biologia i ochrona przyrody

Rząd kosarze Opiliones tak jak kleszcze należy do szczękoczułkowców, ale do gromady pajęczaków Arachnida. Ogólne cechy szczękoczułkowców to zmiana 1 pary odnózy w szczypce-szczękoczułki (chelicery), zastępuja one szczeki, nie ma tu zuwaczków, szczękoczułki sa giętkie, leżą nad otworem gębowym, 2 para odnózy zmienia się w nogogłaszczki, sa chwytne, żujące lub czuciowe, reszta to odnóza kroczne, głowotułów okrywa główna częśc układu nerwowego tu sa proste oczy, na początku odwłok był posegmentowany, teraz tworzy opistosomy, odwłok łaczy się z głowotułowiem, sa w nim narządy rozrodcze, oddechowe, układ krążenia, część układu nerwowego, koniec układu pokarmowego, możemieć telson-wyrostek ogonowy. Wodne szczękoczułkowce oddychaja skrzelami, lądowe płucotchawkami w kształcie rurek i blaszek, moga oddychac cała pow. ciała i przy pomocy ukł. pokarmowego, pająki mają rozciągnięte płucotchawki na kształt kartek ksiązki, po brzusznej stronie są otworki, stigmy, gdzie jest wymiana gazowa. Układ odoechowy to duże naczynie w odwłoku, ma mięśnie i system żyłek i tętniczek rozprowadzających hemolimfę z tlenem do ciała. układ nerwowy jest w glowotułowiuw odwłoku sa tylko zwoje, ich liczba zalezy od gatunku, od centralnego układu nerwowego ida nerwy oczne, pajęczaki maja oczy, wloski czuciowe na odnózach narządy lirowate i szczelinowe, mają wzrok, węch i dotyk, wyrużniaja wibracje podłoża i powietrza, nie słyszą.
Kosarze mają długie odnóza, nie maja kądziołków przędnych, ciało jest drobne, kuliste, bez wyodrębnionego głowotułowia i odwłoka, kosarz ścienny Opilio parietinus jest szarobrązowy, zyje wśród roslin i w domach, nogogłaszczki kończą się szczypcami, po bokach oczu sa gruczoły robiące kwaśno pachnąco, obronną wydzielinę, brak gruczołów jadowych. Kosarz pospolity Phalangium opilio zyje na polach w strefie umiarkowanej, zamieszkuje tez domy, ma długie odnóza, nogogłaszczki nie sa chwytne, brak gruczołów jadowych i przędnych. ma zdolność autotomii, jak drapieznik chwyci jego odnóze odrzuca je i ucieka, odnóże drga zajmująć drapieznika, zaniepokojony huśta swoje ciało. zjada materię organiczną, bezpośrednie zaplodnienie. Kosarze są nocne, dzień spędzają w zacienionych miejscach. W Polsce mamy 31 garunków m. in
Opilio canestrinii  
Opilio dinaricus brazowe ciało 
Opilio saxatilis ma brazow-szare ciało w żółte plamki.
Wszystkie kosarza sa do siebie podobne róznią się deseniem ciała i romiarami. Poruszają się z gracją, ruszają odnózami, ale tułów jest nieruchomy, stąd skojarzenie z tancerzami. dł. ciała od 5 mm do 16 cm. często przebywaja w trawie na murach i skałach. wielu jest drapieznikami, wtedy nieruchomo czekają na ofiarę ukryte pośród liści.

Typ: ierścienice Annelida, gromady: wieloszczety Polychaeta, skąposzczety Oligochaeta, ssącogębe Myzostomoidea, pijawki Hirudinea. Skąposzczety i pijawki to grupy siostrzane z siodełkiem, nagromadzeniem skórnych gruczołów robiących sluz, wieloszczety sa osiadłe, żyją w morzach. Ssącogębe to ektokomensale zyjące na ramionach liliowców i endopasożyty wpłynie celomatycznym rozgwiazd, skąposzczety zyją w wodach slodko i słonowodnych oraz glebie, są wolnożyjące, pijawki to ektokomensale, pasożyty i drapieżniki, żyją w wodach słodkich, słonych i lasach deszczowych.
Pierścienice żyły już w prekambrze, jest 10000 gat. mają znaczenie w przyrodzie, pokarm wielu zwierząt, użyźniają glebę. Ciało wydłuzone, segmentowane, od cm do 10 cm, tropikalne mają 3 m. Segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna. Ciało jest podzielone na odcinki, segmenty, pierścienie lub metamery (synonimy), w homonomicznej są tak samo zbudowane, w heteronomicznej róznią sie od siebie, pierwszy segment to prostomium, ostatni to pygidium, tu jest otwór odbytowy, ciało ma sąlbo odróżniona glowę i tułów, głowa ma rózną liczbę segmentów, pierwszy to protostomium drugi metastomium, dołaczaja się 1-3 segmenty tułowia, głowa ma narządy zmysłów czułki, oczy, głaszczki, wąsy, chemoreceptory, tułów ma od kilku do kilkudziesięciu segmentów, na segmentach tułowia mogą być parzyste parapodia, nieczlonowane odnóża będące uwypukleniami ściany ciała z wchodzącą do nich celomą, funkcja lokomotoryczna. Parapodium ma częśc podstawową protopodit z niej wyrasta parapodium z gałęzi grzbietowej jest notopodium z brzusznej neuropodium, każda gałąz rozgałęzia sie na języczek brzuszny i grzbietowy, w środku sa podporowe struktury acikule, na języczkach sa wąsy czuciowe i szczeciny, wodne mają na gałęziach skrzela, typowo wykształcone parapodia są u wieloszczetów u reszty są zredukowane, skaposzczety i pijawki mają zred. do guzków ze szczecinkami, u większości skąposzczetów zanikły calkowicie, na segmentach zostały szczecinki, tak jest u dżdżownic u większości pijawek nie ma też szczecin.
