biologia i ochrona przyrody

Często zdaża się, że zwierzęta jednego gatunku przygarną i wykarmiają młode innego gatunku np. suka tygryski, swinia pieski itd. często takie zwierzęce matki mją swoje potowstwo i cudzie dzieci karmia przy okazji, ale nie zawsze, czasem sam instynkt powoduje wydzielanie mleka. żeby to wyjaśnic trzeba najpierw opisać proces laktacji w zwyczajnych warunkach, czyli kiedy matka rodzi dziecko.
żeby samica była zdolna rodzic u wykarmic młde musi najpierw dojrzeć płciowo, jednym z procesów dojrzewania jest mamogeneza, czyli wzrost i rozwój gruczolu mlekowego, rozpoczyna się w okresie zycia plodowego samiczki, jeśli nie wyszktalcą się jądra i androgeny nie zatrzymuja procesu, estrogeny stymuluja go. Po urodzeniu jest powolny rozwój młodego organizmu do osiągnięcia dojrzałości, u dziewcząt to uformowanie układu zrazikowo-pecherzykowego, u gryzoni przewodów mlekonosnych, u przeżuwaczy także rozwój tkanki tłuszczowej. Folikulostymulina FSH, hormon przysadkowy kontroluje rozwój pęcherzyka jajnikowego, następstwem jest wydzielanie hormonów jajnikowych oraz wpływ na rozwój gruczołów mlecznych. Hormon luteinizujący LH, równiez hormon przysadki odpowiada za peknięcie pęcherzyka Graffa, czyli owulację, luteinizuje ciałko żółte, odpowiada za przekształcenie komórek ziarnistych w komórki luteinowe, które robia progesteron, prolaktyna PRL wpływa na sekrecje gruczołów mlecznych. Hormony płciowe: estrogeny stymuluja rozwój przewodów mlekonosnych, progesteron pęcherzyków mlekotwórczych.
Laktogeneza to wszystkie procesy prowadzące do powstania mleka. Prolaktyna indukuje synteże mRNA białek budujących mleko, przyspiesza translacje, zwiększa aktywnośc lipazy lipoproteinowej i stymuluje syntezę kwasów tłuszczowych w mleku. Jej receptory mają komórki budujące gruczoł mleczny i błony komórkowe rkopli tłuszczu mleka, u gryzoniu insulina wpływa na tworzenie receptora glikokortykoidów w gruczole mlecznym. glikokortykoidy regulują poziom receptora dla prolaktyny, są potrzebne przy aktywacji cyklazy adenylowej przez prolaktynę i insulinę, regulują połączenie rybosomów z bł. siateczki endoplazmatycznej. Progesteron hamuje syntezę a-laktoalbuminy, białka mleka, poraża syntezę laktozy, hamuje syntezę kazeinowego mRNA i obniża poziom receptorowych dla prolaktyny. w czasie ciązy estrogeny hamują uwalnianie PRL, pod koniec ciąży ich aktywnośc pada, rzut PRL daje laktację.
Laktopoeza polega na utrzymaniu wytwarzania mleka. Podwzgórze uwalnia tyreoliberynę TRH, płynie naczyniami układu wrotnego przysadkprzysadki do przysadkie, ona wytwarza hormon tyreotropowy TSH, on wpływa na gruczoł tarczowy, który wydziela tyroksyne i trójjodotyronine, one przyspieszaja metabolizm, podnosza cisnienie krwi, oddychanie, tetno, krew szybciej dociera do gruczołu mlecznego, sprawniej go odżywia i zaopatrza w składniki niezbędne do produkcji mleka, hormon adrenokortykotropowy ACTH stymuluje wydzielanie kortyzonu i androgenów, przyspiesza metabolizm i zwiększa odżywienie piersi, hormon wzrostu GH pobudza syntezę białek w tym białek produkujacych mleko, oraz rozrost gruczołów mlecznych, pobudza biosyntezę somatomedyny, która usporawnia transport aminokwasów i translację. Oksytocyna wytwarzana w jądrze przykomorowym i nadwzorkowym podwzgórza, neuronami idzie do tylnego płata przysadki, estrogeny stymuluja jej wydzielanie, progesteron hamuje, podrażneinie mechanoreceptorów sutka w czasie ssania stymuluje jej wydzielanie, ułatwiając wydzielanie mleka.
Prolaktyna i oksytocyna OT wpływają też na instynkt macierzyński, więzy społęczne, depresja poporodowa to również niedobór tych hormonów. Czasem silna więź emocjonalna i kontakt z młodymi powoduje wydzielanie oksytocyny, ona wzmacnia instynkt macierzyński. Stymulacja sutków pobudza wydzielanie PRL, która pobudza synteze mleka. Stymulacja laktacji polega na pobudzaniu sutka przez ssanie i kontakt przyszywanej matki z maluchem, podrażanianie mechanoreceptorów powoduje wydzielanie PRL i OT co wpływa na gruczoł mleczny. Instynkt maicerzyński to wrodzona skłonnośc do ochrony i pielęgnacji młodych, zwierzęta wyczuwają kiedy osobnik jest młody po zapachu. Niewyczuwalne dla nas feromony informują zwierzę, a także podświadomie i nas kiedy osobnik jest mlodociany i należy go chronić. U zwierząt feromony mlodocianych powdują instynkt macierzyński. Samica pragnie opikować sie młodymi, one szukaja sutka. Ssąc stymulują laktację

