biologia i ochrona przyrody

Zdjęcia Pana JanuszIc w galerii zainspirowało mnie do napisania wpisu o starorzeczach, czyli naturalnych jeziorach powstałych dzięki działaniu erozji rzecznej. Rzeka płynąc tworzy zakola, wody płyha zgodnie z naturalnym ukształtowaniem terenu z góry w dół pod wpływem siły ciążenia. Rzeka zaczyna się od źródła lub wypływa z jeziora, a kończy w jeziorze lub morzu. Zanim trafi od źródła do zbiornika wodnego przepływa przez wiele terenów, na które wpływa poprzez podmywanie brzegów i dna, oraz przenoszenie osadów w inne miejsca. Koryto rzeki jest pozakręcane, wskutek róznego oporu, który stanowią osady, te łatwiej wymywalne sa wymywane, trudniej stanowią przeszkodę lekko zmieniająkierunek nurtu, powstaje zakole, które z czasem dzięki nanoszonym osadom odcina sie od rzeki macierzystej tworząc jezioro przyrzeczne, zwane łachą, wisliskiem lub starorzeczem. Z czasem dzięki zarastaniu i parowaniu starorzecza zanikaja, zmieniaja sie w torfowiska, w przyrodzie trwaja krótko, ale póki trwaja są niezwykle cennymi środowiskami.
Starorzecza to miejsca gniazdowania wielu ptaków wodnych i wodno-błotnych: łabędzi: czarnodziobych, krzykliwych, niemych, oraz przelatujących czarnodziobych, gęsi: białoczelnej, tybetańskiej, zbożowej, łopatodzioba, gęgawy, rybitwy białowąsej, czarną, białoskrzydłą, czajek, bocianów: czarnego i białego, czapli, kaczek: krzyżówek, cyranek, czernic, płaskonosów, różeńców, cyraneczek, hełmiatek, lodówek, krakiew, zauszników, karolinek, łysek, oharów, głowienek, czapli: , modronosej, purpurowej, złotawej, nadobnej, siwej, białej, biegusów, brodźców, krzyków, bąków, bączków, batalionów, kormoranów, łabędzi: krzykliwego, czarnodziobego i niemego, perkozka, perkozów dwuczubych, rdzawoszyich, perkosków, traczy nurogęsi i bielaczków, biegusów: malutkiego i zmiennego, brodźca piskliwego, kokoszek, kamuszników, kulików wielkich, kulonów, krwawodziobów, kwokaczy, łęczaków, piaskowców, rycyków, sieweczek: obroznej i rzecznej, siewnic, warząchew, ślepowronów, żurawi, zielonek, wodników. Spotkac mozna rybitwę rzeczną.W okolicach starorzeczy, w dolinach zalewowych i rzecznych rosną mchy, wątrobowce, glewiki, pojawiają się oraz higrofity naczyniowe: widłaki, widliczki, porybliny, skrzypy: bagienny Equisetum fluviatile, błotny Equisetum palustre, olbrzymi Equisetum telmateia, gałęzisty Equisetum ramosissimum, pstry Equisetum variegatum, hydrofity, czyli rosliny wodne wolffia bezkorzeniowa Wolffia arrhiza, rzęsa: garbata Lemna gibba, drobna Lemna minor, trójrowkowa Lemna trisulca, grążel żółty Nuphar lutea i drobny Nuphar pumila, wywłóczniki: okółkowy Myriophyllum verticillatum, kłosowy Myriophyllum spicatum, skrętoległy Myriophyllum alterniflorum, rogatki: sztywny Ceratophyllum demersum, skrzydełkowaty Ceratophyllum platyacanthum, krótkoszyjkowy Ceratophyllum submersum, pływacze: drobny Utricularia minor, krótkoostrogowy Utricularia ochroleuca, średni Utricularia intermedia, zachodni Utricularia australis, zwyczajny Utricularia vulgaris, żabiścieg pływający Hydrocharis morsus-ranae, grzybienie białe Nymphaea alba i północne Nymphaea candida. Są tez pałka szerokolistna Typha latifolia, trzcina pospolita Phragmites australis, turzyce Carex sp., tatarak zwyczajny Acorus calamus, rdest ziemnowodny Polygonum amphibium, wiele gatunków wilgociolubnych storczyków, niezapominajki błotne Myosotis scorpioides, wierzby Salix sp. w wodzie występują larwy ważek, jętek, widelnic, na brzegu lataja dorosłe osobniki, po wodzie chodza topiki, nartniki. środowiska podmokłe i wodne to miejsce godów płazów: żab, ropuch, traszek: zwyczajnej Lissotriton vulgaris, grzebieniastej Triturus cristatus, salamandry plamistej Salamandra salamandra. Starorzecza to też dom mięczaków: slimaków, małży słodkowodnych, pierścienic: pijawek np. lekarskiej Hirudo medicinalis. Wiele innych organizmów zamieszkuje starorzecza, sa tez grzyby, porosty i glony słodkowodne np. skrętnica Spirogyra sp., chlorella Chlorella sp. i inne. Mało podałam nazw łacińskich, ale nie sa one tu najwazniejsze, ważniejsze jest opisanie bioróżnorodności starorzeczy. Poszczególne starorzecza róznia sie składem gatunkowym tak jak inne środowiska, łaczy je krótkotrwałość oraz wiele ciekawych i rzadkich organizmów, dlatego warto je chronic i cieszmy sie nimi póki są.

