morfologiczny przegląd kwiatów wg. Kuglera. Jest to morfologiczny przegląd klas entomogamicznych, owady je zapylają. są 1. klasa talerzykowe, podklasa pyłkowe u jaskrowatych Ranunuculaceae, makowatych Papaveraceae, różowatych Rosaceae, dziurawcowatych Hipericaceae, czystkowatych Cistaceae. Pierwotnie u roslin wodnych była ta podklasa, symetria promienista, u jaskrów Ranunculus sp. grzbiecista, maja wolne płatki, maja dodatkowe twory, zapylają muchówki, błonkówki i chrząszcze, korzytsaja z nich pszczoły, zbieraja z nich nektar do karmienia larw, potrzebuja pylku, sa tu grzybień bialy Nymphaea alba, bez czarny Sambucus nigra, barszcz zwyczajny Heracleum sphondyllum, ruta zwyczajna Ruta graveolens, ciemięzyca biała Verratum album, lipa drobnolistna Tilia cordata, skalnica nakrapiana Saxifraga aizoides, wilczomlecz obrotny Euphorbia helioscopia, tojeść rozesłana Lysimachia nummularia. Podklasa ukryte miodniki, morfologicznie kwiaty są podobne do poprzedniej klasy, zawsze robia nektar, miodniki ukryte w okwiecie, duża liczba owadów dla których jest dostępny, zapylają muchówki i błonkówki np. grusza pospolita Pyrus cummunis nektar robi dno kwiatowe, zapylaja pszczoły Apis sp., pszczolinki Andrena sp., trzmiele Bombus sp. bzygowate Syrphidae. Rosliny robią dużo nektaru dla wszystkich owadów, średnia efektywnośc zapylania np. śliwa tarnina Prunus spinosa, pięciornik rozłogowy Potentilla reptans, rzezucha łakowa Cardamine phratensis, barberys pospolity Berberis vulgaris, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, Sweertia perennis.2. lejkowate, u roślin o wielkich kwiatach np. goryczki Gentiana sp. słupek i pręciki ukryte są w koronie, u roślin o małych kwiatach wystają poza nią np. u waleriany Valeriana sp. Nektar robi nasada słupka. Owady wchodzą całe do kwiatu lub sięgaja do niego ssawkami. U goryczki kkrókołodygowej Gentiana clusii trzmiele wchodzą do wnętrza kwiatu. U kozłka lekarskiego Valeriana officinalis u schyłku korony jest miodnik. Zapylaja muchówki i błonkówki. Kwiat kozłka ma słabą grzbiecistość, nektar jest w ostrodze, pylniki i znamię słupka wystają z kwiatu, owad sięga aparatem gębowym do ostrogi po nektar, ociera się o pręciki i słupek i zapyla. U ostrogowca czerwonego Centranthus ruber jest 10 milimetrowa ostroga, u kozłka ma 2 -3 mm. u marzanki pagókowej Asperula cynanchica nektar wydziela górna powierzchnia dolnego słupka. Dolny słupek jest ukryty w dnie kwiatowym, górna pwoierzchnia wydziela nektar. Przykłady dynia Cucurbita pepo, tytoniu szlachetnego Nicotiana tabacum, zimowit jesienny Calchicum autumnale, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, barwinek pospolity Vinca minor. 3. dzwonkowate, wiszą w dół pionowo lub ukośnie, wytwarzają sypki pyłek, owady dotykają pylników głową lub ssawką. U borówki bagiennej Vaccinium uliginosum dno kwiatowe robi nektar, pylniki otwierają się otworem na końcach komór pyłkowych, pylniki mają wyrostki, których dotchnięcie powoduje wysyp pyłku na cialo owada. Zapylają muchówki, pszczołowate, niektóre motyle. Jest tu rodzina wrzosowate Ericaceae, borówka czarna Vaccinium myrtillus, modrzewnica zwyczjna Andromeda polifolia, śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis, żywokost lekarski Symphytum officinale, żurawina błotna Oxycoccus quadripetalus, dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium, rdest wielokwiatowy Polygonum multiflorum, kopytnik pospolity Aserum europeum, wilcza jagoda Atropa belladonna, orlik pospolity Aquilegia vulgaris. 