biologia i ochrona przyrody

Budowa liścia. Jest epiderma, pod nia miękisz palisadowy, który przechodzi w gąbczasty. W gąbczastym jest więcej chloroplastów. Palisadowy ma luźny układ komórek, duże przestwory międzykomórkowe, są w nim wiązki przewodzące liścia (nerwy). Epiderma nie ma chloroplastów, wyjątek to rosliny wodne i z wilgotnych środowisk. W epidermie dolnej są aparaty szparkowe (wodnych i z wilgotnych środowisk są w górnej epidermie lub z obu stron liścia). Gdy aparaty szparkowe są na dolnej stronie liścia to liście hypostomatyczne, gdy na górnej to liście epistomatyczne, gdy po obu stronach sa amfistomatyczne tak jest np. u kukurydzy Zea mays. Rośliny wodne mają chloroplasty w górnej epidermie na cokołach ponad powierzchnią liści. Komórki miękiszu palisadowego i gąbczastego kontaktuja się ze sobą. Komórki miękiszu palisadowego przekazują asymilaty komórkom miękiszu gąbczastego. Miękisz palisadowy ma chloroplasty. Nerwacja liścia u jednoliściennych jest róznoległa, jest kilka większych i szereg mniejszych wiązek przewodzących. Rośliny C3 mają miekisz C3, rosliny C4, miękisz C4. U kukurydzy są szparki po obu stronach liścia, miękisz C4 jest pod epidermą dolną i górną, przy szparkach są komory powietrzne. Powstały w wyniku działania karboksylazy PEPC, kwas jabłkowy jest transportowany do pochwy wieńcowej, otaczającej wiązkę przewodzącą. Tam atom węgla się odłącza od jabłczanu i kwas trójwęglowy wraca do miękiszu palisadowego. C4 jest u roślin z klimatu ciepłego. Rosliny plywające np. rdestnica Potamogeton sp. są dwa rodzaje liści, jedne całkowicie zanurzone i drugie pływające. Liście pływające mają od dołu miękisz gąbczasty, tkankę wzmacniającą i wiązkę przewodzącą. Kutikula jest cienka, żeby nie ograniczać parowania. Miekisz gąbczasty ma kolumnowy układ. Dolna epiderma może mieć zdegenerowane aparaty szparkowe. Miękisz gąbczasty przechodzi w aerenchymę, miekisz powietrzny, magazynujący powietrze. Gromadzi gazy trudno rozpuszczalne w wodzie. Komory powietrzne dzielone są przesłonami (diafragmami) na sektory, żeby po zranieniu liścia nie zalała ich woda. Rośliny wodne mają mało tkanki wzmacniającej, redukują drewno przewodzące wodę. Lepiej rozwinięte jest łyko. Strzałka wodna Sagittaria sagittifolia ma liście nad powierzchnią wody. Liść sosny Pinus sp. to szpilka. Szpilka jest przystosowana do deficytu wody i silnego nasłonecznienia. Żyje wysoko w górach. Wiązka przewodząca oddzielona jest endodermą ze skrobią, jest to cecha wspólna z łodygą. Cechą typową dla liścia jest miękisz asymilacyjny z chloroplastami. Górna pwoierzchnia szpilki jest płaska. Szpilkę pokrywa gruba kutikula, ściany komórkowe epidermy są grube i zlignifikowane. Pod epiderma jest hypoderma z włókien sklerenchymatycznych. Miekisz jest gęsto upakowany, komórki są palczaste, mają uwypuklenia do środka, żeby zwiększyć powierzchnię asymilacyjną, tam upakowane są chloroplasty. To cechy kseromorficzne (roślin żyjących w suchym środowisku). W miękiszu są kanały żywiczne. Rozmieszczenie kanałów oraz wiązek przewodzących to cechy systematyczne szpilkowych. W środku szpilki są dwie wiązki centralne, pomiędzy nimi są włókna, więcej włókien jest po stronie łyka. Pomiędzy drewnem i łykiem jest kambium, szpilka przyrasta na grubość, szpilki są stopniowo wymieniane