biologia i ochrona przyrody

Chaber łąkowy Centaurea jacea ma prostą, kanciastą łodygę, prostą lub rozgałęzioną. Odziomkowe liście tworzą rozetę, są ogonkowe, lancetowate lub jajowate, pierzasto powcinane, łodygowe są siedzące, całobrzegie, lancetowate. Kwiatostan to koszyczek z jajowatą okrywą, listki okrywy są okrągławe, brunatne, całobrzegie lub postrzępione. Pojedyncze kwiateczki są fioletowe, rurkowate, brzeżne są płonne, w środku obupłciowe. Dotyk owada powoduje podniesienie pręcików. Owoc to odwrotnie jajowata niełupka. Roślina miododajna. Rosnie na łąkach, brzegach lasów, miedzach, przydrożach.
Chaber bławatek Centaurea cyanus ma prostą, owłosioną, rozgałęzioną łodygę. Ulistnienie skrętoległe, dolne liście ogonkowe, równowąskie, ząbkowane. Górne siedząceo niepodzielnej blaszce liściowej. Kwiatostany to koszyczki w podłużnej okrywie. Brzegi listków okrywy są piłkowane. Kwiateczki rurkowate, niebieskie, pięciopłatkowe, maja 5pręcików i słupek dolny z 2 owocolistków, kwiaty brzeżne są większe, mają brzegi płatków podzielone na 3 części. Owoc to niełupka z puchem. Napar pomaga na zapalenie spojówek, w kamicy nerkowej i chorobach nerek, zewnętrznie przy ranach i owrzodzeniach. Roslina ozdobna, miododajna i barwierska. Rośnie na łąkach, przydrożach, w polach, na miedzach.
Chaber driakiewnik Centaurea scabiosa ma rozgałęzioną, cienką łodygę, pierzastosieczne całobrzegie lub ząbkowane liście zakończone ostką. Kwiatostany to duże, kuliste koszyczki, okrywa kwiatostanowa ma gładkie łuski. Brzeżne kwiateczki lejkowate, środkowe rurkowate. 5 pręcików zrośniętych w rurkę i słupekdolne. Owoc toniełupka z puchem kielichowym. Roslina miododajna. Rosnie w polach, na miedzach, przydrożach.
Chłodek drobny Arnoseris minima łodyga jest wzniesiona i naga. Liście sa odziomkowe odwrotnie jajowate lub eliptyczne, orzęsione na brzegach, od spodu owłosione. Tworzą rozetkę liściową. Kwiatostany to koszyczki z żółtymi, języczkowatymi kwiateczkami. Koszyczki zebrane są w grona. Rosnie na przydrożach, polach, nieużytkach, ugorach, łakach.
Chroszcz nagołodygowy Teesdalia nudicaulis ma prostą łodygę, pierzasto-lirowate liście tworzące rozetke przy ziemi, białe, czteropłatkowe kwiaty zebrane w grona. Owoce wklęsłe łuszczynki. Rośnie na polach, wrzosowiskach, wydmach.
Cieciorka pstra Coronilla varia ma pokładające się, rozgałęzione pędy wyrastające z podziemnego, rozgałęzionego kłącza. Liście złożone z kilkunastu jajowatych listków i kilku przylistków. Białoróżowe, motylkowe kwiaty zebrane sa kwiatostan główkę. Kwiateczki mają białe skrzydełka iciemnoróżowe końce łódeczek. Owoc toczterokanciasty, tępo zakończony strąk z małymi, brunatnymi nasionkami. Roślina lecznicza, napar uspakaja, łagodzi nerwicę serca, wyrównuje jego rytm, działa moczopędnie. Roslina ozdobna. Roslina żywicielska larw motyli m. in modraszków. Rosnie w polach, na miedzach, podwórkach, w ogródkach, na przydrożach.
Chrzan pospolity Armoracia rusticana ma gładką, kanciastą, ulistnioną łodygę, mięsisty, jasnożółty korzeń i długie, jajowate liście odziomkowe o sercowatej nasadzie, mają długie ogonki. Liście łodygowe są pierzastodzielne, najwyższe liście są siedzące, lancetowate i piłkowane. Czterodziałkowe i czteropłatkowe kwiaty zebrane są w wiechy na szczytach łodyg, mają jeden słupek i 6 pręcików. Owoc to jajowata łuszczynka. Roslina uprawna, jadalna, korzeń dodaje się do mięs. Roslina lecznicza leczy reumatyzm, działa moczopędnie, wyksztuśnie, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Rosnie na polach, podwórkach i przydrożach.
Chwastnica jednostronna Echinochloa crus-galli ma podnoszącą się łodygę, szerokie liście o szorstkich brzegach, pochwy liściowe są spłaszczone. Kwiaty zebrane są w długą, jednostronną wiechę. Wiecha ma szorstkie i owłosione gałązki. Jajowate, jednokwiatowe i gęsto skupione kłoski są jasnozielone. Wyrastają jednostronnie po 3-6 na jednej gałązce wiechy. W każdym kłosku są 3 plewy, dolna plewa jest szerokojajowata trójnerwowa i ostra, druga jest podłużnie jajowata, 5-nerwowa, zaostrzona i znacznie dłuższa, trzecia 7-nerwowa, zaostrzona i tej samej długości co druga. Wszystkie plewy mają sztywno orzęsione nerwy. Dwie nagie plewki. Słupek o jasnoczerwonych, białopiórkowatych znamionach. Owoc to oplewiony ziarniak. Ziarniaki sa jadalne. Rośnie na polach, przydrożach, w ogródkach.
