biologia i ochrona przyrody

 Ornitogamia to zapylaniem przez ptaki, zapylanie biotyczne, to zoogamia-zapylanie przez zwierzeta, odmiana mutualizmu, przystosowania fizjologicznego i morfologicznego obu partnerów, zal od zapylacza, biotyczne zapylanie to entomogamia (entomofilia), przez owady, chrząszcze careoofilia, pszczoły mellitofilia, mezomellitofila przez pszczolinki, necrocareofilia-chrząszcze padlinożerne, muchy-myofilia, sapromyofilia-padlinożerne muchy, myrmekofilia-mrówki,psuchofilia-motyle, spirgofilia-ćmy, ornitofilia-ptaki, malakofilia-ślimaki, ssaki: nietoperze-chiropterofilia, torbacze-teriofilia, ludzie antropofilia. Są różne przystosowania do ornitogamii, w strefie umiarkowanej, w tropikach ptaki maja stały dostęp do pokarmu, w Polsce jest przy wylęgu młodych, zima trudno o pokarm. Zapylanie od rana do nocy, w tropikach najwieksza prod. nektaru jest ok. 7 rano. 50 gat. ptaków je prdukty kwiatów 2 tys. gat. roslin. Związki ptaków i roslin, zgodnie z zasiegiem zach. półkuli kolibry, Andy, wscg. Afryka, płd ahary nektarniki, Azja, Himalaje, Japonia, Chiny miodojady, nektarniki, papugi lory, Azja płd. Palestyna i Izrael Ronantus acacia i Nectarina osea. Zach. Lablador, Ziemia Ognista maja ornitogamię. Ptaki są eutropowe, wąsko dostosowane do gat., nie wiemy kiedy powst. ornitogamia. Prawdopodobnie w suchym i gorącym klimacie, ptaki spijały z kwiatów wodę i nektar. Wzajemne przystosowanie ptaków i roslin, w trzeciorzędzie żyły allotropowe i hemitropowe gat. zapylane przez ptaki, na płn było zlodowacenie, na płd barwne, połyskliwe ptaki. Dziób, głowa i podgardle były połyskliwe, zbliżone kolorystycznie do zapylanych kwiatów. Podobne części ciała ptaków i kwiaty. W polskiej florze kopalnej są rosliny ornitogamiczne i szczątki papug. Allotropowe gatunki-brak korelacji, hemitropowe-częściowa specjalizacja, eutropowe-ścisłe przystosowanie, ginie ptak, ginie roslina. ścisła korelacja między gat. ptaka i rosliny. Porschbadał korelacje ptaków i roslin. długotrwałe oddziaływania między rosliną i ptakiem dały korelację. Nektarnik palestyński Nectarina osea, samce sa ładnie ubarwione, połyskliwe, samiczki szare, zajmują sie potomstwem, żyja na pustyni w Izraelu i Palestynie. Na akacji krzewie gorejącym Acatia nilotica pasożytuje jemioła Loranthus acaciae, latem zapylają ja ćmy, zimą ptaki. Ptaki eutropowe maja wąski stopień przytsosowania do zapylania danych gat. kolibry Trochilidae, nektarniki Nectarinae, miodowniki Myzae, cukrzuki Coerebidae, sierpodzioby Pomatorhinae. Konwergencje małe ciałka, długie, zakrzywione dzioby, szczotkowate języki z pędzelkowatym końcem, orientacja wzroku, ptaki nie czują zapachu lub słabo czują, sprawny lot, zawisają przy kwiatach bez grzędy z mosnbych pędów, przysiadaja na kwiatach, przy kwiatach lub na mocnych pędach. Kwiaty i pędy tworza grzędy, przysiadaja na nich wróblowate Passiridae. Ptaki hemitropowe i allotropowe, nektar to gł. źródło utrzymania dla eutropowych dla hemi i allo to owady, owoce roslin, ornitogamia jest w czasie kwitnienia tych roslin, jedza nektar, gdy nie ma kwitnienia jedza owady i pajęczaki, tu sa papużki gł. australijskie, rajskie ptaki Paradisaeidae, wilgi Oriolidae, dzięcioły Picinae i inne. Kwiaty ornitogamiczne są duże o mocnej mechanicznej konstrukcji, mają dodatkowe pędy (grzędy), brak zapachu, duże kwiaty, jaskrawe: zielone, czekoladowe, czerwone, pomarańczowe, białe zapylane sa rano i o zmroku. Eutropowe to kolibry i jeżyki Apodidae, syndrom kwiatów: żywe, kontrastujące ze soba kolory, rzadko białe i ciemno fioletowe, brak wyznaczników nektaru lub sa proste, ptaki maja ukształtowany wzrok i widza nektarniki, sa inteligentne, nie trzeba wyznaczników, morfologia kwiatów, kwiaty mają rurki, siatkowate kształty, symetrię promienistą, są aktynomorficzne lub zygomorficzne-bez symetrii. Kształt butelkowaty: małe płatki korony, duże znamiona, małe pręciki, zapylaja ptaki z długimi językami, duzymi dziobami, kwiaty mają dolną wargę wiekszą niz górną, pręciki i słupek razem sa w górze kwiatu, który jest szeroki, zwęża się w rurkę dla dużych dziobów ptaków. Nektar jest płynny, duża prod., ma wiele aminokwasów, jest w dolnej części kwiatu u nasady, w różnych układach miodników, ptaki potrzebują dużo energii, kolibry jedzą 2 razy więcej niż ważą. Kwiaty bezzapachowe lub słaby zapach, ptaki nie maja węchu, czas kwitnienia, kwitna przez cały dzień, brak peridyczności, zwykle ptaki sa dzienne, rzadko nocne, mocna konstrukcja, mocna budowa morfologiczne, sztywne, grube nitki pręcików, system kapilar chroni przed wypływaniem nektaru, ptaki mają duży, mocny, ciężki dziób otwierający kwiaty, zróżnicowane zapylanie u wielosiłowatych Polimoniaceae, zróznicowane płatki korony, gdy zapylanie przez pszczoły sa krótkie, samopylne, klejstogamiczne nie otwieraja się, mały okwiat i pręciki wciskaja koronę jak przy nietoperzach. Kwiaty ornitogamiczne typ pędzelkowaty-duzo pręcików zebranych w pędzelek, mało słupków, mięsiste płatki korony jedza ptaki np. ketmia Hibiscus sp., lipowate Tiliaceae, typ dzwonkowate pręciki i słupki zrosnięte w prętosłup, schowany w koronie, typ koszyczkowate u Protea mellifera, dużo płatków korony, słupki i schowane, typ rurkowate u Erica tubiflora korona zrosnięta, na końcu luźne płatki, typ kielichowate np. u Bromea latifolia płatki korony i działki kielicha podobne do dzwonkowatych, narządy rozmnażania wystaja poza kwiat, prętosłub lub słupki i pręciki, typ szczoteczkowate np. u Calystegia lanceolata, okwiat zredukowany, pręciki i słupki berwne to wabik dla ptaków, typ żagielkowate u Eritrichium indica, brak symetrii lub 1 okwiat tworzy żagielek, duzo zrosniętych pręcików, słupek wolny lub z rosnięty z nimi, typ eksplodujące Loranthus sp. płatki i prętosłup sa zrosnięte, nasiona eksplodują na zewnąrz. Ptaki rabusie np. wróblowate, lecą w korony drzew i jedzą nektar, ocieraja sie o elementy kwiatu i zabieraja