamki, brzeg tylnych skrzydeł ma błyszczące plamki, wierzch u niej brązowy, u niego niebieski, ma 1 pokolenie od połowy czerwca do połowy września, żyje na piaszczystych, pagórkowatych, stepowych terenach z ubogą, wapienną glebą, na wilgotnych, podmokłych łąkach

Modraszek adonis ciemnozielona gąsienica z żółtymi prążkami wydzielinę z jej odwłoka jedzą mrówki, przepoczwarza się w ziemi obok rośliny żywicielskiej-koniczynie i komonicy, spód skrzydeł w czarne i żółte plamki, samica ma brązowy, samczyk jasny, wierzch u niego niebieski, u niej brązowy, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 od lipca do września, żyje na ciepłych, suchych zboczach, stepach i na suchych wapiennych terenach

Modraszek przerodek spód skrzydeł błękitnopudrowy w plamki, wierzch u niego niebieski, u niej brązowy, zielone prążkowane gąsienice zimują na roślinie żywicielskiej, tylne skrzydła mają ząbki, tylne skrzydła mają od spodu pomarańczowe plamki, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 od połowy lipca do sierpnia, żyje na zakrzewionych skrajach lasów, leśnych drogach, stepach, podobny jest modraszek argusek, samczyk ma czarne plamki na przednich skrzydełkach, nie ma ząbków na skrzydełkach

modraszek orion gąsienica ma czerwone brodawki na grzbiecie i plamki na spodzie, szarobiały spód skrzydeł w czarne kropki, tylne mają pomarańczową opaskę na brzegu, wierzch skrzydeł samca granatowy, samicy brązowy, rzadki, 1 pokolenie od kwietnia do maja, 2 od lipca do sierpnia, żyje na rozchodniku, mrówki jedzą wydzielinę gruczołu odwłokowego gąsienic, obok rośliny żywicielskiej w ziemi zimuje brudnożółta poczwarka, żyje na suchych, ubogich gatunkowo zboczach, suchych, wapiennych terenach

modraszek malczyk skrzydła od spodu pomarańczowe w plamki, u nasady niebieskie, ona ma skrzydełka brązowe obrzeżone pomarańczowymi plamkami, on niebieskie, brązowa gąsienica żeruje latem na kwiatach wełnicy i traganka, najmniejszy modraszek, 1 pokolenie od kwietnia do maja, 2 od połowy lipca do sierpnia, 3 w ciepłe lata od sierpnia do września, gąsienica zimuje w kwiatach rośliny żywicielskich, zamieszkuje stepy, suche łąki, wydmy, gąsienice żerują w czerwcu i od sierpnia

modraszek arion spód skrzydeł pomarańczowy w czarne plamki, wierzch niebieski, różowe gąsienice jedzą kwiaty macierzanki, mrówki pocierają ich odwłoki czułkami, by pobudzić wydzielanie wydzieliny, od końca maja do sierpnia jest 1 pokolenie, gąsienica linieje kilka razy, po 3 mrówki wynoszą ją do mrowiska, je ich larwy za wydzielinę, żyje na suchych łąkach i stepach

Modraszek wieszczek spód skrzydeł błękitny z ciemnymi plamkami, wierzch niebieski, żółte, brązowe lub zielone gąsienica maja białe, podłużne pasy, czerwone brodawki, 1 pokolenie lata od marca do maja, 2 od lipca do sierpnia, 2 pokolenie ma ciemniejsze skrzydła i szerszą opaskę, larwy żerują na pnących, wysokich krzewach w czerwcu i od sierpnia do września, na kwiatach i pąkach kruszyny, ostrokrzewu, bluszczu, trzmieliny, żyje na polankach, skrajach lasów, ogrodach, parkach

modraszek agestis spód brązowy w czarne, biało obrzeżone plami, ma opaskę z pomarańczowych plamek i 2 z czarnych, wierzch brązowy, czerwono obrzeżony, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 od lipca do sierpnia, gąsienice mają purpurowe plamki na bogach i wierzchu, żerują od czerwca do lipca i od sierpnia do września, żerują na bodziszku, posłonku, iglicy, żółtozielona poczwarka z szczecinkami, żyje na suchych łąkach i stepach

Czerwończyk dukacik spód skrzydeł pomarańczowy w czarne plamki, wierzch czerwony, skrzydła na wierzchu czarno obrzeżone, liczny, żyje od czerwca do sierpnia, w sierpniu składa jaja na szczawiu, gąsienice rozwijają się od jesieni, wykluwają się wiosną, są od kwietnia do czerwca, są zielone w brązowe kropki, żyje na kwitnących łąkach, w porębach

Czerwończyk żarek spód skrzydła ceglasty, tylnego pomarańczowy, oba skrzydła w czarne plamki, wierzch czerwony, czarno obrzeżony, gąsienica m kolorowe, podłużne pasy, nasz najpospolitszy czerwończyk, żyje od wybrzeża do 2000 m n.p.m, 1 pokolenie jest od maja do lipca, 2 od lipca do sierpnia, 3 od końca sierpnia do września, tylko w upalne lata, żyje na suchych łąkach, zboczach, skrajach lasów, czerwończyk nieparek ma spód pomarańczowy, tylny jasny, oba w czarne plamki, samiec na wierzchu nie ma plamek, ma czerwony wierzch, żyje na wilgotnych torfowych, nizinnych łąkach, ma 1 pokolenie od czerwca do lipca

Ogończyk śliwowiec wierzch brązowy, obrzeżony czerwonymi plamkami, u samca tylko tylne skrzydło, spód pomarańczowy, obrzeżony czerwonymi opaskami, tylne skrzydła z wypustkami, zielona gąsienica żeruje na pąkach śliwy i tarniny, brązowa poczwarka przytwierdza się jedwabiem do rośliny żywicielskiej, żyje od czerwca do początku sierpnia, lubi słoneczne skraje lasów, suche zbocza, zarośla, musi mieć krzewy, jasnozielone gąsienice mają wzdłuż ciała pasy purpurowych brodawek, w poprzek boków białe prążki, jaja zimują, wiosną wylęgają się larwy, żerują od polowy kwietnia do połowy maja

Pazik brzozowiec spód skrzydeł pomarańczowy w czerwone pasy, wierzch brązowy, na przednich czerwony pasek, na tylnych czerwone plamki, tylne maja wypustki, poczwarka leży na ziemi wśród suchych liści, białe jaja składa pojedynczo na liściach, rozwijają się w nich gąsienice, wylęgają się wiosną, jedzą liście tarniny, śliwy, leszczyny, brzozy, największy pazik Europy, samiczka ma na skrzydłach pomarańczową nerkowatą łatkę, lata pojedynczo, jedno pokolenie jest od połowy lipca do połowy października, żyje w koronach drzew w świetlistych, liściastych lasach, na skrajach lasów, w ogrodach, na drogach, gąsienica wylęga się po zimowaniu, żeruje od maja do lipca, ma żółte trójkątne plamki na grzebiecie, na bokach żółty pasek, motyl wylęga się 2 tygodnie po metamorfozie

Pazik dębowiec żółtobrązowa lub czerwonobrązowa gąsienica ma czarny pasek na grzbiecie i czarne prążki po bokach, składa pojedyncze jajo na liściu dębu, samica ma na wierzchu brązowych skrzydeł fioletową V, samiec lśni na fioletowo, spód pomarańczowy z kolorowymi pasami na brzegach, tylne skrzydła z wypustkami, przepoczwarzenie jest od końca maja do końca czerwca, żyje na dębach od końca maja do końca sierpnia, zamieszkuje dąbrowy, lasy liściaste z dębami, parki, chowa się w koronach, gąsienice przepoczwarzają się w pniu lub w ziemi, poczwarkę mocują przędzą

zieleńczyk ostrężynowiec spód zielony z rzędem białych plamek, wierzch brązowy, samiec ma na przednich skrzydłach plamkę zapachową, zielona gąsienica z żółtymi plamkami żeruje od maja do sierpnia na jeżynie, borówce, janowcu, motyl lata od połowy kwietnia do połowy czerwca , w ciepłych suchych miejscach jest 2 pokolenie od lipca do sierpnia, zimuje w jaju,żyje w suchych, leśnych porębach, leśnych stokach, skrajach lasów, stepach

Ogończyk wiązowiec tylne skrzydła z wypustkami biało obrzeżonymi, wierzch brązowy, samiec ma na przednim plamkę zapachową, spód zgniłozielony, tylne ma pomarańczową opaskę i biała plamę w kształcie W, jasnozielona gąsienica z żółtawymi prążkami po bokach wychodzi w marcu i kwietniu, je pąki i liście, przepoczwarza się w czerwcu na liściu, pniu lub gałązce wiązu, motyl wychodzi w czerwcu, żyje na leśnych drogach, zakrzewionych skrajach lasów, parkach, pojedynczy, rzadki, 1 pokolenie, jest tam gdzie wiązy, jaja zimują