co 3 - 4 lata. U szpilki komorę powietrzną przy aparacie szparkowym tworzy komórka miękiszu palisadowego w kształcie litery U. Te komórki tworzą miekisz powietrzny. Aparat szparkowy jest poniżej powierzchni szpilki. W miekiszu jest asymilacja, są wiązki przewodzące, pomiędzy wiązkami i miękiszem asymilacyjnym jest tkanka transfuzyjna. Jest ona tylko u nagozalążkowych, ma cewki i komórki miękiszowe. komórki epidermy są zgrubiałe i ściśle przylegaja do siebie. Komórki przyszparkowe tworzą komorę nad komórkami szparkowymi, tam gromadzi się wosk i pyly, ogranicza to transpirację. Dlatego szpilkowe są wrażliwe na zanieczyszczenia. Zanieczyszczenia blokują szparki i rośliny szpilkow usychają. Wydmuszyca piaskowa Elymus glaucus to trawa z obszarów ubogich w wodę. Przy niedoborze wody liść zwija się, na zewnątrz jest epiderma dolna bez aparatów szparkowych, zwinięcie możliwe jest dzięki silnie zwakuolizowanym pęcherzykowatym komórkom zawiasowym. Gdy mało wody jest spadek turgoru i liśc się zwija. Aparat typu Graminae jest w ruloniku z liścia chroniony przed wyschnięciem. Zwinięcie ogranicza transpirację. Liście są żebrowane, na szczytach żeberek komórki epidermy tworzą haczykowate wyrostki, haczyki te zazębiaja się i utrzymują zwinięty liśc. Sa grubościenne włókna sklerenchymatyczne, też chronią przed transpiracją. Dolna epiderma ma grubą kutikulę i nie ma szparek, komórki zawiasowe pozwalają się liściom zwijać. Cienkościenne komórki zwijają liść przez caly dzień. Rano gdy jest rosa, otwierają się. Oleander Nerium sp. kwitnie na biało i różowo. Kutikula ogranicza transpirację, aparaty są na dolnej powierzchni liścia. Są w kryptach, zagłębieniach. Tam epiderma tworzy włoski, chroniące przed transpiracją. Krypty wyścielane są martwymi włoskami. zapewniającymi stałe warunki wilgotności i temperatury. Roślina ma wielowarstwową epidermę, Jeden raz w ewolucji pojawiły się 3 - 4 warstwy komórek. Komórki są silnie zwakuolizowane, mają dużo kutyny. Od dołu jest kilka warstw kutyny. Miękisz najbardziej przyrasta od gory liścia, w dole słabiej. Miekisz jest wielowarstwowy, przy wiązce przewodzącej są włókna sklerenchymatyczne i kolenchyma - tkanki wzmacniające. Liście kseromorficzne ogólnie mają cechy zapobiegające parowaniu: grubą kutikulę, dużo tkanki wzmacniającej, szparki w zagłębieniach, martwe wloski, haczykowate komórki. Dominuje u nich ksylem. Dobrze przewodzą wodę. Sklerofity to rośliny sucholubne, dzielą się na sukulenty: gruboszowate Crassulariaceae, kaktusy Cactaceae, agawy Agavaceae, mają miękisz wodny. Liściowe mają miękisz wodny w liściach, łodygowe w lodydze. Żyją w klimacie z porą deszczową i suchą. W czasie deszczowej miękisz wodny gromadzi wodę. w Polsce jest rozchodnik Sedum sp.  W porze suchej wykorzystują zgromadzoną wodę. Łodygowe mają duże łodygi, liściowe maja krótką łodygę i duże liście. Kserofity mają mechanizmy ograniczające parowanie: grubą kutikulę, woski, włoski. Korzeniowe mają miękisz wodny w korzeniu, który jest najlepiej rozbudowany. Tkanki gromadzące wodę są najlepiej rozbudowane, pozostałe są zredukowane. aparaty szparkowe powstały w toku ewolucji ponieważ epiderma pokryta jest kutikul, która jest nieprzepuszczalna dla wody. Przez szparki jest parowanie wody, za tym idzie utrzymanie równowagi termicznej. Aparaty