Budowa wewnętrzna, większosc narządów ma budowę metameryczną, czyli powtarzającą sie w każdym segmencie, np. układ krążenia i wydalniczy, rozrodczy jest tylko w niektórych segmentach. Ciało okrywa cienki oskórek, jest jednowarstwowy, tylko wieloszczety maja orzęsione komórki oskórka, są w oskórku gruczoły robiące rózne substancje u osiadłych pierścienic robią domek, to rurka z otworem na szczycie, na zewnątrz wystaje przód ciała, podrażniony chowa się do środka, z oskórkiem sa zrosniete mięśnie poprzeczne i podłuzne, mięśnie są caly czas skurczone, stały przykurcz, czego wynikiem jest wysokie cisnienie płynu celomatycznego, jest to hydroszkielet, drabinkowy układ nerwowy, sa parzyste zwoje nadprzełykowe zwane mózgiem, połączone sa obrączka okołoprzełykową ze zwojami podprzełykowymi, od nich do tyłu ciała ida pnie nerwowe, na pniach i w każdym segmencie jest para zwojów połączonych poprzecznymi połaczeniami, komisurami, podłuzne połacznia między zwojami to konektywy. Właściwy układ drabinkowy jest w czasie rozwoju zarodkowego, u dorosłych komisury skracaja się, powstaje brzuszny lancuszek nerwowy. mózg pierścienic ma 2 odcinki, 1 protocerebrum, 2 deuterocerebrum, w mozgu są ciała grzybkowate o kształcie grzybków, pełnia funkcje ośrodków kojarzeniowych, dżdżownice mają pamięć, uczą się, są liczne narządy zmysłów, dotyk, receptory świetlne, chemiczne, jama ciała to celoma wypelniona plynem, ma nablonek perytonealny, rodzaje nabłonków: otrzewna ścienna (somatopleura)pod ścianą ciała, otrzewna trzewna  (splachopleura) otacza jelito, krezki jelitowe, grzbietowa i brzuszna zawierają układ pokarmowy, w jamie ciała sa duoseptimenty oddzielają segmenty od siebie, celomodukty łączą celomę ze środowiskiem, otrzewne i krezki sa u wszzystkich, duoseptimenty u pierścienic, celomodukty u wieloszczetów, w celomie są nieliczne komórki magazynujące substancje zapasowe i produkty metabolizmu, u wieloszczetów celoma kontaktuje sie ze środowiskiem celomoduktami. U reszty celoma kontaktuje się narządami wydalniczymi, układ pokarmowy to kompletnie drożne jelito, to rura przebijająca diseptimenty na całej dlugości, jest otoczone mięśniówką dającą ruchy perystaltyczne, przesuwające pokarm w jelicie, jelito przednie i tylne wyściela oskórek, w przednim jest silnie umięśniona gardziel, może być wysuwana na zewnątrz, jej oskórek tworzy wiele ząbków, gardziel przechodzi w przełyk, do niego idą gruczoły slinowe, pijawki wydzielaja tam hirudinę zapobiegającą krzepnięciu krwi, magazynują ją w jelicie na zapas, środkowe u skąposzczetów tworzy fald typhlosolis, zwiększający pow. jelita. Trawienie tylko zewnączkomorkowe.
Oddychanie, wodne skąposzczety i wieloszczety oddychają skrzelami, są na parapodiach lub powłokach, Skrzela to cienkościenne wyrostki oskórka, wewnątrz nich sa naczynia krwionosne, pierścienice oddychaja całą powierzchnia ciała.
Układ krążenia zamkniety, rozwija się w szczelinach blastocelu, brak serca, są 2 długie naczynia krwionosne, grzbietowe i brzuszne, w każdym segmencie sa poąłczone ze sobą, grzbieotwe jest otoczone mięśniówką, dzieki ktorej krew jest tloczona do przodu ciała, krew to socze i bezbarwne ciałka krwi, barwniki oddechowe rozpuszczone są w osoczu, układ wydalniczy u dorosłych to metanefridia, u wieloszczetów meta lub protonefridia, lub protonefromiksja. Jest para metanefridiów w każdym segmencie, pojedyncze to orzęsiony lejek nefrostom i dlugi kanalik nefridiodukt, który uchodzi na zewnątrz otworem nefridioporem, który jest zawsze w nastepnym segmencie, nefrostom wychwytuje produkty przemiany materii z jamy ciała w kanaliku formowany jest mocz, woda resorbowana z powrotem, protonefromiksja sa zrobione z celomoduktów zakończonych lejkiem, na jego zewnętrznej ścianie jest pek protonefridiów. Uchodzą do nefromoduktu, uchodzi do celomoduktu, to protonefrydia. Układ wydalniczy wspomagają komórki chloragogenowe pochodzące z nabłonka perytonealnego, magazynuja zbędne metabolity, gdy nie sa usuwane, u wieloszczetów w domkach.
Układ rozrodczy, rozmnażanie płciowe, lub bezpłciowe przez podział poprzeczny, pączkowanie lub rozmnażanie epitokiczne, wieloszczety są rozdzielnopłciowe, skąposzczety i pijawki to obojnaki, gonady są z nablonka perytonealnego, zwykle na diseptimentach, gonady nie wydostają się na zewnątrz tylko do celomy, potem na zewnątrz przez peknięcie ściany ciała lub przez celomodukty, nefrimodukty lub oderwanie się tych segmentów i produkcja nowych, nie ma dróg wyprowadzających gonady, epitokiczne polega na oderwaniu segmentów epitokicznych i produkowaniu nowych, wiele pierścienic tak sie rozmnaża, bruzdkowanie spiralne, jest larwa trochofora, ma kulisty kształt prowadzi planktonowy tryb życia, w płąszczyźnie równikowej ma 2 rzędy rzęsek, protoch i neutroch, wokół odbytu jest pasmo rzęsek paratroch, jest tam też protonefridium i zalązek mezodermy z teloblastem, dzieli się na epidermę, u góry jest szczytowy pek rzęsek, otwór gębowy z neutrochem, na górze jest płytka apikalna, powstaje z niej mózg, episfera to warstwa górna, hyposfera dolna. Jelito przednie, środkowe i tylne, komrki pramezodermalne dziela się intensywnie i tworzą prązki mezodermalne, tworzą sie po 2 worki celomatyczne, zmieniają sie w segmenty, episfera w 1, hyposfera w 2, reszta tworzy się dzieki woreczkom.
Typ sikwiaki Sipuncula 300 gat. wszystkich, zyja w morzach zagrzebane w mule lub piasku, dł ciała do 20 cm, niesegmentowane ciało ma ryjek i tułów, jama ciała to celoma, układ wydalniczy to metanefridia, bruzdkowanie spiralne, w rozwoju jest larwa trochofora, są spokrewnione z pierścienicami, oddzieliły isę od nich przed powstaniem segmentacji.
