biologia i ochrona przyrody

Kusacz białooki Crypturellus ptaritepui brązowy wierzch, mała głowa, szara twarz, bezowy spód, masywny tułów, je owoce, pąki kwiatowe, liściowe, korzonki, nasiona, bezkręgowce, samiec wysiaduje jaja, przez 2-3 tygodnie opiekuje sie piskletami, żyje w płd-wsch Wenezueli.
Kusacz czarnogłowy Crypturellus soui mała głowa, masywny tułów, brązowy dziób, cynamonowy spód, samce sa ciemniejsze, żyje w środku Ameryki Płd. w gęstych lasach, je owoce, nasiona i owady, od maja do października buduje gniazda w podszycie leśnym, wyściela je liścmi, samica składa 2 fioletowe jaja, które wysiaduje samiec.
Kusacz kasztanowaty Crypturellus obsoletus ciemny, kasztanowobrązowy wierzch, rdzawy spód, opływowe ciało, mała głowa, cienki dziób, zyje w Ameryce Płd., w lesie, je owoce, nasiona, owady, we wrześniu samica składa 2-3 fioletoworóżowe jaja, samiec wysiaduje je 18 dni.
Kusacz falisty Crypturellus undulatus szare ciało, brzuch rdzawy, gardło białe, boki prązkowane, żyje w okresowo zalewanych lasach Ameryki Płd. w rowie na ziemi samica składa 3 rózowe lub szare jaja, samiec wysiaduje je 17 dni, śpiewa.
Kusacz rdzawoszyi Crypturellus strigulosus szyja rdzawa, plecy brązowe i prążkowane, pierś szara, brzuch biały, mała głowa, prawie prosty, długi dziób, żyje w Amazonii, je pączki kwiatowe, liście, owoce, nasiona i korzenie, samiec przez 2-3 tyg. wysiaduje jaja, mieszka w wilgotnych tropikalnych i subtropikalnych lasach.
Kusacz szaronogi Crypturellus duidae brązowy wierzch, głowa i szyja, żółty spód, mała głowa, duży spód, samiec wysiaduje jaja partnerki w rowku w ziemi między gałęziami, żyje w Brazylli, Kolumbii, Wenezueli i Peru w suchych, krzewiastych lasach.
Kusacz czerwononogi Crypturellus erythropus brązowy wierzch, jaśniejszy, szary spód, rdzawa opaska na szyi, baiłe podgardle, żółty dziób, żyje w suchych lasach równikowych, je nasiona, owady, ślimaki i owoce.
Kusacz żółtonogi Crypturellus noctivagus szary, prązkowany wierzch, biało prązkowane boki, biały, brązowo-prązkowany spód, rdzawa szyja, samiec wysiaduje jaja, je owoce, owady, nasiona, pąki kwiatowe, żyje w lasach tropikalnych na Równiku.
Kusacz kapturowy Crypturellus atrocapillus żyje w wilgotnych, tropiklanych i subtropikalnych lasach, brązowy, nakrapiany wierzch, brązowa szyja, pierś szara, brzuch cynamonowy, czarna czapeczka, mieszka w Peru, Boliwii i Brazylli.
Kusacz cynamonowy Crypturellus cinnamomeus pióra brązowe, kuper i skrzydła czarne, ciało masywne, brzuch szary, brązowa, prązkowana głowa, brązowy dziób, czerwone nogi, żyje w Meksyku i Zatoce Meksykańskiej, żyja w parach lub samotnie, gniazdo buduje w ziemi miedzy gałęziami, samica składa 3-7 jaj wysiadywanych przez samca, żyje w liściastych lasach.
Kusacz jasnobrewy Crypturellus transfasciatus czarnoprązkowany, brązowy tułów, boki czarno prązkowane, popielata szyja, biały spód, podgardle, brwi, brazowe policzki i głowa, je nasiona, owoce, liście, pąki kwiatowe i bezkręgowce, żyje w Peru i Ekwadorze.
Kusacz okopcony Crypturellus boucardi czarny wierzch, popielaty spód, brzuch w czarne prązki, brązowe skrzydła, mała głowa, zakrzywiony dzióbek, zyje w lasach tropiklanych i zwrotnikowych na płn Ameryki Płd na wys. do 18000 m.n.p.m je mrówki, temrity, owoce i nasiona, samiec wabi do gniazda w ziemi 2-4 samice, wysiaduje ich jaja i opiekuje się pisklętami, samica ma wielu partnerów.