pyłek, miodniki, nektarniki, nektaria to utwory gruczołowe wydzielające naktar, w kwiecie to kwaitowe, wyrostki dna kwiatowego, sa na płatkach lub zmienionych prątniczkach, pozakwiatowe to ogonki liściowe u czereśni Prunus avium, liście-akacja Robinia pseudoakatia, przylistki-bób Vicia faba, kąty nerwów liściowych-katalpa Catalpa sp.,  w kwiatach wabi owady i ptaki, pozakwiatowy mrówki chroniace rosliny przed szkodnikami, nektar powst. z asymilatów, to wodny roztwór zw. chem. skład zal. od klimatu i rosliny, kilkadziesiąt procent to cukry, sole potasu, kwasy org. jabłczany, bursztyniany, szczawiany, cytryniany, olejki eteryczne, zw. zapachowe, barwniki, witaminy, alkaloidy, robia je skórka wydzielnicza, włoski lub gruczoly. Na pow. miodników, w przestworach międzykomórkowych idą szparkami na zewnątrz cukry, glukoza, fruktoza, mannoza, sacharoza, galaktoza, glikozydy, digitalina, nityna, eskulina, alkaloidy, akonityna, skopalamina, saponiny, nektar idzie na zewnątrz na pow. miodników lub do przestrzeni międzykomórkowej i szparkami na zewnątrz. Wilczomlecz Euphiorbia sp. ma miodniki kwiatowe, dużo pręcików, jeden słupek, E. evansii miodniki robia duzo nektaru, laurowisnia wschodnia Prunus laurocerasus, kąty nerwów, czereśnia Cerasus avium, nasada liścia, wyka płotowa Vicia sepium, przylistki, Paya culensis ananasowate nektar robi kwiatostan, duzy kwiatostan 1/4 litra nektaru. Kolibry Trochillidae 300 w obu Amerykach, nektarniki w Europie, przystosowanie dziobów-krótkie, cienkie, zakrzywione, zależą od typu kwiatów, papugi Psittaciformes i ziarnojady Fringillidae mają górną cześć ostra i zakrzywioną, dolną krótką i masywną, język dłuższy lub krótszy, od rurki kwiatowej, trudny dostęp do nektaru, róznice między płciami, samica karmi kwiatów, dostosowanie budowy do kwiatów, długi, zwinięty wzdłuż czaszki język, na końcu podzielony w pędzelek, nektarniki mają długie języki, cukrzyki Coerebidae ze szczoteczką na końcu, morfologia i anatomia języka kolibra, jezyk wysysa nektar, ma pochewke kryjącą, mechanizm wysuwający język z dzioba, ptaki zbierające nektar nie zawsze biora pyłek, rabusie przekłuwaja kwiat z boku lub zjadaja całe kwiaty, w Europie wróble przebijaja kwiaty krokusów Crocus sp. Kolibry zyją tylko w Nowym Świecie, największa różnorodnośc pod równikiem-330 gat, 10 gniazduje na płn. od Meksyku, niektóre odbywaja dalekie coroczne wędrówki np. rudaczek północny Selasphorus rufus z Meksyku na Alaskę, najwiekszy ma 22 cm od głowy do ogona np. gigancik Patagona gigas, najmniejszy 6 cm od głowy do ogona, masa 2-20 g, budowa ciała-skrzydła poza odc. barkowym maja zrosnięte stawy, obrót o 180 st, loty zawisające, ruch w przód, bok i tył, 60 ruchów skrzydeł na min, najmniejsze 80 na sekunde, krókie zrywy, tętno w spoczynku 300 uderzeń na min. w locie 2200, lecąc za jedzeniem ma odrętwienie, serce zwalnia do 30 uderzeń, chowaja głowy, przezyją głód, długi, cienki dziób, rozgałeziony język, chłeptanie i picie, rozwija się i cofa 13 razy na sekundę, kości zrosnięte w stawach skrzydeł, 20% objetosci to masa, ruch stojący, zawisanie, boczny, upierzenie połyskliwe i kolorowe, dymorfizm płciowy, kolorowe samice, żyja na nizinach, w górach, na pustyniach i w trawach, jedza wiele roslin z nektarem, koliber sięga dziobem do dna kwiatu, ociera sie łebkiem o pręciki i przenosi pyłek na następny kwiat, rudaczek północny Selasphorus rufus żyje najdalej na płn. regularne wędrówki sezonowe do Meksyku, fermandesik Sephanoides sephanoides w Ciesninie Magellana, Ziemia Ognista, wędruje na płn. Kolibrom trzeba wody do kapieli i zwilżania piór, lodigesja Loddigesia mirabilis żyje w Andach 5000 m n.p.m. buduje gniazda w kształcie czarek z włókien roslinnych i pajęczyn, samica wysiaduje jaja, puchatek barwny Eriocnemis mirabilis zawisa pod kwiatem i zbeira nektar. kolibry to najmniejsze ptaki świata, całk. dł. z dziobem nie przekracza 10 cm. Patagona gigas patagońskie i chilijskie Andy, marakuję Passiflora sp. zapylaja kolibry. Pióra sterówki mają funkcje ozdobne u kolibrów. Kolibry zapylają Bartsia sp. Cuzco w Peru. Nektarniki Nectariniidae sa afroazjatyckie, wróblowe, 120 gat. gł. sa w płd. Afryce, płd-wsch Azji, 1 gat. w Australii, wielkośc kolibrów, piłkowane krańce dzioba na brzegach, język rurkowaty, rozwidlony na końcu, równoucięty ogon, dobrze lataja, wisza w powietrzu, 8,5-9 cm dł. ciężar 5-20 g, największe do 30 cm, niektóre sa słabo ubarwione, większośc samców barwna w szacie godowej, żółte, niebieskawe samice, żyja w lasach, sawannach, zaroslach, ogrodach, i parkach, monogamia, pary lub same samce maja barwy ulubionych kwiatów, samice robia wiszące gniazda wejściem, składaja 2-3 jaja, samiec dokarmia młode, 1-5 lęgów rocznie, wyjadaja nektar, jedza owoce, bezkręgowce, są zwykle osiadłe, nocują w kwiatach nektarnik palestyński Nectarina osea pije nektar strelicji królewskiej Strelitzia reginae, zbiera pyłek, siada na grzędach, żyje w Izraelu, w Afryce, Indonezji, Oceanii żyje Loranthus acaciae latem zapylana przez Ephemera claulus, zima przez nektarnika, w Azji np. Chinach nektarnik senegalski N. senegaliensis spija nektar z aloesu Aloe vera, nektarniki z rodziny pajęcznikowatych Arachnothera obok nektaru jedza pajaki i owady, podrodzina dutkowate Promeropinae. Nektarnik przylądkowy Anthobabhes violacea żyje w Afryce, ma długie sterówki zapyla kwiat koszyczkowy protei Protea sp. na płd aloes Aloe sp. Jedza owady i nektar, maja otwarte gniazda, samice wysiadają jaja, 2 lęgi rocznie, od płn Rodezji do przylądku w Afryce. Hawajki Drapanidae, drepanisy żyja na Hawajach, 10-20 cm, białe, czarne, brązowe, czerwone, zielone, żółtawe, pomarańczowe, pachną piżmem, składaja 2-4 jaja, które wysiaduje oboje rodziców, żyją w kępach traw i zarpoślach, endemity ziarnojadów, kilkadziesiąt  mln lat temu zaadaptowały sie do zapylania, różna budowa dzioba, formy pośrednie między gatunkami, u Telespiza cantans