Typ długoryjkowce, szczetnice Echiura 150 znanych gat, wszystkie morskie, zagrzebane w mule lub w piasku, jest bardzo długi ryjek i tułów, przednia częśc ryjka jest rozwidlona. Ryjek może zwijać sie w rynienke, pokarm slizga sie po niej do otworu gębowego, jama ciała to cleoma, zamknięty układ krązenia, spiralne bruzdkowanie, w rozwoju jest larwa trochofora, epigenetyczna determinacja płci, zal. od położenia, trochofory mogą zmienić się w samca lub samicę, zwykle staje sie samicą, jesli larwa trafi na ryjek samicy to pod wplywem jej feromonów staje sie samcem, pod wpływem feromonów jest redukcja narzadów wewnetrznych samca, zanika otwór gębowy, odbytowy, naskórek pokrywa sie rzęskami, rozwijają sie jądra, samiec trafia do worków analnych samicy, tam trwa do końcazycia, odżywia sie jej kosztem, odzywia się osmotycznie, robi plemniki i zpaladnia ją.
Rurkoczłkowce Vestimentifera rozdzielił się na 2 typy niedrożnoczułkowce  Vestimentifera i drożnorurkowce  Pogonophora. Żyja w domkach, rurkach, droznoczulkowce mają rurkę na obu końcach, niedroznoczulkowce na 1. Odkryto je w 1900 r. znamy 140 gat. zyja w pełno slonych morzach na dużych głębokosciach z dnem rowów oceanicznych włącznie, do 1000 m głebokości, prowadzą osiadły tryb życia, żyja pojedynczo w rurkach w kształcie rurek, drożnorurkowce zyja w wodach chlodnych, niedroznorurkowce w poblizu gorących źródeł siarkowych wytryskujących na dnie morza (kominy hydrotermalne), ciało wydłuzone do 3 m dł. i 3 cm szerokosci. drożnoczułkowce mają 4 częsci: prosoma, mezosoma, metasoma, opistosoma, prosoma to krótki fałd z czułkami, jest ich do 2000, mezosoma jest krótka, cylindryczna, najdłuższa jest metasoma, opistosoma jest krótka, segmentowana, zakotwicza ciało w domku. niedroznoczułkowce mają 5 częsci, jest jeszcze opturakulum to fałd leżacy u podstawy czułków. Budowa wewnętrzna nie ma układu oddechowego i pokarmowego, jama ciała to celoma podzielona poprzecznymi segmentami na odcinki, w prosomie jest proceloma, w mezo mezoceloma, w meta metaceloma, opistosoma ma tyle odcinków celomy ile segmentów, w opturaculum nie ma celomy, nie ma otworu gębowego i odbytowego, substancje organiczne np. aminokwasy idą przez jame ciała na zasadzie pinocytozy, trawienie wewnatrzkomórkowe, niedrożnorurkowce mają tkannke trofosomalmą zbakteriami endosymbiotycznymi, one chemosyntetycznie zmieniaja pobrane związki siarki w substancje organiczne, oddychaja całą pow. ciała, układ krążenia zamkniety, hemoglobina jest w ciałkach krwi, osoczu i płynie celomatycznym, wysokie stężenie hemoglobiny to zabezpieczenie przed wahaniami stęzenia tlenu w środowisku, sąlbo poznane wydalanie, rozmnażanie płciowe, są rozdzielnopłciowe, slabo poznany rozwój zarodkowy. Duże zdolności do regeneracji, najdłużej żyjące zwierzęta, mogą zyć nawet pół mln lat.

Tu przedstawię najprostsze organizmy morskie.
Gromada Beztkankowce Parazoa nie maja tkanek, tylko grupy komórek, nie osadzone na blaszkach podstawnych i nie połączone ze sobą, komórki sa omnipotencjalne, przez całe zycie proliferują i zmieniaja funkcję,
Płaskowce Placozoa to najprostszy typ zwierząt z jednym gatunkiem Trichoplax adhaerens zyjącym w ciepłych morzach tropikalnych, jest to mały wielokomórkowy organizm zbudowany z 2 warstw grzbietowej i brzusznej, oddziela je bezpostaciowa substancja mezoglea mająca komórki odpornościowe i białka, jedzą pierwotniaki i martwą materie organiczną trawia w uwypukleniu brzusznej warstwy (jamie trawiennej) powstałej przy kontakcie z pokarmem, wakuole wydzielają do niej enzymy trawienne, wchłanianie jest przez kosmki i rzęski, oddychanie i wydalanie przez blone komórkową. Komórki warstwy grzbietowe sa spłaszczone, maja rzęski i jedną wić, ich cytoplazma ma tłuszcz, jądra zepchnięte sa do środka, pomiędzy komórkami sa krople tluszczu, brzuszna warstwa ma cylindryczne komórki, zwrócone prostopadle do mezoglei, niekóre komórki maja więcej rzęsek z makrokosmkami, gdzie jest duzo aparatów Golgiego i wakuole wydzielają one enzymy trawienne, nie tu kropli tłuszczu, wzdłuż ciała sa włókniste komórki z duża ilością mikrotubul i mikrofilamentów, są kurczliwe odp. za pełzakowaty ruch, reaguja na światło n drodze chemicznej (brak układu nerowowego), rozmnażaja sie pączkowaniem i dorosłe osobniki tworza komorki jajowe, nie znaleziono plemników, mozliwośc partenogenezy, bruzdkowanie cąłkowite równomierne.