Przestrojnik jurtina samica ma na wierzchu pomarańczowy pas z oczkiem, samiec czarny z oczkami, spód tylnych skrzydeł czarnobrązowy, przednich pomarańczowy z oczkiem, jeden z najpowszechniejszych motyli, lata od czerwca do sierpnia, w ciepłe lata na przełomie września i października jest 2 pokolenie, dorosły żyje miesiąc lata w słońce, chmury i kapuśniaczek, samica składa pojedynczo jaja na roślinach lub pozwala im opaść na ziemię, w sierpniu i wrześniu wychodzą larwy, jedzą trawy, głównie wiechlinę, przepoczwarzają się w nowym roku, żyje na polach, łąkach, parkach, ogrodach, rowach wzdłuż jezdni, skrajach lasów

Przestrojnik tyton samce mają na wierzchu skrzydeł pasek zapachowy, samice mają na tylnych skrzydłach brązowe nasady, on jest ciemniejszy, spód tylnych ma oczka z białym środkiem, jest brązowopomarańczowy, najrzadszy motyl z rodziny oczennic, lata przez 3 tygodnie od lipca do sierpnia, samica wylęga się później, składa jaja przy korzeniach miękkich traw jak wiechlina, jasne brązowe lub zielone gąsienice z pasami po bokach zimują od października, przepoczwarzają się w nowym roku, poczwarka ma czarne plamki, żyje w świetlistych, liściastych lasach, na ich skrajach, stepach

strzępotek ruczajnik przednie skrzydła pomarańczowe, tylne brązowawe, spód ma jasne pasy i oczka, podgatunki się różnią, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 od czerwca do sierpnia, w ciepłe lata 3 od sierpnia do września, lata powoli, zygzakiem, trzepocze skrzydełkami, siada na trawach, gąsienice żerują na wiechlinie i grzebenicy, żyje na łąkach, suchych zboczach, polnych drogach i przydrożach, ogrodach, parkach, zielona gąsienica ma białe paski na plecach i żółte prążki po bokach, strzępotek soplarek lata od maja do czerwca, żyje na wilgotnych łąkach, moczarach, tylne skrzydła na spodzie są brązowe, przednie pomarańczowe, oba maja biały pas

Osadnik megera spód skrzydeł oczkowany, wierzch pomarańczowy w plamki, samiec ma mocniejsza kratkę, samica jaśniejszą, zielona gąsienica, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 do lipca do września, samce gonią inne samce ze swojego terenu, żyje 3 tygodnie, zielone larwy z białymi pasami po bokach i na górze, żerują na trawach, głównie kostrzewie i wiechlinie, żyje na skalnych zboczach, polach, skrajach lasów, murach

Przestrojnik trawnik spód i wierzch brązowe z oczkami, samica jest większa, jaśniejsza, ma wyraźniejsze oczka, brązowa gąsienica ma na ciele ciemne paski, na nogach jasne, żyje 2 tygodnie, pokolenie jest od czerwca do sierpnia, siada na trawach, kwiatach jeżyn i malin, samica składa jaja w sierpniu, gąsienice pojawiają się na trawach we wrześniu, zimują na trawach, głównie wiechlinie, dorosły wylęga się w maju i czerwcu żyje na wilgotnych łąkach, skrajach lasów, w zaroślach

gorówka medea samica ma jaśniejsze skrzydła, samiec ciemniejsze, spód jaśniejszy, tylne ma jasny pasek, p4zednie pomarańczowy pasek z oczkami, wierzch brązowy z pomarańczowymi pasami z oczkami, żółta gąsienica żeruje w nocy, rodzina Erebia lubi góry, górówka medea to jedyny gatunek z niżu, od lipca do początku września jest 1 pokolenie imago, lata tylko w czasie słońca, dorosły żyje 3 tygodnie, we wrześniu składa jaja, w tym samym miesiącu wychodzą gąsienice, żerują na mietlicy i wiechlinie, zimują, pod koniec czerwca przepoczwarzają się, żyje na leśnych drogach, drogach, na osłoniętych terenach

Górówka epifron zielona larwa je końce liści nagniazdki i śmiałka, skrzydła brązowe, mają pomarańczowe opaski z czarnymi oczkami, żyje na średnim pogórzu, na leśnych wilgotnych łąkach na równinach, ma 1 pokolenie od połowy czerwca do sierpnia zależnie od wysokości, lata w słoneczne dni, w cieniu się chowa w roślinach, siada na trawach, górówka meduza ma pomarańczowe skrzydła z pomarańczowymi opaskami z czarnymi oczkami, na przednich 2 pierwsze oczka mają białe środki

Polowiec szachownica zielona gąsienica żeruje n trawach, wierzch skrzydeł w czarno-białe plamy, spód w marmurek, samica jest większa, 1 pokolenie od końca czerwca do sierpnia żyje na ugorach, łąkach, stokach, skrajach lasów, zboczach, leśnych drogach, siada na driakwi, samica składa jaja nawet w locie, nie przykleja ich do roślin

Skalnik semele spód skrzydeł marmurkowy, przednie pomarańczowe, koniec jaśniejszy, lubi suche, piaszczyste miejsca, bory, kamienne stoki, stepy, siada w słońcu na ziemi i pniach, wkłada przednie skrzydła za tylne, dorosły je nektar i kwiatów i sok zranionych drzew, zielona gąsienica zimuje na trawach, je je w cieplejsze dni

skalnik prozerpina brązowozielona gąsienica ma ciemne pasy na plecach, jasne na bokach, na końcu odwłoka ma wyrostek w kształcie V, brązowe skrzydła z białym paskiem, przednie ma czarne oczko po obu stronach, brązowa poczwarka z czerwonymi i żółtymi plamkami na brzegach, siada na pniach drzew i kamieniach, składa skrzydła, jeden z największych motyli, gąsienica wylęga się we wrześniu, żyje na trawach m. in. życicy i stokłosie, zimuje, przepoczwarza się w czerwcu, żyje na polanach, skrajach świetlistych lasów liściastych, głównie dębin

Osadnik egeria spód marmurkowoszary, wierzch ciemny z białymi oczkami w rządku na tylnych skrzydłach, 3 maja czarne środki, lubi słońce i półcień, goni inne motyle ze swojego terytorium, ma kołyszący lot, 1 pokolenie od połowy kwietnia do połowy czerwca, 2 od polowy lipca do połowy września, zielona larwa z 2 pokolenia zimuje i przepoczwarza się w kwietniu, żyje w świetlistych lasach liściastych, skrajach lasów, leśnych drogach

Nastrosz półpawik poczwarka zimuje w norce pod ziemią, tylne skrzydła pomarańczowe z okiem, przednie brązowe, zielona gąsienica z czerwonymi prążkami po bokach, żyje od lipca do września na topoli, wierzbie, śliwie, jabłoni, gruszy, tarninie, odpoczywa na gałązce i liściu, dorosły lata nocą, śpi na pniach drzew, ma zredukowaną ssawkę, oczko pokazuje przestraszony, żyje na brzegach rzek, potoków z wierzbami, łąki w dolinach rzek, parki, sady, ogrody, pospolity

Nastrosz topolowiec zielona gąsienica śpi na spodzie liści, skrzydła brązowe, tylne ma czerwone oczko, które pokazuje przestraszony, pospolity, lata od maja do czerwca w dobre lata ma 2 pokolenie od lipa do września, wabi go światło, odpoczywa na pniach drzew, chowa przednie skrzydła, gąsienica żyje na topoli, wierzbie, na spodzie liści, od czerwca do września żeruje, przepoczwarza się pod ziemią, blisko żywicielskiego drzewa, tam gdzie zimuje, żyje na brzegach rzek, polankach, skrajach lasów, wilgotnych łąkach, ogrodach, parkach

Nastrosz lipowiec zielona gąsienica w dzień śpi na spodzie liścia, w nocy żeruje, powcinane, brązowe skrzydła, aktywny w nocy, wabi go światło, liczny, lata od maja do czerwca, larwa żeruje na lipach, wiązach, dębach, brzozach, olchach, czereśniach, potem schodzą na dół po pniu, przepoczwarzają się w norze blisko pnia, gdzie zimują, dorosłe mają zredukowane ssawki, żyje w świetlistych lasach, podmokłych lasach, bagnach, lipowych alejach, cmentarzach, parkach, ogrodach

mrocznik wilczomleczek brązowe skrzydła, tylne mają czerwoną plamę, lata od maja do początku sierpnia, w ciepłe lata 2 pokolenie od końca sierpnia do października, lata po zmroku, odwiedza kwiaty, gąsienice wylęgają się w czerwcu, do listopada żerują na wilczomleczowatych, głównie wilczomleczu sosnce, poczwarka zimuje w kokonie pod ziemią, zielone jaja na liściach żywiciela, żyje na słonecznych zboczach, ugorach, piaszczystych stepowych terenach

zmrocznik gładysz szarobrązowa lub zielona gąsienica ma czarne paseczki, całe ciało brązowoczerwone, lata po zmroku i w nocy od połowy czerwca do sierpnia, odwiedza pachnące kwiaty jak kozłek i wiciokrzew, zielone jaja składa na liściach żywicielskiej rośliny, od połowy czerwca do sierpnia gąsienice żerują na przytulii, wierzbownicy, krwawniku, winorośli, niecierpku, zagrożone kurczą się i poszerzają w kształt głowy węża, by straszyć ptaki, żyje w dolinach potoków, na stepach, ugorach, leśnych przecinkach, ogrodach, zmrocznik pazik ma czerwone skrzydła z brązowym paskiem

zmierzchnica trupia główka zielona, brązowa lub żółtawa larwa ma niebieskie i czerwone pasy, zgięty wyrostek na końcu ciała, żeruje od lipca do września na liściach ziemniaka, pokrzyku wilczej jagodzie, bielunia, kolcowoju, przestraszone świszczą, w ziemi jest metamorfoza, niektóre zimują, wiele odlatuje, dorosły ma duże ciemne skrzydła ze wzorem czaszki, w maju i czerwcu przylatuje z Afryki, żyje na polach, stepach, ogrodach