utrzymują też stężenie tlenu i dwutlenku węgla i zapewniają staly poziom fotosyntezy, pobieraja dwutlenek węgla i oddają powstały w wyniku fotosyntezy tlen. aparaty to układ przewietrzający, ich wielkość jest stała dla danego gatunku. Zarówno podczas otwarcia jak i zamknięcia maja taka samą długość 15 - 35 mikrometrów. Na powierzchni epidermy jest ich dużo do 1000 na 1 mm. U większości roślin sa w dolnej epidermie. U higrofitów są obu stronach liścia, są one na wzniesieniach, kolumienkach (kolumellach). Sklerofity mają aparaty w kryptach, w dolnej skórce, są one chronione włoskami. Kaktusy Cactaceae mają fałdy na łodydze, żeby chronić aparaty szparkowe przed parowaniem. W czasie suszy kaktus zużywa wodę, łodyga traci turgor, fałdy się zginają iaparaty są w fałdach. Hydrofity (rosliny wodne), nie mają aparatów, rośliny z pływającymi liśćmi mają na górnej powierzchni epidermy. Komórki szparkowe to jedyna komórki epidermy z chloroplastami. Ściany komórkowe nie mają plazmodesm, mogą mieć przenośniki i mieć charakter transportowy. Ściana komórkowa od zewnątrz komórki jest zgrubiała, w środku ma listwę, czyli zgrubienie otaczające szparkę. Pod szparką jest duży przestwór międzykomórkowy, kontaktujący się z głębszymi przestworami. Tędy wychodzą tlen i para wodna. Przestwór może być podzielony na odcinki przedni, środkowy i tylny. Nierównomiernie zgrubiałe ściany komórkowe dają szczelinę (szparkę), układ mikrofibryli w ścianie komórkowej decyduje o jej zamknięciu lub otwarciu. Mikrofibryle są ułożone promieniście do porów, gdy komórki wypełniają się wodą jest wybrzuszenie ścian komórek szparkowych i rośnie krzywizna komórek, ale nie objętość. Układ mikrofibryli warunkuje ruch cieńszych ścian, które odginaja grubsze. Na otwarcie szparek wpływają czynniki egzogenne: odpowiedni zakres światła (światło niebieskie; PAR), wilgotność powietrza, gdy duża otwierają się, gdy mała zamykaja się, przy wigotności jest transpiracja i endogenne: stężenie CO2 w tkance liścia, gdy spada szparki otwierają się, hormony, kwas indolino-3-octowy i abscyzynowy, stężenie jonów potasu. Jest różny kształt blaszki liściowej: równowąski, jest wąski i długi, całe długośc ma tą samą szerokość. Lancetowaty, ma zaostrzony koniec, jest podłóżny, delikatnie rozszerzony przy nasadzie. Podługowaty, przy nasadzie i na końcu delikatnie sie zwęża, środek jest rozszerzony. Łopatkowaty, koniec jest szeroki, nasada wąska, od połowy się rozszerza. Jajowaty jest owalny, koniec jest lekko zaostrzony, na końcu jest węższy niż u nasady. Odwrotniejajowaty u nasady jest węższy niż na końcu. Eliptyczny ma oba końce słabo zwężone, boki są szerokie, cały jest dłuższy niż szerszy. Rombowy, środek jest szeroki, oba końce wąskie. Deltoidalny przy nasadzie jest szerszy, nasadę ma wąską, po najszerszej części stopniowo się zwęża. Korągły z nasadą sercowatą, jest okrągły, nasada rozgałęzia się na 2 okrągłe części. Okrągły tarczowaty, jest okrągły. Nerkowaty, nasadajest podzielona na 2 okrągłę części, całość ma kształt nerki, fasolki. Trójlistkowy o listkach sercowatych, 3 listki wyrastają z jednej szypułki, leża do okoła niej. Dłoniastozłożony, długie odcinki odchodzą promienisto od wspólnej podstawy. Parzystopierzasto złożony, listki parami odchodzą od osi, koniec osi bez