Cykoria podróżnik Cichorium intybus rozgałęziona, szorstko owłosiona u nasady łodyga. Liście są małe, siedzące, całobrzegie, lancetowate, nasada sercowata. Dolne liście są pierzastodzielne, tworzą przyziemną rozetę, są owłosione od spodu. Niebieskie, języczkowate kwiaty zebrane są w koszyczek na szczytach łodyg i w kątach liści. Listki okrywy są gruczołowato owłosione. Owoc to odwrotnie jajowata niełupka z wieńcem łusek. Korzeń palowy, brunatny, gruby, mięsisty. Roslina lecznicza, ziele działa moczopędnie i żółciopędnie. Roslina jadalna, młode listki nadają się na surówki, korzeń dodaje się do kawy zbozowej. 
Czarcikęs łąkowy Succisa pratensis ma wzniesioną, rozgałęziającą się łodygę, od dołu jest naga, u góry owłosiona. Ma krótkie, podziemne kłącze. Ulistnienie jest eliptyczne, liście są całobrzegie lub piłkowane, podługowate lub lancetowate. U dołu ogonkowe, u góry siedzące. Półokrągły koszyczek z fioletowych, trąbkowatych kwiatów, wąskie, lancetowate plewinki tworzą przysadki, zrosłopłatkowy kielich dzieli się na 4 płatki. Ma dwukrotny słupek i 4 pręciki. Owoc to czterokanciasty, owłosiony orzeszek. Rośnie na polach, łakach, przydrożach.
Czarnuszka polna Nigella arvensis łodyga rozgałęziona, liście dwu lub trzykrotnie pierzaste o równowąskich łatkach, kwiaty mają jasnoniebieskie działki kielicha z kończykami, pręciki są zaostrzone, brak przysadek. Owoc to nagi mieszek z komorami powietrznymi. Małe,czarne nasionka. Roslina lecznicza, nasiona pomagają w chorobach pęcherzyka żółciowego i wątroby, roslina miododajna i nasiona są też przyprawą. Rosnie na polach, przydrożach, miedzach.
Czrnuszka siewna Nigella sativa łodyga jest rozgałęziona, liście podwójnie pierzastosieczne, podzielone na równowąskie odcinki. Kwiaty wyrastają na szczytach pędów. biały kielich z błekitnym unerwieniem. Działki okwiatu są szerokie i jajowate. Miodniki osadzone są na trzonkach. owocostany to zrośnięte mieszki, mają czarne nasiona. Nasiona są przyprawą do pieczywa, roslina ozdobna i lecznicza, odwar pomaga przy trądziku, grzybicy, chorobach wątroby i oskrzeli. Rośnie na polach, przydrożach, miedzach.
Czechrzyca grzebieniowa Scandix pecten-veneris łodyga ma sztywne owłosienie, liście 2-4-krotnie pierzastodzielne na równowąskie odcinki. Kwiatostany to baldachy z małych, białych kwiateczków z długimi, jajowatymi płatkami. Rośnie na polach i działkach.
Czerwiec roczny Scleranthus annuus łodyga wzniesiona i rozgałęziona. Liście równowąsko-lancetowate, ulistnienie naprzeciwległe. Kwiat ma 5 zaostrzonych działek, dno kwiatowe rozszerza się na kształt kielicha, nie ma płatków korony. Owoc to jednonasienna torebka, maja gładkie nasiona. Rosnie na polach, miedzach, ugorach, przydrożach, podwórkach.
Czosnek kątowaty Allium angulosum bezlistna, kanciasta łodyga, liście są równowąskie, różowe kwiaty zebrane są w baldachogrona. Rosnie na łakch, miedzach, polach, lubi wilgotne siedliska.
Czosnek winnicowy Allium vineale sztywna, prosta łodyga owłosiona u dołu. Liście są mięsiste, bardzo dlugie i cienkie. Kwiaty zebrane są w baldach pozorny, obok kwiatów ma cebulki. Kwiatostan okryty jest okrywa z pojedynczego listka, działki kielicha są purpurowe, pręciki wyrastają ponad kwiaty, nasiona są jajowate i spłaszczone. Roślina i przyprawowa. Rośnie na polach, miedzach, polnych drogach. 
Czosnek kulisty Allium rotundum łodyga kwiatostanowa długa, okrągła, liście podługowate, cebula otoczona purpurowymi cebulkami. Purpurowe dzialki okwiatu, kwiatostany krótsze od szypułek, kiaty zebrane są w kulisty baldach. Długie i purpurowe pręciki. Rośnie na polach, miedzach, przydrożach.
Czosnek zielonawy Allium oleraceum biała okrągła lub owalna cebula. Równowąskie, rynienkowate, od dołu bruzdowane, szorstkie liście. Kwiatostan to baldach z cebulkami, obejmują go dwie długie łuski, kwiaty zielonkawe, dzwonkowate, na długich szypułkach, pręciki sięgają końca płatków. Roślina lecznicza, cebula pomaga na kaszel i wzmacnia. Rośnie na łakach, polach, miedzach, przydrożach.