Zawisak tawulec ma pręgowany odwłok, pasiaste, cienkie skrzydła, tylne ciemnoczerwone z 2 czarnymi paskami, wierzch przednich brązowy, ciemny, zielona larwa ma poprzeczne czerwone i białe pasy, czerwonożółty wyrostek, lata od końca maja do lipca, o zmroku i w nocy wysysa nektar długą ssawką, zawisa w powietrzu machając skrzydłami, od lipa do września gąsienice żerują na ligustrze, bzie, kalinie, śnieguliczce, jesionie, metamorfoza jest w ziemi, gdzie zimują poczwarki, żyje na skrajach liściastych lasów, parkach, ogrodach, na krzewach

Zawisak powojowiec odwłok ma czerwone, białe i czarne pasy, gąsienica ma koniec ciała zgięty w wyrostek, ma brązowe poprzeczne pasy, imago przylatuje z Afryki pod koniec maja, odlatuje we wrześniu, długa ssawka wchodzi głęboko do kwiatu, gąsienice żerują na powoju, powojniku, ostrokrzewie, tytoniu od lipca do września, przepoczwarzają się w norce jesienią, we wrześniu i październiku wylęgają się dorosłe, żyje na łąkach, polach, w parkach

Zawisak borowiec, siwiotek ma szarobiałe paski na odwłoku, ciemne skrzydła z brązowobiałą lamówką, zielone gąsienice mają białe paski na bokach, starsze czerwonobrązowy pasek na plecach, lata od maja do lipca, w ciepłe lata w sierpniu jest 2 pokolenie, w dzień śpi na pniach żywicielskich roślin, po zmroku i w nocy wysysa nektar z silnie pachnących kwiatów ostrokrzewowatych, ma długą ssawkę, gąsienice żerują od lipca do września na sośnie, rzadziej świerku i modrzewiu, przepoczwarzają się pod ziemię, tam też zimują, żyje w borach, leśnych przecinkach, stepach

Fruczak gołąbek przednie skrzydła czarnoszare, tylne rdzawożółte, odpoczywa na kamieniach i murach ze złożonymi skrzydłami, przylatuje z południowej Europy od maja do początku czerwca, w lipcu i sierpniu przylatuje 2 tura, lata w dzień, żyje na słonecznych stokach, ciepłych skrajach lasów, w ogrodach, fruczak trzmielowiec lata w dzień, ma odwłok w kasztanowe prążki, ciemną, szeroka obwódkę skrzydeł, środek skrzydeł prześwituje, ma żyłki, gąsienica jest zielona, potem brązowieje, pojawiają się białe kropki i białe lub czerwone prążki, motyl żyje na skrajach lasów i kwitnących łąkach

niedźwiedziówka gosposia, kaja, nożówka przednie skrzydła brązowe w biały wzór, tylne pomarańczowe w czarne kropy, włochata, czarnopomarańczowa gąsienica żyje na skrajach dróg, w parkach i ogrodach, żeruje na krzewach i roślinach zielnych m. in. borówce, malinie, tarninie, wiciokrzewie, śnieguliczce, zagrożony motyl zgrzyta skrzydłami, pospolita, 1 pokolenie d końca czerwca do sierpnia, w dobre lata, 2 pokolenie we wrześniu, lata w nocy, włosy na gąsienicy są czarne, po bokach pomarańczowe, brązowawe, wylęga się we wrześniu, zimuje, przepoczwarza się czerwcu, zamieszkuje ugory, doliny rzek i potoków, skraje lasów, parki, ogrody

Niedźwiedziówka włodarka przednie skrzydła czarne w białe plamy, tylne pomarańczowe, czarno obrzeżone w czarne kropy, czarna gąsienica ma czerwone włoski i nogi, rzadka, lata od maja do lipca, lata nicą, sporadycznie w dzień, zamieszkuje ciepłe i słoneczne stepy, parki, ogrody, ubarwienie ostrzega ptaki o niejadalności, niedźwiedziówka rumienica ma brązowe przednie skrzydła, żyje w całej Europie od kwietnia do czerwca i od czerwca do września

marzymłódka proporzec przednie skrzydła czarne z czerwonym paskiem i 2 oczkami, tylne pomarańczowe, ciemno obrzeżone, gąsienice w czerwonoczarne pasy żerują razem, przepoczwarzają się samotnie, samica składa jaja na liściach rośliny żywiciela, mniejsza niedźwiedziówka, lata nocą od połowy maja do końca lipca, w dzień ucieka z zarośli, gąsienica żeruje na starcu Jakubku i zwyczajnym, gromadzi toksyny, które czynią niejadalną przez całe życie, też dorosłe, ubarwiona ostrzegawczo, w górach żeruje na podbiale i dziewięćsile, żyje na słonecznych łąkach, stepach, kamieniołomach, skrajach lasów, w górach przy rzekach i potokach

Porostnica bladawa ma szare skrzydełka, układa je wzdłuż ciała, szara kudłata gąsienica z pomarańczowym pasem z boków, przepoczwarza się w oprzędzie w szczelinach kory, mały, pospolity motylek, lata od końca czerwca do początku września, w górach jest do granicy lasów, żyje w liściastych, świetlistych lasach, skrajach lasów, zakrzewieniach, aktywna o zmroku, odwiedza kwiaty powojnika i ostów, składa jaja od lipca do początku września na korze drzew z porostami, gąsienice jedzą porosty z drzew, krzewów i kamieni, są na dębach, topolach, jesionach, są od września do czerwca

Szewnica miętówka białe skrzydła w czarne kropki, przednie gęściej usiane, owłosiony tułów, brązowa, owłosiona gąsienica z czerwonym paskiem, nie ma jej w lasach, żyje tam, gdzie dużo roślin, lata nocą, śpi na roślinach, wabi ja światło, gąsienice żerują na mleczu, pokrzywie, jasnocie, rdeście, mięcie, szczawiu, szewnica żółtnica jest żółta, tułów owłosiony, skrzydła w czarne kropki, lata od maja do początku sierpnia na wilgotnych terenach z bujną roślinnością, w parkach i ogrodach

krasnopani poziomkówka, niedźwiedziówka krasopania przednie skrzydła czarne w pomarańczowe i żółte plamy, tylne czerwone w czarne plamki, gąsienica czarna ma żółte, brązowe i białe kropki, żeruje od sierpnia do maja, potem przepoczwarza się, dorosła lata w dzień ze słońcem, nocą leci do światła, ma ssawkę, którą pije nektar, gąsienica żyje na pokrzywie, jasnocie, niezapominajce, wierzbie, malinie, wiciokrzewie, żyje w lasach liściastych, iglastych, skrajach lasów, wilgotnych łąkach w dolinach, w gajach, ma pastwiskach, brzegach rzek i potoków, krasopani strojnisia ma czarne skrzydła przednie z kremowymi paskami, tylne pomarańczowe w czarne kropki, lata w dzień od lipca do sierpnia

widłogonka siwica biała w ciemny wzór, zielona larwa z fioletowym wierzchem, czarnopomarańczową twarzą i rozwidlonym w długie, zawinięte nitki wyrostkiem na odwłoku, lata od końca kwietnia do początku sierpnia, żyje w górach i na niżu w podmokłych lasach, na brzegach potoków, stawów, w świetlistych gajach, gąsienice wychodzą w czerwcu, żerują na topolach, głównie osice i wierzbach do września, młoda gąsienica czarna, larwa ma za głową gruczoł, który stryka kwasem mrówkowym

Dziwaczka leszczotka białe skrzydła z szarymi pasami i rzędem czarnych kropek na końcu i u nasady skrzydeł, zielona gąsienica z fioletową łatą na plecach i czerwoną głową z plamkami jak twarz, nieliczny, ale żyje wszędzie, 1 pokolenie od maja do czerwca, 2 od końca lipca do końca sierpnia, jest jaśniejszy podgatunek, żyje w lasach mieszanych, liściastych, na mokradłach, gajach, stepach, dziwaczka dwojaczka ma białe skrzydła z szarym pasem i paskami oraz 2 rzędami czarnych kropek u nasady skrzydeł i na końcu, jest większa żyje w wilgotnych mieszanych i liściastych lasach

koziagłówka porcelanka ma jasne skrzydełka z ciemną plamą z boku, powszechna, lata od końca kwietnia do połowy czerwca i od połowy lipca do początku września, w dzień śpi na pniach drzew, gąsienice żerują na liściach topoli, głównie czarnej i kanadyjskiej i wierzbach, są zielone mają żółte pasy i oczka po bokach, mogą być szare, fioletowe, czerwone, kozieradka grotówka ma ciemniejsze plamy na skrzydłach, jest mniejsza, ma 2 pokolenia, porcelanka żyje w świetlistych lasach liściastych i mieszanych, parkach, na brzegach rzek

