biologia i ochrona przyrody

Astronomiczna jesień zaczyna się wtedy,gdy dzień, czyli okres między wschodem a zachodem słońca staje się krótszy od nocy, czyli okresu między zachodem, a wschodem oraz kiedy go ubywa. Kończy się, kiedy następuje przesilenie zimowe, czyli najkrótszy dzień w roku, potem dnia zaczyna przybywać, wydłuża się, ale dalej jest krótszy od nocy. Kalendarzowa jesień trwa od września do grudnia, klimatyczna kiedy temperatura dobowa powietrza wynosi od 5 do 15 stopni Celsjusza i zależy od frontów atmosferycznych nawiedzających dane miejsce. Jesień fenologiczna dzieli się na wczesną i późną. Wczesna jesień to koniec kwitnienia, dojrzewają owoce, to kwitną gwiazdnica pospolita, nawet w zimie pod śniegiem, są małe kwiaty, wychodzą spod śniegu, wrzos pospolity. Późna jesień to brak kwitnienia, opadają liście, wskaźnik to opadanie liści brzozy brodawkowatej. Jesienią mamy wysyp warzyw i owoców, na przełomie lata i jesieni mamy słonecznik, orzechy leszczyny, śliwki, morele,jeżyny popielice, jeżyny ogrodowe, brzoskwinie, pigwy, pomidory, paprykę, cukinię, później, wczesną jesienią dojrzewają, jabłka, gruszki (są odmiany wcześniejsze), dynie, orzechy włoskie, winogorna, mrozoodporne maliny owocują do przymrozków. Jesienią maleje widmo światła niebieskiego i fioletowego, zanika pasmo UVB, dlatego nie powstaje już witamina D w skórze, światło widzialne zmienia barwę na żółto-pomarańczową, dni są coraz krótsze, temperatura spada, liście drzew i krzewów rejestrują te zmiany i przygotowują się do snu, rośliny rozkładają chlorofil uwidaczniając inne barwniki jak żółte ksantofile, pomarańczowe karotenoidy, czerwone antocyjany, liście jeszcze są miękkie, jest transport substancji odżywczych, potem wiązki przewodzące zaczopowane są kalozą, liście odpadają, jednym roślinom wystarczy rozkład chlorofilu i zrzucają liście wcześniej, inne rozkładają też pozostałe barwniki na substancje zapasowe, które transportują do organów zimujących. Liście zostają brązowe i opadają. Drzewa o twardym drewnie mogą mieć stare liście przez zimę. Zima jest dla nich okresem odpoczynku od kwitnienia i owocowania jak dla nas sen. Dla nas zmiany kolorów mają znaczenie estetyczne, takie stopniowe przechodzenie przez zieleń, żółć, czerwień, pomarańcz i brąz jest bardzo ładne, zasypanie liśćmi alejki parkowe mają swój urok, u drzew i krzewów wykorzystujących każdy barwnik kolory zmieniają się stopniowo od zieleni przez żółć, pomarańcz i czerwień do brązu, czasem zależnie od padania światła na jednym osobniku są wszystkie kolory. Utrata liści chroni przed parowaniem kiedy woda w gruncie zamarza (w lasach liściastych nie zamarza) oraz parciem korzeniowym w cieplejsze dni i napełnieniem naczyń, w których woda zamarzając nocą mogłaby je zniszczyć. Zioła dnia długiego zaczopowują kalozą części zielone, które schną i opadają, one też rozkładają barwniki, zostają części zimujące, cebule, bulwy, kłącza, rozłogi. Rośliny dnia długiego jednoroczne zanikają. Rośliny obojętne fotoperiodycznie kwitną i owocują do mrozów. Jesień to wysyp grzybów, pieczarek, maślaków, podpieniek, borowików, również grzybów niejadalnych i trujących. Jesień to okres zbioru ziemniaków, warzyw korzennych ja marchew, pietruszka, buraki, seler, porów, warzyw kapustnych, jarmużu, kalafiorów, brokułów, kapusty, brukselki. Jesienią odlatuje wiele gatunków ptaków do Afryki, a do nas przylatują ptaki z północy, które u nas zimują. Odlatują np. jaskółki, dzikie gęsi, bociany, kukułki, skowronki, przylatują na zimę gile i jemiołuszki. Ptaki wędrują na tereny, gdzie jest dłuższy dzień,by tam zakładać gniazda, dłuższy okres światła to dłuższy okres zdobywania pokarmu dla piskląt i ich lepszy rozwój.