Czyściec błotny Stachys palustris łodyga czterokanciasta, od dołu silnie rozgałęziona, ma sztywne włoski. Ulistnienie nakrzyżległe, liście owłosione, wąskolancetowate, nasada sercowata, mają kończyk, dolne liście ogonkowe, górne siedzące, mogą obejmować łodygę. Kwiatostan to klosek, kwiateczki wyrastaja w nasadzie zielonych, lancetowatych przysadek, kwiaty wargowe, fioletowo-białe, owłosione, dolna warga ciemniejsza, 4 pręciki z purpurowymi pylnikami, jeden słupek z dwudzielnym znamieniem. Roślina lecznicza, pomaga w dnie moczanowej, bólach stawów, odkarza rany, działa przeciwskurczowo. Stanowi paszę dla świń, roslina ozdobna i jadalna, zjada sie bulwy i młode pędy. Rosnie na polach, łakach, miedzach, przydrożach.
Czyściec polny Stachys arvensis łodyga wzniesiona, liście jajowate, karbowane, dolne długoogonkowe, górne krótkoogonkowe. Kwiaty wargowe, kielich w nibyokółkach, mają lancetowate, wąskie ząbki. Owoc to rozłupka. Rośnie na polach, łakach, przydrożach.
Czyściec prosty Stachys recta sztywna, pojedyncza lub rozgałęziona łodyga, wyrasta z nierozgałęzionego kłącza, jest owłosiona. Górne liście siedząće, dolne krótkoogonkowe. Brzeg blaszki liściowej karbowany lub ząbkowany. Kwiatostan to grono na szczycie łodygi, ma kilka okółków w kątach zielonych przysadek, w okółku jest kilka kwiatów, z każdego wyrasta nitkowata przysadka, kielich owłosiony i dzwonkowaty, ma rurkę i ząbkidwuwargowa korona jest biała, w gardzieli pomarańczowa, Owoc to okrągła, brunatna, gładka rozłupnia. Rośnie na polach, łakach, przydrożach.
Czyściec roczny Stachys annua wzniesiona, silnie rozgałęziona łodyga, podługowate, nagie, ogonkowe liście. Żółte kwiaty w nibyokółkach. Roślica lecznicza, pomaga w nerwicach serca, leczy chorby jelit i żołądka, dróg oddechowych. Rośnie na polach, miedzach, łakach, przydrożach.
Dąbrówka żółtokwiatowa Ajuga chamaepitys ma wiele owłosionych, podnoszących się lub rozesłanych łodyg, które mogą się rozgałęziać. Dolne liście są niepodzielone, łopatkowate, górne są trójdzielne na lancetowate odcinki. Kwiaty wyrastaja z kątów przysadek, ząbkowany kielich jest krótszy od korony. Korona żółta, gardziel ma perpurowe kropki. Dolna warga trójklapowa, górną stanowią dwa małe ząbki. W środku korony jest pierścień włosków. Owoc to pokryte siateczką zmarszczek rozłupki. Rośnie na polach, miedzach, polnych drogach.
Driakiew gołębia Scabiosa columbaria łodyga wznieisona i rozgałęziona, najniższe liście łopatkowate i ząbkowane, łodygowe pierzastodzielne na wąskie odcinki. Kwiatostany to główki, kwiaty szypułkowe, fioletowe, wewnętzne lejkowate, zewnętrzne dzwonkowate. Roślina ozdobna, rosnie na murawach i w zaroslach.
Driakiew żółtawa Scabiosa ochroleuca łodyga wzniesiona, rozgałęziająca się, owłosiona, liście łodygowe pierastosieczne na równowąskie odcinki, owłosione, liście różyczkowe lirowate, pilkowane lub karbowane. Kwiatostan to główka, listki okrywy są omszone, żółtawe, grzbieciste, bezwonne, pięciokrotne kwiateczki, brzeżne kwiaty większe, maja kielichowaty kształt, rośnie w zaroślach, na murawach i przydrożach.
Dymnica pospolita Fumaria officinalis łodyga wzniesiona, rozgałęziona, naga, bruzdkowana. Ulstnienie gęste, liście podwójnie pierzaste, ogonkowe, odcinki są równowąskie. Purpurowe kwiaty z czerwonymi wierzchołkami i zielonymi grzbietami zebrane są w grona, dwie działki kielicha, cztery płatki korony, góny kończy się ostrogą, dwa sa zrośnięte. W kwiecie są 4 pręciki. Owoc to zielona, nerkowata niełupka. Korzeń jest cienki i pogięty. Roślina lecznicza, napar rozkurcza mięśnie gładkie, działa moczo i żółciopędnie, pomaga przy chorbach pęcherzyka żółciowego. rosnie na polach i miedzach.
Dymnica szerokolistna / szerokodziałkowa Fumaria rostellata łodyga rozgałeziona, podzielna blaszka liściowa, brzegi listków ząbkowane, różowe kwiaty z purpurowymi końcami. Owoc to kulistna niełupka. Rosnie na polach, zboczach i miedzach.