Gąbki Polifera tworza kolonie, ciało gąbki to worek z otworem na szczycie-osculum, wnętrze ciała to jama paragastralna-spongocel, ścianę ciała budują 2 warstwy komórek, maja otwory-pory przez, które wlewa sie woda, zewnętrzna warstwa dermalna to pinakoderma, wewnątrzna gastralna choanoderma, pomiędzy nimi jest bezpostaciowa galaretowata substancja z igielkami wapiennymi-spikulami tworzącymi szkielet gąbki-mezohyl, pinakoderma ma rombowate, spłąszczone, przylegające do siebie pinakocyty, w porach sa porocyty, sa beczkowate maja kanalik, którym płynie woda, choanoderma ma choanocyty, komórki kołnierzykowate, sa gruszkowate, zwężenie ma kołnierzyk z mikrokosmków, z pomiędzy kołnierzyków wyrasta 1 wić, choanocyty sa zwrócone witkami do wnętrza jamy paragastralnej, witki powoduja ruchy wody, choanocyty wyłapuja i trawia pokarm, który wpływa z wodą do spongocelu. Mirkokosmki moga się kurczyć i zamykac pory. Choanocyty wchłaniają kosmkakami pokarm i trawią go. W mezohylu sa igły tworzace szkielet gąbki, moga mieć rózne kształty. Są sigmowate, igrekowate, jednoosiowe, trójosiowe, pręciki, duże to makrosklery, małe mikrosklery, igły robia amebocyty komórki wędrujące po mezohylu, maja kształt ameby, poruszaja się pseudopodiami, biora udział w rozmnażaniu, zmieniają sie w komórki rozrodcze i przetrwalniki, w Polsce jesienia ciała gąbek rozpadaja się na gemmule, które opadaja na dno, są otoczone osłonka z otworkiem, mikropyle, w osłonce sa handtelkowate igiełki amfidy, w środku sa amebocyty, archeocyty, wiosna wychodza na zewnątrz przez mikropyle i dziela w gąbki. Rozmnażanie płciowe, amocyty zmieniaja się w komórki rozrodcze, są 3 gromady gąbek Calcarea wapienne, Hexactimellida sześciopromienne, szkliste i Desmospongiae różnoszkieletowe, wapienne maja igiełki z węglanu wapnia, szkliste z krzemionki, róznoszkieletowe z CaCO3 i włóknistego białka sponginy, ona uelastycznia szkielety, gąbki do mycia, są 3 typy morfologiczne gąbek, Askon, miały niepofałdowana choanodermę, juz ich nie ma, Sykon, choandorma pofałdowana do mezohylu, juz ich nie ma, Leukon, sa dzisiaj bardzo pofałdowana choanoderma z mezohylem. gąbki maja też totipotencjalne komórki macierzyste archecyty, czyli amebocyty dzielą się w komórki płciowe, miocyty, skleroblasty-igły krzemionkowe, spongocyty, igły wapienne, gąbki filtruja pokarm, który trafia do spongocelu, choanocyty fagocytuja pokarm, archeocyty roznoszą go po komórkach, woda wychodzi otworem osculum, tak tez odbywa się wymiana gazowa, gąbki nie maja gonad, komórki płciowe powstają z archeocytów w mezoglei, komórki jajowe zostają w gąbce, plemniki są wypuszczane do wody, plemniki wplywają kanalikami do ciała gąbki, tam jest zaplodnienie, w rozwoju jest przenicowanie listków zarokowych, nie ma ekto i endodermy, bezpłciowe rozmnażanie to pączkowanie i gemmule, które robią jesienia gąbki słodkowodne, rupka archeocytów otacza się oslonka sponginową, usztywnioną amfidyskami, czyli elementai szkieletowymi, reszta gąbki obumiera, wiosna archeocyty wychodzą przez mikropyle i róznicują się w gąbkę, gąbki sa gospodarcze, do mycia, szkieletowe sa skałotwórcze, oddychaja cała pow. ciała.  
Tkankowce właściwe Eumetazoa maja tkanki, komórki sa osadzone na blaszkach podstawnych, zróznicowane połaczone połaczeniami międzykomorkowymi. Diblastica dwuwarstwowe i Triblastica trójwarstwowe.
Dwuwarstwowe, maja ciało z 2 warstw tkanek, ekto i endodermy, ektoderma jest na zewnątrz.
parzydełkowce Cridaria 2 postacie w cyklu zyciowym osiadły, bezpłciowy polip (woreczek z ramionami na szczycie i otworem pomiędzy) i wolnozyjąca i płciowa meduza, kształt parasola, część zewnętrzna to exumbrella, wewnętrzna to subumbrella, wklęsła częśc ma otoczony rmaionami otwór gębowy, najczęściej sa 4 ramiona z parzydełkami. To grupa z rpekambru, dziś jest 9000 gat. są wodne, morskie, stułbia Hydra i hederyka Rydera Craspedacusta sowerbyi są słodkowodne, maja od wielkości mikroskopijnych do2 m. Parzydelkowce maja 2 warstwy, ektodermę okrywającą i endodermę, gastroepidermę, wyściela ona jame chłonno-trawiącą, oddziela je bezpostaciowa mezoglea, zachowuja os oralną adoralna, odpowiadaja symetrią gastruli, symetria 2-promienista, u meduz była 4, są 2 postacie polip i meduza, polip jest cylindryczny, na szczycie ma stożek gębowy z otworem w środku otoczonym czulkami, ramionami, utwierdza go stopa do podłoża, u hydropolipa, u stułbiopławów jest jama okrągła u scyfopolipa, u krązkopławów ma 4 przegrody na poprzecznym przekroju u antopolipa u koralowców jest dnie wpuklenie, dwubocznie skurczony przełyk. Meduza to dzwon lub parasol o skróconej osi ciała z otworem gębowym u dołu Hydrozoa maja hydromeduzę, Scyphozoa scyfomeduzę, Cubozoa kostkomeduzę, Anthozoa nie mają. Hydromeduzy maja fałd żagielek, scyfomeduzy nie mają, parzydełkowce tworzą kolonie maja parzydełka, knidocyty, cecha synabormoficzna, w czasie rozwoju prajelito zmienia sie w jamę chłonno-trawiącą, ona trawi i rozprowadza pokarm, jeden otwór ma funkcje otworu gębowego i odbytowego, jama to układ pokarmowy, trawienie mieszane, najpierw zewnątrzkomórkowe, potem komórkowe, najpierw w jamie chłonno-trawiącej, gdzie wydzielane sa enzymy trawienne, potem w komórkach gastroepidermy, gdzie pokarm jest fagocytowany, wstepne trawienie polega na rozbiciu złozonych związków na proste, brak układu oddechowego, wydalniczego i krążenia, oddychają cała pow. ciała, wydalają bezpośrednio do wody, układ nerwowy to sieci, sa prymitywne narządy zmysłów, są komórki nabłonkowo-mięśniowe jako muskulatura, są z ekto i endodermy, prosty układ rozrodczy. Hydrozoa mają gonady z ektodermy u Anthozoa i Scyphozoa z endodermy. Przemiana pokoleń, meduza rozmnaża sie płciowo, polip bezpłciowo. Urzęsiona larwa, planula. 