Wiechcica wielbłądka zielona gąsienica z żółtym pasem w czerwone kropki na boku, na końcu ciała ma czerwone wyrostki, są liszki czerwone, brązowe, purpurowe, żeruje od czerwca do lipca i od sierpnia do września, na brzozie, topoli, dębie, lipie, buku, klonie, wierzbie, leszczynie i innych liściastych drzewach, zagrożona podnosi głowę, przednie skrzydła ciemniejsze z jasnym pasem, tylne jaśniejsze, lata od końca kwietnia do początku czerwca i od końca czerwca do początku września, śpiąc składa skrzydła, wygląda jak suchy listek, żyje w gajach, na trzęsawiskach, brzegach rzek, strumyków, wrzosowiskach, krzewach

Plamówka malinówka ma brązowe skrzydła z 5 białymi okami z różowymi środkami, tułów i odwłok owłosione, brązowa liszka ma białe plamki i wyrostek na grzbiecie, liczna, piękna przedstawicielka rodziny falic, lata od końca maja do początku lipca i od połowy sierpnia do połowy września, na północy jest 1 pokolenie, samica składa jaja na spodzie liści malin i jeżyn, gąsienice żerują od lipca do sierpnia, w sierpniu tworzą poczwarki zimujące w oprzędzie w liściach roślin żywicielskich, żyje w świetlistych lasach liściastych i iglastych, ogrodach, parkach, rezerwatach

Wstęgówka jesionka przednie skrzydła szare z jasnym zygzakiem, tylne z niebieskim pasem, brązowa gąsienica ma czarne kropki, na plecach 2 wyrostki, motyl lata od lipca do początku października, jaja zimują w załamaniach kory żywicielskich roślin, od maja do czerwca na topolach, jesionach i brzozach, dębach, wierzbach i innych liściastych drzewach żerują liszki, wstęgówka karmazynka ma tylne skrzydła czerwone z czarnym pasem pod koniec skrzydła i na końcu oraz białym brzegiem lata od lipca do września, wstęgówka śliwowica ma przednie skrzydła brązowe, marmurkowe od połowy, tylne w pomarańczowobrązowe pasy i ochrowy prążek

Wycinka dwójnica przednie skrzydła ceglaste z 2 jasnymi paseczkami, tylne jaśniejsze, paskowane, brązowa gąsienica z jasną plamką w kształcie rombu na grzbiecie, ćma z rodziny wycinek, lata od maja do połowy czerwca i od polowy lipca do sierpnia, ssawka jest zredukowana, imago żyje 20-33 tygodnie korzystając z tłuszczu nagromadzonego przez gąsienicę, spokojna liszka unosi oba końce ciała, żeruje na dębach, bukach, dębach, olchach, poczwarka to oprzęd z nici i liści, żyje w lasach mieszanych i dąbrowach

Włochacz dropiak białe, nakrapiane skrzydła z brązowymi pasami, samice maja proste niteczkowate czułki, szara gąsienica z rombami na wierzchu, żeruje na drzewach liściastych od maja do lipca, lubi topole, dęby, brzozy, lipy, wiązy, wierzby, drzewka owocowe, od lipca przez 8-10 miesięcy obok pnia w norkach zimują poczwarki, lokalnie liczny, ma rozproszony zasięg, żyje w świetlistych lasach liściastych, gajach, na łąkach, w ogrodach, na brzegach rzek

Barczatka dębówka ma tułów i odwłok owłosione, całe ciało żółtobrązowe, skrzydła mają od połowy poprzeczne prążki, przednie mają po 1 białym, ciemno obrzeżonym oczku, brązowa gąsienica z włoskami ma białe kropki po bokach, miejscami pospolity, miejscami jej nie ma, gąsienice wylęgają się we wrześniu, zimują, przepoczwarzają się w maju, żerują na liściastych drzewach i krzewach, wierzbach, dębach, klonach, żarnowcach, borówkach brusznicach, tarninach, wrzosach, malinach, jeżynach, ma 1 pokolenie, żyje na wrzosowiskach, moczarach, w liściastych lasach, zaroślach

Zwójka zieloneczka mała zielona ciemka, drobna, zielona liszka, zagrożona zwisa na jedwabnej nici, wiosną wylęga się liszka, zjada pąki, potem oplata się listkiem, który zawija w kokon i zjada go od końców, gromadnie potrafi zjeść wszystkie liście dębu, żyje w dąbrowach i lasach mieszanych, odpoczywając płasko rozkłada przednie skrzydła, poprążec nacierniak ma ochrowe skrzydełka z 2 brązowymi paskami z małą, ciemną plamką pomiędzy nimi

Brudnica nieparka samiec ma ciemne, marmurkowe, brązowe skrzydła, samica białe w ciemny wzorek, larwa żeruje od maja do lipca, jest ciemna, ma czerwone kropki i włoski, żeruje na drzewach liściastych i iglastych, motyl z rodziny brudnicowatych, samiec lata w noc i dzień, samiczka w noc, ma 1 pokolenie, samiczka składa jaja na pniach drzew, grupkę jaj przykrywa włoskami z odwłoka, żyje w lasach liściastych, mieszanych, sadach, alejach, brudnica mniszka zjada iglaki, żeruje głównie na igłach świerku

Miernik zieleniak zielona ćma z jasnymi pasami na skrzydłach, brązowa larwa z czasem zielenieje, wylęga się w sierpniu, chodzi podnosząc środek ciała, ma 2 wyrostki różnej wielkości na grzbiecie, żeruje na brzozie, leszczynie, iwie, lipie, buku, na początku czerwca schodzi pod ziemię, otacza się oprzędem z nici i liści i wytwarza poczwarkę, największy miernikowiec, lata od połowy czerwca do połowy sierpnia, żyje 2 tygodnie, aktywny nocą, leci do światła, żyje na wilgotnych, porośniętych brzozami terenach, wrzosowiskach, liściastych lasach, ogrodach, parkach

Kuprówka złotnica biała, ciało owłosione, samiec ma złote plamki na przednich skrzydłach, liszka czarna ze złotymi włoskami i czerwonymi pasami na wierzchu i białymi pasami po bokach, liczna lokalnie, lata od połowy czerwca do sierpnia, i od połowy września do początku października, żyje w lasach liściastych, zaroślach, ogrodach, kuprówka rudnica ma białe skrzydła i złote włoski na końcu odwłoka, jej liszki są brązowe, mają pomarańczowy rysunek i złote włoski

Szczotecznica szarawka przednie skrzydła ciemniejsze z brązowymi pasami, tylne jasne bez pasów, liszka złota, ma 4 kępki złotych włosków na wierzchu, na końcu ciała ma kępkę czerwonych włosków, cała żółto owłosiona, żyje w liściastych i mieszanych, od końca kwietnia do czerwca

znamieniówka tarniówka brązowe skrzydła, przednie mają białe oczko, czarne liszka w czerwone kropki ma złote włoski, 4 duże kępki złotych włosków na wierzchu, ciemną kępkę na końcu ciała, nielotna samica siedzi na kokonie, z którego wychodzi, tam składa jaja, lotny samiec lata od czerwca do września

Włochacz nalipek ciało owłosione, przednie skrzydła białe w szare fale, rdzawobrązowe gąsienice maja złote pasy i kropki z boku, chodząc podnoszą środek ciała, lata nocą, samiec aktywniejszy, od maja do czerwca na liściastych drzewach żerują gąsienice, lubią lipy, wierzby, olchy, drzewka owocowe, borówki, liszki przypominają gałązki, zamieszkuje drzewa liściaste, brzegi rzek, skraje lasów i dróg, parki, ogrody, sady, włochacz naśnieżek ma szare ciemno pręgowane w fale skrzydła

Potwora buczynówka gąsienicza ma pękaty odwłok, który podnosi z głową, ma długie odnóża, stożkowate wyrostki na wierzchu ciała, odwłok ma 2 wyrostki, jest złota, imago ma brązowe lub szare skrzydła, nitkowate czułki, lata od początku maja do połowy lipca, czasem pod koniec sierpnia jest 2 pokolenie, gąsienica od czerwca do września żeruje na buku, brzozie, leszczynie, lipie, drzewach owocowych, żyje w buczynach i na skrajach mieszanych lasów

Włochacz brzoziak zielone lub szare gąsienice podobne do gałązek, białe skrzydła z czarnymi plamkami, samiec ma pierzaste czułki, samica ma nitkowate, w zanieczyszczonych miejscach są czarne brzoziaki, motyle siadając na brzozach zlewają się z korą, gdzie kora brudna tam czarne owady, żyje w świetlistych, liściastych lasach, w wilgotnych miejscach, zimowek gołotniak ma pomaraczowobrązowe paskowane skrzydła, lata od września do stycznia