Kusacz ciemny Crypturellus kerriae górna szczeka czarna, dolna zółta, biale gardzło, wierzch czekoladowy, spód jasny, wydaje gwizdy, żyje na płn Ameryki Płd.
Kusacz pstry Crypturellus variegatus biało-brązowo pręgowany wierzch, jasny spód, szara głowa, boałe podgardle i brzuch, szary, prosty dziób, zamieszkuje nizinne lasy Ameryki Płd. je owoce, nasiona, korzenie, bezkręgowce,.
Kusacz rdzawy Crypturellus brevirostris brazowa szyja, pierś i barki, plecy brązowe, biało prązkowane, brzuch biały, boki zółte, żyje w tropikalnych lasach Ameryki Płd. samiec wysiaduje jaja do 4 samic.

Kusacz płowy Crypturellus bartletti bezowa szyja i pierś, brudno biały brzuch, brazowe, nakrapiane plecy, szara głowa, białe podgardle, zakrzywiony dziób, żyje w nizinnych lasach Ameryki Płd, jaja wysiaduje samiec.
Kusacz prązkowany Crypturellus casiquiare żółte pióra w czarne prązki, biała pierś, oliwkowe nogi, brazowa głowa, samicama jasniejsze plecy, je pąki, owoce, nasiona, młode liście, koroznki, bezkręgowce, gniazdo to zagłębienie w ziemi, samiec wysiaduje jaja i opiekuje się pisklętami, żyje w wilgotnych lasach Kolumbii i Wenezueli.
Kusacz krótkodzioby Crypturellus parvirostris wierzch cynamonowy, kuper żółty w czarne kropki, brzuch biały w czarne kropki, rózowy, zakrzywiony, długi dziób i czerwone nogi, je owoce, nasiona, pąki i korzenie, zyje na sawannach Ameryki Płd.
Kusacz śniady Crypturellus tataupa szary wierzch, głowa i szyja, brązowy spód, biały brzuch i podbródek, szare nogi, gruby, zakrzywiony, czerwono-różoowy dziób, samica składa 2-6 jaj w dołku w ziemi, samiec wysiaduje je 20 dni i opiekuje sie nimi do uzyskania samodzielności, zyje w Środkowej Ameryce.
Kusoń andyjski Tinamotis pentlandii głowa i kark w brązowe i białe podłużne pasy, brązowy bark, pierś i boki, żółtopłowe plecy, szary spód, biała szyja, żyje w Chile, Argentynie, Boliwii i Peru, w tropikalnych regionach na wys. 4000-4700 m.n.p.m, lata jak kura, je paki, liście, nasiona, owoce, owady, samiec wysiaduje jaja w dziurze w ziemi i opiekuje sie pisklętami.
Kusoń patagoński Tinamotis ingoufi szary wierzch wbrązowe plamki, głowa i szyja w białe i brązowe podłużne pasy, szary, lekko prązkowany spód, białe uda, je paki, korzenie, liście, bekregowce, nasiona, owoce, samiec wysiaduje jaja w dziurze w ziemi i opiekuje sie młodymi, zyje na sawannie na wys 200-800 m.n.p.m w Chile i Argentynie.
Kusacz białobrzuchy Nothura boraquira płowa szyja, głowa i wierzch w ciemne plamki, spód żółtawy wbrązowe plamki, biały brzuch, je paki, liście, korzenie i ansiona, samiec wysiaduje jaja i opiekuje sie pisklętami, żyje Boliwii, Brazylii i Paragwaju.
Kusacz mały Nothura minor brazowo nakrapiany piaskowy wierzch, jasno piaskowy spód, szyja żółta, ciemniej nakrapiana, biały, cytrynowo obwiedziony brzuch, żyje na tropikalnych i subtropikalnych łąkach Ameryki Płd. na wys. 200-1000 m.n.p.m gody są od października do lutego, samiec wysiaduje jaja i opiekuje sie młodymi, je owoce, nasiona, korzonki, pączki, wydaje gwizdy.