Stułbiopławy Hydrozoa tu dominuje polip, to worek z 4 ramionami na szczycie i otworem gębowym pomiędzy nimi połaczonym z jama gastrowaskularna, do podłoża przyczepia sie stopa, jest ektoderma z sześciennych komorek z jądrami, to komórki nabłonkowo-mięśniowe sa tylko u parzydełkowców, gdzie przylegaja do mezohylu maja długie wyrostki, włókienka kurczliwe, odpowiadaja za ruch, są lekko zaostrzone komórki z długim wyrostkiem-parzydełka, knidocyty, porażaja ofiary i bronią. Stułbiopławy maja je gł. w ektodermie ramion, parzydełko jest półkoliste, w srodku ma zwiniętą nić zakonczoną haczykiem lub lepka substancją, neurotoskyna, gdy cos płyni obok ramion i dotknie knidocytu, ściska go, knidocyl, nic jest wyrzucana i haczyk wbija sie w to coś wsrzykując jad. Stopa ma duzo komórek gruczołowych z substancjami klejącymi, na szczycie polipa sa komórki interstycjalne, one dzielą sie i goja rany przez cąłe zycie to komórki macierzyste dzielące sie w inne typy komórek. Endoderma ma te same komórki co ektoderma, ma komórki gruczołowe, wydzielające do jamy enzymy trawienne, mezohyl jest cienki, nie ma komórek, układ nerwowy to duże wypustki komórek tworzące sieć na całej pow. ciała s między mezohylem a ektodermą, bezkierunkowy ukł. nerwowy bez mózgu, meduza ma podobną budowę do polipa, ale na brzegach tarczy meduzy sa skupiska komórek czuciowych, kopalia, maja statocyty, informuja o połozeniu ciała w wodzie, są komórki pigmentowe i światłoczułe, zmysł chemiczny, węch tez jest. u krążkopławów Scyphozoa dominuje meduza, u stułbiopławów polip, u meduz kostkowych Cubozoa sa tylko sześcienne meduzy. Meduzy rozmnażają sie płciowo, tworzą  czasowe gonady, robia plemniki i komórki jajowe, gamety uwalniane sa do wody, jest zapłodnienie krzyżowe zewnętrzne (obojnaki) powstaje wydłuzona, orzęsiona larwa, planula, pływa, znajduje w podłozu miejsce, osadza się, przyczepia, jest młodociany polip scyfistom, rozwija się w dorosłego polipa może byc bezpłciowe pączkowanie, z bocznej sciany wyodrębnia sie pączek, rosnie w innego polpa, odrywa sie od macierzystego, osiada na pdołozu i tam zyje. Potem polip przestaje pączkowac poprzecznie dzieli sie powstaje strobila (strobilizacja to ten proces), fragmenty ciała odryaja się od strobili, ą to płyajće larwy efiry, rozwijaja się w meduzy tak jest u krązkopławów, u stułbiopławów dominuje polip, rozmnaża sie pączkowaniem, niektóre polipy nie odrywają sie od macierzystego, powstaja kolonie, gdzie róne osobniki moga pełnic rózna rolę, z długimi ramionami i wieloma parzydełkami i jama pobierają pokarm, sa funkcje pokarmowe, obronne maja długie ramiona, parzydełka, ale nie maja jamy, reszta nie ma ani jamy ani ramion, pełni funkcje rozrodcze, powstają z nich drobne, rozmnażające się płciowo meduzy, powstają po zapłodnieniu planule, osadzają sie  wpodłożu powstają polipy pączkujące, budujące nowe kolonie. Cewiopławy Scyphozoa maja kolonie polipów i meduz, mają rózne rozmiary, pływają w morzach, na szczycie kolonii sa meduzy wypełnione powietrzem, one unosza kolonie, reszta ma funkcje pobierania pokarmu, obrony i rorodczą. Hydrozoa maja 2 rzędy stułbiowców Hydroidea i cewiopławów rurkopławów Siphonophora. Dominuje polip, jest osiadły, zyje pojedynczo lub w koloniach, na zewnątrz jest epiderma powstała z ektodermy, ma komórki nabłonkowo-mięsniowe, maja wypustki z mikrofibrylami, komórki interstycjalne amebowate, niezróżnicowane, mebrionalne komórki macierzyste, dziel się w inne komórki, 3 typ to knidocyty, sa na ramionach, w okół otworu gębowego, otoczone sa kapsułka, w środku jest jama z płynem, w jamie skręcona nic zakończona haczykiem, przy podrażnieniu nic jest wyrzucana na zewnątrz, na zewnątrz knidocytu jest worek czuciowy knidocyl i wieczko zamykające kapsułke, w razie czego sie otwiera, są 3 typy knidocytów: 1 z płynem paralizującym, 2 z substancją zlepiającą, 3 z nicią owijajacą sie wokół ofiary. knidocyty bronia i zdobywaja pokarm, sa komórki nerwowe, brak centralizacji układu nerwowego, cała meduza reaguje na dotyk, czuciowe komórki odbierają bodźce ze srodowiska za pomocą wyrostków na pow. komórek nerwowych, kolejny typ komórek to gruczołowe na stopie, tworzą lepkie substancje przyczepiające polip do podłoża, Galaretowata mezoglea nie ma komórek, gastroepiderma z endodermy nie ma knidocytów ani komorek czuciowych, ma komórki nabłonkowo-mięśniowe-właściwa komórka i wypustki z miofibrylami, komórki te odp. za trawienie zewnątrzkomórkowe, komórki nerwowe, gruczołowe, trawią wydzielaja enzymy trawienne do jamy. Budowa kolonii, polipy rzadko żyja samotnie, z polipa założycielskiego powstaje kolonia, jest podział polipów (specjalizacja polimorficzna) na gastrozoidy-zdobywają pokarm i trawią go, maja najbardziej typową budowę, machozoidy, długie ramiona, wiele parzydełek, brak otworu gębowego, chronia kolonie przed drapieznikami, gonozoidy rozmnażaja się przez pączkowanie, tworzą meduzy, u stłubii polip rozmnaża sie płciowo. cały rok pączkuje, jesienia rozmnaża sie płciowo, u parzydełkowców gonady powst. czasowo z komórek interstycjalnych, plemniki opuszczaja macierzysty organizm i zapładniaja innego osobnika, wewnętrzne zapłodnienie, larwa to planula, stułbia nie ma larwy, larwa jest w planktonie, osiada jako polip, duża zdolnośc regenarcji polipów, odtwarzają uszkodzone części. Cewiopławy tworza kolonie do 1000 osobników, mają one i meduzy i polipy, mogą mieć 20 m dł. jest polimorfizm polipów i są rozrodcze, odżywcze, obronne, pneumatofory leża na szczycie kolonii, mają komory powietrzne dzieki, którym kolonia unosi sie na wodzie, rodzaje meduz w koloniach: gonofory, rozmnażają sie płciowo, dzwony pływne, odp. za poruszanie sie kolonii, komórki nabłonkowo-mięsniowe maja bardzo duzo mikrofibryli, okrywy ochraniają całą kolonie, budowa anatomincza jest taka sama jak u Hydrozoa. Tu jest żeglarz portugalski (bąblownica bąblowana) żyja w ciepłcyh morzach, 2 populacje po 2 str. równika, wyglądaja jak lustrzane odbicie, idą z wiatrem do równika, nie toleruja zimna.