listka. Nieparzystopierzasto złożony, na końcu osi jest listek, pozostałe są ułożone naprzeciwlegle na osi. Przerywanopierzasto zlożony, listki są ułożone parami, para większych i para mniejszych na przemian. Nasada blaszki liściowej jest klinowata, stopniowo blaszka się rozszerza. Zaokrąglona przy ogonku jest okrągła. Ucięta, przy ogonku jest płaska. Sercowata ma zaokrąglone brzegi w okół ogonka. Strzałkowata, ostre częsci blaszki są po obu stronach ogonka liściowego. Oszczepowata ma przy ogonku po obu jego stronach ostre, prostopadłe do niego częsci. Uszasta. Po obu stronach ogonkach rozrasta się w dlugie części. Przerośnięta porasta ogonek liściowy, który ją przebija.  Podział blaszki liściowej jest pierzastowrębny, gdy blaszka dzieli się na ząbkowate odcinki. Dloniastoklapowany, równe odcinki odchodzą promieniście od blaszki, są płytko wcięte. Pierzastoklapowany, odcinki odchodzą od blaszki w jedną stronę np. w górę, sa płytko wcięte. Dłoniastodzielny, odchodzące promieniście odcinki są głęboko wcięte. Pierzastodzielny, odchodzące w górę odcinki są głęboko wcięte. Dłoniastosieczny, promieniście odchodzące odcinki dzielą się na mniejsze odcinki. Pierzastosieczny, odcinki zaczynają się przy samej osi. Podwójnie pierzastosieczny, odchodzące od cienkiej osi odcinki dzielą się na mniejsze. Stopowosieczny, z jednego miejsca wychodzą odcinki tworzące w okół tego miejsca okrągłą wiechę. Lirowaty u nasady jest wąski, dzieli się na odcinki, na końcu jest szeroki i iniepodzielony. Haczykowaty u nasady jest niepodzielony, środek ma szerszy i podzielony na odcinki, koniec ma ostry. Brzeg blaszki liściowej jest cały, gładki. Karbowany, ma okrągłe karby. Orzęsiony, ma rzęski. Piłkowany ma trójkątne ząbki. Podwójnie piłkowany, ząbki są naprzemian większe i mniejsze. Ząbkowany ma ostre ząbki. Ościsto ząbkowany, ząbki są jeszcze bardziej cienkie i ostre. Szczyt blaszki liściowej jest wycięty, ma ostre wgłębieniu. Zaokrąglony jest okrągły. Ucięty jest płaski. Tępy jest lekko zwężony. Z kończykiem ma na końcu ostry kończyk. Ostry jast ostry. Długo zaostrzony wydłuża się w ostry koniec. Są dane typy ulistnienia: okółkowe, gdy z węzła wyrasta kilka liści dookoła łodygi, naprzeciwległe, gdy z węzła wyrastają dwa liście naprzeciwko siebie, skrętologłe, gdy linia łącząca nasady liści wyrastających z węzłów spiralnie otacza łodygę, naprzemianległe, gdy z węzła wyrasta jeden liśc z jednej strony, z drugiego jeden liść z drugiej strony i tak na przemian, nakrzyżległe, gdy dwa liścienie wyrastają z jednego węzła.

Korzeń utrzymuje roslinę w podłożu, pobiera z podłoża wodę i sole mineralne. System korzeniowy może być palowy, któy ma korzeń główny i korzenie boczne (przybyszowe) i wiązkowy, ma wiele róznych i rozgałęzionych korzeni. Pobieranie wody i soli mineralnych jest w strefie wlosnikowej. Tu są włośniki, czyli uwypuklenia komórek, zwiększające powierzchnię chłonącą. korzeń transportuje wodę i biogeny do góry. Przewodzi je drewno, jest lepiej rozwinięte niż łyko. Korzeń ma centrum spoczynkowe - komórki o wydłuzonym podziale komórkowym, są to komórki inicjalne i komórki merystematyczne. U jednoliściennych jest wiele pasm drewna i łyka (korzeń poliarchiczny). Dwuliścienne mają niewiele pasm, maja korzenie oligoarchiczne. Marchew Daucus carota ma dwa pasma. Jęczmień