Kusacz Darwina Nothura darwinii brazowy czarno nakrapiany wierzch, głowa i szyja, jasny, cynamonowy spód, żółty brzuch, brązowo nakrapiane boki, żółte nogi i długi, zakrzywiony dziób, żyje w Andach, wydaje gwizdy, samiec opiekuje sie pisklętami i wysiaduje jaja, je owoce, nasiona, pączki, korzonki, bezkręgowce.
Kusacz krekowany Nothura maculosa białe podgardle, głowa w podłużne białe i brunatne paski, jasny wierzch w ciemne plamki, jasny, ceglasty spód, różowe nogi i dłgui zakrzywiony dziób, jaja brązowe, różnobiegunowe, samica dojrzewa w ciągu 2 miesięcy, składa 4-6 jaj 6 razy rocznie, żyje na sawannach do 3500 m.n.p.m w Paragwaju, Urugwaju, Brazylii i Argentynie, je korzonki, pączki liści i kwiatowe, owoce i nasiona i bezkręgowce.
Kusacz plamisty Nothura chacoensis brązowo-piaskowy, brązowo prązkowany wierzch, żółty spód, białe policzki, żółta szyja, brązowa czapeczka na głowie, zyje na łąkach w Argentynie i Paragwaju, je owoce, nasiona, bezkręgowce, korzonki i pączki, samiec wysiaduje jaja i zajmuje sie pisklaczkami.
Kusacz rdzawoskrzydły Rhynchotus rufescens rdzawy wierzch, czarno, poprzecznie prązkowane plecy, cynamonowa pierś, ceglasty brzuch, rózowe nogi i dziób, żyje na krawędziach lasów i bagnistych łąkach, na polach i pastwiskach w środkowej Ameryce Płd. samiec wydaje gwizdy, szczyt aktywności koło południa, w lecie je owady, w zimie bulwy, pędy, cebulki i owoce, samiec wabi samicę, ona skałda do dołku w ziemi jaja, on je wysiaduje i opiekuje sie pisklaczkami.
Kusacz plamkoszyi Rhynchotus maculicollis płowy wierzch w czarne, poprzeczne pasy, rdzawe boki i szyja, jasny, bezowy spód, je owoce, liście, pączki kwiatowe, nasiona, korzonki, samiec wysiaduje jaja kilku partnerek, żyje w Andach na półpustynnych zaroślach i w polach.
Chruścielak karłowaty Atlantisia rogersi czarny wierzch, szara pierś, popielaty, biało prążkowany brzuch, długi, prosty dziób, ucięty ogon, żyje na wyspie Inaccessible je owady, owoce, nasiona, dżdżownice, między październikiem a styczniem samica składa 2 jaja.
Nogal brunatny Alectura lathami z wierzchu brązowy, od spodu beżowy w cętki, samiec w szacie godowej ma czerwoną głowę, korale, czarne pióa, duży ogon, brazowe nogi.,żyje w lasach deszczowych w Australii, je owady, larwy, inne bezkręgowce, nasiona, inkubacja jaj trwa 50 dni.
Nogal koralikowy Aepypodius arfakianus czarne pióra, niebieski grzebień, biała twarz, czarne otoczki w okół oczu, nogi i dziób cieliste, żyje w tropikalnych lasach deszczowych Papui Nowej Gwinei i Indonezji.
Nogal trójsoplowy Aepypodius bruijnii naga, czerwona twarz, czerwony grzebień, brunatny kuper, brązowe pióra, samiec ma czerwone korale samica nie ma, oboje mają czerwony grzebień, żyją w Papui Zachodniej.
Nogal czerwonodzioby Talegalla cuvieri czarne pióra, łysa czerwona szyja i głowa, żółta łysa obroża i tęczówki, gniazda buduje z patyków i liści, żyje w Zachodniej Papui w Indonezji.
Nogal czarnodzioby Talegalla fuscirostris żyje w tropikalnych, nizinnych lasach w Indonezji i Nowej gwinei, szara głowa z czubkiem z piór, czarne pióra na ciele i twarzy, czarny dziób, cielisto pomarańczowe nogi.
Nogal brazowodzioby Talegalla jobiensis szara szyja i końce skrzydeł, czarny wierzch, ciemno szary spód, rózowa głowa bez piór, żyje w wilgotnych lasach góskich w Papui Nowej Gwinei i Indonezji.