Koralowce Anthozoa maja tylko polipy, sa większe od hełbiopławów, maja szeroka stopę, na szczycie jest więcej ramion otaczających otwór, prowadzący do rurowatego uwypuklenia ścian-gardzieli, endoderma jest pofałdowana, fałdy przyrastaja do gardzilei, sa to przegrody, nieprzyrastające to faldy, sa rózne przegrody, jama nie jest jednorodna. Octocoralia to koralowce ośmiopromienne, maja 8 przegród, Hexacoralia maja 6 lub wielokrotnośc liczby 6 przegród, są sześciopromienne. W ściance ciała sa otwory cyklidy, jst ich rózna liczba. Koralowce tworzą kolonie, z których sterczą tarcze gębowe z ramionami, kolonie sa duże, tworzą szkielety, w środku kolonii tworzą skały z martwych koralowców, przyrost kolonii jest wolny, w środku sa skały koralowe otoczone kolonią. Szkielety sa przezroczyste, delikatne domki (teki). Szkielet jest organiczny, wapienny lub mieszany, parzydełka to spirocysty lub nematocysty. Koralowce rozmnażają sie masowo wyrzucając plemniki i jaja do morza, zapłodnienie zewnętrzne, jest larwa planula, która zyje w planktonie, potem osiada jako inicjator nowej kolonii.
Żebropławy Ctenophora są kuliste, żyja w morzach, maja na szczycie narząd zmysłowy, maa w środku jamę otwór pomiędzy 2 ramionami, ramiona sa długie, maja komórki wydłuzone z jądrami, kolocyty mają kleistą substancję, pokarm przykleja sie do niej, maja 8 żeber w okół ciała z igiełek. sa w Bałtyku, jest 90 gat. znanych, zyjących w morach, są wolno pływające, nie osiadają, mają ciało z 2 półkul, na dolnej jest otwór gębowy, na górnej narząd szczytowy, nie tworzą kolonii, maja ekto i endoderme, , między nimi jest mezoglea, maja 98% wody, symetria dwupromienista, wynika z obecności 2 ramion, ramiona maja komórki z rzęskami i lepkie kolloblasty, mają kapsułke, włókno proste i spiralne, zwinęte w okół prostego, kapsułke pokrywaja ziarna skerecyjne, wydzielaja lepka wydzielinę, wystaja ponad ektoderme, po podrażnieniu włókno spiralne wyrzucane jest na zewnątrz i może owijac się wokół ofiary i przyciągać ja do komórki, narząd ruchu z 8 rzędów południkowych płytek, powst ze sklepionych rzęsek, rzęski ruszają się, a osobnik z nimi. Narząd szczytowy odp. za równowagę, koordynuje ruch rzęsek, nie ma parzydełek, jama chłonno-trawiąca ma skomplikowana budowę systemu kanałów, trawienie mieszane, brak szkieletu, układu wydalniczego i oddechowego (oddychaja cąła pow. ciała, wydaklaja też do wody), nie ma ukł. krążenia. Dzielą się na ramieniowce Tentaculata, maja krzaczasto podzielone 2 ramiona, niektóre jako osobniki młodociane i bezramieniowce Nuda bez ramion.

Szkarłupnie Echinodermata to wodne zwierzęta, najlepiej zorganizowane bezkręgowce, układ ambulakralny o funkcji czuciowej, ruchowej i wydalniczej, należą do wtóroustych Deuterostomia, nie maja głowy, otwór gębowy jest bo brzusznej stronie ciała, jest wodny układ ruchu, systme nóżek ambulakralnych, których jest wiele. Larwa to trochofora. Wspólne cechy wtóroustych, pragęba gastruli przekształca sie w odbyt, otwó gębowy powstaje wtórnie na przeciwnym biegunie ciała, jest bruzdkowanie promiensite zdeterminowane, gastrulacja przez inwaginację, wszystkie szkarłupnie sa w morzu, sa osiadłę lub wolnozyjące, 7000 przetrtwało do dziś, 13000 wymarło, zwykle symetria 5-promienista, są 5-ramienne lun wielokrotniśc 5, u dorosłych to cecha wtórna, larwy sa dwuboczne, symetrię promienista wymusza osiadły tryb życia, brak odcinka głowowego,   jest układ wodny, ambulakralny, wapienny szkielet wewnętrzny, sa jadalne, mają znaczenie w morskich biocenozach, jedza koralowce, sa odporne na ich jad, padlinożerne oczyszczaja morza, niszczą rafy koralowe, sa skałotwórcze, znaczenie w badanich embriologicznych. Są tu:

Rozgwiazdy Asteroidea mają 2000 gat, prowadzą przydenny tryb żcyia, rozgwiazda pełza po dnie, sa drapieżnikami, ciało spłąszczone grzbieto-brzusznie, ma tarczę i ramiona, tarcza jest pomiędzy ramionami, jest ich 5 lub więcej, ramiona zwężaja sie ku końcowi, jest rózny stosunek tarczy do ramion, ciało szkarłupni ma strone oralną (ustną) i aboralną (przeciwustną), ustna ma otwór gębowy i bruzdy w ramionach, w bruzdach są nóżki ambulakralne, po przeciwustnej stronie są odbyt, ujścia narządów rozrodczych, płytka sitowa. Oś tworząca otwór gebowy i odbytowy to os oralno-aboralna, ma rózna długość, wężowidła, rozgwiazdy i liliowce maja krótką, kolonie też, strzykwy maja długą, jezowce równą średnicy ciała. Ciało pokrywaja kolce wapienne, niektóre maja rózki wapienne, narządy wewnętrzne sa połzozone radialnie w osi ramion lub interradialnie, między ramionami, ściana ciała to orzęsiony naskórek z wastwą tk. łącznej robiącej szkielet wapienny, sa mięśnie okrężne i nabłonek perytonealny, szkielet wapienny tworza płytki, zmieniaja sie w inne twory pelicelaria, które chwytaja drobny pokarm, przeciwustna storna ma płytkę sitową madrytorową, ma wiele otwóków. Jama ciała to obszerna celoma wysielona nabłonkiem peryotalnym, płyn celomatyczny wypełnia celome ma skłąd podobny do wody morskiej, układ nerwowy nie ma zwojów. Ma promienista budowe i 3 częściektonauralnąhyponeuralna i endoneuralną, każda ma piercień i odchodzące od niego promieniście pnie, części łączy sieć neuronów, narządy zmysłów są słabo rozwinięte, sa