Dla ludzi, którzy nie lubią plewienia lub nie mają na nie czasu odpowiednia jest łąka kwietna, można kupić mieszanki nasion roślin wieloletnich i jednorocznych. Trzeba tylko dopasować do warunków panujących na podwórku, wszystkie łąki lubią słońce. Kwietne łąki to dom dla motyli, źródło nektaru dla trzmieli, pszczół. Suche gleby lubią rumian żółty, len trwały, chaber driakiewnik, cieciorka pstra, żmijowiec zwyczajny, przeciętne gleby lubią głowienka pospolita, złocień właściwy, bukwica zwyczajna, lnica pospolita, marchew zwyczajna, komonica zwyczajna, mokre lubią jaskier ostry, krwawnica pospolita, firletka poszarpana, czarcikęs łąkowy, krwiściąg lekarski, zasadowe gleby lubią lebiodka pospolita, lepnica rozdęta, świerzbnica polna, przelot pospolity, szałwia łąkowa, krwiściąg mniejszy, piaszczyste lubią jasieniec piaskowy, zawciąg pospolity, koniczyna polna, ślaz zaniedbany, goździk kropkowany, mydlnica lekarska, gliniaste gleby lubią chaber łąkowy, kozibród łąkowy, krwawnica pospolita, wyka ptasia, wiązówka błotna, szałwia łąkowa.

Gdy wybieramy teren pod łąkę określamy warunki, by dobrać gatunki, kiedy trawy są zwarte usuwamy 10 cm darni i glebę przekopujemy, gdy rzadka glebogryzujemy 2 tygodnie przed siewem, drugi raz tu przed. Kwiaty wysiewamy przez cały sezon, najlepiej od marca do maja lub od września do października, trzeba równomiernie je rozprowadzić, można pomieszać z wernikulitem lub piaskiem jako nośnikiem, kiedy mamy dużo ptaków używamy ziarniaków kukurydzy. Nie używamy nieznanych gleb, mogą mieć inne nasiona, łąka najlepiej rośnie na ubogich ziemiach. Nie nawadniamy łąki, tylko kosimy co 6 tygodni po przekwitnięciu kwitów, zawiązaniu nasion, chociaż w dobrych warunkach może być samosiew. W późniejszych latach kosimy 1-3 razy w roku, zawsze na 7 cm wysokości bez rozdrabniania. Po koszeniu zostawiamy łodygi, by wysypały się nasiona, potem grabimy na siano. Wiele roślin kwitnie w drugim roku, więc w pierwszym wiosną można wysiać rośliny jednoroczne.