Nogal prązkowany Leipoa ocellata szare pióra, końce skrzydeł w czarne plamki,spód biały, spód szyi w czarne plamki,samica składa jaja w rowie do 1 m głębokości, zasypuje liśćmi, one gnijąc dają ciepło, pisklęta przekopują się na pow. kilka dni, potem samo zdobywa pokarm, może latać.
Nogal hełmiasty Macrocephalon maleo szyja, wierzch czarne, spód biały, niebieskoszary grzebień kostny na głowie, łysa, niebieskoszara twarz, rdzawy brzuch, żyje na Celetes, je owoce i bezkręgowce, samica składa jaja przy brzegu, ciepło wulkanu je ogrzewa, po 60 dniach wykluwają sie pisklęta.
Nogal molucki Eulipoa wallacei bezowy spód, szary wierzch, brązowe skrzydła ze rdzawymi opaskami przeciętymi białym prążkiem, nogi i dziób cieliste, biały brzuch i kuper, żyje w Papui Nowej Gwinei, jaja składa na słonecznych plażach i terenach wulkanicznych.
Nogal nikobarski Megapodius nicobariensis rdzawy koniec, szare pióra, biała twarz, ciemna czapeczka, żyje w Indiach je owady, ślimaki, gady, skorupiaki, buduje kopce z liści, składa w nich 4-5 jaj, po 70-80 dniach sa pisklęta.
Nogal rdzawolicy Megapodius cumingii szarozielony wierzch, popielaty spód, czarwone place skóry w okół oczu, żyje w tropiklanych, subtropikalnych, górskich lasach Indonezji, Malezji i Filipin.
nogal brązowy Megapodius bernsteinii ciemnobrazowe pióra, jaśniejsza głowa, pomarańczowe nogi, czerwone otoczki w okół oczu, zamieszkuje nizinne tropiklane i subtropiklane lasy Indonezji.
Nogal tanimbarski Megapodius tenimberensis niebiskie pióra, brązowe skrzydła, czrna twarz, rózowe nogi, żyje w lasach i zaroslach Indonezji, je bezkręgowce, owoce i nasiona, składa jaja w sciółce lub piasku.
Nogal żółtonogi Megapodius layardi niebieskie pióra, pomarańczowe nogi, czerwone okulary, zyje w tropikalnych i subtropikalnych lasach.
Nogal mikronezyjski Megapodius laperouse szara głowa, czarne ciało, pomarąńczowa obroża, żółte nogi i dziób, żyje na wyspach Pacyfiku, śpiewa.
Nogal polinezyjski Megapodius pritchardii beżowy spód, ciemno szary wierzch, brązowe skrzydła, brązowoszara głowa, jasny czubek, żyje w lasach liściastych Tonga, je owady, nasiona, owoce, drobne gady, gniazda zakłada w poblizu wulkanów by ogrzewały jaja.
Nogal seramski Megapodius forstenii głowa i skrzydła brązowe, reszta piór niebieska, żółto-cieliste nogi i dzioby, znosi jaja do kopca z liści, je owoce, nasiona i owady, zyje w Płd-wsch Azji, płn Australii i na wyspach Pacyfiku.
Nogal ciemny Megapodius freycinet ciemne pióra, dziób i nogi brunatne, dziób żółtawy, je owoce, nasiona i owady, jaja skłąda w kopcu z liści i piasku, żyje w lasach namorzynowych w Indonezji.

Nocek Alkatoe Myotis alcathoe brązowe futerko na grzbiecie i białe na brzuszku, krótkie uszka z nozowatymi koziołkami, nosek różowy, jasnobrazowy pyszczek, najmniejszy nocek.
Nocek Bachsteina Myotis bechsteinii długie, owalne uszy, szary, ciemny grzbiet, brzuch popielaty, drobny pyszczek.
Nocek ostrouszny Myotis blythii brązowy grzbiet, biały brzuch, krótki pyszczek, krótkie trójkątne uszy, długi ogonek.
Nocek Brandta Myotis brandtii brunatne futerko, brzuch popielaty, uszy z boku głowy są duże, mały, brązowy, ostry pyszczek.