robi otwory w korze, by zbierac larwy, hawajki są szkarłatnoczerwone i czarne, gniazda w kształcie czarki, wysiadaja 2-4 jaja, samica wysiada jaja, je owady i nektar, nasiona, owoce, niszczenie roslin na Hawajach dało zanik roslin zielnych, co dało zanik hawajek, hawajka tęgodzioba T. ultima zapyla Taxoides callem 2-2,9 m.n.p.m jest tez hawajka papugodzioba Pseudonestor xanthophrys. Miodojdy Meliphagidae, australijskiew wróblowate, 173 gat., zróżnicowane morfolog. masa 7-150 g, dł. 8-155 cm, ostro zakończone skrzydła, krókie nogi, dziób dł. i cienki, zbiera nektar, zapyla, barwa żółta, brązowa, barwne plamy przy głowie, żyją przy lasach, na terenach zarosniętych, otwarty krajobraz, marglowe zarosla, pojedynczo lub w koloniach, gniazda w kształcie czarek, 1-5 jaj, grupy poligamiczne, kilkanaście samców ma jedna samicę, sa na Nowej Gwinei, Oceanii, nektar zbieraja siedząc, dł. lub króki, cienki, ostro zakończony dziób, miodaczek białouchy Phylidonyris novaehollandiae to endemit,m żyje w Nowej Zelandii, zginie gdy zginą kiwaty, Philemon corniculatus żyje w Nowej Gwinei, koralicowiec czerwony Anthocharea carunculata żyje na eukaliptuse Eucalyptus sp. Czerwonki, kwiatówki Diacaeidae z rzędu wróblowych, ok 56 gat., w rodzajch Prionochilus i kwiatówka Dicaeum, Australia, płd Azja, Filipiny, kwiatówka jasnodzioba Diacaeum erythrorhynchos żyje w zaroslach bambusa Bambusa sp., spija nektar pasożytniczych roslin, je ich jagody i inne owoce, buduje gniazda z osobnym wejściem, sa rózne kolory, samica mniejsza, podobnie wybarwiona do samca. Cukrzyki Coerebidae ok. 38 gat., tropiki, płd Antyle, Karaiby, jedzą nektar na siedząco, podobne do sikorek Paridae, d., cienki dziób i dł. język, może byc dymorfizm, jedza gł. nektar, owady z kielochów, miąższ owoców, u Coereba Flavoela je nekar tulipanu afrykańskiego Tulipa africana są odkryte gniazda w rozwidleniach gałązek, gruszkowate i zamknięte wyścielane pajęczynami, mchami, samica wysiada pisklęta, karmia je oboje rodzice, daje się im pojniki z cukrem w czasie dokarmiania np. sai bladoglowy Cyanerpes cyaneus. Kacyki Icteridae, wróblowa od pola podbiegunowego po Patagonieok. 96 gat. Icterus gularis, góra ciał lub całe ciało ciemne, lasy wilgotne, tropiklane, formy nadziemne, w koronach drzew i na półpustyniach, są społeczne, osiadłe, organizacja, poligamia, poliandria, dł. gniazda z pajęczyn, puchu, mchu, Sturnella neglecta żyje na ziemi, jest czarna, maskująca barwa, S. magna też, sa też nadrzewne czarne, ptaki eutropowe i hemitropowe, wszechstronne przystosowanie. Papugowe Psittaciformes, 3 rodzaje lory, papugi i kakadu, ok 270 gat, lorysy Trichoglossus, lorysa górska Trichoglossus haematodus, papugi maja krótki dziób, dł. górną cz. dzioba, ziarnojada, krępe ciało, krótka szyja i nogi, zewnętrzny palec nieruchomy, palce zginaja się w przód i tył, obejmuja gałąz, wybarwienie zółte, zielone, czerwone, białe, różowe, kakadu Cacatuidae maja czub na gónej części piór, robia peder, dziuplaki, żyją w dziuplach, szczelinach, białe jaja, gniazdowniki, roslinożercy, rzadko jedzą bezkręgowce, lory Loriinae, lora szerokoogonowa Lorius lory, język rozwidlony i brodawkowanhy, jedza owoce, mleko, miód, sok owocowy, w hodowli owady, rajskie ptaki, cudowronki Paradisaeidae, wróblowe, Malezja, 44 gat., masywne ciało, masywny dziób, mocne nogi, mocne, zaokrąglone skrzydła, dymorfizm płciowy, wydłuzone sterówki i pióra na pochewkach, na ogonie, stroszone w tańcu godowym, cudowronka mniejsza Paradisaea minor, średnia P. intermedia, wielka P. apoda, gniazda to czarki, między gałązkami drzew, ozdobne pióra, na Nowej Gwinei, niektóre gat. są na różnych piętrach wysokościowych, nie ma przepływu genów, przodkowie to ptaki podobne do kruków Corvus corax. i wron C. cornix, fałdowrony Phynogammus sp. są monogamiczne, cudowronki nie, wstęgogłów Pteridophora sp. z wyciągni,etym piórem to symbol nowej Gwinei, we wioskach pióra to kolczyki. Szklarniki Zosteropidae, sa małe podobne do świstułek, szklarnik Zosterops sp. 16 cm dł. 30 g wagi, krótkie skrzydła, prosty dziób, cienki, zakrzywiony tułów, zielony wierzch ciała i podgardle, jasna obrączka w okół oczu, większe samce, brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu, lasy, zarosla, namorzyny, gniazda to misecvzki w rozwidleniu gałęzi, jedza nektar, owoce, owady, sa osiadłe, żyją stadnie, mogą być kolonijne, poza okresem godowym, zapylają fuksje Fuchsia sp. Szlarnik rdzawoboczny Zosterops lateralis, japoński Z. japonicus, senegalski Z. senegaliensis, indyjski S. palpebrosus, odwiedzaja kwiaty, spijają nektar, siadaja na gałązkach. Dzieciołowate Picidae, ok. 200 gat. na Ziemi poza płn Afryka, Australią i Azją, dzięciolniki Picumnus sp., dzięcioły, Dendrocopos sp., krętogłowy Jynx sp. maja mocne, dłutowate dzioby, wydobywają owady spod kory drzew, długi, wysuwany język z lepką wydzieliną przylepiająca owady do języka, ma na języku haczyki, wyciąga owady z chodników, sztywne, ostro zakończone sterówki, ostre, przeciwstawne pazury, rozbijają nasiona, kłują je między gałęziami, nakłuwaja kore i pija sok np. z brzozy Betula sp. i jedza owady, monogamia, w okresie godowym bębnią dziobami w drzewa, dziuple, kaktusy, termitiery to ich domy, dzięciur kaktusowy Melanerpes uropygialis i cereus olbrzymi Cereus gigantea zapylaja kaktusy i żyja w nich, ptaki te sa barwne na głowie i policzkach, w dziuplach balsy (ogorzałki wełnistej) Ochroma pyramidae i drzewa kapokowego (puchowca pięciopręcikowego) Ceiba pendantra żyje i zapyla dzięiur pstry Melanerpes pucherami. Wilgi Oriolidae, do 42 ga. tropiki, subtropiki, Afryka i Azja, małe barwne, ostre skrzydła, zaokrąglony dziób, mogą być zółto zabarwione, lasy strefy umiarkowanej, prerie, bagna, półpustynie, dymorfizm płciowy, jedza nektar, są osiadłe, ludzie robia im pojniki. Bilbile Pycnonotidae, Afryka, Madagaskar, Japonia, ok 119 gat, białe podgardle, czerwone plamy pod