Hordeum sp. to trawa. Trawy mają niezależne pochodzenie czapeczki (osobna komórka inicjalna czapeczki). Czapeczka chroni stożek wzrostu korzenia przed mechanicznym uszkodzeniem w wyniku tarcia o glebę. Do wzrostu łodygi odnosi się teoria korpusu i tuniki. Komórki inicjalne do środka rozwijają się w korpus (walec osiowy), na zewnątrz w tunikę (tkanki okrywające i organy boczne). Rozwój korzenia wyjaśnia teoria histogenowa. Są trzy piętra komórek inicjalnych (histogeny). Dermatogen jest najbardziej zewnętrzną komórką, tworzy skórkę i czapeczkę u dwuliściennych. W samym środku jest plerom, daje początek walcowi osiowemu. Peryblem daję początek korze pierwotnej i ryzodermie. Jednoliścienne mają kalyptrogen - osobny inicjał dla czapeczki. Dynia Cucurbita pepo ma wtórny welamen korzeniowy. Welamen to wielowarstwowa skórka pobierająca wodę z powietrza, chłonie ją jak gąbka. Marchew ma korzeń spichrzowy. Jęczmień ma jeden inicjał dla pleromu, drugi dla peryblemu i dermatogenu, trzeci dla kalyptrogenu (kalyptra - czapeczka). Dermatogen tworzy ektodermę, peryblem korę pierwotną, plerom tworzy walec osiowy, w nim powstaje prokambium, które daje początek wiązkom przewodzącym. Stefy korzenia u wszystkich roślin to od zewnątrz stożek wzrostu z czapeczką, potem jest strefa wydłużania (elongacji) komórek, dalej jest strefa różnicowania komórek, potem jest strefa włośnikowa, potem dojrzały korzeń. W korzeniu jest bardziej rozbudowana kora pierwotna niż walec osiowy, odwrotnie jak w łodydze. Tak jest powyżej strefy włośnikowej. Ryzoderma jest w strefie włośnikowej. Kosaciec. Im wyżej tym włośniki zanikają stopniowo, powyżej ryzosfery jest egzoderma, ma miekisz zasadniczy. Endoderma jest najgłębszą warstwą kory pierwotnej w łodydze. W egzodermie są komórki ze skrobią statolityczną, one informują roślinę o zmianie polożenia. W korzeniu jest pobieranie wody i soli mineralnych. Woda i sole mineralne idą do ksylemu, kieruje je tam egzoderma ma komórki suwerynowymi lamellami. Suwerynifikacja pierwszorzędowa jest tu gdzie lamelle nakładają się na siebie i nie przepuszczają wody, drugorzędowa ma cienkościenne lamelle zielone, są zsuwerynowane i zlignifikowane, też nie przepuszczają wody. Są cienkościenne, żywe komórki przepustowe, zbierają one wodę z kory pierwotnej i transportuja ja do ksylemu, są przy pasamch ksylemu. Woda w szerokim korycie płynie wolno, w wąskim szybko. Pomiędzy pasmami ksylemu są pasemka floemu, odżywiają korzeń asymilatami. Największe średnice mają naczynia bliżej środka, im bliżej powierzchni tym są mniejsze. Korzeń ma ksylem egzarchiczny. Metaksylem jest w środku, protoksylem na zewnątrz. W łodydze jest endarchwiczny, odwrotny. Jednoliścienne mają korzenie poliarchiczne (wielopasmowe), dwuliścienne mają haplopasmowe (oligoarchiczne). Ksylem w korzeniu jest egzarchiczny, protoksylem jest dalej od osi, dojrzewanie drewna jest dośrodkowe. Korzenie wszystkich roślin mają endodermę pierworzędową z otaczającymi komórkę suwerynowymi lamellami, drugorzędowa ma na dwóch powierzchniach komórek suwerynowe lamelle, trzeciorzędowa ma suwerynowe lamelle na całej ścianie. U jednoliściennych endoderma pierwszorzędowa ma pojedyncze suwerynowane lamelle opasające komórkę na górnych i bocznych ścianach. Powoduje to, że woda wnika przez