Nocek kosmaty Myotis dasycneme brązowe futerko, krótkie uszka, brzuch jasnobrązowy, pyszczek krótki, jeden z największych nocków.
Nocek rudy Myotis daubentonii zaokrąglone, małe uszka z krótkimi koziołkami, krótki pyszczek, duże stopy, grzbiet brunatny, brzuch popielaty.
Nocek orzęsiony Myotis emarginatus brunatny grzbiet, jasnh brzuch, futro na brzchu ma brązowe końcówki, uszy mają do połowy wycięcie, ogonek owłosiony.
Nocek duży Myotis myotis owalne szerokie usze, młode osobniki maja futro szaro-brunatne, starsze pomarańczowe, skrzydła są ciemnobrązowe, brzuch jasny.
Nocek wąsatek Myotis mystacinus ciemne futro na grzbiecie, jasne na brzuchu, trójkątne uszka z wycięciem, szpiczasty pyszczek, mały nosek.
Nocek Natterera Myotis nattereri grzbiet brązowy, brzuszek biały, jasne, długie uszka, ciemnie skrzydła.
Mroczek posrebrzany Vespertilio murinus futro na plecach ma ciemnoszare nasady i srebrne końcówki, popielato futro na brzuchu, czarne, okrągłe uszka, szeroki pyszczek i nosek. Ten agtunek ma 2 pary sutków.
Mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii futro jest ciemne i długie, końcówki włosów pozłacane, uszka czarne, zaokrąglone, trójkątne, pyszczek czarny, brzuch jasnobrązowy.
Mroczek późny Eptesicus serotinus na grzbiecie futro jest ciemnobrązowe, ma jasne konce, uszy ciemne, trójkątne, pyszczek ciemny zaostrzony, błony lotne ciemne, brzuch jaśniejszy od grzbietu.
Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus małe, czarne, okrągłe uszka, grzbiet brązowy, brzuch jaśniejszy, pyszczek krótki, spłaszczony.
Karlik średni Pipistrellus kuhlii duże, trójkątne uszy, grzbiet szarobrązowy, błony lotne czarne, brzuch popielaty, pyszczek szeroki, krótki, nosek szeroki.
Karlik większy Pipistrellus nathusii brunatne, trójkątne uszka, brunatne błony lotne, grzbiet brązowy, brzuszek popielaty, pyszczek szeroki, nosek okrągły.
Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus brązowy grzbiet, nosek płaski, małe, czarne, zaokrąglone uszy, czarny, szeroki nosek. 
Borowiec olbrzymi Nyctalus lasiopterus uszka małe, trójkątne, grzbiet brązowy, pyszczek brązowy, owalny. Brunatne błony lotne.
Borowiec wielki Nyctalus noctula duże, owalne uszka, pomarańczowe futro na uszach, brzuchu i plecach, zeroki, trójkątny, pomarańczowy pyszczek, mały nosek.
Borowiaczek Nyctalus leisleri brązowo-pomarańczowe futro, nasada włosa ciemniejsza, koniec jaśniejszy, okrągłe uszka, szpicasty pyszczek.
Gacek wielkouch Plecotus auritus herbaciany grzbiet, biały brzuch, duże, owalne uszy, mały, płaski, różowy pyszczek. skrzydła brązowe.
Gacek szary Plecotus austriacus duże, trójkątne uszy, brązowy grzbiet, uszy i ciemniejsze skrzydła, brzuch jasnoszary, pyszczek długi, trójkątny.
Mopek Barbastella barbastellus długie futerko, na grzbiecie ciemnobrązowe, na brzuchu jasniejsze, trójkątne, szerokie, duże uszy, trójkątny pyszczek.
Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros duże, okrągłe uszy z kończykami, są brązowe, grzbiet brązowy, błona lotna ciemno brązowa, brzuch jasno brązowy, pyszczek owalny.
podkowiec duży Rhinolophus ferrumequinum jasno brązowy grzbiet, brzuch blady, uszka szpiczaste, błony lotne brązowe, pyszczek płaski, nosek pomarszczony, okrągły.