oczami, ciemna góra ciała, lasy, krzewy, parki miejskie, ogrody, jedza nektar, paki kwiatów, owady i drobne zwierzęta, maja do 30 cm dł, krókie skrzydła. Cechy kwiatów ornitogamicznych, duże kwiaty, małe zebrane sa w kwiatostany (pędzle, szczoteczki, koszyczki), rurkowe, żagielkowe, wargowe, kielochowe, płatki korony nie mają wskaźników, osadzone sa na grubych szypułkach, , wystaja ponad gałązki lub zwisają, intensywne barwy, białe dla kolibrów zapylających w nocy, są czerwone, żółte, niebieskie, robia duzo pyłku i wodnistego nektaru, robią odżywcze włoski, jadalne płatki korony i inne części np. jagodlin wonny Cananga odorata, maja cukier trzcinowy, gronowy, włoski zabezpieczają zapylanie, chronia przed wypłynieciem nektaru, bez zapachu lub słaby zapach, rozdzielenie przestrzenne miodników od zalążni by uniknąć zniszczenia zalązków przez dziobiące ptaki, na 290 roslin naczyniowych 112 ma ornitogamicznych przedstawicieli, Ameryka środkowa 50%, Jawa 16,4 %, Hawaje 25%, Brazylia 36%, wysokokaloryczny pyłek, duzo białek, tłuszczów i skrobii. Klasyfikacja niewiatropylnych kwiatów wg. Mullera i Loeviego, allotropowe (wszechtropowe) maja otwarte miodniki, płytko połone w kwiecie lub ukryte w szerokolistnych koronach, hemitropowe na wpół przystosowane, pośrednie, nektar ukryty, ale nie głeboko, prosta budowa kwiatów, eutropowe, jednostronnie przystosowane nektar ukryty w długich rurkach okwiatu lub ostrogach i innych organach, zakryty pęcherzami lub pękami włosków kwiatowych, wys. wyspecjalizowana budowa, ograniczona liczba zapylaczy, kwiaty te są w różnych rzędach i rodzinach, brak odrębnej gr. systematycznej, z 290 rodzin okrytonasiennych ok. 112 jest ornitogamicznych, powst. z wiatropylnych dzięki stopniowemu przystosowaniu do symbiozy z ptakami, umacniały się w nich cechy przywabiające ptaki, zanikał zapach, powst. w starszym trzeciorzędzie (dane paleoornitogamiczne) 1/2 ornitogamicznych, 1/2 entomogamicznych, ornitogamia sezonowa, przejsciowa i okolicznościowa.

Symbioza pszczołowatych Apoidea z kwiatami. Pszczoła ma dużą pojemnośc wola, pszczoła Apis sp. może odwiedzić duzo kwiatów, 1000-1500 główkowatych kwiatostanów koniczyny Trifolium sp., 144 wyki Viccia sp., zbiory pyłku do zaopatrzenia 1 komorki w ulu to 0,1-0,23 g pyłku, waga ciała pszczoły to 0,08 g, do wykarmienia 1 larwy potrzeba 0,15 g. Przywiązanie pszczół dorodzaju kwiatów, wykazała analiza 380 par odnózy i masy pyłkowej, 1 gat. zapyla 188 gat. kwiatów, 3 zapylaja 44, 4 22, 5 6, 7 1. Aparat gębnowy pszczoły to języczek zwinięty w rurkę, tworzący ssawke, duży narząd gębowy, sięga do ukrytego nektaru, do kwiatów dzwonkowatych pszczoła wchodzi cała, błonkówki mają gatunki o takiej morfologii, że zapylają 1 gat. rosliny, smuklik Helictus sp. np. Helictus compressus zapyla szałwie łakową Salvia phratensis, smuklik plamisty H. maculatus zapyla dzwonkowate Campanulaceae, Xylocopa Violaceae, mydlnicę lekarską Saponaria officinalis zapyla misierka Megachile, wilżycę ciernistą Onopis spinosa złotolitka Chrysis sp., rumianek Matricaria chamomilla też. Loty pszczoły miodnej, najwieksza odl. od gniazda 2650 km, szybkośc lotu z obciążeniem 3 m/s (10,8 km/s), w ciągu dnia pokonuj eśrednio 36 km, połowa drogio z obciążeniem stanowiącym ok. 70% jej ciała, sa rosliny rosnące w óżnych środowiska i zapylane przez różne owady, pszczoła miodna Apis mellifera to jeden z najlepszych lotników jesli chodzi o zapylanie, odł lotu od gniazda związana jest z zapłodnieniem krzyżowymprzez propagacje diaspor, wyrównuje genetycznie populację to zapylenie. Rosliny, ziołorośla, 1 gat. z astrowatych w Karpatach ma wyrównana pule genową, zw. jest to z rozsiewaniem diaspor, owoce maja puch kielichowy, lecą na różna odl. 100-200 m od rosliny macierzystej, duża prędkośz lotu pszczoły, do 10 km/ha, nieobciążona śr. lata ponad 23 km/ha. Wiekszośc miodu to prod. pasiek towarowych, kolory uli to nadstawki pszczelarzy, gdy zapełni się część ula, wszystkie komórki w plastrze maja miód, są nim zasklepione dodajemy następna część, jest dużo nadstawek, gdy w pasiekach jest 1 pożytek odbiera się miód wcześniej, niektóre miody nie powinny być w pniu (barci) np. rzadki wrzozowy, sprzedaje się go na targach zdrowej zywności, powst. na wrzosowiskach, miesza sie go z cukrem i daje sie pszczołom na plastry z innego dnia. Zimą pszczelarz karmi pszczoły cukrem, one zasklepiaja go w  plastrze na zimę. W środku ramki jest płatek wosku, ma drzwiczki, wtapia sie tam wosk, wosk otacza cały płatek z obu stron, jest miód, wosk i mleczko pszczele, produkcja miodu jest na pasiece, pow 100 pm pasieki, są ruchome pasieki, dzikie pszcozly w lesie tworzą gniazda w pniach i wiszące na drzewach, do 18 w bartnictwo było zawodem, wiedziano gdzie sa pszczoły w lesie, jesienia bartnik odbierał im miód i niszczył gniazdo, w 20 w były rózne typy uli zw. z regionem, dziś są wszystkie takie same-łatwy transport, przystosowanie uli do okolicy, są wąskie z połowa ramki, odsklepia się je, wyciąga z ula i zdejmuje wosk, w wirówce jest odwirowany, bierzemy skrajne plastry miodu bez czerwi, cedzimy go, nie może byc zaczerwiony. Ekologia z etologią pszczoły miodnej, ma społeczeństwo kastowe, matka robi ok. 1500-2000 jaj na dobę, pasieki robia matki z potomstwem, przystosowanie do odp. zbioru, rój ma 40-75 tys. osobników. Podział pracy: robotnik 1-3 dzień zycia, czyści ciało królowej i przygotowuje komórki 3-5 dzien życia, karmi starsze larwy pyłkiem kwiatowym 6-10 dzień życia, karmi młodsze larwy mleczkiem 10-18 dzien życia, budowa plastrów 18-20 dzień życia, obowiązek strażniczki, wylatują z ula, 20 wylatuje z ula, letnie robotnice żyją 4-5 tyg. Rójki, wyrojenie, stara królowa zakłada nowy ul, pszczelarze kupują matki, pszczoły w ulu nie są agresywne. Pszczelarz nie uzywa perfum, nie ma zapoconego ubrania, pszczoły sa zaniepokojone przed burzą, jak wiele zwierząt czują stres i agresję u ludzi, wiele