4. trąbkowate płatki na zewnątrz są płaskie, przy nasadzie tworzą długą rurkę, dolna część kwiatu jest rurkowata, góna płaska, nektar dla owadów o długich ssawkach. Płatki korony są wolne, nektar robią miodniki, kielich zrosłodziałkowy utrzymuje rurkę z pojedynczych płatków korony, których ostrogi (paznokcie) tworzą rurkę, blaszki są proste, pręciki wystają ponad rurkę, głeboki, pierścieniowy miodnik, łączący nasady nitek pręcików robi nektar, zapylają bzygowate, pszczołowate, motyle. Przykłady: niezapominajka Myosotis palustris, goździk kartuzek Dianthus carthusianorum, goryczka wiosenna Gentiana verna, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, lepnica zwisła Silene nutans, wiesiołek dwuletni Oenothera biennis. Mają 5 płatkó głęboko podzielonych na 2 części zrośnięte w rurkę, płatki są wolne. zrośnięte działki kielicha. 5. wargowe, owady siadają na wardze dolnej i wkładają do kwiatu ssawkę, głowę lub całe ciało i zbierają pyłek górną powierzchnią ciała. Podklasa: kwiaty wargowe właściwe, pręciki mają ruchomy staw, zapylają trzmiele, pręciki upadają na grzbiet owada. Nektar robi podstawa słupka, są tu jasnotowate Lamiaceae, szałwia łąkowa Salvia pratensis, jasnota biała Lamium album, macierzanka piaskowa Thymus serpyllum, dąbrówka kosmata Ajuga genevensis, poziewnik miękkowłosy Gaelopsis pubescens. Nie mają wargi górnej tylko dolną, pręciki i słupek wystaja na zewnątrz, robią nektar, jest wrosła rurka korony. Są tu kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanus. Podklasa wargowe gardzielowe np. trędownikowate Scrophulariaceae, łuskiewnik różowy Lathraea squamaria, przyczepia się ssawkami do brzozy Betula sp. i grabu Carpinus sp. nie ma chloroplastów. Ta podklasa ma pręcikowie i słupkowie w ukryte w górnej części gardzieli. Owad przyczepia się do płatka korony, nie mają wargi dolnej, mają miodniki u podstawy słupka, owad wchodzi do kwiatu, zapylają duże pszczolowate np. trzmiele. Kosaciec żółty Iris pseudocarus ma 3 osobne gardziele, okwiat to wąska rurka, 3 wewnętrzne działki kielicha są oddzielone od zewnętrznych przy każdym żółtym znamieniu jest osobne wejście. Nektarniki ukryte przy nasadzie szyjki słupka. Są tu zaraza przytuliowa Orobanche vulgaris, naparstnica purpurowa Digitalis purpurea, tojad mocny Aconitum callibotryon, tłustosz alpejski Pinguicula alpina, niecierpek popsolity Impatiens noli tangere, trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa. Podklasa wargowe z gardzielami zamaskowanymi lub zamkniętymi np. lwia paszcza Antirrhinum majus, lnica pospolita Linaria vulgaris. Rurka kwiatowa zwężona u nasady, miodnik pod słupkiwm, 4 otwarte pręciki wysypuja pyłek, gdy są otwarte przez owady, zapylaja głównie trzmiele, u lnicy jest pręzony staw łączący wargę dolną i górną, są szczotkowate włoski na górnej wardze. Przykłady przeniec różowy Melampyrum