Dymnica różowa Fumaria schleicheri łodyga naga i rozgałęziona, gęste ulistnienie, liście jasnozielone, ogonkowe, potrójnie pierzastodzielne. Listki równowąsko-lancetowate. Kwiaty o purpurowo-różowych płatkach korony, dłuższych od okrągłych działek kielicha, szypułki sa dłuższe od przysadek. Kwiatostan to grono. Owoc to brunatnozielona, spłaszczona z boku, brunatno-zielona niełupka. Rosnie w ogrodach, polach, na miedzach i ugorach.
Dymnica drobnokwiatowa Fumaria vaillantii łodyga rozgałęziona, kanciasta, liście złożone z kilku jajowatych odcinków, kwiaty jasno fioletowe z ciemno fioletowymi końcami płatków. Zebrane są w grona na szczycie łodyg. Owoc to niełupka. Rosnie na polach, miedzach, ugorach.
Dziewanna pospolita Verbascum nigrum łodyga pojedyncza, u dołu okrągła, u góry kanciasta. Ulistnienie skrętoległe, liście jajowate, nasada dolnych jest sercowata, obejmują nią łodygę, od dołu pokryte są gwiazdkowatym kutnerem, od góry słabo owłosione, kwiatostan to grono na szczycie łodygi, żółte kwiaty wyrastają w kątach podsadek, jest podkwaitek-barwny, przekształcony liść rosnący pomiędzy kwiatem i węzłem szypułki, kielich owłosiony, korona pięciokrotna, jest 5 purpurowych, owlosionych pręcików, pylniki są nerkowate. Owoc to jajowata torebka. Roslina ozdobna i lecznicza, napar pomaga w bólach gardła, rośnie na podwórkach, działkach, nieużytkach, łąkach, miedzach, przydrożach. 
Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis rozeta pierzastych, powcinanych liści z kolcami wyrasta z grubego, drewniejącego, słabo rozgałezionego korzenia, palowy system korzeniowy, liście od spodu są pajenczynowate. Brak łodygi, rurkowate kwiaty zebrane są srebrzysty koszyczek wyrastający ze środka rozety, łuski okrywy mają kolce na brzegach, owoc to niełupka z puchem kielichowym-anemochoria. Roslina lecznicza, korzeń działa napotnie, wzmacniająco, przeciwbakteryjnie, przeciwgorączkowo, pomaga w chorobach układu pokarmowego-przeczyszcza i przeziębieniach. Roslina jadalna, dno koszyczków kwiatowych można jeść jak warzywa. Roślina ozdobna, wykorzystywany jest w sztuce podhalańskiej. Rosnie na murawach, łakach i polanach, ścisle chroniony.
Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia łodyga krótka i pękata, pierzaste liście, owłosione, podzielone na pierzaste odcinki z kolcami na brzegach tworzą rozetę, kwiaty, bezszypułkowe, rurkowate, obupłciowe zebrane w koszyczek wyrastający ze środka liści, okrywy kwiatowe maja zewnętrzne zielone, kolczaste listki i wewnętrzne, luskowate, białe. Ścisła ochrona, rosnie na murawach kserotermicznych.
Dziewięćsił pospolity Carlina vulgaris mocna, kanciasta, wzniesiona łodyga rozgałęzia się na szczycie. Ulistnienie skrętoległe, od spodu liście mają pajęczynowate owłosienie, lancetowate, ogonkowe, drobno ząbkowane liście odziomkowe tworzą rozete, łodygowe są jajowate, siedzące, obejmują łodygę sercowatą nasadą, górne tworzą podsadki pod koszyczkiem, sa krósze od promieni okrywy. Kwiatostany to koszyczki na szczytach pędów, łuski są róznowąskie, mają rozgałęzione kolce, kwiaty są rurkowate, obupłciowe, zółte, korona ma 5 ząbków. Owoc to czerwona, owłosiona niełupka. Rosnie na łakach świeżych i półsuchych murawach.
Dziurawiec rozesłany Hypericum humifusum cienka, podnosząca się, ogróczolona, pusta łodyga, liście jajowate, ulistnienie okółkowe, kwiaty żółte, 5 wolnych, podługowatych, gruczolkowato ząbkowanych działek. Owoc to torebka. Roślina lecznicza, pomaga przy bólach żołodka. Rośnie przy drogach, na łakach, miedzach, nieużytkach, polach.
Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum z rozrośniętego kłącza wyrastają pędy płone i kwiatonośne, łodyga u góry rozgałęzia się, u dołu drewnieje, jest naga, pełna, ma wiele gruczołków i 2 podłużne listwy, ulistnienie naprzeciwległe, liście nagie, siedzące, równowąskie lub eliptyczne, blaszka liściowa ma na brzegu zbiorniki olejków eterycznych i cała pokryta jest gruczolkami. Kwiatostan to baldachogrono, kwiaty szypulkowe, żółte, osadzone w kątach naprzeciwległych przysadek, działki są lancetowate i ogróczolone, 5 płatków, dużo pręcików. Owoc to wielonasienna torebka, nasiona czarne, kropkowane. Roslina lecznicza, ziele pomaga przy bólach brzucha, działa żółciotwórczo i żółciopędnie, uspakaja, łagodzi objawy depresji. Rośnie w polach, na łakach, miedzach, przydrożach.