prymitywne oczka, informują o natężeniu światła, pierwotne komórki zmysłowe w naskórku. Układ pokarmowy to otwór gębowy, krótki przelyk, obszerny żoładek, krótkie jelito tylne zakończone otworem odbytowym, po str. przeciwustnej zołądek ma 2 częsci duża oralną i spłąszczoną, mniejsza aboralną, któa ma 5 uchyłków wrastających do ramion, gdzie rozdzielaja sie na 2 gałęzie, każda ma gruczoły wydzielające enzymy trawienne, tam trawiony pokarm jest magazynowany, węzowidła nie maja jelita tylnego i odbytu. Jezowce mają w jamie gębowej aparat zujący z płytek wapiennych i mięśni, jest on ruchomy. Układ oddechowy to skrzela skórne, cienkoscienne uwypuklenia ścian ciała, do nich wchodzi celoma, wymiana gazowa jest przez nóżki amburaklarne, układ wodny, ambulakralny ma promienista symetrie, wypełnia go płyn podobny w skłądzie do celomatycznego, który kontaktuje się ze środowiskiem, płytka sitowa ma otwórki, którymi woda wpływa pod płytką jest ampula, to zbiornik wody, do niej wchodzi kanał kamienny połaczony z kanałem okręznym, od niego odchodza kanały boczne do ramion, maja odgałąezienia zakończone banieczkami (ampułkami), z banieczek wyrastają nózki ambulakralne. Banieczki wychodza na zewnątrz przez otworki w płytkach wapiennych, od kanału okrężnego odchodza kieszenie Tudermana, tam powst. amebocyty, w kanale okrężnym sa pęcherze Poliego magazynujące płyn, ampułka i nózka otaczają mięśnie, ich skurcz przesuwa wodę do środka nozka sie rusza bo woda sie rusza, cecha synapomorficzna. Układ hemalny ma zatoki i kanały ograniczone nabłonkiem perytonnealnym, sa tu 2 lub 3 kanały okrężne, oralny, aoralny i gastralny, oralny otacza przełyk, gastralny zółądek, aboralny jelito tylne, kanały łączy zatoka osiowa otaczająca kanał kamienny układu wodnego, zatoka osiowa ma gruczoł osiowy robiący celomocyty. Od kanałów okrężnych ida odgałęzienia, od oralnego do ramion, gastralnego do pokarmowego, aboralnego do gonad, układ wypełnia płyn podobny do celomatycznego, przenosi substancje z układu pokarmowegodo narządów, układ wydalniczy do komórki ameboidalne płynu celomatycznego, wychwytuja produkty przemiany materii i usuwają na zewnątrz nóżkami ambulakralnymi, skrzelami też, część produktów jest magazynowana w scianie ciała, układ rozrodczy to 5 par gonad po stronie aboralnej, gonady sa tez miedzy ramionami, w okresie rozrodczym rozrastają się i wrastają do ramion, rozgwiazdy sa rozdzielnopłciowe, bruzdkowanie cąlkowite promieniste, są larwy z symetria dwuboczna, zyja w planktonie, to witelaria, liliowce i rozgwiazdy maja dwuręsce bipinnaria bez ramion i ramiennicę brachiolarię, węzowidła opchiopluteriusa, jezowce auricularię doliolarię. Duża zdolnośc do regeneracji, odtwarzają całe ramiona, cały organizm może powstać z 1/5 częsci tarczy, są tu rozgwiazdy Asteroidea, mają 5 lub więcej ramion, węzowidła Ophiuroidea, jezowce Echinoidea, liliowce Crinoidea, mają łodygę przytwierdzającą je do podłoża, kielich z otworem gębowym, odbytowym i narzadami oraz ramiona, 5 rozgaęłzionych ramion, odbyt jest na rurce odbytowej lub obok otworu gębowego, ogórki morskie, strzykwy Holothuroidea, w razie zagrożenia wyrzucają w strone drapieznika swoje narządy, jest to ewiceracja i reszta ucieka i je odbudowuje.

Jezowce mają kuliste ciało pokryte od zewnątrz kolcami, układ szczękowy to latarnia morska Latarnia Arystotelesa, obejmuje cały układ pokarmowy i otwór gębowy, wyrastają ząbki slużace do rozdrabniania pokarmu, ciało ma guzki, kolce i szcyzpczyki z węglanem wapnia. Rozgwiazdy maj zwykle 5 ramion i tarczę.

Węzowidzła maja tarcze i 5 lepiej wyodrębnionych ramon.

Typ: mięczaki Mollusca
Gromada tarczonogi Caudofoveata
-bezpłytkowce Aplacophora
-jednopłytkowce Monoplacophora
-brzuchonogi Gastropoda
Podgromada przodoskrzelne Prosobranchia
-tyłoskrzelne Opisthobranchia
-płucodyszne Pulmonata
Podgromada małże Bivalvia
-łódkonogi Scaphopoda
-głowonogi Cephalopoda
Podgromaga łodziki Nautilida
-płaszczozorsłe Coleoidea
Rząd dziesierciornice Decapodiformes
-osmiornice Octopoda
Mięczaki to drugi co do wielkości typ zwierząt, 130000 gat. zyjących i 60000 wymarłych, w Polsce 250 gat. są formy mikroskopijne i do 30 m dł. Największe sa głowonogi, pierwsze muszle pojawiły sie w kambrze, mięczaki na początku żyły w morzach, teraz są w wodach slodkich, słonych i na lądzie, są formy osiadłe, wolno zyjące, pasożyty, komensale, są na calym swiecie, żyja gromadnie, znaczenie dla przyrody, muszle tworzą skamieliny, znaczenie przewodnie, służą do okreslenia wieku skał, mają miękkie, symetryczne dwubocznie ciała, ślimaki sa wtórnie asymetryczne, są 2 typy budowy: ciało wydłuzone w osi przednio tylnej z otworem gębowym z przodu, z tyłu odbytowym to bezpłytkowce i płytkowce: małze, tarczkonogi, wielopłytkowce, 2 typ to ciało wydłuzone w osi grzbietobrzusznej i skręcone, odbyt jest z przodu, to brzuchonogi, łudkonogi, głowonogi, mają nogę do poruszania się, jelito ma kształt litery W. Ciało ma 3 odcinki głowę, worek trzewiowy i nogę, głowa jest dobrze wykształcona u brzucho i glowonogów, są narządy zmysłów i otwór gębowy, w głowie jest centralny układ nerwowy, worek mają wszystkie mięczaki po grzbietowej stronie ciała, są w nim narządy wewnętrzne, ściana worka