Niesporczaki Tardigrada, inaczej niedźwiedzie wodne to typ bezkręgowców z pierwoustych Protostomia. Są małe, zamieszkuja różne środowiska, ich ciało jest podłuzne, robakowate, ma głowę i tułów z 4-8 nóżkami z pazurkami lub przylgami, które pomagają im zdobywać pokarm, jedzą głównie części roslin. ciało niesporczaka pokrywa oskórek ze zgrubieniami na grzbiecie, nie maja barwnika ich kolor wynika ze spozywanych barwników roslinnych, pod oskórkiem są mięśnie umozliwiające żerowanie, jama ciała to miksocel, powstały z połączenia worków celomatycznych z pierwotną jamą ciała, układ pokarmowy zaczyna się ryjkiem, który prowadzi do gardzieli, ona zasysa pokarm do przełyku, skąd idzie on do jelita środkowego i do tylnego zakończonego odbytem, wydalanie jest przez gruczoły slinowe, kosmki jelitowe-produkty przemiany materii wychodzą przez odbyt oraz przez cewki Maliphiego położone na granicy jelita środkowego i tylnego, cewki to kanaliki odchodzące od jelita, które odbierają z hemolimfy pordukty przemiany materii. Segmentowany układ nerwowy jest ze zwojów nadprzełykowego i podprzełykowego, obrączki okołoprzełykowej, 4 zwojów brzusznych, narządy zmysłów to światłoczułe plamki oczne i szczecinki. Niesporczaki sa rozdzielnopłciowe lub obojnakami, po stronie brzusznej są gonady, samice mają nieparzyste przewody z gonad, samce parzyste, albo uchodzą oddzielnie lub do kloaki, wiele gatunków ma dymorfizm płciowy, wiele ma tylko samice rozmnażające sie partenogenetycznie. Sa jajorodne, rozwój porsty bez larwy, jest linienie, żyją 9 miesięcy, ale w niesprzyjających warunkach np. bez wody wchodzą w stan anabiozy (kryptobiozy), czyli życia utajonego i tak mogą trwać ponad 100 lat. Powierzchnia jaj jest pieknie rzeźbiona-cecha taskonomiczna. Role układu krążenia stanowi płyn wypełniający miksocel.
Wytrzymuja ekstremalne ciśnienie, od -273 st. C do 150, ekstremalne dawki promieniowania jonizującego, skraje zasolenie i wartości pH. Odwodniony niesporczak pozbywa sie wody z ciała przez co przyjmuje kształt odwodnionej kulki, jego metabolizm zwalnia, tak wytrzymuje ponad 100 lat, po ponownym kontakcie z wodą, chlonie ją, odzyskuje kształt i wraca do żerowania i rozmnażania.
Niesporczaki zamieszkują wszystkie środowiska, jest w stanie przeżyc w przestrzeni kosmicznej, preferuja wilgotne środowiska roślinne np. pokryte warstewką wody liście, ale można je spotkać wszędzie z dnem oceanicznym włacznie. Są gatunki jedzące bakterie i pierwotniaki. Pojawiły się ponad 530 milionów lat temu i prawie sie nie zmieniły do dzisiaj.

O tym jakie CO2 ma dla roslin opisałam w dziale fizjologia roslin, teraz kolej na zwierzęta i ludzi. Hemoglobina to białko, odpowiadające za transport tlenu do tkanek, tylko w 15% transportuje CO2. Jego większość transportowana jest w postaci wodorwęglanów Hemoglobina zbudowana jest z 4 podjednostek (tetramerów), każda podjednostka ma pierścień hemowy z atomem żelaza Fe2+ w środku, może więc wiązać 4 cząsteczki O2, przyłączenie jednej ułatwia przyłączenie następnej. CO2 wiąże się z grupami aminowymi tworząc karbaminowe -NHCOO-. Jednak wiekszość przemieszcza się w postaci wodorowęglanu. Przyłączenie tlenu w płucach do żelaza powoduje uwolnienie z hemoglobiny kationu wodoru, łączy się on z jonem wodorowęglanu, powstaje woda i uwalniany jest CO2 wydychany do powietrza. Gdy w tkankach uwalnia się O2, H+ przyłącza się do uwalnianego z komórek CO2 powstaje HCO3-, który odpowiada za równowagę kwasowo-zasadową krwi. Niedotlenienie uniemozliwia całkowite utlenienie glukozy, powstaje 2,3-bisfosfoglicerynian łączący sie z hemoglobiną, skutek to spadek jej powinowactwa do tlenu i uwolnienie go do tkanek.