Jednoroczna łąka wymaga przygotowania gleby jak wieloletnia, wiosną siejemy równomiernie nasiona, kosimy raz w roku, lubi słoneczne miejsca. Trzeba pilnować, by niedostały się tam niepożądane nasiona. Podlewamy tylko w suszę. Kwiaty na łąki jednoroczne to mak polny, ostróżeczka polna, chaber bławatek, rumianek pospolity, złocień polny, z roślin ozdobnych nadają się żmijowiec babkowaty, maczek kalifornijski, gipsówka wytworna, len wielokwiatowy, kosmos podwójnie pierzasty oraz rośliny uprawne: facelia błękitna, gryka zwyczajna, słonecznik zwyczajny, koniczyna inkarnatka, koper ogrodowy.

Usuwamy warstwę gleby z bankiem nasion i korzeniami, ziemię przekopujemy, po 4 tygodniach znowu ziemię usuwamy i przekopujemy i od razu siejemy nasiona. Wczesna wiosną siejemy polne rośliny, jeśli są tam odmiany ogrodowe dopiero po 15 maja. Piasek i kukurydza to wypełniacz, którego warto użyć, po siewie podlewamy łąkę. Jednoroczną łąkę podlewamy regularnie. Chwasty plewimy ręcznie, potem zbieramy nasiona na przyszły rok. Nasiona zbieramy w ciepłe i suche dni, przechowujemy w pojemniku w suchym, ciemnym miejscu. Kosimy raz w roku zwykłą kosą.

Na łące można postawić domki i hoteliki dla pszczół. Nasiona można wysiać do doniczek, nadają się na południowe i zachodnie stanowiska.

Lawenda wąskolistna z rodziny jasnotowatych kwitnie od czerwca do września, lubi slońce i zacisza, podłoże musi byćprzepuszczalne, ciepłe, luźne, zasadowe, nadaje się na rabaty,ścieżki, ciężkie gleby rozcieńczamy piaskiem i kompostujemy, na zime trzeba osłonić przed wiatrem, mlode roslinki podlewamy,ale nie przelewamy, woda nie może stać,jest odporna na szkodniki,ale wrazliwa na grzyby np. szarą pleśń, lawendę ścinamy po kwitnieniu, jesienia kompostujemy, część zdrewniała słabo się regeneruje, więc jej nie ścinamy. Dopiero chcąc odmlodzić kilkuletnie lawendy ścinamy do 10 cm wysokości. Nasiona siejemy jesienią do gruntu, kiedy siejemy wiosną mieszamy je z piaskiem i wkładamy je do lodówki na kilka tygodni,wysiewamy w koszykach z piaskiem z odkwaszonym torfem, rozwinięte sadzonki dajemy do gruntu za rok. Można rozmnożyć wegetatywnie, odcinamy 10 cm niekwitnących pędów, wsadzamy do gruntu z ukorzeniaczem,ziemia musi być przepuszczalna, sadzonki tworzymy wiosną lub na przełomie lata i jesieni. Dolne liście sadzonek nie mogą dotykać podloża iinnych sadzonek, sadzonki nie mogą być wystawione na bezpośrednie słońce. Odkłady to przerwócona i przysypana gałązka, w węzłach do dołu wytworzy korzenie, do góry nowe pędy, Przed podziałem lawendy robimy kopczykowanie-usypujemy ziemię wokół kępki. Uprawiając lawendę w doniczce trzeba na zimę wkopać ją do gruntu z doniczką lub przezimowac w chłodnym,jasnym pomieszczeniu, wrazliwa na mróz.

Lawenda jest jadalna, cała roslina to warzywo, dodatek do ciast,słodyczy, kwiatami aromatyzuje się cukier, kwiaty dekorują potrawy słodkie i wytrawne.