Nasierszyca różnobarwna zielona gąsienica w żółte prążki, ma pierzaste czułki, samica jest większa, brązowopomarańczowe skrzydełka, lata od połowy marca do połowy maja, samice w dzień śpią na końcach gałązek, samce latają w słoneczne dni, feromony samic przyciągają je z dużych odległości, gąsienica żeruje od maja do lipca na lipach, grabach, olchach, brzozach, żyje w świetlistych lasach liściastych z brzozami, lasach mieszanych, torfowiskach z brzozami, parkach

Błyszczka spiżówka owłosiony tułów, skrzydła w kolorze mosiądzu, brązowa poczwarka owinięta w liść, zielona gąsienica w białe paski zimuje owinięta w jedwab i liść, lata od połowy maja do początku lipca i od końca lipca do końca września, gąsienica żeruje na jasnocie, pokrzywie, poziewniku, mleczu, czyśćcu, zimuje na roślinie żywicielskiej, wiosną się przepoczwarza, żyje na skrajach lasów, ugorach, zboczach, rumowiskach, parkach, ogrodach

Rolnica tasiemka ochrowe skrzydła, tylne ciemno obrzeżone, samiec ma na przednim ciemne plamy, brązowa lub zielona liszka ma czarne plamki, jedna z największych sówek, lata od maja do października, gąsienice wychodzą w sierpniu, żerują na trawach i roślinach zielnych, niszczą rośliny krzyżowe, pospolita, wlatuje do domów, żyje w pakach, ogrodach, na zagospodarowanych terenach, podwórkach, rolnica aksamitka ma jasne skrzydła, ale ma wiele odmian w różnych kolorach

Błyszczka jarzynówka brązowe skrzydła, na środku przednich jest srebrna litera gamma, tułów owłosiony, gąsienice zielone, błyszczka pięknotka jest brązowa ma srebrne kropki i plamkę w kształcie haczyka, jarzynówka przylatuje z południa, lata od końca kwietnia do lipca, w ciepłe lata może być drugie pokolenie, aktywny głównie nocą, rzadko w dzień, gąsienice żerują na pokrzywach, jasnotach, czyśćcach, koniczynach, wilżynach od czerwca do września, żyje na otwartych terenach, na łanach koniczyny i lucerny

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r

Bonitacja gleb to w gleboznawstwie ocena jakości gleby pod względem wartości użytkowej z uwzględnieniem żyzności gleby, stosunków wodnych, rzeźbą terenu, agroklimatu i trudności uprawy, stopnia kultury gleby i niektórymi elementami stosunków gospodarczych, grunty orne obowiązuje 9 klas bonitacyjnych

klasa I najlepsze gleby, są zasobne w składniki pokarmowe, ciepłe, przepuszczalne, łatwe do uprawy, strukturalne, przewiewne, nie zaskorupiające się, z głęboką warstwą próchnicy, są z bardzo dobrego kompleksu pszennego, są na równinach o łagodnych zboczach

klasa II bardzo dobre gleby orne, mają podobne parametry do klep klasy I, są słabiej przepuszczalne i mnie przewiewne, są trudniejsze do uprawy poprzez inne ukształtowanie terenu, są zmeliorowane, można uprawiać te same rośliny co na glebach klasy I, ale są mniejsze plony

Klasa III a dobre gleby, klasa III b średnio dobre gleby maja słabsze parametry od gleb klas I i II, gorsze stosunki wodne, poziom wód gruntowych waha się w tych glebach, ilości i jakość plonów waha się zależnie od podlewania, nawożenia, uprawy, kultury gleby, są dobre plony żyta i ziemniaków, przy intensywnej uprawie udaje się pszenica, buraki, koniczyna czerwona, klasa III b ma gorsze stosunki wodne, okresowo gleby wysychają lub są zalewane

klasa IV a i b, grunty średnie, mają zróżnicowane wartości, trudno dostosować na nich metody uprawy do rośliny, są tu zasobne gleby ciężkie i przewiewne, zimne, w czasie upałów schną i pękają, jest niski poziom wód gruntowych wymagający melioracji, w dobre lata przy intensywnej uprawie udają się buraki cukrowe pszenica, koniczyna czerwona, na lekkich glebach udają się ziemniaki, żyto, buraki pastewne, jęczmień, marchew, gleby klasy IV b są słabsze, ciężkie są podmokłe, nadaja się do kapusty, mieszanek pastewnych i owsa, lekkie gleby szybko schną w suszę, w dobre lata plony średnie, zależą od ilości i siły opadów

Klasa V słabe gleby, mało żyzne, słabo urodzajne, ubogie w substancje organiczne, lekkie gleby są suche, nadają się dla żyta, łubinu żółtego, w mokre lata nadają się dla ziemniaków i saradeli

Klasa VI najsłabsze gleby, plony są niskie i niepewne, to wadliwe, nieurodzajne gleby, są suche, bardzo luźne, może udać się łubin, w dobre lata żyto daje średni plon,są tu płytkie i bardzo płytkie gleby, kamieniste, mokre, o wysokim poziomie wód gruntowych, trudno tu przeprowadzić meliorację lub nie da się, nie wszystkie te wartości są jednocześnie, ale uprawy są trudne

Klasa VIRz to gleby po zalesienie, są ubogie, bardzo suche, o małym poziomie próchnicy, nie nadają się pod uprawy warzyw i owoców, ale pod lasy. A bonitacja drzewostanu to zdolność produkcyjna lasu określana przez porównanie wysokości danego lasu z przeciętną wysokością wzorcowego lasu w tym samym wieku i o tym samym składzie gatunkowym

ale są rośliny zwane chwastami, które wyrosną na każdej glebie, każda gleba ma także charakterystyczne dla siebie gatunki roślin zielnych

Gładzica ryba przybrzeżna, żeruje też w lagunach i ujściach rzek, żeby ikra nie opadała potrzebuje zasolenia 10 promili, w skórze ma komórki pigmentowe, które kurczą się i rozszerzają, dzięki nim zmienia kolor skóry

Raja nabijana ciernistka ma jaja z 4 kolcami i końcach, przez otworki woda z tlenem wpływa do zarodka, żyje w europejskich wodach przybrzeżnych na głębokości 10-60 m, tarło ma na płytszych wodach, tarło jest wiosną samice wypływają na tarliska wcześniej od samców, żyje na piaszczysto-mulistym dnie

Raja gładka żyje w przybrzeżnych wodach Europy, na dnie poluje na przydenne ryby, skorupiaki i mięczaki

sola podeszwica żyje na piaszczysto-mulistym dnie, wiosną składa ikrę, która unosi się na wodzie

Stornia fląderka je mięczaki, skorupiaki, larwy owadów, ryby, z czasem ma czerwone plamki, wpływa do ujść rzek, lubi różne zasolenie

Turbot żyje w północno-wschodnim Atlantyku i Bałtyku, rzadko dorasta 1 m

tobiasz i dobijaki żyją w przybrzeżnych wodach z piaszczysto-mulistym dnem, dzień spędzają zagrzebane w mule, żyją w ławicach

Konger duży przydenny drapieżnik, je ryby, skorupiaki, mątwy, ośmiornice, duże osobniki żyją w głębinie, małe przy brzegu, dojrzewają w wieku 5-15 lat, wtedy nie żerują, płyną na Atlantyk i Morze Śródziemne, w głębinach składają ikrę i umierają, żyje przy skalistych wybrzeżach Środkowej i Zachodniej Europy

Ostropłetwiec pospolita ryba żeruje w strefie pływów pośród glonów, spotyka na falochronach i portach, zimą schodzi na 100 m głębokości, je małe zwierzęta i ikrę, tarło jest od listopada do lutego, samica seriami składa ikrę pośród glonów i kamieni na dnie, samce pilnują ikry do wyklucia, narybek wykluwa się po 6 tygodniach, mają 5 mm, żyją w strefie pływów skalistego i piaszczystego wybrzeża, niejadalny

Iglicznia ma uwstecznione płetwy, rurkowaty pyszczek, do którego zasysa drobne zwierzęta, pływa pionowo, wiosną lub latem samica składa jaja do kieszeni na brzuchu samca, jest ich 200-400, po 5 tygodniach wylęga się 3 cm narybek, żyje w bujnie zarośniętych, płytkich, przybrzeżnych wodach

Śledź najważniejsza jadalna ryba, pływa ławicami, je zooplankton, jest na północy Atlantyku i morzach, podgatunki różnią się tarłem i wędrówkami, ikra unosi się w toni, podobną ekologię ma szprot,żyje też w Morzu Czarnym i Śródziemnym, żyje w przybrzeżnych wodach

Tasza żyje pośród morszczynu d kręgu polarnego po Zatokę Baskijską, tarliska ma w płytkich wodach, samica składa do 200000 jaj wśród roślin i w szczelinach skał, samice broni ich, macha płetwami by przygnać czystą wodę, narybek ma 7 mm, tasza zimuje w głębinie, żyje na kamienistym dnie i skałach na głębokości 20-200 m

Zębacz pospolity ma zęby, którymi miażdży muszle pustelników, małży, ślimaków i jeżowce, żyje samotnie na dnie na głębokości 100-300 ,, od października do stycznia samica składa kuliste pakiety ikry wśród glonów i kamieni, Blennius pholis żyje w strefie przyboru skalistych wybrzeży i toni w strefie pływów, samiec chroni ikry, lubią skaliste dno i chłodną wodę