półprzepuszczalną błonę komórkową do endodermy. te lamelle to pasma Casparyego. Jest nakładanie suweryny na całej powierzchni komórki. Powstaje endoderma trzeciorzędowa. Endoderma kontaktująca się z korą pierwotną jest U-kształtna ma część powierzchni bez suweryny. Reszta jest O-kształtna. Dwuliścienne mają perycykl (okolnicę) miękiszowy. Są pasma ksylemu oddzielone pasmami floemu. Początkowo perycykl jest miękiszowy, endoderma to pojedyncza warstwa komórek, na ich ścianach są lamelle suweryny, produkowane i lignifikowane przez protoplast. Komórki przepustowe są cienkościenne. endoderma dochodzi do walca osiowego. Kosaciec Iris sp. zimuje jako kłącze. Wiosną tworzy zywe korzenie (kłącze ma martwe). Dwuliścienne przyrastaja na grubość. Dynia Cucurbita pepo ma cztery pasma drewna i łyka. Jest duża, ma miękisz kory pierwotnej. Jest walec osiowy. Korzeń oligoarchiczne, są cztery pasemka pierwotnego drewna i łyka, łyko jest słabo ukształtowane, ma dużo miękiszu, mało komórek przewodzących. Endoderma jest pierwszorzędowa i słabo widoczna. Na przekroju są różnice między drewnem pierwotnym i wtórnym. W budowie pierwotnej ksylem pierwotny ma grube ściany komórkowe, jest floem, perycykl i endoderma. W korzeniu powstaje merystem wtórny, jest to kambium. Są dwa etapy jego powstawania. Pierwszy to odróżnicowanie się komórek miękiszowych pomiędzy pierwotnymi drewnem i łykiem, ponad ksylemem pierwotnym komórki różnicują się w kambium, warstwy kambium łączą się i odkładają do środka drewno wtórne, na zewnątrz łyko wtórne. Drewno pierwotne ma dużą średnicę i grube ściany komórkowe odpycha kambium i prostuje je. Łyko pierwotne spychane jest na zewnąrz. Kambium tworzy miękisz pierwotny. Idzie do środka, różnicuje się w kambium korkotwórcze. Kambium zmienające się w drewno wtórne jest prostowane. Ksylem jest spychany coraz głębiej. Na zewnątrz tworzy się fellogen. Odkłada mało felodermy i duzo korka. Kora i pierwotna i endoderma są odrzucane. Opadają do gleby i zmieniane są w próchnice przez bakterie, grzyby i bezkręgowce. Synteza wielu warstw celulozy wymaga wiele energii. W drewnie i łyku wtórnym jest miękisz. Łodyga ma wiązki kolateralne i koncentryczne, korzeń ma wiązki promieniste. Łodyga ma epidermę z grubą góną ścianą komórkową i kutyną, korzeń ma ryzodermę z celulozowymi ścianami komórkowymi. W łodydze są: miękisz kory pierwotnej, kolenchyma i chloroplasty, w korzeniu nie ma kolenchymy. Korzeń może mieć funkcję spichrzową. W łodydze ksylem jest egzarchiczny, w korzeniu endarchiczny. Łodyga ma organy boczne z kory pierwotnej, korzeń z komórek perycyklu. Są modyfikacje korzeni. Korzeń powietrzny z welamenem korzeniowym (wielowarstwową skórką). Różnicuje się wielowarstwowa skórka, która nie zanika, egzoderma różnicuje sie pod nią. Jest miękisz kory pierwotnej. Ksylem poliarchiczny (ma wiele pasm wiązek przewodzących), tak jest u storczykowatych Orchidaceae. O-kształtna endoderma, ściany mają ligninę. Protoplasty obumierają, powstaje koszyczek do gromadzenia wody z pary wodnej lub deszczu. Te korzenie są na powietrzu, nie w ziemi. Wodę transportują komórki przepustowe przez egzodermę i miekisz kory pierwotnej. Endoderma z komórkami przepustowymi na wprost ksylemu jest O-kształtna. Komórki przepustowe są na wprost łyka. W okół pasm łyka są włókna