Dziurawiec czteroboczny Hypericum maculatum łodyga czterokanciasta, rozgałęziona u góry, liście eliptyczne lub jajowate, zaokrąglone, ogonki są bardzo małe, kwiaty żółte, promieniste, pięciokrotne, eliptyczne płatki korony z czarnymi punkcikami na końcach. Działki kielicha szerokoeliptyczne bądź owalne, zaokrąglone na szczycie, całobrzegie, gruczołowato punktowane, krótsze od płatków korony. Owoc to jajowata torebka. Roslina lecznicza, działa żółciopędnie, wspomaga trawienie. Rosnie na łąkach, polach, miedzach, przydrożach.
Dziurawiec skrzydełkowaty Hypericum tetrapterum łodyga naga, czterokanciasta, dęta, wzniesiona, rozgałęziona na gorze, na krawędziach ma skrzydełka. Liście eliptyczne, ulistnienie naprzeciwległe. Kwiaty żółte, promieniste, pięciokrotne, zebrane w szczytowy gęsty kwiatostan. Płatki korony są lancetowate, pozbawione czarnych punktów. Działki kielicha wąskolancetowate, zaostrzone, całobrzegie, póltora raza krótsze od płatków korony. Owoc to torebka. Roślina lecznicza, działa żółciopędnie, poprawia trawienia, uspakaja. Rośnie łakach, brzegach wód i w rowach.
Dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia pojedyncza łodyga wyrasta z czołgającego po ziemi kłacza, może być omszona lub naga. Liście ogonkowe, lancetowate, sztywne i błyszczące, brzeg blaszki liściowej ząbkowany. kwiatostany to kilkukwiatowe grona, pojedynczy kwiat jest dzwonkowaty, niebieski, ma szeroko rozstawione płatki korony, u podstawy szypułek są po 2 podkwiatki. Owoc to torebka, otwiera się w polowie długości. Roślina ozdobna. Rośnie w lasach i zaroślach. 
Dzwonek jednostronny Campanula rapunculoides ma czołgające się kłącze, łodyga jest czterokanciasta, pojedyncza i owłosiona. Liście dolne są sercowate i maja dlugie ogonki, liście łodygowe są lancetowate, skrętoległe, od spodu owłosione, kwiaty to zwisająće, niebieskie lub fioletowe dzwonki zebrane w grona, korona ma w połowie swojej długości 5 ząbków, odstające dzialki kielicha, owoc to torebka otwierająca się 5 otworkami u nasady. Roślina ozdobna, rosnie na miedzach, polach, łakach, przydrożach, miedzach.
Dzwonek okrągłolistny Campanula rotundifolia łodyga u dołu delikatnie omszona, rozgałęzia się u góry, wyrasta z czołgającego sie kłącza. Liście w rozecie są nerkowate, sercowate lub okrągłe, maja dlugie ogonki, łodygowe są małe, wąskie i lancetowate. Kwiaty błekitne, zwisająće, na dlugich ogonkach. Zrosły kielich ma szydlaste łatki. Owoc to torebka otwierająca się 3 dziurkami u nasady. Przedprątność, w młodych pakach pyłek wysypywany jest na pokryte włoskami płatki, które rozwijając się rozsypuja go dalej, zapylenie krzyżowe. słupek dojrzewa po obkurczeniu i opadnięciu na dno kwiatowe pylników. Roślina ozdobna, rosnie łakach, w lasach, na wrzoswiskach.
Dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium pojedyncza, owłosiona łodyga, liście są grubo, podwójnie piłkowane, liście odziomkowe mają sercowate nasady i długie ogonki. Pojedyncze, fioletowe kwiaty są w kątach liści, w nasadzie szypułek są dwa przykwiatki, płatki dzielą się na owłosione ząbki. Kielich jest owlosiony, kwiaty odstające, działki łaczą sie rąbkiem, owoc to torebka otwierająca się 3 otworkami. Roslina lecznicza pomaga przy bólach krzyża. Rośnie w lasach i zaroślach.
Dzwonek rozpierzchły Campanula patula łodyga wzniesiona, owłosiona, czterograniasta, dolne liście są ogonkowe, łopatkowate, karbowane, łodygowe są siedzące i lancetowate, w kwaitostanie przekształcone są w podsadki. Niebieskie, promieniste kwiaty z płatkami mającymi ząbki, kielich jest pięciodziałkowy, 5 pręcików, 1 slupek z trójdzielnym znamieniem. Płatki mają ciemniejsze nerwy. Torebka otwiera się 3 otworkami, które w czasie deszczu zamykają klapki, ma małe i błyszczące nasiona. Korzeń biały i wrzecionowaty, rośnie na łąkach i w lasach.
Dzwonek skupiony Campanula glomerata łodyga pojedyncza, owłosiona, tempokanciasta, liście odziomkowe mają oskrzydlone ogonki i sercowate, zaokrąglone lub ucięte nasady, górne są lancetowate i siedzące. Kwiatostan to główka z bezszypulkowych, fioletowych kwiatów, płatki są ząbkowane, słupek długości płatków. Walcowaty, zdrewniały korzeń. Rosnie na łąkch, w rowach, zaroślach. 