rozrasta się nierównomiernie, po stronie grzbietowej rozrastają sie bardziej, tworzy się fałd zwany płaszczem, swisa ku dołowi, między plaszczem a ścianą ciała jest jama płaszczowa, tu wchodza narządy wydalnicze, rozrodcze i układ pokarmowy. W środku sa nrządy oddechowe, większośc ma płaszcz pokryty muszlą, robią ją gruczoły leżące na brzegu płaszcza, muszla to szkielet zewnętrzny, otacza całe ciało lub jest zredukowana calkowicie lub częściowo, noga ma funkcję lokomotoryczną, jest silnie umięniona, głowonogi maja ja zred do lejka. Hipoteczny przodek był wydłuzony w osi przodo-tylnej, miał pojedynczą muszlę, był mały, dwubocznie symetryczny, żył w prekambrze w morzu, jednopłytkowce sa dzis najbardziej do niego zblizone, miał słabo wyodrębniona głowę, długie, poskręcane jelito, skrzela, była głowa, worek i noga. Muszla jest z konchioliny, substancji org. i węglanu wapnia, w srodku jest ostracum z kalcytu z wykrystalizowanego CaCO3, warstwa porcelanowa ma płynna postać CaCO3, w środku jest warstwa perłowa hypostracum z CaCO3 wykrystalizowanego w postaci cienkich blaszek, tarczonogi nie maja muszli, płaszcz ma hitynowy oskórek z wapiennymi igłami, bezpłytkowce nie maja muszli, jednopłytkowce maja pojedynczą, delikatna muszlę, wielopłytkowce mają muszle z kilku, zwykle 8 plytek, płytki są w 1 rzędzie, brzuchonogi maja pojedyncza muszlę lub wtórny brak muszli, małże mają muszlę dwuklapową, łudkonogi maja muszlę w postaci delikatnej, otwartej z obu stron rurki, łodziki mają kilkukomorową muszlę, maja CaCO3 brak konchioliny, płaszczozorsłe maja muszlę zred. do wapiennej płytki-ossepium lub hitynowej płytki, zalezy od gatunku, płytki są obrosnięte płaszczem, głowonogi maja szkielet wewnetrzny, jako chrzęstną puszke otaczającą centralny układ nerwowy, ściana ciała mieczaków to jednowartswowy naskórek, tkanka łączna i mięśnie, jest to wór powłokowy, komórki naskórka oprócz tych pokrytych muszlą są orzęsione, w naskórku sa gruczoły sluzowe, na brzegu płaszcza są komórki wydzielające budulec muszli, wszystkie mięśnie ściany ciałą to mięśnie gładkie, wór powłokowy ma różną grubość w różnych miejscach-ściana worka trzewiowego jest cienka, nogi grube, worek trzewiowy ma mało mięsni, noga bardzo dużo, jama ciała to blastocel wypełniony tkanka łączną, są w niej liczne szczeliny, tu wlewa sie krew z układu krążenia, to hemocel, celoma tworzy światło gonad, narządów wydalniczych i osierdzia (worka okołosercowego), blastocel i celoma nie sa połączone, układ nerwowy jest róznie wykształcony, większośc ma parzyste zwoje głowowe, nożne, trzewiowe i płaszczowe, zwoje łączą spoidła, głowonogi maja je otoczone chrzęstną puszką umiejscowione w okolicach przełyku, brzuchonogi w czasie rozwoju mają streptoneurię lub chiastoneurię, zw z asymetryczną budową ciała i skręceniem wora trzewiowego i narządów wewnętrznych-torsją. Streptoneuria polega na ósemkowatym skrzyzowaniu pary spoideł nerwowych łączących zwoje płaszczowe i trzewiowe, prawe spoidło przemieszcza sie w nad jelito na lewą strone, lewe pod jelito w prawą strone, narządy zmysłów to oczy, czułki, statocysty, ostedia, oczy są róznie rozmieszczone, małże mają na brzegu płaszcza, wielopłytkowce po grzbietowej stronie worka trzewiowego, brzucho i głowonogi na gowie, najdoskonalej wykształcone u bezkręgowców oczy sa u glowonogów, jest pęcherzyk z soczewka, wewnątrz analogiczna budowa do oczu kręgowców i takie samo funkcjonowanie, kompletny, drożny układ pokarmowy, jelito z 3 odcinków, orzęsiony nabłonek je wysciela, przednie ma jame gębową z narżadami rozdrabniającymi pokarm-tarką lub szczękami, filtratory małże ich nie mają, tarka ma skomplikowaną budowę, jest mięśniowy, ruchomy fałd, języczek, pokryty jest hityną, tarka ma ząbki z hityną, zabki sa twarde, nasycone solami żelaza i krzemu, ścierają się, ale są robione nowe, z tyłu są komórki żębotwórcze, jelito środkowe tworzy uchyłek-gruczoł trzustkowo-wątrobowy, na całej długości jest umięśnione, każdy gatunek ma inna tarczkę, układ krążenia otwarty, serce po grzbietowej stronie worka trzewiowego, ma komorę, jeden lub kilka przedsionków, otacza je worek okołosercowy-osierdzie, krew płynie z serca do aorty, z niej do szczelin blastocelu, opłukuje narządy oddechowe i żyłami wraca do serca, krew ma osocze i bezbarwne ciałka krwi, hemocyjanina to barwnik oddechowy, jest rozpuszczony w osoczu. układ oddechowy: formy wodne maja skrzela, lądowe jame płucna, jest to jama płaszczowa, jej sciany są silnie ukrwione, skrzela sa róznie wykształcone, niektóre gat. maja je wysuniete z jamy płaszczowej, nie sa osłonięte to część osiowa i jej wyrostki, w środku sa naczynia krwionosne, skrzela wtórne to uwypuklenia w sciankie ciała u innych gat. Układ wydalniczy metanefrudialny, parzyste metanefridia jako nerki, rowmnażanie płciowe, sa formy obojnacze i rodzielnopłciowe, jeden gat. zaleznie gdzie zyje ma obie formy, obojnaki maja skomplikowane gonady, bruzdkowanie całkowite spiralne u głowonogów częsciowe tarczkowe, jest larwa podobna do trochofory, brak segmentacji celomy w rozwoju, trochofora rozwija sie w postać dorosłą lub żeglarka-weligera, ma żagielek, lądowe nie mają larwy, jest w śroku osłon jajowych, głowonogi tez nie maja larwy.