sklerenchymatyczne. Welamen to tkanka magazynująca wodę, ma w okół komórek pierścieniowe zgrubienia ścian komórkowych. Egzoderma ma ściany z suweryną. Korzeń spichrzowy (magazynujący) jest np. u marchwi Daucus carota. Funkcję spichrzową mogą pełnić komórki komórki miękiszowe ksylemu wtórnego, floemu wtórnego lub obu na raz jak u marchwi. Na przekroju korzenia marchwi szara warstwa to korek. Korzenie spichrzowe mają rozbudowana felodermę (warstwę pod korkiem). Jest dużo łyka wtórnego - najbardziej pomarańczowa część przekroju. Smugi na przekroju to miękisz. W środku korzenia jest ksylem wtórny i duzo miękiszu. Jest też kambium. Wielowarstwowa feloderma, mało korka, funkcję spichrzową pełni miękisz drewna i łyka wtórnych. korzeń marchwi jest diarchiczny - w budowie pierwotnej sa dwa pasma drewna i łyka pierwotnego. Tak samo jest u pietruszki Petroselinum satovum, P. crispum. Korznie spichrzowe mają bardzo rozbudowany miekisz.  W budowie wtórnej felogen zmienia się na zewnątrz w korek, który ma ściany adkrustowane suweryną. Komórki te lignifikowane (inkrustowane ligniną) i staja się martwe. Jest izolacja od środowiska. Przetchlinki to miejsca gdzie komórki korka są luźno ułozone. Felogen różnicuje się do środka w miękiszową feloderme z chloroplastami. Te trzy warstwy tworzą wtórną tkankę okrywającą, jest tak w łodydze i korzeniu w przyroście wtórnym. Cewki, naczynia i włókna są martwe. Miękisz jest żywy. Łyko ma komórki sitowe, komórki towarzyszące i włókna łykowe. Naczynia są u okrytonasiennych (kwiatowych Angiospermae).

Liść zawiera miękisz asymilacyjny, w nim jest asymilacja. Epiderma izoluje liśc od środowiska zewnętrznego i zapewnia z nim komtakt. Liśc bierze udział w transpiracji (parowaniu), gutacji (wydalaniu nadmiaru wody wiosną przez szparki wodne) i wymianie gazowej. W epidermie liścia są aparaty szparkowe. Szparki otwierają sie i zamykają. Gdy jest dużo wilgoci komórki szparkowe chłoną wodę, mają turgor, napinają się i otwierają, gdy jest sucho, woda paruje z nich, komórki tracą turgor i się zamykają. Jest to mechanizm ochronny przed utratą wilgoci. Są różne typy aparatów szparkowych: typ Mnium jest u mchów Mnium, na puszkach zarodnionośnych. Typ Helleborus zaobserwowany u ciemiężnika Helleborus sp. Komórki szparkowe maja fasolkowaty kształt. Mają różnie zgrubiałą ścianę komórkową. Ściana brzuszna sąsiadująca z porem jest zgrubiała, grzbietowa, przylegająca to epidermy cienka. Typ Graminae jest tylko u traw (dawna nazwa traw). komórki są biszkoptowate, wydłużone, mają rozszerzone końce z cienkimi ścianami, reszta komórki ma zgrubiałą ścianę. Ze względu na obecność komórek przyszparkowych aparaty dzielą się na amonocytowe, gdy brak komórek przyszparkowych, paracytowe gdy maja jedną komórkę przyszparkową, gdy dwie, z równą osią komórek i prostopadłym ułożeniu do porów są diacytowe, anizocytowe gdy sa trzy komórki przyszparkowe, jedna z nich mniejsza. Kolejna klasyfikacja opiera się na pochodzeniu komórek przyszparkowych. Jeśli cały aparat pochodzi od jednej komórki merystematycznej to aparat mezogenowy, gdy komórki szparkowe pochodzą od jednej komórki, przyszparkowe od innej to typ perigenowy. Mezoperigenowy gdy komórki szparkowe i część przyszparkowych pochodzą od jednej komórki macierzystej, reszta przyszparkowych