arvense, wyżlin polny Antirrhinum orontium. Podklasa: wargowe typ storczyka (fiołka) Orchis/Viola. Są u np. storczyka samiczego Orchis morio, nektar jest produkowany na dnie ostrogi długiej, prętosłup unieruchomiony w głębi kwiatu, płytkowate znamię, torebka pylkowa ma 2 pręciki, tworzy pyłkowiny: pyłek zlepia się w dwie pyłkowiny, owad rusza głową oblepia siebie lepkimi pyłkowinami. Płatki wolne, jeden ma ostrogę, nektar idzie na ostrogę, szyjka słupka zrośnięta z zalążnią ruchomym stawem, pręciki dotykają szyjki slupka owad wciskając głowe dotyka znamienia i zapyla. Np. fiołek wonny Viola odorata. 6. motylkowe, kwiat grzbiecisty, jest 5 działek kielicha i płatków korony, dwa dolne płatki zrastają się w łódeczkę, boczne tworzą skrzydełka, górny jest wyciągnięty w żagielek. Jest 10 pręcików, 9 zrośniętych jest w rynienkę lub rurke, ścieka do niej nektar, jeden pręcik jest wolny. Pojedynczy słupek jest wewnąrtz rynienki, ma długą szyjkę i znamię. Jest u motylkowatych Fabaceae np. wyka ptasia Vicia cracca. 6. główkowate i koszyczkowate, w głównkowatych wiele drobnych kwiatów wyrasta z jednej osi, płatki korony tworzą język lub są zrośnięte w rurkę, pręciki i słupek są zamknięte w rurce. Owad wpuszcza tam ssawkę i zapyla. Przykłady: czosnkowate Alliaceae. w koszyczkowatych wiele kwiatów tworzy koszyczek, pręciki i słupki są w kwiecie, brzeżne kwiaty są języczkowate, środkowe rurkowate. Owad sięga do kwaitu i zbiera pyłek. Nektarniki są ukryte w kwiecie, są u astrowatych. Asteraceae np. podbiał popsolity Tussilago farfara, koniczyna łakowa Trifolium pratense ma kwiatostan główkowaty złozony z kwaitów motylkowych. 7. pułapkowe i paściowe tworzą pułapki dla owadów. Płatki są przekształcone tak by złapać i zatrzymać owada w kwiecie np. kokornak Aristolochia sp., obuwik Cypripedium sp. Paściowe mają urządzenia przytrzymujące aparat gębowy do zapylenia, jest to paść, pyłek zlepiony w pyłkowiny, jest u ciemiężnika białokwiatowego Vincetoxicum hirundinaria, obrazki plamiste Arum maculatum.
Typy zapylania: abiotyczne, czyli z udziałem czynników abiotycznych, są tu hydrogamia (hydrofilia), wodopylnośc, zapylanie przy udziale wody, jest tylko u kilku rodzin rogatkowatych Ceratophyllaceae, żabiściekowatych Hydrocharitaceae, rdestnicowatych Potamogetonaceae, jezierzowatych Najadaceae, rzęślowatych Callitrichaceae, zosterowatych Zosteraceae, traw morskich. Epihydrogamia, przenoszenie pyłku na powierzchni wody, hypohydrogamia-zapylanie w wodzie u np. trawy morskiej Zostera marina. Pyłek płynie pod lub na pow. wody zależnie od tego, gdzie są kwiaty żeńskie. Ombrogamia zapylanie przez znoszenie pyłku przez krople deszczu, jest w dżdżystym klimacie. Anemogamia, zapylanie przez wiatr, transport nieabiotyczny, nieadresowany, pyłek trafia na znamie słupka, jest zapylenie, zanik powabności, kwiaty zwykle zielone, bez zapachu, zredukowany okwiat, brak miodników, nie ma korony, kwiat ma kolor taki sam jak łodyga, nie tworzy netaru, ma 1 zalążek, kilka pręcików. Anemogamia i hydrogamia ewoluowały wielokrotnie. Euhydrogamia dzieli się na epihydrogamię-pyłek pływa na pow. wody w różnej formie i hypohydrogamię pyłek pływa pod. pow wody, jest u roslin