zwierząt szkodzi pszczołom: myszy, w Bieszczadach niedźwiedzie brunatne wybieraja im miód, do starego roju dokładamy robotnice z innego roju (wzmacniamy rój na zimę). Zadania robotnic: tydzień-2 tyg. to czynny zapylacz, po 20 dniu zycia strażniczki przynosza zapasy, w razie ataku rozpoznają pszczoły po swojej matce i tylko te wpuszczają do ula, pszczoły zbierają pożytek. Mowa pszczół: mowa tanca ma wiele elementów, pokazuje kierunek pożytku, odl. od pożytku, inf. o ilości pożytku, pszczoła tańczy w kierunku pozytku, gdy on jest w danym kierunku od słońca, leci w jego strone, gdy jest za ulem tez leci w jego stronę, taniec w 2 str. do pozytku, zawsze leci prosto do niego, gdy pozytek est pod kątem, płaszczyzna tańca jest pod odp. kątem, pszczoła pokazuję kąt, gdy jest rozwarty w stosunku do tańca, tańczy w odwrotnym kierunku. Pszczoły przylatujące do pnia pokazuja strazniczkom zapach kwiatu, czas zalezy od zycia pszczoły, loty zabawowe zaczynają się wcześnie, strażniczka jest dorosła pszczoła, rozmieszczenie ziaren pyłku, zamykanie plastrów zalezy od pszczół w danym wieku, młode doglądają potomstwa, gdy mało osobników, patroluja ul w sroddku. Liczba zawodowych pszczelarzy, w Ameryce jest 900-1000 pasiek, maja 2,4 mln rodzin, 2400 pm na 1 pasiekę, prawie 100 roslin uprawnych wymaga zapylenia przez pszczoły miodna, roczna wartość ich prod. to 14 mld USD i 215 dolarów na świecie każdego dnia, w lutym wszystkie amerykańskie ule jadą do Kaliforni zapylać migdałowce, przed pojawieniem się CCD pszczoły w niektórych miejscach w Chinach wyginęły, być może z powodu pestycydów, sadownicy musza recznie zapylać rosliny, jest wiele chorób pszczół bakteryjne, wirusowe, pasożyty, nie znamy przyczyny CCD, duży problem w USA, tropikalna pszczoła brazylijska jest wydajniejsza od miodnej, krzyżówka miodnej i brazylijskiej jest płodna, wyroiły się w USA, mieszańce z pszczołą miodną są agresywne, w Europie Zach. masowe wymieranie pszczół dotyczy 32-52% rodzin, w 2008 r w USA wymarło sr. 36%, wyginęło do 15% dzikich pszczół. Przyczyny CCD to chemikalia, sprawdzono działanie 160 zw. chem na rodzinach chorych i zdrowych, żaden go nie spowodował, ale mógł pogorszyć ich stan, pajęczak Varroa destructor chemolizuje i wysysa pszczoły np. waros, straty sa widoczne jesienią po odebraniu miodu w ulu zapala się dymiące paski tępiace warrozę, chorobę wywoływaną przez V. destructor, jego obecnośc nie wytępiła pszczół tylko osłabiła ich kondycję, silne os. sobie z nim poradziły, izraelski wirus ostrego porażenia pszczół, większośc rodzin, któe wyginęły go miała, nie wiemy czy to przyczyna czy powikłanie, pierwotnie wirus Moseba daje biegunke, atakuje jelita, dużo czasu psdzczoły chorowały, a nie było CCD, w ulu lub pniu nie ma pszczół, giną na zewnątrz, w Polsce jest małe natężenie CCD, mało pasiek towarowych, pszczoły mają oczy złozone, widzą perspektywicznie, obraz podzielony jest na wiele odcinków, rozróżniaja kształty A, B, I, T nie rozróżniają a, b, c, g, h, i, j. Spektrum widzenia trzmiela mniej widzą barwy optimum lepiej niebieski, fioletowy i głęboka czerwień, ludzie widzą optimum, widzą czerwień, ale nie rozrozniaja głebokiej purpury-dla nas to czarny. Ludzie widzą żółty i zielony, pszczoły purpurę i nadfiolet (fiolet pszczeli), widmo promieniowania odbitego maku polnego Papaver rhoeas. Figa morwowa Ficus sycomorus ze wsch. Afryki to współpraca roslin i owadów, ta symbioza jest na całej Ziemi, figę zapyla galasówka Galla sp. ma dymorfizm płciowy, samica ma odległe pokładełko, samiec jest mały i bezskrzydły, sa dwa typy fig, dzika kozia i płona z jadalnymi owocami, figa płodna ma 2 rodzaje kwiatów, męskie koło wylotu i żeńskie o krótkich szyjkach slupka, służa galasówką do składania tam jaj, słupki to pokarm dla larw, samce zyja w kwiecie, z jaj wykluwaja się samce i samice, po dojrzeniu jest kopulacja, jest zapłodnienie i samice wylatują i zbieraja ziarna pyłku z męskich kwiatów, potem odwiedzaja nowa figę składaja jaja, zapylaja ja, odwiedzaja nowe figi do zapylenia, kopulacji i złożenia jaj, płone nie mają zapłodnienia i zapylenia, sa długie słupki, kwiat męski ma trzy pręciki, zapylenie i owocowanie figi jadalnej to kapryfikacja, tam gdzie choduje sie figi musi byc 1 dzika, reszta jadalne z dł. szyjkami słupka. Gdy jest za duzo fig nie są nam potrzebne, jest tak u wielu gat. fig, mogą byc na jednym os. kwiaty i owoce płone, jako pożywienie dla galasówki kwiaty robiące owoce i nasiona. W kwiatach żeńskich galasówka składa jaja, u ich wylotu sa męskie, ociera się o pylniki i zbiera pyłek. Storczyk Coryanthes z Ameryki Płd. pszczoła wlatuje do niskiej miseczki, spada nią w miejsce, gdzie sa polimia, są gruczoły zapasowe, pszczoły wpadaja do nich niosąc polimia do następnego kwiatu. Dwulistnik Ophrys sp. zapyla jeden gat. owada, w Polsce jest dwulistnik muszy Ophrys insectifera ma warżkę z rysunkiem odwłoku owada, wydziela związki chem. o identycznym składzie z feromonami owada, nic nie oferuje owadom, niektóre dwulistniki mają warżkę z włoskami (włoski ma odwlok samicy). Dwulistnik Ophrys speculum jest tak skorelowany z zapylaczem, że gdyby zginął owad, zginąłby storczyk i odwrotnie. Może być tak, że roślina przetrwa wyginięcie owada. Fałszywa próba kopulacji z kwiatem, dwulistnik pszczeli Ophrys apifera ma włoski z odwrtonej strony, symuluje samicę odwróconą odwłokiem do wnętra kwiatu, samiec kopuluje z kwiatami zapylając je, jest wiele gat. storczyków i owadów zapylających, bez których przechodzą na samopylność. Galasówka to ćma, Zaspilothynnus trilobatus, błonkówka z Australii zyje pod ziemią, larwy jedza larwy żuków, bezskrzydła samica w czasie godów wychodzi z ziemi wspina się na roslinę, wydziela feromony wabiące samca, storczyk Dracaea glyptodon włączył się w cykl życiowy owada, jego warżka udaje bezskrzydłą samicę, kopulacja w locie, samiec chce ją oderwać, bierze polimia, leci do nastepnego