Strętwa Electrophorus electricus, zwana elektrycznym węgorzem jest słodkowodną rybą z rodziny Gymnotidae. Ma czarnobrązowy kolor z pomarańczowym podgardlem i jaśniejszym spodem, jest spłaszczona grzbieto-brzusznie. Ryba ta ujemny ładunek w pobliżu tyłu, dodatni z przodu, ładunek płynie ciałem strętwy od głowy do ogona i wraca poprzez wodę, dzięki czemu strętwa wytwarza wokół siebie pole elektryczne. Muliste i mineralne wody mają jony, które pomagają generować ładunek. Pole elktryczne służy do obrony przed drapieżnikami i ogłuszania ofiar. Strętwa jest mięsożerna. Ryba posiada elektrocyty, receptory służące do elektrorecepcji, dzięki której strętwa wyczuwa wahania elektryczności w wodzie, w ten sposób ryba orientuje się w terenie i odnajduje przeszkody i jedzenie, starsze strętwy tracą wzrok. Strętwy żyją w wodzie mulistej, nasyconej minerałami w rzekach Ameryki Południowej. Ryby te maja narządy elektryczne Sachsa i huntera powstałe z przekształconych mięśni brzucha. Tymi narządami ryby generują prąd. Główny narząd elektryczny jest z przodu, parzysty narząd Sachsa w środku, narząd Huntera z tyłu. Narządy te mają duże skupiska elektrocytów zdolnych do generowania prądu o napięciu do 600 voltów i natężeniu do 1 ampera. Strętwy używaja słabych impulsów elektrycznych do komunikacji. Strętwy mają też narząd Webera pomiędzy uchem wewnętrznym i pęcherzem pławnym, który wzmacnia słyszane dźwięki. Także sum elektryczny z rodziny Malapteruridae ma narządu elektryczne. Sum jest brunatny, grubszy i krótszy od węgorza, spłaszczony grzbieto-brzusznie i też ma narządy elektryczne zbudowane z elektrocytów. Elektrocyty to zmienione włókna mięśniowe o tarczowatym kształcie. Strętwy składaja jaja w ttrzech turach w gniazdach w mule w styczniu w czasie pory deszczowej. Ryby żyją w mulistych wodach Orinoko i Amazonki, sum elektryczny żyje w Nilu w jeziorze Czad, jest mięsożerny, z wiekiem zanika mu wzrok. 

Często słyszymy o mrozoodporności roślin, to jest ich odporność na mróz, rolnicy i ogrodnicy mówia o strefach mrozoodporności, to są strefy klimatyczne, gdzie zima temperatury osiągaja odpowieni poziom poniżej 0. Termin stref mrozoodporności wymyślił Departament Rolnictwa w USA po to by określić strefy klimatyczne USA, naturalną roślinność na danych terenach i jej przystosowanie do mrozu,a w konsekwencji potencjalnie możliwe do uprawy rośliny użytkowe. Rośliny z tej samej strefy mrozoodporności mogą być uprawiane na całej Ziemi, gdzie są takie same minimalne temperatury, tak samo dzikie rosliny przyjmują się na terenach na odpowiednim dla nich klimacie i pogodzie. Rośliny z innych stref mrozoodporności muszą być odpowiednio zabezpieczane. W Polsce mamy strefy mrozoodporności:

8a od-9,5 do -12,2 (rośliny z tej strefy wytrzymują bez zabezpieczenia minimalnie te temperatury)

7b od-12,3 do -14,9 (rośliny z tej strefy przeżywają zimy z temperaturach od -12,3do -14,9)