słonowodnych i planktoowych. Epihydrogamia jest u włodkowodnych i w lekko zasolonych wodach np. w pleustonie, u roslin pływających na pow. wody. Systematyka dwuliścienne Dicotyledones. Jednoliścienne Liliopsida mają 2 rodziny rogatkowate i rzęslicowate. Jest entomogamia, zapylanie przez owady, anemogamia, hydrogamia. U dwuliściennych w rodzianch żabiściekowatych, rdestnicowatych, zosterowatych, rupiowatych Ruppiaceae, zamętnicowatych Zannichelliaceae, posidoniowatych Posidoniaceae to cecha adaptacyjna. 27% kwiatowcyh 18-19 rodzin, ok. 130 gat. hydrogamicznych są wsuktek adaptacji anemogamiczne i entogamiczne. Żabieńcowate, żabiściekowate i rzęślowate sa też anemogamiczne. Hydrogamia jest powierzchniowa, epihydrogamia i podpowierzchniowa, hypohydrogamia. Pyłek lub pylniki z pyłkiem płyną do znamienia słupka po pow. wody, hypohydrogamia to prysznic wody z pręcikami lub ziarnami pylku płynie na znamie słupka. Hydrogejtonogamia, gdy pyłek idzie z pęcherzykami powietrza bezpośrednio dna znamię słupka. Epihydrogamia, zapylenie powierzchniowe, duży sferyczny lub nerkowaty pyłek z egzyna o róznych kształtach, może mieć ziarna skrobii, mogą miec mało ziaren skrobii, uwalnianie pyłku przez oderwnaie pylników lub kwiatów, płyna z pyłkiem do znamienia, sa na nim receptory pyłku, kwiaty sa małe, białe aktynomorficzne (symetria promienista). długie, niedokładnie wykształcone, bez okwiatu. Rosliny jednopienne lub dwupienne. Ziarna pyłku uwalniaja pływy wodne, w płytkich, słodkowodnych zbiornikach. Rosliny te rozmnażaja się wegetatywnie, są klonalne. Hypohydrogamia, kształt i rozmiar pyłku jest zróżnicowany, pyłek możę być nitkowaty (włóknisty), zmukły, nieornamentowany, redukcja lub brak egzyny, maja lepką powierzchnię, duzo ziaren pyłku uwalniaja pylniki, kwiaty są wyeksponowane, okwiat zredukowany, niewyeksponowane płatki korony, znamię słupka jest wydłuzone, dwudzielne, by łatwiej przechwycic pyłek, znamiona sa brodawkowate, redukcja zalążków, kwiaty rozdzielnopłciowe i obupłciowe z przedsłupnością, uwalnianie pyłku jest w czasie pływów, rosliny rosną przy brzegach słonych wód, mogą byc klonalne, duży procent obcopylności. Epihydrogamia u rdestnicy Potamogeton sp. przechodiz w anemogamię, kwiaty wystają ponad pwoierzchnię, reszta organów pływa. Pewne rosliny hypohydrogamiczne sa samopylne, pyłek idzie na znamie słupka. Na pow. lub pod mają hydrogamie, nad pow. anemogamie, jest tak u rdestnicowatych. u rdestnicy nitkowatej Potamogeton filiformis ziarna pyłku płynie po pow. wody na znamię słupka. epihydrogamia jest sucha i mokra. Sucha, gdy pyłek płynie na tratwach z kwiatów męskich odłączonych od rosliny macierzystej np. u nurzańca Valissneria sp., moczarki Elodea sp., przesiąkry Hidrilla sp. Mokra gdy ziarna pylku płyna złączone śluzem, ziarna zlepione sluzem tworza tratwy u np. rupii, Ruppia sp. Rosliny wodne mają sztywne znamiona słupków, ziarna pyłku w mokrej są zlepione, w suchej na powierzchni. długie ziarna pyłku są hydrofobowe, pokryte śluzem są w mokrej, sferyczne, suche ziarna pylku sa w suchej. W hypohdrogamii pylniki są pod pow. wody, trójwymiarowy transport pyłku, pylenie i zapylanie w wodzie, wolne znamiona mają