Lecznicza,kwiaty rozkurczają mięśnie gładkie,leczy wzdęcia,zaparcia, bóle brzucha, przywraca perystaltyke i pracę dróg żółciowych, lawenda uspakaja, odkaża skórę, areozol z olejku lawendowego leczy choroby oskrzeli, górnych dróg oddechowych, pierwszy etap ropnia płuc zatrzymuje wspomagająco. Napar z kwiatów leczy łagodne zaburzenia trawienne, zatrzymanie gazów,zaparcia, nerwobóle, nerwowość, w kapielach łagodzi choroby bakteryjne skóry, samarowanie się olejkiem łagodzi bóle stawów, gościec, nerwobóle, korzonki, bóle mięśni, przeciwskazania to zapalenie żołądka, jelit, wyrostka robaczkowego, choroby nerek, wątroby, krwawienia z układu pokarmowego.

Napar wiatropędny napar z 1-1,5 łyzki kwiatów na szklanke wody, pijemy 1/3 szklanki 3 razy dziennie po posiłku, na uspokojenie pijemy napar 1/2 szklanki rano i wieczorem.

Z kwaitów pozyskuje się perfumy, dodaje się wyciąg do mydła i innych kosmetyków,zasypujemy cukrem kwiaty, trzymamy kilkanaście godzin, mamy cukier lawendowy

Lato to kolejna z 4 pór roku klimatu umiarkowanego, astronomiczne zaczyna się od przesilenia letniego w czerwcu,kiedy jest najdłuższy dzień w roku, trwa przez czas, kiedy dnia ubywa, ale jest dłuższy od nocyi trwa do zrównania dnia z nocą we wrześniu. Lato klimatyczne jest kiedy średnie dobowe temperatury powietrza przekraczają 15 st. C. Lato fenologiczne dzieli się na wczesne lato to czas dojrzewania zbóż, owocowania borówek, czereśni, wczesnych wiśni, poziomek i truskawek, przypada na 2 ostatnie dekady czerwca, dojrzewają czerwone i żółte porzeczki, kwittną bez czarny, liguster pospolity, szałwia łąkowa, maki, chabry bławatki, ostróżeczka polna, większość kwiatów ogrodowych i chwastów polnych, kwitną trawy, pełnia lata, czyli lato właściwe przypada na lipiec, sierpień i początek września, kwitnie lipa, są żniwa, owocują gruszki, wczesne jabłka, czereśnie, wiśnie, śliwki, mirabelki, maliny czerwone i żółte, czarne porzeczki, agrest, jeżyny, jeżynomaliny, owocuje bez czarny i jarzębina. Dalej kwitną chwasty, w tym dzwonki, wrotycz, dziurawiec, dziewanna, cykoria podróżnik, krwawnik pospolity, to pora kwitnienia ziół i owocowania traw. Ptakki dorastają, uczą się latać, uczą się samodzielności, ssaki rodzą się, odrastają od piersi, ucząs ię samodzielności, zaczynają się drugie lęgi ptaków w ciągu roku. Latem zwierzęta wykazują pełną aktywność, żerują, drapieżniki polują, w dniu przesilnenia letniego jest najdłuższy okres dobowy syntezy witaminy D w skórze oraz jest ona najefektywniejsza. W czerwcu jest największa aktywność mózgu, wiosną i latem człowiek wytwarza najwięcej endorfin, serotoniny i dopaminy. Jesteśmy najszczęśliwsi, zdażają się jednak deszcze, dla nas nieprzyjemne, dla roślin stanowiące źróło wody do picia, zasilające wody gruntowe, cieki i zbiorniki wodne, są też burze. Owocuja pierwsze warzywa pełnia lata, pomidory, ogórki, cebula, papryka, czosnek, wczesnym latem sałata, kalarepa, rzodkiewka, późnym latem są cukinia, bakłażany i patisony. Ptaki odlatujące przygotowują się do odlotu siadając na gałęziach i drutach. Lato to gody jaskółek i jerzyków. Owocują jagody i borówki. Przez całe lato jest masowe kwitnienie i owocowanie roślin ozdobnych w ogrodach.