kwiatu, kwiat wydziela feromony samicy. Ewolucja to upodobnienie kształtu i prod. feromonów. Vespula sp. na kruszczyku szerokolistnym Epipactis helleborine, który wydziela zw. chem, który sprawia, że owad nie lata, tylko chodzi po kwiecie i roznosi pyłek. Część populacji jest samopylna, pomaga w zapylaniu owad niemogący latac. Storczyk Gongora sp. wydziela zapach przywabiający samce 1 gat. pszczół, owad szuka samicy, obchodzi kwiat i zbiera polimia, trzmiel na mniszku lekarskim Taraxacum officinalis, większosć motyli je naktar, niektóre pyłek lub inne zw. org, żyja kilka dni, kilka tyg., te które osiągna imago mogą dożyć następnego roku np. rusałka pokrzywnik Aglais urticae, jedza płynny pokarm-nektar, sok z owoców i zranionego drzewa, wydzieliny mszyc, miód pszczeli, je trupia główka Acherontia atropos, modraszki, zlizuja pot np. bielinek kapustnik Pieris brasicae u koni, gębowy aparat to ssawka. Badając barwy widzialne dla motyli pokazujemy im paski papieru, widza niebieski i fioletowy to przeważają dł. narządy gębowe, dlugi język kolibra pobiera nektar z wielu gat. roslin. Ćma składa jaja w zalążni kwiatów juki Yuccia sp. Motyle wybieraja płaskie kwiatostany, storczyk z Madagaskaru Angraecum sesguipetale ma długie na pół stopy ostrogi, zapyla go motyl z rodziny zawisakowatych Sphingidae, Xanthopan morgani ma odp. dł. ssawkę, zwija ja jak wężą, żeby latać, jedząc rozwija ja, to endemit na Madagaskarze, zostało tam 10% lasów. Rodzina sandałowatych Santalaceae, jemioła Viscum minimum żyje na wilczomleczu Euphorbia sp., robi nasiona, kleista substancja przylegaja do dziobów ptaków, Harveya purpurea ma 1 woreczek pyłkowy, drugi zmieniony w mechanizm spustowy, nie ma polimiów, wysypuje pyłek na owada, cynamonowiec Cinnamomum coccinum zapylają muchy, ma męskie i żeńskie kwiaty, sa czerwone, wyglądaja jak padlina, ma zapach gnijącego mięsa, zapylają go muchy padlinożerne, pasożytuje na ziołach. 

Palinologia zajmuje sie pyłkami. Pyłek sosny ma komory powietrzne, pyłek babki Plantago sp., stokrotki polnej Bellis perennis, bodziszka Geranium sp., pokrzywy Urtica sp., jaworu Acer pseudoplatanus, grzybieni Nymphea sp., prawoslazu Althaea sp. Pokrzywa jest wiatropylna, ma gładki pyłek bez wyrostków. Pyłek roslin wiatropylnych jest mały, śr. 20-80 mikrometrów, u owadopylnych ma 10-300 mikrometrów, egzyna wiatropylnych jest mało porowata, suchy pyłek, bez lepkich substancji, duża prod. pyłku, wiele ziaren pyłku na kwiat lub kwiatostan, kotka leszczyny Corylus avellana 4 mln, kłos kukurydzy Zea mays 18500000, żyta Secale sp. 27000000, szczaw polny Rumex acetosella 393000000. Lotnośc pyłku zal. od prędkości opadania, prędkośc opadania zal. od st. masy do pow. Im mniejsze ziarno/mniejsza pow. tym wolniej opada, jest wieksza szansa na zapylenie. własciwości pyłku niektórych drzew i krzewów ma 143 mikrometrów śr. ziarna, 0,7 km zasięg lotu, np. leszczyna śr 24 mikrom prędkośc spadania 2,7 cm/s zasięg 132 km. palinolog Jadwiga Dyakowska zważyła pyłek, pyłek kukurydzy waży 449 mikrom, pokrzywy 3 mikrom. Badamy parametry by poznac zasięg pyłku. Chwytanie pyłku, na zszczycie zalązka jest kropla cieczy, okrytonasienne maja zwiększoną pow. znamienia słupka, cis Taxus baccata ma kroplę cieczy przy mikropyle, miłorząb Ginkgo sp. i sosna też, miłorząb jest dwupienny, na żeńskich osobnikach sa poj. zalązki, w czasie kwitnienia wydzielają krople cieczy, zapylający pyłek leci na dużą odl. Okrytonasienne mają rozbudowane znamie słupka, jest rozgałęzione np. u orzecha włoskiego Juglans regia, postrzepione znamiona w żeńskich kwiatach złozonych z samych słupków, u wiatropylnych brak powabni, nie ma zapachu, nektaru, redukcja okwiatu, duże znamiona są liczne piórkowate lub pędzelkowate, sybki pyłek, produkowany w ogromnych ilościach, często kwiaty rozdzielnopłciowe, osobno męskie i żeńskie na 1 osobniku, jednopienne i na osobnych dwupienne, często kwitną przed rozwojem liści, gromadne dojrzewanie roslin wiatropylnych, rozwój kwiatów przed liśćmi ułatwia dostęp pyłku do słupka. Klasyfikacja ekologiczna kwiatostanów anemogamicznych 1. immortiflorae nieruchome u pałki Typha sp., jodły Abies sp., cisu Taxus sp., sosny Pinus sp., jerzogłówki Sparganum sp., modrzewiu Larix sp. 2. Longiscaminae długopręcikowe u traw Poaceae, turzycowatych Cyperaceae 3. Amentiflorae kotkowe męskie kwiatostany w kotkach u leszczyny, wierzby Salix sp., brzozy Betula sp. 4. Penduliflorae zwieszające kwiatostany na długich, wiotkich szypułkach u buka Fagus sp., dębu Quercus sp., jesionu Fraxinus sp., konopi Cannabis sp., palm Palmae 5. explodiflorae eksplodujące, męski kwiatostan otwiera się eksplodująco wysypując pyłek u pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica cały kwiat odrywa się i otwiera sie gwałtownie przy pęcznieniu woreczka pyłkowego. Nieruchome to np. modrzew Larix sp. nagonasienne, męskie i żeńskie szyszki na tych samych osobnikach, różowa szyszzka jest żenska, męska żółta, ma wiele pylników, kwiatostany na jednym os. dojrzewają w różnym czasie, żeński otworzył sie przyjął pyłek innej rosliny, potem otwiera sie męski, ochrona przed samozapyleniem. u sosny męskie i żeńskie rozwijają się osobno, gdy żeńska jest dojrzała i ma nasiona, jest młoda męska. u jodły Abies sp. męskie szyszki rosna pionowo, żeńskie na krańcach pedów, cis pospolity Taxus bacata ma osobno krzewy męskie i żeńskie, jest dwupienny kwitnąć szyszki męskie sypia pyłek, żeńskie mają zalążki z osnówką, kupulą, ornitochondria, roznoszenie owoców przez ptaki jedzące osnówki. Pałka wodna Typha sp. na szczycie ma męskie kwiatostany, kolby, żeńskie są niżej, okwiat zmieniony meski i zeński oddzielone sa od siebie, owoce, orzeszki maja puch, anemochoria, rozsiewanie nasion przez wiatr. jerzogłówka ma kuliste kwiatostany żeńskie i męskie, żeńskie mają same słupki, gałęziasta S. ramosium maja dojrzałe zalążnie w żeńskim, meskie mają długie pręciki na wolnych