różne struktury łapiące pyłek. Suchą ma moczarka kanadyjska Elodea canadiensis z żabiściekowatych, w Polsce ma żeńskie kwiaty na długich szypułkach, znamiona sa nad pow. wody, kwiat jest pod wodą, meskie kwiaty odrywaja się w całości, otwirają się, pylniki wychodza na zewnątrz, wychodzi pyłek, który płynie do słupka. Moczarka jest słodkowodna, zyje w stojącuch wodach np. jeziorach, sa lekkie pływy wywołane wiatrem, nurzaniec spiralny Valissneria spiralis z żabiściekowatych zyje w tropikach i subtropikach, żenskie kwiaty sa pod pow. wody, długie spiralne znamiona słupka, meskie są nad pow. wody w kolbach, odrywaja się, na pow. otwieraja sie listki, mają łódeczke i żagielek, tak płyną do żeńskich, dojrzałe kwiaty żeńskie idą na pow. wody, sa trójdzielne, maja błonki, męskie ida do żeńskich, zapylaja je, potem żeńskie idą pod wodę. Valissneria caulescens z płn. Australii ma podobny sposób zapylania. Przesiakra ołówkowa Hydrilla verticulata jest dwupienna zyje w zimnych i ciepłych wodach, męskie kwiaty po dojrzeniu pływają na pow. wody. Prysznic pyłkowy to wyrzucanie ziarna z pylników, tu ziarna same idą do znamienia słupka, w menisku wklesłym na pow. wody. Roslina ta ma brodawkowane znamiona, naprzeciwległe liście w okółkach z długimi szypułkami kwiatowymi. Żyje w Indiach, Płn i Środkowej Ameryce, płd Afryce, płd-zach Azji. Lagarosyfon madagaskarski Lagarosiphon madagascariensis ma kwiaty na długich szypułkach, męskie robią pręciki, wysuwany pyłek, zapylenie na pow. wody, endemit na Madagaskarze, zyje na wysoko połozonych akwenach. Epihydrogamia mokra, ziarna pyłku lub pylniki płyna na tratwach, ziarna połączone sa śluzem w pakiety, jest tu rupia spiralna Ruppia spiralis z rupiowatych, są w wodach słonych, słonawych i przybrzeżnych słodkich. Rosną w Ameryce Pld i Nowej Zelandii, rupia spiralna jest jednopienna, przedprątna, kwiaty są na długich szypułkach, kwiaty są najpierw pod wodą, tam rozwijają się pręciki, pyłek wypływa na powierzchnię, jest kutnerowaty i niezamaczalny, płynie do znamion kwiatów w drugim stadioum kwitnienia, jest zapylenie i wciąganie wkiatów pod wodę. Hypohydrogamia, gdy cały proces zapylenia jest pod wodą. zadko się zdarza, jest u traw morskich, zamętnicy Zannichellia sp., rogatka Ceratophyllum sp. to rosliny klonalne, rozmnażają się wegetatywnie, dojrzewają kwiaty, pyłek pływa z prądami wodnymi, płynie do znamion słupków, jest zapylenie. Thalassia hemprichii ma w podłozu kłącza, wyrastają z nich liście, sa szablaste, mają rozległa nerwacje, są zatoki z bańkami powietrza, jest dwupienny i jednoliścienny, osobno są kwiaty męskie i żeńskie. Trawy morskie, trudno oszacować ich powierzchnię, duże rpądy morskie wyrywają je z podłoża. Jezierzowate rosna na płd półkuli i płd częsci północnej, liście są ząbkowane, naprzeciwległe ulistnienie, zredukowane kwiaty, jeden słupek ma 3 znamiona do łapania, wyłapuja pyłek w wodzie, sa tu jezierza morska Najas graminea, jezierzyca mała N. guadelupensis. Bałwanicowate Cymodoceaceae są jednoliścienne, żyją w Asutralii, na wyspach i wsch. Afryce, rozmnażanie generatywne, rozdzielnopłciowe, męskie i żeńskie kwiaty są oddzielnie np. bałwanica Cymodocea serratula