Efekt Bohra to spadek pH Hb, czyli zwiększenie stężenia jonów H+, dzieki anhydrazie węglanowej, która rozkłada H2CO3 do H+ i HCO3-, skutek to uwalnianie O2 z Hb do tkanek. Niedobór tlenu lub zwiekszone ciśnienie parcjalne CO2 powoduje zakwaszenie krwi, dzieki czemu zwieksza się uwalnainie O2 z Hb oraz rośnie tempo oddychania, za to spadek cisnienia parcjalnego CO2 powoduje hipokapnię (hipokarbię), która powoduje zasadowice oddechową, alkalozę oddechową, która powstaje w wyniku hiperwentylacji lub spadku stęzenia CO2 w powietrzu, skutkiem może być nawet zanik oddychania. Przeciwnym skutkiem jest hiperkapnia czyli wzrost cisnienia parcjalnego CO2, skutek spadku stężenia O2 lub zwrostu stężenia CO2 w atmosferze, choroby utrudniające oddychanie.
We krwi jest zawsze stężenie HCO3-, niezależnie czy jesteśmy w zamkniętym pomieszczeniu 9m2 czy w lesie lisciastym, stężenie CO2 w krwi żylnej wynosi 6,5%, czyli 45 mmHg, całkowita ilość CO2 w naszym ciele wynosi 120 litrów, jeśli stężenie rośnie np. w czasie wysiłku, lub gdy spimy przykryci na głowę to przyspieszamy wydalanie CO2 szybciej oddychając. Gdy w zamkniętym pomieszczeniu stężenie CO2 wynosi 0,15% to powietrze odczuwamy jako nieświeże i duszne (50% populacji, nie każdy), 0,2% jest może spowodowac omdlenie osób np. serca, płuc lub starszych (1 osoba mdleje, reszta ok. 10, 30, 50 zależnie co to za miejsce nic nie czuje), 1% atmosfery następuje, 1,5% to wzrost częstotliwości oddechów, 1,5% czyli na oketach podwodnych, stacjach kosmicznych, busach z miejscami dla 30 osób wożacymi 100 osób, zamkniętej sypialni, gdzie spi kilka osób np. w schronisku, na obozie itd., zamknięte sale gdzie przebywa wiele osób przez dłuższy czas, Można całkiem normalnie tak funkcjonować, 2% powoduje wzrost częstości oddechów, również takie stężenie bywa w przeładowanych autobusach, zamknietych pomieszczeniach, gdzie jest wiele osób np. klasach, nie zawsze mozna otworzyć okno wiele osób dobrze reaguje na większe stężenie CO2 niż na zbyt niską temperaturę np. w zimie.
Płyny ustrojowe zawierają mniej CO2 niz cały organizm, na litr krwi opuszczającej płuca przypada 500 cm3 CO2, czyli 40 mmHg, krew wpływająca do płuc ma w litrze 550 cm3, czyli 46 mmHg. Takie stężenie jest konieczne do utrzymania rónowagi kwasowo-zasadowej krwi.
Większe stężęnie CO2 we krwi zwiększa pobudliwośc osrodka oddechowego-kurczą się mięśnie oddechowe, zwiększa się wdech i ośrodka pneumotaksycznego-rośnie liczba oddechów, więc więcej CO2 zimą oraz większe śtężenie tlenu powolepsza dotlenienie tkanek. Za to czysty tlen wstrzymuje pracę osrodka oddechowego. Nadmierny wysiłek, czy spadek cisnienia parcjalnego tlenu wzmagaja oddychanie nie po to by wydalić CO2, ale by dostarczyć O2, którym oddychamy, wiemy, że cżłowiek w zamkniętym pomieszczeniu zuzywa tlen, gdy rośnie stężenie CO2 rośnie częstośc oddechów, ale gdy CO2 jest neutralizowany częstość oddechów tylko nieznacznie wzrasta (częstość czyli ilość, częstotliwość czyli ilośc oddechów w czasie używam zamiennie), czyli to CO2 jest czynnikiem regulującym oddychanie, O2 jest potrzebny do oddychania komórkowego, czyli wytwarzania energii potrzebnej do zachowania procesów zyciowych, ale CO2 jest czynnikiem potrzebnym do pobierania tlenu. Zatoki szyjne leżące u podstaw tętnic szyjnych mają receptory chemiczne reagujące na wzrost stężenia hCO3- lub spadek O2 i wysyłają sygnał do ośrodka oddechowego wzmagający jego pracę, jednak CO2 to najwazniejszy czynnik regulujący oddychanie (wymianę gazową).