Wargacz kniazik żeruje wśród skał, je mięczaki, skorupiaki, samica buduje z glonów gniazdo, do którego w czerwcu składa ikrę, lubi płytkie, przybrzeżne wody ze skałami

Wargacz melops żyje samotnie lub w małych ławicach na skalistym,, zaglonionym dnie

chelon żyje na południu Europy, je małe zwierzęta i wodorosty, ma filtr skrzelowy, zęby gardłowe umięśniony żołądek i długie jelito, które pomagają trawić pancerzyki ofiar, cefal cienkonogi żyje w tym samym środowisku, ma duży pyszczek, obie ryby żyją w ławicach w przybrzeżnych wodach, ujściach rzek i lagunach

Koleń pospolity pływa w tysiąc osobnikowych ławicach, je ryby, skorupiaki, mięczaki, dojrzewa w wieku 5-8 lat, żyje 20-24 lata, zamieszkuje strefy progów stałego lądu z miękkim osadem na 10-200 m głębokości, europejski rekin

Rekinek psi najliczniejszy rekin Europy, żeruje o zmroku i nocą, poluje na denne małże, skorupiaki, ślimaki, ofiary namierza węchem, rzadko poluje na szybkie zwierzęta, tarło jest jesienią, samiec zapładnia ikrę w ciele matki, po kilku tygodniach składa ona jaja wśród wodorostów, jaja maja żółte otoczki, często są wyrzucane na brzeg, ryba przybrzeżnych wód

Babka mała żyje w ujściach rzek, korytach między łachami, lubi piaszczyste i bagniste wybrzeża, tworzy małe ławice płytkich wód, poluje na denne organizmy, wiosną jest tarło, samica składa ikrę w pustych muszlach małży, samiec jej pilnuje, babka skalna lubi skalne, kamieniste wybrzeża i zbiorniki przypływowe

Dorsz jest kilka form dorszy, są z morza Bałtyckiego, Północnego, Atlantyku północnego, tarliska są na 100 m głębokości, ikrę składają w toni, narybek je plankton, żyją przy dnie chłodnych wód, do 500 m głębokości

Witlinek żyje od Hiszpanii po Norwegię Północną, je wieloszczety, małe rybki, skorupiaki, na południu tarło ma pod koniec zimy, im bardziej na północ, tym później na przedwiośniu, 4-5letnie samice mają 40 cm długości, robią 300000 ziaren ikry, narybek unoszą prądy morskie , większe rybki schodzą ku dnu za pokarmem, mały wąsik u na brodzie młodych znika u dorosłych, żyje w strefie szelfu kontynentalnego z piaszczystym i mulistym dnem

Bielmik żyje w wodach w obrębie szelfu kontynentalnego, czasem dociera na Morze Północne, żyje w ławicach, grupowo poluje na ryby, skorupiaki, wiosną na głębokościach 50-70 m jest tarło, jaja unoszą się w toni, rozwijają się 10-12 dni, narybek szybko rośnie do dojrzałości płciowej, podobnie żyje mały karlik, ryby zamieszkują piaszczyste, skaliste dno

Makrela najpospolitsza ryba wszystkich mórz Europy, żyje w ławicach, przy powierzchni poluje na zooplankton i małe rybki, lato spędza w Bałtyku, na północy zimuje w głębinie i wtedy nie żeruje, od kwietnia do czerwca odbywa tarło na wybrzeżu, samica składa 500000 jaj, jajo ma kroplę tłuszczu, która unosi je w toni, potem opada na średnią głębokość, gdzie wylęga się narybek, żyje w ławicach w otwartych morzach

Rdzawiec żyje przy wybrzeżach strefy szelfu kontynentalnego, starsze osobniki zimują w toni, poluje na śledzie, płotki, tobiasze, w marcu na głębokości 100-150 m odbywa tarło, ikra unosi się w wodzie, narybek je zooplankton, młode rybki w ławicach polują na piaszczystym i skalistym dnie na małe zwierzęta, podobnie żyje czarniak inaczej morski łosoś

Plamiak łupacz druga po dorszu jedzona ryba dorszowata, odławiamy go 300000 t, żyje w Północnym Atlantyku i w Morzu Północnym, je skorupiaki, mięczaki, ryby, wieloszczety łapane z dna, wiosną ma tarliska w bardzie zasolonych wodach, prądy morskie utrzymują ikrę przy powierzchni, po 14 dniach wychodzi 5 mm narybek, plamiak dojrzewa w wieku 3-4 lat, żyje 20 lat, zamieszkuje strefę szelfu kontynentalnego chłodnych mórz na głębokości 10-200 m

Na podstawie atlasu Rośliny i Zwierzęta część 5/5, Książka z Kluczem do Rozpoznawania, dodatek do Gazety Wyborczej w 2008 r na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i zwierzęta Europy wydanej przez Reader's Digest sp. z o.o z 2003 roku

Węgorz europejski tarliska ma na Morzu Sargassowym i Atlantyku, 6300 mil płynie tam z Bałtyku, po złożeniu jaj umierają, Golfsztrom przenosi larwy na północ, płyną do nas 9 miesięcy, w lutym i marcu młode węgorze pojawiają się w Morzu Północnym, później w Bałtyku, wpływają do rzek, wiele zostaje w ujściach, część płynie w górę rzeki, w rzekach żyją 5-20 lat, młodym węgorzom widać kręgosłup i organy, żyje w słonawych i słodkich wodach rzek

Minóg strumieniowy kręgousty nie ryba, w czasie kopulacji samiec przysysa się do samicy, tarło ma od kwietnia do czerwca, ikra ma 1400 jaj, samica składa je w wykopanej jamce w piasku lub żwirku w płytkiej wodzie, po tarle dorosłe giną, larwy ślepice jedzą drobne zwierzęta, stadium larwalny ma 3-5 lat, larwy mające 15 cm długości jesienią przeobrażają się w dorosłe, do wiosny nie żerują, wiosną mają tarło, żyją w małych rzeczkach i strumieniach

Minóg strumieniowy jego larwy są ślepe, nie mają zębów, przez 3-5 lat żyją w rzekach, dorosłe płyną do morza, gdzie jedzą łososie, śledzie, dorsze, jesienią płyną w górę rzek na tarliska, tarło jest w marcu następnego roku, samica składa jaja między kamieniami

minóg morski to pasożyt, tarła odbywa w słodkich wodach

Szczupak dobrze mu nawet w lekko słonych wodach, odporny, poluje na wszystko co się rusza wśród roślin wodnych, łapie pisklęta i małe ssaki, tarło trwa od lutego i marca, ikrę składa przy brzegu, żyje w czystych ciekach i jeziorach z bujną roślinnością na brzegu

Parposz stadna ryba żyje w przybrzeżnych wodach do 100 m głębokości, tarło ma w Bałtyku w ujściu Wisły

Koza zamieszkuje czyste wody stojące i cieki z piaszczysto-błotnistym dnem, dzień spędza w kryjówce, żeruje nocą na przydenne zwierzęta, pod każdym okiem ma rozdwojony kolec, ma 4 wąsiki, którymi namierza ofiary

Śliz żyje w płytkich ciekach ze żwirem na dnie, przy brzegach jezior i Bałtyku, nocą łapie skorupiaki i larwy owadów, do kwietnia do czerwca ma tarło, samica składa ikrę porcjami, samiec jej pilnuje, podczas godów ma wysypkę na brzuchu

Sum pospolity żyje w głębokich rzekach, jeziorach, stawach, poluje nocą na ryby i żaby, całe życie spędza przy dnie, tarło jest w maju i czerwcu, samica buduje gniazdo przy brzegu, samiec pilnuje ikry

Karp wszystkożerny, żeruje o zmroku, pyskiem szuka w mule mięczaków i części roślin, na początku lata odbywa tarło na mieliznach, przez tydzień składa seriami ikrę na roślinach, są odmiany barwne lustrzeń i karp nagi

Karaś żyje wszędzie oprócz zimnych, głębokich, dużych jezior i szybko płynących rzek, lubi zbiorniki z bujną roślinnością, w maju i czerwcu odbywa tarło w płytkich, zarośniętych miejscach, po kilku dniach wylęgają się larwy z przyssawkami, którymi przysysają się do roślin, sprowadzono tu amura, by zjadł nadmiar roślin ze stawów

Karaś chiński, złota rybka, sprowadzony z Azji do ozdoby, żyje w ciepłych jeziorach, kiedy temperatura wody ma 20 st, narybek wylęga się po tygodniu, rybki są szarawe, złocieją po kilku miesiącach

Leszcz najliczniejsza ryba dolnych biegów rzek, żeruje przy dnie, swoim pyskiem zbiera z mułu larwy owadów i mięczaki, przed tarłem stadnie płynie do zarośniętych brzegów, tam samce mleczaki chronią tarlisk, podobną ekologię ma krąp, żyją w stojących i wolno płynących wodach z dużą ilością jedzenia

różanka najpiękniejsza nasza ryba, w czasie tarła samicy wyrasta pokładełko, którym składa ikrę do jamki szczeżui lub skójki, po każdym złożeniu ikry samiec polewa małże mleczem, jednorazowo składa 40-100 jaj, po 3 tygodniach wylęgają się 9 mm rybki, które małż wyrzuca z wodą w czasie oddychania, żyje na zarośniętych mieliznach przy brzegach rzek i jezior