ma też epihydrogamię, ziarna pyłku płyna na pow. wody w tratwach i hypohydrogamie, zapyleni pod pow. wody. C. rotundata ma liście w węzłach, pędy przytwierdzone do podłoża, elastyczne liście, moga być ząbkowane, kwiaty męskie i żeńskie są na oddzielnych osobnikach. Zamętnicowate mają epi i hydrogamię, rosną w słodkich i słonawych wodach, liście długie, cienkie, naprzeciwlegle ułożone, w okółkach, kwiaty maja znamiona słupka, mało pręcików, długie pylniki, różne kształty nasion, rozdęte lub lejkowate, jest tu zamętnica błotna Zannichellia palustris ma mało pręcikó, jeden słupek, w czasie dojrzewania uwalnia sie pyłek, idzie na znamie słupka. Lepilena sp. żyje w Australii, Nowej Zelandii, na Tasmanii, okrągłoziarnisty pyłek nie ma kontaktu z wodą, rosnie na dnie wód. Trzciankowate Posidoniaceae ma 3 gat np. trzcianka oceaniczna Posidonia oceanica rosnie na wybrzeżach Australii, mała róznica w budowie między gat. są włókna odnerwowe, w węzłach rosliny, są części zniszczonych liści, tworzą one kule, które sa wyrzucane na pow, wody i brzeg, słupek ma 3 znamiona, jest kilka pręcików otaczającyhc słupek. Zostera/tasiemnica morska Zostera marina z zoosterowatych rosnie w przybrzeżnych morzach, liście są na pow. są materiałem pakownym, rosnie w podłożu przybrzezy słonych wód, kwiatostany są pod wodą w pochwach z liści, przedsłupne, brak okwiatu, brak zamozapylenia, rozwija się 1 słupek ma 2 nitkowate znamiona, 1 pręcik, robaczkowaty pyłek, czasem zmienia się przy dojrzewaniu w nitkowaty, nawija się na znamię slupka. Amphibolis griffithii ma naprzeciwległe liście, trawy morskie usuwaja sół na powierzchnię ciała przez organy wegetatywne, korzenie i kłącza sa słabo rozwinięte, przez korzenie jest transport jonów w odzie i roslinie, redukcja ksylemu, w obrębie liści jest sytem zatok z powietrzem (asymilacja), reprodukcja-podwodne kwiaty, klejstogamia, kwiaty są słaborozwinięte, jest samozapylenie, redukcja okwiatu, mało płatków lub brak korony, jesli jest jest zielona, u słodkowodnych sa kwiaty z okółkami płatków korony, pyłek sferyczny lub sferoidalny, rozdzielnopłciowośc, powierzchniowe zapylanie rzadkie u słodkowodnych, maja podwodne zapylanie, brak endospermy w zalążku, u słonowodnych może być, u slonowodnych pływy morskie rozdzielaja diaspory i ziarna pyłku, geokarpia, są nowe osobniki, gdy szypułka z zalążkiem idzie pod wodę, jest nowa roslina, nie ma jej u slodkowodnych. Trawy morskie w estuariach rzek, przybrzeżne trawy morskie są podczas pływów narażone na zabranie, są żłobki, gdzie w trawach są młode osobniki ryb, żółwi itd. Im głebiej tym mniej swiatła, trawy zyją do 60 m, zyja na skałach, rafach koralowych i przy dnie, są 4 siedliska traw morskich: skały, rafy, przybrzeże, płytkie dno. 66 gat traw morskich na płn Pacyfiku, 14 Chile, 1 płn Atlantyk, 4 Karaiby, 9 płn-zach Atlantyk, 1 Morze Środóziemne, 9 płn-wsch Atlantyk, 1 Pacyfik, 24 Bałtyk, 18 w Australii i Nowej Zelandii. Ochrona traw morskich, zagraża im transport i fale. Rogatkowate są słodkowodne, 30 gat. cienkie liście w okółkach, dwukrotnie podizelone znamię słupka, cienka,całk. zanurzona łodyga, kwiaty jednopłciowe, dwupiennośc, 10-20 pręcików słabo