7a od -15 do -17,8

6b od -17,9 do -20,5

6a od -20,6 do- 23,2 (części dziesiąte stopnia różnią się w niektórych źródłach)

zdaża się 5b od-23,3 do -26 i 5a od -26,1 do -28,8,jednak kiedy chcemy chodować obce gatunki muszą należeć do stref 8a,8b, 7a, 7b, 6b, bardziej wytrzymałym (z wyższych stref mrozoodporności) ciepła zima nie zaszkodzi, słabszym (z niższych stref) zaszkodzi mroźna zima, można je przygotować przez ściółkowanie, przykrywanie słomą, kompostem, agrowłókniną, co zapobiegnie przemarznięciu. Im bliżej biegunów tym większa mrozoodporność,im bliżej równika tym mniejsza. Roślinom z południa musimy na zimę wnosić donice do domu. Nie ma sensu zmieniać stref mrozoodporności jak zrobiono to w 2016 r, ponieważ 4 lata to za mały czas,by zauważyć jakiekolwiek zmiany (zima 2006, 2010). Każda strefa geograficzna, a nawet krajmajawłasne strefy mrozoodporności, rośliny z tych stref można dowolnie uprawiać, również tamtejsze rosliny mogą rozrastać się jako chwasty, jeśsli nie mają naturalnych wrogów. Każda roślina jest ozdobna, można bezpiecznie dla nich sadzić taki, które wytrzymują w naszej strefie mrozoodporności, inne trzeba zabezpieczać, czasem rosliny z zimniejszych stref budzą się w niższych temperaturach, są rosliny, które w ogóle zimna nie tolerują, skala stref jest większa, zależnie od kraju i strefy klimatycznej. Strefy są wykorzystywane do upraw roślin uzyttkowych, w sezonie można jednosezonowe z cieplejszych stref (pomidory, sałatę, papryke,ziemniaki, ogórki, dynię),ale sązboża ozime, które muszą przeżyć zimę. Krzewy i drzewka owocowe, wieloletnie byliny jak truskawki, poziomki, wieloletnie rośliny ozdobne.

W Polsce mamy głównie sukuletny liściowe, które rosna w górach.

Grubosz wodny Crassula aquatica rozgałeziona łodyga, liście podługowate, siedzące, czteropłatkowe, czerwone kwiaty o silnie rozwiniętym dnie kwiatowym, płetki są zaostrone i odgięte do tyłu.
Rojnik górski Sempervivum montanum mięsiste, odwrotnie jajowate liście są zebrane w rozety, gruba, pokryta skrętoległymi liśćmi łodyga, ciemnoróżowe kwiaty mają eliptyczne płatki i działki, słupki i pręciki są żółte, kwiaty zebrane są w główki, owoce to mieszki, korzenie krótkie i słabo rozgałezione. Roslina ozdobna.
Rojnik pospolity / rojownik pospolity Jovibarba sobolifera gruby, wzniesiony pęd kwiatostanowy, liście sa mięsiste, nagie, zaostrzone, eliptyczne, zebrane są w kuliste różyczki, duże, żółte kwiaty zebrane w główki, działki sa krótsze od płatków, płatki sa długie i ostre, symetria promienista, owoc to torebka, roslina ozdobna. 
Rojnik włochaty / rojownik włochaty Jovibarba preissiana gruby, wzniesiony pęd kwiatostanowy, kulista rozetka liściowa, liście mięsiste, lancetowate, zaostrzone, brzegi są orzęśione, kwiaty są promieniste, żółe, omszone, gruboszypułkowe, zebrane w główki, owoce to mieszki z drobnymi nasionkami.
Rozchodnik alpejski Sedum alpestre ulistnienie skrętoległe, liście jajowate, grube, krótkoszypułkowe kwiaty zebrane są w podbaldachy, są jasnożółe, tępodziałkowe, pięciokrotne, płatki dłuższe od działek, owoce to mieszki na krótkich szyjkach.
Rozchodnik biały Sedum album rozgałęzione lodygi tworzą luźne darnie, ulistnienie naprzemianległe, liście jajowate, białe, gwiazdkowate kwiaty zebrane są w baldachorgona, działki sa tepe i krósze od płatków, pylniki purpurowe, owoce to długie torebki. Roślina ozdobna, lecznicza, sok leczy ból, wrzody, opuchlizny, roslina jadalna, młode liście nadaja się na surówki.
Rozchodnik czarniawy Sedum atratum rozgałeziona, podnosząca się łodyga, ulistnienie skrętoległe, liście maczugowate, czerwone kwiaty zebrane w podbaldachy, 5 płatków dłuższych od działek, owoc to czerwona torebka.
Rozchodnik karpacki Sedum fabaria wzniesione pędy, ulistnienie skrętoległe, liście jajowate, ząbkowane, ogonkowe, kwiaty różowe, dzwonkowate zebrane w nibybaldachy, płatki ostre, długie pręciki, czerwone pylniki, bulwiasty korzeń, owoc to mieszek, roslina ozdobna.
Rozchodnik kaukaski Sedum spurium płożace, ukorzeniające sie pędy płonne i wzniesione pędy kwiatostanowe, mięsiste, ogonkowe, odwrotnie jajowate liście z klinowatymi nasadami, ulistnienie naprzeciwległe, czerwone kwiaty są zebrane w podbaldachy, są pięciopłatkowe, korzeń włóknisty, roslina ozdobna.
Rozchodnik ostry Sedum acre tworzy niska darń, płożaca łodyga, może się wznosić, liście jajowate, zwężają się ku nasadzie, żółte, pięciopłatkowe, talerzykowate kwiaty, płatki się rozchodzą, zebrane są w podbldachy, gładkie nasiona, owoce to torebki, roslina ozdobna i lecznicza, ziele leczy nadciśnienie i miażdżycę.
Rozchodnik owłosiony Sedum villosum wzniesiona łodyga, liście lancetoweate, zaostrzone, siedzące, naprzemianległe, kwiaty różowe, duże, pięciopłatkowe, talerzykowate, duże, trójkątne płatki.
Rozchodnik ościsty Sedum reflexum pędy kwiatonośne słaboulistnione, wzniesione, plonne płożące, gęsto ulistnione, grube, lancetowate liście z tępym wyrostkiem od spodu, drobne, złote kwiaty zebrane w baldachogrona, płatki są długie, owoce to wzniesione mieszki, roslina ozdobna.
Rozchodnik sześciorzędowy Sedum sexangulare płożaca łodyga, liście równowąskie z wyrostkami u nasady, kwiaty zółe zerbane w podbaldachy, płatki lancetowate, owoce to rozchylone torebki, roslina ozdobna.
Rozchodnik wielki Sedum maximum wzniesiona, mięsista, czerwonawa łodyga, mięsiste, płaskie, siedzace, jajowate liście, nasady sercowate, górne liście obejmuja nasadami lodygę, bulwiaste, grube korzenie, owoce to wielonasienne torebki. Roślina ozodbna, jadalna, młode pędy i liście nadają sie na surówki, lecznicza, leczy reumatyzm.
Różeniec górski Rhodiola rosea gruba, soczysta, okrągła łodyga, grube, poskręcane kłącze, dolne liście jajowate, góne lancetowate, koniec liścia ostry, brzegi zabkowane, kwiaty zebrane w podbaldachy, roslina dwupienna, żeńskie mają drobne płatki lub ich nie mają, są 1-2 słupki, męskie mają 4 działki, 4 płatki, 8 pręcików, płatki są zielone, zółe lub czerwone, owoce to mieszki z podługowatymi nasionami, roslina lecznicza, kąłcze i korzenie zwiększają wytrzymałość i odporniść organizmu, wzmacniają.