Farbownik lekarski Anchusa officinalis łodyga wzniesiona, prosta, szorstko owłosiona, liście równowąskie lub lancetowate, szorstko owłosione, kwiaty na krótkich szypulkach, kielich mocno podzielony, korona pięciokrotna, zrosłopłatkowa, fioletowa, na zewnątrz ma owłosione osklepki, wyrostki zamykające wlot do gardzieli. Owoce to pofałdowane, brodawkowate rozłupki. Roślina lecznicza, napar i odwar z ziela i korzenia działają wyksztuśnie pomagają w kaszlu i chorobach oskrzeli, roślina miododajna, rośnie na przydrożąch, wzgórzach i stokach.
Fiołek polny Viola arvensis łodyga ulistniona, mocno rozgałeziona, słabo owłosiona, liście ogonkowe, karbowane, dolne sercowate, góne eliptyczne, pierzastodzielne przylistki. Kwiaty szypułkowe, wyrastają z kątów liści, górne płatki sa biało-żółte, dolne żółte, ostroga długości przydatków kielicha, korona krótsza od kielicha. Owoc to torebka, brązowe nasiona, korzeń palowy. Rosnie w polach, na m iedzach, przydrożach, podwórkach.
Fiołek bławatkowy Viola suavis łodyga okrągła, podnosząca się, liście eliptyczne lub okrągłe, u nasady sercowate, karbowane, kwiaty fioletowe z białą lub niebieska gardzielą. Rosnie na łąkach i pastwiskach.

tym razem opowiem o ciekawych roslinach, które każdy nas zna, gdyż rosną wszędzie, na podwórkach, przydrożach, nasypach kolejowych, łąkach, działkach, polach uprawnych, miedzach, polanach, zboczach, nieużytkach. Są to zioła i chwasty. 

Procesy wydzielnicze, rosliny nie mają gruczołów, wydzieliny to substancje wycofywane z metabolizmu i nie wracające do niego np. woda gutacyjna, opuszczaja one ciało lub w nim zostają, sa odizolowane od żywych części komórek. Podział: gdy pobierane związki są w tej samej fornmie wydzielane to sekrecja, gdy jest pobrany, zasymilowany i zdysymilowany to ekskrecja. Sekrecja to woda gutacyjna, sekrecja gutacyjna, soli np. nadmiar NaCl u halofitów, soli wapnia u naskalnych, krzemionka u roslin zyjących na piaszczystym podłożu. Sekrecja kutikularna soli. Pobranie i zasymilowanie to nektar przez miodniki kwiatowe i pozakwiatowe, w czerwcu i lipcu pod lipami Tilia sp. i morwą Morus sp. jest lepkie podłoże, wydzielaja cukry to miód spadziowy. Spadź to wydzielina z miodników pozakwiatowych, cukier jest wydzielany, gdy jest w nadmiarze, duzo słońca, silna fotosynteza, za dużo węgla, hipoteza zrównoważenia gosp. azotowej i węglowej, odp stopień węgla do azotu, gdy duzo N powst, białka, aminokwasy, gdy nie ma jest ograniczona produkcja, nadmiar związków azotowych, substancje parzące włosków pokrzywy, ma Ach i histaminę, rozrzesza naczynia krwionośne, acetylocholina działa na komórki nerwowe, terpenoid absyntyna w liściach piołunu są gruczoły, rozpyla sie i hamuje wzrost innych roslin. Ekskrecja to garbniki, alkaloidy, lignina itd. wydzielane są jako metabolity wtórne, pierwotne to produkty fotosyntezy np. cukry, z innego cyklu są wtórne, to leki, narkotyki, uzywki. Allelopatie, termin wprowadzony przez Molischa, znaczy wzajemne szkodzenie, sa to szkodliwe lub korzystne oddziaływania roslinbiochemiczne pomiędzy roslinami i mikroorganizmami. Rosliny są niemobilne, bronia się na drodze biochemicznej, potrzebuja wody, światła itd. Natura syntezy szkodliwych i korzystnych zw. jest taka sama. Gdy robia je rosliny wyższe to koliny, związki działające na mikroorganizmy (też jest oddizaływanie) to fitocydy, działanie zw. mikroorganizmów na rośliny wyższe to maraniny, oddziaływania wzajemne mikroorg. to antybiotyki. Rośliny robiące związki to donory, odbierające to akceptory, całe ciało rosliny je robi, części nadziemne i korzenie, nawet obumarłe, deszcz może wymywac je do gleby.  