Lin je ślimaki, małże i larwy owadów, aktywny nocą i wieczorem, zimuje zakopany w mule, w hodowli można odławiać liny po 2 latach, żyje w płytkich, mulistych, bujnie zarośniętych jeziorkach, stawach i wolnych ciekach

Jelec tworzy ławice przy powierzchni, nie znosi zanieczyszczeń, je owady, mięczaki, inne bezkręgowce i rośliny, dojrzewa 2-3 lata, wiosną płynie na tarliska, samica składa jaja na roślinach wodnych, żyje w chłodnych, szybkopłynących ciekach i czystych twardodennych zbiornikach

kleń żyje w górach rzek, w górach jest do 1500 m wysokości, młode żyją w ławicach, dorosłe samotniczo, jedzą narybek, ryby i żaby, tarło jest od kwietnia do czerwca, żyje w czystych, bystrych wodach

Jaź zamieszkuje wolno płynące wody

Płotka najliczniejsza nasza słodkowodna ryba, na narybek polują szczupaki, okonie, sandacze, od maja do czerwca w płytkich zarośniętych przybrzeżnych miejscach jest tarło, lubi zasobne w jedzenie jeziora, wolnopłynące rzeki i słonawe wody, rybki maja różne kształty i kolory

Wzdręga je rośliny wodne i drobne zwierzęta, żeruje w płytkich, przybrzeżnych miejscach, krzyżuje się z uklejami i płotkami i innymi karpiowatymi, w maju ikrzyca składa 200000 jaj, przyklejają się do roślin wodnych po 7-10 dniach wylęga się narybek, niedobór roślin daje karłowate ryby

Brzana żyje przy dnie, nocą poluje na drobne zwierzęta, jest od zielonożółtej po czarnobrązową, ławicami płynie do tarlisk na płytkich, żwirowych mieliznach, jaja przylepiają się do dna, prąd je unosi, żyje w dużych, bystrych czystych rzekach z piaszczystym i kamienistym dnem

kiełb żyje w bystrych rzekach z kamienistym i piaszczystym dnem i zalanych kopalniach żwiru, dzięki ptakom, które przenoszą jaja na piórach, wąsikami wyczuwa na dnie pokarm, tarło jest w płytkich wodach od maja do czerwca

Ukleja pływa ławicami pod powierzchnią, tam poluje na pędraki i inne larwy i plankton, nie lubi zarośniętych wód, żyje w ciekach i zbiornikach, słonecznica żyje w stojących wodach, rowach, oczkach wodnych

Strzebla żyje w ławicach, polują na nią ryby i ptaki, towarzyszy pstrągom, z powierzchni je owady z dna drobne zwierzęta, żyje w potokach, dobrze dotlenionych jeziorach ze żwirowymi dnami

Łosoś płynie 4 lata z Atlantyku do rzeki, gdzie nie żeruje, tarło jest zimą, samiec ma wtedy barwy godowe, ciemny grzbiet i niebieskoczerwone boki, samice wykopują w dnie ogonem jamę długą na 2 m, szeroka na 10-30 m, tam składają jaj, żyje w Drawie, Gwdzie, rzekach w okolicy morza, żeruje w Atlantyku i Morz Północnym

Troc dzieli się na troć wędrowną, pstrąga potowego i troć jeziorną, jaja składa na kamieniach, po 6 tygodniach wychodzi narybek, pstrąg potokowy żyje w górskich ciekach, kiedyż żył tam, gdzie cieki zasilały wody podziemne, ma do 40 cm długości, troć jeziorna ma 50-80 cm, żyje w jeziorach, tarliska są w ujściach dojeziornych rzek, żyje w chłodnych ciekach i dobrze natlenowanych jeziorach

Pstrąg tęczowy żyje w stawach, jeziorach, potokach, lubi chłodne, dobrze dotlenione cieki, dużo je szybko rośnie

Sielawa zamieszkuje czyste, głębokie jeziora pojezierzy, pływa w ławicach, je plankton, tarliska to płaskie, przybrzeżne miejsca z piaszczystym i żwirowym dnem, żyje w chłodnych, ubogich w pokarm jeziorach

głowawica wiosną po roztopach płynie w górę rzek, samica kpie jamkę w żwirze, tam składa 2000-20000 jaj zależnie do swojej masy, po 35 dniach wychodzi narybek, rybki maja woreczek żółtkowy, który je odżywia, po roku mają 20 cm długości i polują, żyje w Popradzie i Dunajcu

Czyr szczokur ma populacje migrujące i niemigrujące, zamieszkuje chłodne, głębokie jeziora alpejskiego pogórza np. Jezioro Bodeńskie, osobniki różnią się morfologią

Sieja głąbiel w Bałtyku jest forma migrująca do górnych dopływów, żyje w czystych głębokich jeziorach pojezierzy, rzekach

Palia alpejska podgatunek palii wędrownej, ma formy drapieżne, zwykłe i zamieszkującą głębokie jeziora, różnią się morfologią, żyją w chłodnych, głębokich jeziorach Alp

Stynka ma formy wędrowną i osiadłą, Bałtycka płynie na tarliska w górę rzek, śródlądowa ma tarliska w płytkich jeziorach i przy ujściach ich dopływów, małe jajeczka opadają na dno, przylepiają się do niego, potem otoczka odkleja się, jaja pływają, po 2-5 tygodniach wylęga się narybek, je plankton, potem małe rybki i przydenne zwierzęta, żyje w wodach przybrzeżnych i jeziorach

Lipień kraina lipienia jest tam gdzie strumień przechodzi w rzekę, lubi czyste rzeki Środkowej Europy, Skandynawii i Północnej Rosji, w toni poluje na drobne bezkręgowce, w kwietniu i maju jest tarło, 2-letnie ryby mają 15-320 cm, rzadko lipień osiąga 50 cm, jego mięso pachnie tymiankiem, żyje w czystych, bystrych wodach z żwirowym dnem

Sandacz jego narybek ma 5-6 mm, pokarm ma z woreczka żółtkowego, potem poluje na zooplankton, największy okoniowaty, żyje w jeziorach,zbiornikach zaporowych, dolnym brzegu rzek, dużych i średnich dobrze natlenionych ciepłych jeziorach, głębokich, dolnych biegach rzek z twardym dnem, lubi wolnopłynące, głębokie rzeki, nie lubi zarośniętych stref przybrzeżnych, poluje na płotki, okonie, ukleje, leszcze, od kwietnia do czerwca ma tarło, samie pilnuje ikry, która ma do miliona ziaren, sandacz żyje do 20 lat, może mieć 1,3 m i ważyć 15-20 kg

głowacz białopłetwy żyje w dobrze natlenionych górskich jeziorach, w górnych biegach kamienistych rzek i strumieni, w krainie pstrąga, lubi czyste, płytkie wody, dzień spędza pod kamieniami i wystającymi brzegami, nocą poluje na małe rybki i przydenne zwierzęta, samica składa sznury jaj o kamieniami, sznur to gron z 100-250 jaj, tarło jest od marca do kwietnia, samiec pilnuje jaj, po 3-6 dniach wylęga się 6-mm narybek z woreczkami żółtkowymi

Okoń w zarośniętych zbiornikach są jaskrawe, w toni są jasne, w głębinach ciemne, , je ryby, jaja i narybek, samica składa siatkowate sznury jaj, lubi czyste wody stojące i kamieniste cieki

jazgarz żyje w dolnych biegach rzek z piaszczystym dnem, jego ikra tworzy sznury lub grona, lubi czyste wody stojące i kamieniste cieki

miętus jedyny dorszowaty słodkich wód, żyje w chłodnych, czystych, wolnopłynących i stojących wodach, sięga do 1200 m wysokości w górach, bywa w słonawych wodach Bałtyku, dzień spędza w ukryciu, nocą poluje na inne ryby i inne zwierzęta, tarło trwa od listopada do marca, samica składa kilka milionów jaj, każde ma kropelkę tłuszczu, która unosi na je na wodzie, narybek żyje w toni, po tarle dorosłe płyną ławicami pod prąd, ale nie oddalają się od tarliska

Ciernik ma wędrowna populacje w słonawych wodach i osiadłą w wodach śródlądowych, żyje w rzekach, jeziorach, stawach, na płyciznach Bałtyku, część ryb ze słonawych wód na czas tarła płynie do rzek, tarło trwa od marca do czerwca, ojciec dba o ikrę, cierniczek to osiadła ryba, żyje w zarośniętych rowach i oczkach wodnych

Na podstawie atlasu Rośliny i Zwierzęta część 5/5, Książka z Kluczem do Rozpoznawania, dodatek do Gazety Wyborczej w 2008 r na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i zwierzęta Europy wydanej przez Reader's Digest sp. z o.o z 2003 roku