Pewna Brytyjka znalazła w puszce z tuńczykiem dziwne zwierzątko, czerwonawe, okrągłe, z wyłupiastymi czarnymi oczkami, kobieta sfotografowała je i umieściła zdjęcia w internecie. Specjaliści z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie stwierdzili, że to wesz językowa Cymothoa exigua, pasożyt tuńczyków, którego larwa wnika przez skrzela do jamy gębowej ryby, przyczepia sie pazurkami do języka i pije z niego krew, język obumiera, a pasożyt przyczepia sie do jego końcówek mięśni i tuńczyk może poruszać nim jak językiem, wesz przejmuje role języka.
Problem polega na tym, że Cymothoa exigua  ma inny kształt, jego głowa jest płaska, zaostrzona w kierunku otworu gębowego. Bardziej prawdopodobne jest to, że do mięsa przedostał się mlodociany krab, którego głowotułów nie ma jeszcze pancerza oraz jego ciało jest okrąglejsze niż wszy językowej. Podobne jest też rozmieszczenie oczu. Dlaczego ten krabik nie miałodnóży ani odwłoka? Gdyż odcięła je maszyna, która rozdrabnia mięso przed spakowaniem do puszki. Proces pakowania mięsa jest mechaniczny więc krab mógsie dostać do puszki.
Są też inne teorie np. że to kijanka, głowonóg, widłonóg lub płód rozdymki, w morzu jest bardzo wiele dziwnych organizmów o najrózniejszych kształtach, jednak najbardziej prawdopodobny wydaje mi sie młodociany krab. Widłongóg odpada ze względu na kształt ciała niepasujący do znalezionej kulki oraz oczy. Zakładana głowa małego żółwia równiez miałaby inną końcówkę. Brak poszarpanej tkanki pozwala sądzić, że mamy do czynienia ze stawonogiem, widać po bokachślady po odciętych kończynach.
Szkoda zwierzątka, tu możecie go zobaczyć i porównać ze wszą językową:
http://wiadomosci.onet.pl/wielka-brytania-i-irlandia/wlk-brytania-obrzydliwe-znalezisko-w-puszce-tunczyka/7c64x
http://polskieyorkshire.pl/wiadomosci/item/660-tunagate-obcy-puszcze-z-tunczykiem-prince