od innej. Aparaty szparkowe otoczone sa kutyną. Pozwalaja roślinie oddychać. Ich otwieranie i zamykanie kontroluje turgor, gdy duzo wilgoci, jest duży napór na scianę komórkową, komórka rozciąga się, szparka się otwiera. Gdy spada turgor, komórki wiotczeją, szparki się zamykaja. Na stan szparek wplywa ruch powietrza, im większy tym szybsza transpiracja. Jony potasu regulują otwieranie i zamykanie szparek, wnikają do komórki, rośnie ich stężenie, obniża się potencjał wody, komórka pobiera ją z sąsiednich komórek i rosnie turgor, szparki sie otwierają. Wypływ jonów obniża potencjał wody, która ucieka do sąsiednich komórek, turgor spada, szparka się zamyka, Przepuszczalność komórek zależy od hormonów: kwasu abscyzynowego i indolinotrójoctowego. O stanie szparek decyduje też temperatura, im wyższa tym wieksze parowanie i strata wody, szparki zamykaja się by chronić się przed stratą wilgoci i światlo. Jednoliścienna roslina Irys Iris sp. ma typ Helleborus i amonocytowy, epiderma nie ma chloroplastów, asymilacja jest w chlorenchymie. Rosliny wodne, rosliny cienistych środowisk maja chloroplasty w epidermie. Irys ma zwarty układ epidermy, komórki ściśle do siebie przylegają, są zespolone, maja pomiędzy komórkami blaszki środkowe. Pory (szparki) są pomiędzy komórkami szparkowymi. Wpływa na nie stężenie CO2 w powietrzu u roslin C3 (klimatu umiarkowanego) za wysokie i za niskie stężenie CO2 powoduje zamykanie szparek. Komórki epidermy i miekiszu asymilacyjnego są połączone plazmodesmami. Nie ma przerw w ciągłości epidermy. Pszenica Triticum sp. ma typ Graminae. Komórki są wydłużone, zgrubiałe, mają cienkościenne, rozszerzone końce. Są też komórki przyszparkowe, długie i cienkie, to typ paracytowy. Ich osie są równolegle do szparki. Liście traw są ostre bo ich brzegi są inkrustowane związkami krzemu. Wszystkie komórki roślinne mają ścianę komórkową. komórki sparkowe stykają się końcami. U traw sa komórki tylko wypełnione krzemianami. Rozchodnik Sedum sp. Typ anizocytowy i Helleborus. trzy komórki przyszparkowe są w bezpośrednim sąsiedstwie komórek szparkowych. Wpływ na turgor w komórkach szparkowych ma stężenie jonów potasu i hormony. Są dwa etapy fotosyntezy. Faza jasna odbywa się tylokaidach grann i zachodzi przy udziale światła, polega na wybiciu elektronu przez foton z pasma PAR (promieniowania fotosyntetycznie czynnego dł fali 400 - 700 nm) z chlorofilu. Ten foton rozpoczyna cykl reakcji w wyniku, których woda zostaje rozbita na jony. Drugi etap to faza ciemna - cykl Calvina - Bensona, w którym następuje synteza cząsteczki glukozy z jonów powstałych z wody w fazie jasnej i dwutlenku węgla. Faza ciemna zachodzi w stromie. Są trzy typy fotosyntezy C3, C4 i CAM. Rosliny C4 mają fotosyntezę w miękiszu pochwy wiązkowej - miękiszu wieńcowym, C3 w miękiszu asymilacyjnym i palisadowym. CAM mają sukulenty, cykl Calvina - Bensona mają za dnia. Enzymy fotosyntezy C3 Rubisco, włączające CO2 do rybulozo - 1,5 - bisfosforanu mają mniejsze powinowactwo do CO2 niż karboksylaza fosfoenolopirogroniamu u C4, która włącza CO2 do fosfoenolopirogronianu. W CAM są enzymy C4. Enzymy fazy jasnej są w tylokaidach grann, enzymy fazy ciemnej są w stromie. Liście mogą być siedzące, czyli wyrasstające bezpośrednio z łodygi i ogonkowe, wyrastające na ogonkach.