Żaba trawna najczęstsza żaba Europy, żyje w lasach, ogrodach, parkach, w cieniu, z daleka od wody, w okresie godowym w pobliżu wód, już w marcu wędruje w kierunku wód, tam składa skrzek z 2000-4000 jaj, po 2-3 tygodniach wykluwają się kijanki, jedzą plankton roślinny i zwierzęcy, po 4 tygodniach zanikają zewnętrzne skrzela, po 7 pojawiają się tylne nogi, potem przednie, ogon znika po 12 tygodniach, żaba 4 miesięczny sen zimowy spędza zagrzebana w błocie

Żaba śmieszka największa żaba Polski, w kwietniu i maju samce kumkają, żyje w pobliżu zbiorników wodnych z bujna roślinnością, wygrzewa się w słońcu, zagrożona wskakuje do wody, je duże owady, traszki, młode żaby, zimę przesypia w błocie na dnie zbiornika, żaba wodna to mieszaniec śmieszki i jeziorkowej, są jeszcze dalmatyńska i moczarowa

Rzekotka drzewna żyje na łąkach, brzegach lasów, w nizinnych zaroślach z niskimi krzewami i liściastymi drzewami, trzcinowiskach na otwartych wodach, jest nadrzewna, wspina się dzięki przyssawką, samiec ma pod gardłem workowaty rezonator, śpiewa od kwietnia do połowy czerwca, łapie w locie owady językiem, zmienia kolor zależnie od otoczenia, poza godami żyje i zapada w sen zimowy na lądzie

Kumak górski żyje w Karpatach w oczkach wodnych obok lasów, w leśnych koleinach, od kwietnia do sierpnia pływają w małych zbiornikach wodnych i kałużach, przestraszone nurkują, samice składają jaja na roślinach wodnych i dnie, jest dzienny, zagrożony pokazuje jaskrawy brzuch, podobny odruch ma kumak nizinny, skóra kumaków ma gruczoły z trującą wydzieliną

Ropucha zielona żyje w ciepłych rejonach, lubi piaszczyste gleby, zmienia kolor ciała zależnie od otoczenia, w marcu i na początku kwietnia idą stadnie z zimowisk do miejsc godów

Ropucha szara w marcu i na początku kwietnia ropuchy masowo wędrują od zimowych do miejsc godowych, szara rozmnaża się w głębokich wodach, sznury jaj mają 2-3 m, po 10-16 dniach zależnie od pogody wylęgają się kijanki, w czerwcu i lipcu młode ropuszki wychodzą na ląd, poza okresem godowym jest samotnicza, poluje na owady i małe zwierzęta, żeruje nocą, żyje w lasach, ogrodach, parkach, na polach, łąkach

Ropucha paskówka dzięki budowie tylnych nóg szybko biega, ale nie skacze, zimuje zakopana 30-60 cm pod paskiem, nocna, od kwietnia do lipca ma gody, żyje na piaszczystych ziemiach z oczkami wodnymi

Pętówka babienica jest lądowa, samiec oplata wokół tylnych nóg sznury jaj i nosi je przez 2-3 tygodnie, potem w wodzie wykluwają się kijanki

Salamandra plamista po ciepłym deszczu wychodzi w dzień, zwykle aktywna nocą, wiosną i na początku lata samica rodzi w wodzie 15-20 kijanek z zewnętrznymi skrzelami i kończynami, je owady, ślimaki, dżdżownice, jej skóra ma gruczoły jadowe, nasza ma żółte plamki, zachodnia pasy, żyje w wilgotnych, cienistych, liściastych lasach od pagórków wzwyż

Traszka zwyczajna jej gody są najwcześniej ze wszystkich płazów, jaja składa pojedynczo na liściach roślin wodnych, gody są w stojących i wolno płynących wodach, wtedy samiec ma na grzbiecie grzebień, z boku głowy 5 pasów, 2 przechodzą przez oczy, na spodzie ogona jest jasny pasek, traszki polują w wodzie na zwierzęta wodne, poza okresem godowym żyją w lasach pod sągami, w norach, wykrotach, szczelinach skalnych, wtedy obie płcie mają brązowy wierzch, jasny spód, żyje w oczkach wodnych, strumykach i innych małych zbiornikach i ciekach

Traszka grzebieniasta gody ma wiosną w głębokich zbiornikach wodnych, samiec ma jasny pasek na ogonie i grzebień z wcięciem między tułowiem i ogonem, larwy wylęgają się 2-3 tygodnie po godach, po godach samiec traci szatę godową, mają długie palce i koniec ogona, żyje w stawach, oczkach wodnych, jeziorach

Żółw błotny zimuje na dnie zbiornika w miejscach gdzie jest powyżej 0, żyje w wodach z bujną roślinnością, na brzegu wygrzewa się i składa jaja, gody są w kwietniu, w lipcu samica składa 3-15 jaj, zakopuje je w ziemi, słońce je ogrzewa, je małe wodne bezkręgowce, kijanki, rzadko dorosłe płazy i małe ryby

Jaszczurka zwinka młode wylęgają się 3 miesiące od złożenia jaj, w marcu lub kwietniu opuszcza norkę, linieje, w kwietniu ma gody, niegotowa do kopulacji samica tupie przednimi łapkami i otwiera pyszczek, na przełomie maja i czerwca kopie jamki, gdzie składa 6-14 jaj i zakopuje je, żyje w górach i na nizinach, na nasypach kolejowych, łąkach, skrajach pól, wrzosowiskach, wydmach, najpospolitszy polski gad, na początku października szuka sobie zimowej kryjówki w norce, wygrzewa się w suchych miejscach na słońcu, je szarańczaki i chrząszcze, łapie je, potrząsa nimi i zjada, potrafi odrzucić ogon

Jaszczurka żyworodna żyje w górach i na nizinach, na skrajach lasów, moczarach, łąkach, polanach, skrajach dróg, lubi wilgoć, przestraszona zakopuje się w mule lub nurkuje, w maju ma gody, na przełomie sierpnia i września rodzi 5-8 czarnych młodych, poluje w trawie na pająki i małe owady, ma mała głowę i nogi, samica ma żółty brzuch, jest jaśniejsza, samiec ma pomarańczowy brzuch z plamkami

Jaszczurka zielona lubi słoneczne, kamieniste tereny z bujną roślinnością

Jaszczurka murowa, najzwinniejsza jaszczurka, wspina się na murki, szybko biega, wspina się na drzewa i skały, je owady, pająki, stonogi, sok owocowy, lubi kamieniste, skalne, suche tereny, zimuje ukryta w szczelinach skalnych, żyje na murkach i winnicach

Padalec samica ma brązowe boki i prążek na grzbiecie, samiec jest żółty, jest powolny, je ślimaki i dżdżownice, lubi wygrzewać się na słońcu, w październiku idzie do zimowej podziemnej kryjówki, w marcu opuszcza zimową kryjówkę, jajożyworodny, osłonki jajowe od razu pękają, młode są od razu samodzielne, jego jad jest niegroźny dla ludzi, żeruje w nocy i o zmierzchu, żyje w wilgotnych miejscach pod kamieniami i deskami, na skrajach lasów

Zaskroniec zwyczajny żyje na wilgotnych łąkach, w rowach, na brzegach stawów, najliczniejszy wąż, łuski na brzuchu są jego podparciem, je płazy, po obudzeniu wygrzewa się na słońcu, w maju ma gody, samica składa jaja w cieple, w sierpniu i wrześniu wykluwają się młode, w październiku zapada w sen zimowy pod korzeniami drzew i kamieniami, śpi gromadnie, jest na nizinach, niejadowity

Gniewosz plamisty dusiciel okręca się wokół ofiar, poluje na małe gady i jaszczurki, rzadko na myszy i pisklęta, żyje na przydrożach, nasypach, świetlistych lasach, na suchych, kamienistych terenach, na głowie ma plamkę, jest mniejszy od żmii, ma na głowie plamkę i mniejsze łuski, okrąglejsze źrenice, jest cieńszy

Wąż Eskulapa nasz największy gad, kąsa, ale nie jest jadowity, żyje w suchych, słonecznych miejscach, je jaszczurki, małe ssaki, jaja i ptaki, łapie je pyskiem, owija się wokół nich i połyka

Żmija zygzakowata poluje w dzień, kąsa i wstrzykuje jad, je gryzonie, ryjówki, jaszczurki i żaby, ma zęby jadowe, wiosną samce walczą o samice, jesienią samice rodzą po 5-8 żywych żmijek, które już mają rozwinięte zęby jadowe, żmija ma zygzak na grzbiecie, V lub X na trójkątnej głowie, kocie źrenice, czarne żmije są w górach i na bagnach, żmija dobrze pływa, żyje na nizinach i w górach, w suchych, wilgotnych i podmokłych miejscach, na trawiastych terenach i w zaroślach

Zaskroniec rybołów żyje w wilgotnych miejscach, je ryby, połyka je żywcem, ma 4-5 rzędów plam na grzbiecie

Na podstawie atlasu Rośliny i Zwierzęta część 5/5, Książka z Kluczem do Rozpoznawania, dodatek do Gazety Wyborczej w 2008 r na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i zwierzęta Europy wydanej przez Reader's Digest sp. z o.o z 2003 roku