n itkach, trawy i turzyce podst. element kwiatostanu traw to kłosek z obupłciowymi kwiatami, poj. słupek na szczycie zalżni, dł. znamie, 3 pręciki z nitkami wydłużającymi się w czasie kwitnienia, ich główki mają dwa pylniki, w powietrzu jest deszcz pyłkowy. Dmuszek jajowaty Lagurus ovatus ma wystające na zewnątrz główki pręcikowe, kukurydza jest jednopienna i rozdzielnopłciowa, jeden osobnik ma kwiatostany męskie i żeńskie, u góry są słupki z długimi znamionami najdłuższe maja do 75 cm, po złapaniu pyłku rozwija się kwiatostan żeński, meski zamiera, rozwija się kolba, włosy to pozostałość długich znamion. Turzyce Carex sp. są są rozdzielnopłciowe, jednopienne, żeńskie mają słupki w kącie przysadek, męskie mają w kątach przysadek 3 pręciki, w dole pędu są żeńskie, w górze kotkowate mąskie w wolnych kolbach, leszczyna jest jednopienna i rozdzielnopłciowa, pręciki są na wiotkiej osi, męskie sa zółte, żeńskie to poj. słupki z rozgałęzionymi znamionami, żeńskie kotki brzozy rozpadają się po zapyleniu, mają same słupki, męskie kwiatostany są cieńsze, brzoza brodawkowata Betula pendula ma zwisające kwiatostany na wiotkich szypułkach, daje to wytrącanie pyłku. Buk zwyczajny Fagus sylvatica z bukowatych Fagaceae ma męskie i żeńskie kwiaty na 1 osobniku, pojedyncze kwiaty żeńskie są po 1-3 w kątach liści, maja same słupki we wrzecionowatym utworze po zapyleniurozwija sie owoc, otaczający nasiona, męskie to skupienia pręcików na długich szypułkach, poruszanych wiatrem i wysypujących pyłek. Dąb purpurowy Quercus rubor, kwiaty żeńskie to poj. słupki w miseczkowatym tworze, który drewnieje po zapyleniu, po zapłodnieniu są żołędzie-owoce, męskie to skupienia pręcików na długich, wolnych szypułkach, daje to skuteczne zapylanie. Jesion wyniosły Fraxinus excelsior kwitnie w kwietniu i maju, ma kwiatostany meskie, żeńskie i obupłciowe na jednym osobniku, kwiatostany na dł. szypułkach, pęczki kwiatostanów są nieorzróżnialne z daleka, konopie siewne Cannabis sativa to roslina włoknodajna, lejodajna, uprawiana w Polsce, orzeszki to karma dla ptaków, pochodzi z Azji, jest rozdzielnopłciowa, dwupienna, meskie kwiaty to płoskońki, żeńskie głowacze, żeńskie są w kątach liści, męskie skupione na wiotkich szypułach, po wysypaniu pyłku płoskonie zamierają, zostaja żeńskie pędy z kwiatami. Chmiel zwyczajny Humulus lupulus rozdzielnopłciowy, dwupienny, męski kwiat ma 5 pręcików, męskie sa zebrane w wiechotki na dł. szypułach, żeńskie maja slupki w koncach przysadek, zebrane są w szyszki wydzielają olejki. Palmy Palmae z rodziny arekowatych Arecaceae to drzewiaste rosliny spokrewnione z trawami, sa jednoliścienne, mają zdrewniały pień, kłodzinę i pióropusz liści, u podst. liści sa kwiatostany obupłciowe, męskie lub żeńskie, obupłciowe sa ladne, karłatka niska Chamaerops humilis to palma z Europy, kwiatostany męskie, żeńskie i obupłciowe są na różnych osobnikach, żeński osobnik ma owocki, orzeszki, daktylowiec właściwy Phoenix dactylifera jest dwupienny, rozdzielnopłciowy, sztuczne zapylanie w Mezopotamii 1500 l. p. n. e. w Nimrud. Eksplodujące- meski otwiera się eksplozyjnie, rozrzucając pyłek np. pokrzywa zwyczajna, rozdzielnopłciowa, jedno lub dwupienna, męskie mają 4 pręciki, żeńskie kwiatostany są groniaste, mają 1 słupek, gdy dojrzewa kwiatostan męski rośnie dł. nitek pręcikowych, kwiat eksploduje, otwierają sie pylniki i chmura pyłku jest rozpylana w powietrzu, szczyr Mercurialis sp. z wilczomleczowatych Euphorbiaceae jest rozdzielnopłciowy, dwupienny, 1-3 żeńskich słupków sa kątach liści, męskie to skupienia pręcików, cały kwiat może oderwać sie przy silnym wietrze. Mała skutecznośc anemogamii, bo bezadresowy transport pyłku, UV niszczy komórki pylku, pyłek długo jest w powietrzu, krótko zyje np. grab Cerpinus sp. po 8 godz. na swietle 98% pyłku jest martwa, w zalążku wiatropylnych jest tylko 1 zalążek, kwitną wczesna wisną przed owadami, zbiorowska z silnym wiatrem, w Europie jest 115 roslin wiatropylnych, nad morzem we Fryzji jest 1/2 tej puli, w Grenlandii 1/3, na Kaukazie 2000 m wys. 1/9, w Polsce 22 %, zagadnienia ewolucyjne, pierwotna wiatropylnośc u nagozalążkowych, u okrytozalązkowych wtórna, ewolucja wsteczna, zanik okwiatu żeby oszczędzać energie i zasoby, u niektórych roslin oprócz anemogamii jest entomogamia np. u welwiczii przedziwnej Welwitschia mirabilis, żadki kwiat pustynny w płd. Afryce, rosnie na pustyni mgłowej nad Atlentykiem. długowieczne drzewa z klasy gniotowych Gnetopsida, drzewo ma pień w ziemi, jest ukryty, wystaje 30 m, są męskie i żeńskie szyszki na osobnych okazach, wiatropylne i owadopylne, męskie mają same pręciki, żeńskie mają zredukowany zalążek, lepki płyn przywabia owady, moga byc obuplciowe kwiaty, sagowce Cycas sa rozdzielnopłciowe, dwupienne. Mikrotstrobile to męskie szyszki z dużymi pylnikami, makrostrobile to żeńskie, zapylają chrząszcze, kwiaty maja silny zapach, jest tu sagowiec Cycas sp., storczyk dwulistnik Ophrys sp. zapylaja pszczolinki Adrena, kwiat ma kkształt samicy owada i zapach jej feromonów, to upodobnienie to mimikra, kwiat wabi samca owada, dwulistnik pszczeli Ophrys apifera, jedyny gat. wiatroplny lub czasem samopylny, jest specjalizacja zapylania do zwierząt, długie nitki pręcikowe z maczużka pyłkową, babkę średnia Plantago media najpierw zapylaja owady jedzące pyłek, potem jest wiatropylna. Różny czas rozwoju kwiatów męskich i żeńskich, ambrozja morska Ambrosia maritima ze złożonych Compositae pochodzi z Płn ameryki, inwazyjna na płd Europy, kosmopolityczna, wiatropylna. Palinologia i monitoring pyłkowy, badania alergologiczne, badania nad pyłkiem, uczulają kwiaty wiatropylnych: ambrozja, brzoza, wełnianka rosnie na torfowiskach, leszczyna kwitnie późną zimą, inne przykłady to szarłatka Phytolacca sp. rosnie na Sycylii, sa kserotermiczne zbiorowiska z ostnicą Stipa sp., trawa pampaspwa w Płd Ameryce Cordateria selloana u nas jest ogrodowa. 