zróżnicowanych na główki i nitki, 1 słupek z 1 zalążkiem. Nasiona mają kolce, łątwo przyczepiają się do zwierzą, epizoochoria, rozsiewanie nasion przez zwierzęta na pow. ich ciał. Rzęślowate sa głównie anemogamia, przenoszenie pyłku przez wiatr i prądy powietrza, 1 gat, ma hydrogamię. Rosną w ziemno-wodnych siedliskach, rzęśl Callitriche sp. ma am liście, z węzłów idą korzonki czepne, męskie kwiaty mają 1 pręcik, słupek ma 4 przegrody i dwa znamiona, owoc to rozłupnia z 4 rozłupkami. U rzęsli jesiennej C. hermaphroditica (autumnalis) pręciki pod wodą uwalniają ziarna pyłku, pyłek jest w oleju, wypływa z nim na pow. po powierzchni płynie do kwiatu żeńskiego. Ewolucja hydrogamii, mało gatunków kwiatowych, wiele razy ewoluowała, woda jest groźna dla pyłku, egzyna, śluzy za bespieczaja przed zmoknięciem. Zasennikowate to rosliny naczyniowe, u entomogamicznych gat. są różowo - białe płatki korony, rośnie w tropikach, i subtropikach, w niskim stanie wody, hydrogamiczne kwiaty są zanurzone, entomogamiczne są nad pow. może być brak okwiatu w anemogamicznych kwiatach, jest samozapylenie (autogamia), kwiaty nie rozwijają isę do konca, symetria grzbiecista to efekt mechanicznego dizałania środowiska, są gat. rosnące w skrajnie wodnych siedliskach, brak skłonności do hydrogamii, zróżnicowana budowa morfologiczna, gat. z rwących potoków i wodospadów, zóznicowane cz. wegetatywne, nibyplecha z kwiatami-uproszczona budowa, majaka rzecznallość Mayaca fluviatilis z Płn. Ameryki, przy opadzie poziomu wód entomogamia, Marathicum sp. i Oxycarpus sp. maja kwiaty entomogamiczne, rosna w Meksyku, Indiach, płd-zach Ameryce, Panagia sp. brak okwiatu. Rozwój była anemogamia, potem entomogamia, potem hydrogamia, w rodzinie żabiściekowatych anemogamie ma limnobium gąbczaste Limnobium spongia, entomogamię Ottelia alismoides, cała rodzina jest zanurzona, hydrogamia u żabiścieku pływającego Hydrocharis morsus, on pływa, u osoki aloesowej Stratoides aloides po dojrzeniu kwiaty idą na pow. w Polsce rośnie w starorzeczach, ciekach, jest rzadki, mała eutrofizacja wód, Epihydrogamia u Generalis acaroides, pyłek płynie po pow. wody, Halophila sp. z żabiściekowatych rosnie na dnie słonych wód. Ombrogamia, zapylanie przez deszcz, wb1950 r na Wyspach Owczych Hager odkrył kwiaty otwarte w deszczu, dojrzały okółek pręcików jest otwarty, z kroplami wody płynie na kwiat żeński, jest tam system kapilar, wciągana jest woda między słupki, tam zatrzymywany jest pyłek, brak samopylności. Gatunki to jaskier płomieńczyk Ranunculus flammula i łomka zachodnia Narthecium ossifragum. Wiatropylnośc, anemogamia, anemofilia zapylanie czynnikiem abiotycznym, gr. anemos=wiatr. Wiatr to czynnik działający wszędzie, rozmaitość i przypadkowość działania, brak adresata, żółty osad pyłkowy w kałużach po deszczu w czasie pylenia szpilkowych gł. sosny Pinus sp. Pyłek to część aeroplanktonu, ziarno pyłku, mikrospora to męski gametofit roślin nasiennych, przenosi gametę męską do gametofitu żeńskiego, ściana komórkowa, sporoderma ma zewnętrzną część egzynę ze sporopoleniną, wewnętrzną intynę, w środku jest część cytoplazmatyczna z jądrem, jest w żywym pyłku, martwe elementy są tysiące lat.