Jednym ze składników smogu jest tlenek azotu, czy rzeczywiście trzeba się go bać? Tlenek azotu rozszerza naczynia krwionośne, obniżając ciśnienie krwi i ułatwiając jej przepływ do tkanek, dzięki czemu wszystkie narządy są lepiej dotlenione i odżywione, powstaje pod wpływem słońce w skórze, ale chociaż słońce zwiększa jego syntezę, to powstaje w ciele przez cały czas, dlatego, że jest nam potrzebny. NO powstaje z L-argininy w czasie cyklu mocznikowego w wątrobie przy udziale syntetaz NOS, tlenu, nukleotydów NADPH+, arginina jest hydroksylowana, dołączona jest grupa wodorotlenowa, powstały związek utlenia się do cytruliny i NO, potem cytrulina może z powrotem zostać zmieniona w argininę. Syntetazy NOS są także w wielu częściach mózgu. NO szybko zostaje utleniony do azotynu i azotanu. NO aktywuje cyklazę guanylową, enzym produkujący guanozyno-3′,5′-monofosforan, który rozszerza mięśniówkę naczyń krwionośnych Tlenek azotu powstaje w wyniku trawienia buraków, rukoli, szpinaku. Syntetaza NO występuje w makrofagach, monocytach, neutrofilach i jest aktywowana przez interferon gamma i czynnik martwicy nowotworów, a hamowana przez interleukiny 4 i 10 i czynnik wzrostu beta. Nadmiar NO w komórkach powoduje ich apoptozę, co chroni przed nowotworzeniem oraz niszczy komórki prozapalne, NO bierze udział w wygaszaniu stanu zapalnego, działa więc przeciwzapalnie, niweluje stany zapalne w ciele. Ponadto to neuroprzekaźnik odpowiada za jakość snu, poprawia ukrwienie penisa i wspomaga erekcję, łagodzi ból wspomaga pamięć, koncentrację, ułatwia uczenie się, łagodzi stres, poprawia ukrwienie mięśni, polepsza jakość treningu. Tlenek azotu stymuluje za przetwarzanie dźwięków w mózgu. W nadmiarze jest toksyczny, jak wszystko, u osób z niskim ciśnieniem lub wadami serca może spowodować zapaść, co zdarza się podczas znieczulenia tlenkiem azotu. W smogu jest go zbyt mało, by mógł zaszkodzić, szybko reaguje z tlenem dając NO2, który żeby był toksyczny, musi być stężony, tu jest rozcieńczony w innych substancjach, między innymi obojętnej dla zdrowia sadzy (sadza to kilku do kilkudziesięciu atomowe cząsteczki węgla). Mógłby co prawda zmieniać kwasowość gleb i wód, ale szybko jest neutralizowany przez obecne w glebie i wodach pierwiastki. Tam i tak powstają związki azotu w wyniku rozkładu materii organicznej, większe przenawożenie daja nawozy stosowane w rolnictwie.

U roślin tlenek azotu powstaje podczas przemian azotowych w wyniku pracy reduktazy azotanowej i reakcji utleniania i redukcji, orz metabolizmowi bakterii symbiotycznych to jest sygnałową cząsteczką w szlakach transdukcji sygnałów, razem z kwasem salicylowym, jonami wapnia, cGMP i cAMP bierze udział w szlaku sygnalu ekspresji genów, dzięki czemu skraca czas uśpienia nasion, bierze udział w stymulacji kiełkowania, w procesach starzenia roślin i hamowaniu kwitnienia, razem z cAMP, cGMP, kwasem salicylowym i jonami wapnia aktywuje geny odpowiedzi na stres, biorą udział w reakcjach na elicytor, czyli patogen lub toksynę, biorą udział w reakcjach odpornościowych roślin, w zamykaniu szparek w odpowiedzi na suszę, niweluje wolne rodniki tlenowe, reguluje apoptozę, tworzenie drewna.