Tutaj opiszę ciekawe zjawisko. Leje krasowe powstają w wyniku procesów krasowych, czyli rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne, krasowieniu ulegają wapienie, gips, dolomity, sól kamienna, kreda. Proces polega na chemicznej reakcji wody Co2 i skały, woda nasycona CO2 z atmosfery lub gnijących szczątków organicznych styka sie ze skałą:  CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2, potem woda z wodorowęglanem wapnia wnika w skały, gdzie zachodzi odwrótna reakcja powstania węglanu wapnia, powstają nacieki, są stalaktyty, czyli wytrącony węglan wapnia w postaci zwisających z sufitu jaskini sopli, stalagmit, czyli odwrotnośc stalaktytu, powstaje gdy krople wody nasyconej węglanem wapnia spadają w jedno miejsce i wytrąca się osad, połaczenie stalaktytu i stalagmitu, które z  czasem następuje daje kolumne stalagaat Ca(CO3)2=CacO3+H2O +CO2. Leje krasowe powstają w wyniku rozpuszczenia dużej powierzchni skały przez wodę i zapanięcia stropów kanałów krasowych.
Inne formacje krasowe to:
ospa krasowa powstaje przez wypłukiwanie niewielkich fragmentów pionowej skały np. w czasie deszczu, tworzą się pory,
żłobek i żebro krasowe-spływająca woda np. rozpuszczony śnieg wypłukuje w skale koryta, powstają długie, głebokie na kilka cm żłobki rozdzielone żebrami krasowymi, uwał powstaje przez połączenie kilku lejów krasowych,
polje to kotliny powstałe z połaczenia kilku lejów i uwiałów, przypominają doliny górskie,
ostaniec krasowy to wysokie wzniesienie wapienne, które nie zostało wypłukane przez wodę,
ponor dziura w skale wydrążona przaz płynącą wodę, woda ta płynie tą dziurą, zamiast okrążyć skałę,
wywierzysko to źródło krasowe, otwór w skale, którym wody spod ziemi wypływaja na powierzchnie tworząc źródło,
studnia krasowa to pionowy tunel powstały przez rozpuszczenie skały przez wody opadowe, woda rozpuszcza skałę wzdłuż pionowych szczelin,
jaskina to duża szczelina skalna wypłukana przez wody, które opadły zostawiając szczelinę,
makarony to długie, cienkie, na całej długości podobne stalaktyty,
pizolity, powstają na dnie jaskini we wgłębieniach wypełnionych ruchomą wodą, ziarna skał i drobne kamyki zostają otoczone węglanem wapnia, mają szorstką powierzchnie, powstają w spokojnych wodach,
perły jaskiniowe mają gładką powierzchnie powstają w wartkich wodach,
draperie powstają na stromych ścianach jaskini dzięki spływającej nimi wodzie, węglan wapnia wytrąca się w postaci odstających od ściany falbanek,
Misy martwicowe powstają na dnie jaskini podczas parowania wody, są to zagłębienia powstałe z wytrąconego z wody węglanu wapnia, maja kręgi, slady poziomu wody,
terasy trawertynowe wypływająca z gorących źródeł woda z CO2 i związkami wapnia ochądza się, wytrąca się węglan wapnia osadza sie na nierównościach terenu i tworzy schody, tarasy, baseny, misy odzielone od siebie zaporami, którymi spływa woda.
Krasowienie zależy od klimatu, najsilniejsze jest w gorącym i wilgotnym, ukształtowania terenu, na płaskim woda głebiej wsiąka, od ukształtowania zależy rzeźba, stężenia CO2, na dużych wysokościach krasowienie zachodzi szybciej.