Uwalniane są lotne olejki eteryczne u klonu jesionolistnego Acer negundo, obumarłe korzenie robią związki allelopatyczne, to allelozwiązki, gazy to HCN, NH4, etylen, olejki eteryczne, niektóre porc metabolizmu pierwotnego  i wtórnego. Eksudacja korzeniowa, korzeń ma 25% węgla zasymilowanego, eksudat ma cukry, enzymy, aminokwasy, kwasy org. Aa wiążą się w kompleksy sorbcyjne gleby, to tony materiału na Ha allelozwiązków. Wykorzystanie siewek lucerny, by ich amidy hamowały rozwój siewek innych gat., są rośliny wydzielające terpeny np. szałwia amerykańska Salvia divinorum usuwa trawy z 6 m2, piołun na mniejsze odległości, orzech włoski Juglans regia wydziela juglandyne hamującą wzrost niektórych roślin w okół. Te związki reagują z pow. składnikamikomórek, zmieniaja przepuszczalnośc błon dla wody i minerałów, daje kalozę, czopująłyko, ograniczaja podziały komórek, utleniają fitohormonhy np. auksyny, hamują syntezę białek i fosforylację oksydacyjną, ssyntezę chlorofilu. Pozytywne działanie to etylen stymuluje kiełkowanie nasion Striga sp., pasożyt korzeniowyżyje w Azji, Afryce i Ameryce Płd. w tropikalnym klimacie, wodno- mineralny pasożyt przyczepia się do rosliny, otwarte szparki u trędownicowaych Scrophulariaceae, gdzie niedobór wody trudno go zwalczyć. Usuwa się go mechanicznie, pasożhyty robią dużo nasion, by trawiły do gosp., kiełkuje przy sygnale chem. gospodarza. Są tu zw. stymulujące kiełkowanie, etylen, dajemy jego prekursor, on stymuluje kiełkowanie nasion, niszczy się je i sije właściwy plon. Żeby powst. ssawki przyczepiające go do gosp. jest ksynomozyna A. indukuje przyczepianie sie strigi. Kapusta Brasssica oleracea wydziela do środowiska zw,lepidemont promujący wzrost marchwi Daucus carota, rzeżuchy Cardamine sp., gryki Viccia sp., słonecznikika Helianthus annuus. Karotenoidy mają związek izopren

Ruchy roślin, czas prezentacji od kontaktu do ruchu. Bodziec elektryczny przewodzony lub chemiczny. Nieaktywny związek staje sioę aktywny np. u mimozy Mimosa sp. i jest dalej przewodzony. Stopień wrażliwości rosliny na bodziec jest uwarunkowany stanem fizjologicznym, głód go obniża. Ruchy dodatnie, w kierunku bodźca, ujemne w przeciwnym kierunku dpo bodźca i niezależne od kierunku bodźca. Ruchy są wzrostowe, turgorowe, wygięcia (zmiany torsyjne), gdy jedna str. organu rośnie szybciej, odchyla się on od pionu np fasola Phaseolus sp. krąży w okół drążka. Podział ruchów organów roslinnych: tropizmy, nastie, torsje, ruchy mechaniczne organów, ruchy swobodne to taksje np. u bakterii, jednokomórkowych glonów i gamet męskich. Wewnątrzkomórkowe tropizmy to ruchy uwarunkowane kierunkowym działaniem bodźca, są to najczęściej ruchy wzrostowe, wyjątek to ruch heliotropowe, które są turgorowe np. fototropizm, wygięcie organu w odp. na bodziec świetlny, reakcja może byc typu dodatniego np. koleoptyle traw, pędy roślin, owocniki niższych grzybów, ujemny mają korzenie czepne, powietrzne, korzenie siewek słonecznika Helianthus sp. i gorczycy Sinapis sp. Korzenie większości roślin są słabo lub niewrażliwe na działanie bodźca świetlnego. Niektóe organy głównie o budowie grzbietobrzusznej mają plagiotropizm, ustawiaja się do kierunku działania swiatła pod pewnym kątem, odp. reakcji fototropicznej zmienia się w czasie rozwoju rosliny np, szypułki kwiatowe lnicy bluszczykowatej Linaria Cymbalaria na początku maja dodatni fototropizm, po zapyleniu ujemny. Mechanizm tego ruchu ma 3 hipotezy. 1 nierównomierny rozkład auksyn, pod wpływem oświetlenia auksyny idą z oświetlonej strony organu na str. zaciemnioną, przyjmuje się, że część zacieniona jest elektrododatnia, cz. oswietlona elektroujemna, anion auksynowy idzie na elektrododatnią część (zacienioną), tam jest szybszy wzrost. 2 asymetrie w bazypetalnym transporcie auksyn. 3 degradacja IAA po oświetlonej stronie. Geotropizm wywołuje reakcja organu na siłę przyciągania ziemskiego, dodatni mają korzenie główne roślin, pędy mają ujemny. Gdy korzenie rosna skośnie do kierunku działania grawitacji to plagiogeotropizm. Kłącza i rozłogi rosnące poziomo mają diageotropizm, geotropizm boczny jest gdy silniejszy jest wzrost 1 str. organu niż 2. Organy roslinne np. pąki kwiatowe mają geotorsję, są zawsze ustawione tą samą stroną org. do góry. Teorie percepcji bodźca geotropicznego. Teoria statolitów zakłada, że pewne składniki komórki (skrobia) gromadzą się przy dolnych ścianach i ich ciśnienie na cytoplazme pobudza wzrost, usunięcie skrobii hamuje odpowiedź geotropiczną. Efekt geoelektryczny uwzględnia zjawisko przemieszczania sie jonów w polu grawitacyjnym, efekt ten zaobserwowano w paskach bibuły filtracyjnej nasączonej roztworem soli, kationy szybciej dyfunduja w dół niż aniony, dolna strona uzyskuje ładunek dodatni, efekt przyspiesza przemieszczanie się auksyn do dodatnio naładowanej strony. Chemotropizm to wygięcie wzrostowee w odp. na