Ekologia zapylania, czyli adaptacja rozmnażania do środowiska. Ewolucja kwiatów w kwiatowych Angiospermae, zalezy od wielu czynników. zapylanie przez owady to entomogamia, powstanie kwiatu kwiatowych związane jest z nagozalążkowymi wielkolistnymi Cycadophitina, benetydy Bennetidopsida miały mikrosporangia i makrosporangia. Makro i mikrosporofile były na osi pędu w luźnych oslonkach. Makrosporofil podobny był do kwiatu, ale nie był kwiatem, był analogiem kwiatu, benetydy miały na kłodzinie liściowe okrywy, warstwy osłonek dawały wzrost kłodziny. Podobnie było u przodków kwiatowych i u innych roślin. z benetydów wyodrębnił sie przodek kwiatowych. Pierwsze kwiaty powstały w dolnej kredzie, były już owocki u jaskrowatych Ranunculaceae i magnoliowatych Magnoliaceae. Były utwory pochodne słupków, były utwory z wieloma słupkami, podobny jest kwiat tulipanowca Liriodendron sp. ma słupek, owocostany z zalążkami brzeżnie ustawionymi na makrosporofilu, słupek otwarty, te rośliny podobne do niego miały tylko kwiaty żeńskie w skamielinach, były rozdzielnopłciowe. Są kwiaty rozdzielnopłciowe i obupłciowe - rózne drogi ewolucji. Kwiatowe to gr. polifiletyczna z w wieloma przodkami. jest dużo egzemplarzy z wczesnej kredy, powstały w górnej jurze Caloda develoryana jest wiatropylny, podobny do platanowatych Platanoceae i oczarowatych Hamamelidaceae.  Sa kopalne kwiaty, jest wiele przodków kwiatowych. wiele zwęglonych i skamieniałych szczątków kwiatowych znaleziono. Były obupłciowe, miały małe kwiaty. kwiat podobny do rózwatych Rosaceae i skalnicowatych Saxifragaceae. Okrywa kwiatowa zóżnicowana na kielich i korone, kwiaty pięciokrotne, dwuliścienne powstały w dolnej części, górnej kredy. Znaleziono ziarna pyłku z pokładów dna oceanu. nie ma przeglądu wszystkich ziaren pyłku nagozalązkowych, pyłki innych roslin mogły sie do nich upodobnich. Sa kwiaty z niezróżnicowaną pokrywa kwiatową. Pierwsze kwiaty miały dobrze rozwinięte słupki i znamiona, miały włoski, były wiatropylne. włoski na słupkach łapały pyłek-łapacze pyłku, sa kwiaty podobne do kwiatów rózowatych. Pierwsze kwiatowe miały płatki korony i działki kielicha pięciokrotne, słupek i pręciki, obupłciowe, symetria promienista. Kwiaty storczykowatych Orchidaceae mają symetrię grzbiecistą, wyższy stopień ewolucji. Ekologia zapylania kwiatów nawiązuje do anatomii, morfologii, ekologii rosliny, fizjologii, genetyki, sytsematyki, ewolucjonizmu, systematyka, ekologia, anatomia i morfologia zwierząt, zapylaczy też jest ważna. Anatomia i morfologia roslin mówia o sposobie zapylania i zapylaczach, podobna budowa rosliny i zapylacza. fizjologia i biochemia, wydzielane związki chemiczne sa trudne do wykrycia np. feromony owadów, rosliny robią takie same związki chemiczne jak samice owadów, związki przywabiajace owady dają kwiatom dany zapach. Zapachy wykrywa chromatografia gazowa - analiza rozpuszczonych w powietrzu związków chemicznych. 1 cząsteczka owadziego feromonu jest rozcieńczona na wiele metrów. Różne związki chemiczne dają zapachy. Wiele kwiatów jest odwiedzanych przez różne gatunki owadó np. muchówek Diptera. Nie wiemy kiedy powstało to rozwiązanie ekologiczne i ewolucyjne. Znamy 500-600 rodzin kwiatowych, ok. 200 rodzin znanych z przed trzeciorzędu np. w górnej kredzie żyły magnoliowate Magnoliaceae, dzisiejsze magnoliowate sa bez zmian. Rodziny traw Poaceae, turzycowatych Cyperaceae powst. w trzeciorzędzie, gdy były duże, wolne przestrzenie. Wtedy tworzyły sie dzisiejsze rodziny, kwiatowe przekształcaja kwiatostany zależnie od ich funkcji, złozone Compositeae i astrowate Asteraceae kwiatostany mają funkcje kwiaty. Najwyższy rozwój ewolucyjny mają dwuliścienne. Niektóre rodziny mają kwiaty dostępne dla wszystkich owadów, inne nie. Genetyka bada jak post. zróżnicowanie i na czym polega zmiana wielogenowa. Systematyka roslin i zwierząt, coraz lepiej poznajemy systematykę roslin i zwierząt. Zmiany są szybkie i częste, badania genetyczne i systematyczne daja nowy pogląd na ewolucje, badamy fragment jednego genu, ma on wiele nukleotydów bez znaczenia, jego działanie niweluje działanie innego genu. Pewniejsze sa badania w odniesieniu do grupy spokrewnionej. Badamy mitochondrialne i plastydowe DNA. Geografia roslin, fitogeografia robimy mapy wędrówek roslin, badamy ich rozmieszczenie i powód tego rozmieszczenia. Mapy wędrówek roslin i zwierząt np. dużych ssaków w Europie, jest wiele schematów i wiele badań. Badamy zmiany nadziemnych częsci kwiatowych w ciągu roku. Znaczenie ekologii zapylania dla systematyki, systematyka kwiatowych opiera się tez na budowie kwiatów, ekologia zapylania rozwinęła się na tle biologii zapylania kwiatów. Jest wiele zjawisk biogeograficznych opartych na tle biologii kwiatów, biocenologia bada związki roslin i zwierząt zachodzące na poziomie populacyjnym i ekosystemowym, ma znaczenie praktyczne w chodowli np. palmy daktylowej Phoenix dactylifera. Archeofity to stare rosliny z danego terenu, są też nowe, które z powodu braku zapylaczy przeszły na samopylność np. koniczyna łakowa Trifolium pratense, sprowadzono dla niej trzmiela ziemnego Bombus terrestris. Koniczyna Trifolium sp. jest w Europie Środkowej rodzima. w nowej Zelandii sprowadzono nie robi nasion, rozmnaża sie wegetatywnie, trzmiel ja zapyla, gdyż ma dlugi aparat gębowy, więc go sprowadzono.