niejednakowe stęż. zw. chem. w środowisku. Gazowy z O2, CO2 itd. to aerotropizm, dodatni lub ujemny, dodatni ma grzyb pleśniak Mucor sp. , odp. on na stężenie cukru w otoczeniu 0,01% ma dodatni. Chemotropowe reakcje maja znaczenie w łączeniu się komórek płciowych, ułatwiaja kiełkującym grzybom pasożytniczym wnikanie do tkanek roślinnych gospodarzy, nasienne wykorzystuja go do kiełkowania łagiewek pyłkowych, które przez znamię i szyjke słupka kierują się do zalążn - dodatnii, reakcję chemotropiczna maja też korzenie np. odp. na odpowiedni gradient stęż. wody to hydrotropizm. Haptotropizm to odp. rosliny na bodziec dotykowy, tu kierunek ruchu wyznacza miejsce pobudzenia np. wąsy czepne, tu w warunkach występowania reakcji powstaja szybkozmieniające sie różnice ciśnień, które wytwarzają się przy zetchnięciu organu z ciałem stałym o szorstkiej powierzchni. Strona pobudzona rośnie wolniej, do odbioru bodźca trzeba receptora, mechanoreceptory odp. za percepcje bodźca, gdy gpo nie odbiorą nie ma reakcji. Ma tu znaczenie budowa komórki, błon RE i cytoplazmy. Mechanoreceptory przyjmujące bodziec są w siateczce środplazmatycznej u berberysu Berberis sp. jest tu deformacja cytoplazmy w stronie pobudzonej, odp. to wynik szybkiego wzrostu str. niepobudzonej. Sicios angulatus z rodziny dyniowatych Cucurbitaceae odbiera ciężąr 0,25 mikrograma i reaguje. Traumatotropizm to odp. na bodziec zranienia prawdopodobnie wynika z różnicy stęż. auksyn, str. niezraniona rośnie szybciej. Termotropizm to odp. na temp., dodatni gdy działa w stronę ogrzewania, ujemny gdy w przeciwnym kierunku. Ruch zwiążany ze zmiana turgoru. Ruchy heliotropow w organach efektorowych np. poduszeczkach liściowych, częściach ogonków liściowych graniczących z blaszką liściową. Ruch ten ma 3 gr. diaheliotropowe ruchy, paraheliotropowe i orientacja mieszana. Ruch diaheliotropowy daje prostopadłe ułożenie blaszek liściowych do padania promieni słonecznych, by maksymalnie je absorbować, rosliny śledzą zmiany kąta padania promieni słonecznych. w ciągu dna, przed płd wyprzedzają kierunek padania promieni o 15-20 st.  po południu o tyle samo opóźniają.  Szybkośc reorientacji wynosi ok. 10-15 st/ha. np. u ślazu zaniedbanego Malva neclecta. fazy nocnej reorientacji liści zachodzą od razu po zachodzie słońca. Jest wyrównanie turgoru w komórkach motorycznych w przeciwstawnych partiach organu efektorowego, ustawienie blaszki i ogonka liścia, reguluje to wewnętrzny zegar biologiczny, reorientacja potencjału liścia daje wyprzedzenie kąta padania promieni słonecznych przy  wschodzie słońca. Paraheliotropowy to równoległe ustawienie blaszek do wektora promieni słonecznych, ogranicza absorbcję promieni słonecznych, cos0-1 dla 1 jest zatrzymanie fotosyntezy, cel to utrzymanie optymalnej temp. liścia, redukcja transpiracji. U łubinu Lupinus sp. przy ruchu liście opadaja w dół, liście traw zwijają się. Więcej CO2 rosliny wiążą przy ruchach paraheliotropowych niż diaheliotropowych. Przed i po płd wartości wiązania CO2 obu typów się sumują.u  67% chwastów pęd wyrasta po wykiełkowaniu,jest tu heliotropizm. Tropizmy to dostosowanie się do światła, paraheliotropowe mało go absorbują, brak stresu świetlnego, diaheliotropowe dużo, silne światło niszczy chloroplasty, stres świetlny, ochrona to paraheliotropizm. Daiheliotropowe ruchy kwiatów, młode słoneczniki Helianthus sp. śladza światło, gdy słońce jest na zachodzie, wszystkie kwiaty są wzrócone na zachód. U roslin alpejskich np. dębika równolistnego Dryas integrifolia jest odbicie światła od płatków na słupek i ogrzewają go w zimnie, żeby zarodek róśł szybciej. U słonecznika szybciej dojrzewa pyłek i nasiona, ciepło wabi owady. Te ruchy regulują temp. kwiatów, przyspieszaja wzrost org. reprodukcyjnych, dojrzewanie komórek jajowych, wzrost łagiewki pyłkowej, daja częste wizyty owadów.Orientacja mieszana to połaczenie obu typów ruchu. Nastie to ruchywywołane działaniem bodźca, którego kierunek nie wpływa na reakcje rośliny, zachodzą w org. o budowie grzbietobrzusznej, wywołuje je niejednakowy wzrost morfologicznie górnej i dolnej  str. lub nierównomiernym turgorem obu opozycyjnych części organu efektorowego, gdy szybciej rośnie górna strona organu to epinastia, gyd dolna to hyponastia.