Nasze jeziora też nie są w najlepszym stanie, z tych samych powodów co rzeki i morze, a żyje w nich wiele organizmów np. ryby:
Płoć Rutilus rutilus ciało krókie, srebrne, wygrzbiecone, łuski duże, mała, trójkątna tępo zakończona głowa, tępy pysk, długie, szaroniebieskie płetwy piersiowe, grzbiet ciemniejszy.
Okoń Perca fluviatilis zielone, wrzecionowate ciało, na ciemnym grzbiecie są czarne pasy, wąski ogon, 2 prostokątne płetwy grzbietowe, pierwsza ma z tyłu czarna plamkę, czerwone płętwy brzuszne, piersiowe i odbytowa.
Sandacz Stizostedion lucioperca długie ciało zwęża się ku tyłowi, grzbiet szarozielony, brzuch biały, ciało ma czarne, poprzeczne smugi, grzbiet ma złote plamki, ma kły, sa 2 płetwy grzbietowe.
Jazgacz Acerina cernua brązowozielone ciało w ciemne plamki, zrosnięte płątwy grzbietowe, ciało zwężające sie ku tyłowi.
Szczupak Esox lucius długie, spłąszczone bocznie ciało ze spłąszczoną pionowo głową, płetwa grzbietowa cofnięta do tyłu, grzbiet czarnozielony, boki szare, brzuch biały.
Węgorz europejski Anguilla anguilla długie, wężowate ciało, ciemnozielony grzbiet, żółty brzuch, boki jaśniejsze od grzbietu, nie ma płetw brzusznych.
Sum Silurus glanis długie, gładkie ciało spłąszczone grzbietobrzusznie, płaska głowa, tępy pysk, długie wąsy po bokach pyska, małe oczy, grzbiet ciemnooliwkowy, brzuch biały, kilka krótszych wąsów na brodzie, jajowate płetwy piersiowe.
Sumik karłowaty Ictalurus nebulosus ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, grzbiet oliwkoy, brzuch biały, 8 wąsów, mała płetwa za płetwą grzbietową.
Miętus Lota lota długie ciało o okrągłym przekroju, ogon bocznie spłaszczony, grzbiet oliwkowozielony, białe wzory na bokach, na podbródku jest 1 wąs, 2 płetwy grzbietowe, jhedna długa, druga krótka, długa pęłtwa odbytowa, ma drobne zeby.
Karp dziki sazan Cyprinus carpio wrzecionowate, złotozielone ciało, okrągły przekrój, trójkatna głowa.
Karaś srebrzysty Carassius gibelio niebieskie, wrzecionowate ciało z grubymi łuskami, długa płętwa grzbietowa, drobne piersiowe, serduszkowata ogonowa.
Lin Tinca tinca krępe, wrzecionowate ciało, drobne łuski, trójkątna głowa, po obu bokach otworu gębowego są wąsiki, ciemnozielony grzbiet, boki złotawe, brzuch zółtobiały, płetwy zaokrąglone.
Kiełbie Gobio gobio brązowy wpadający w czarny lub zielony grzbiet, boki mają jasne plamy, biały brzuch, płetwy mają ciemne plamki, ciało walcowate, wąski ogon.
Jesiotr zachodni Acipenser sturio długie ciało z pekatym brzuchem, płetwa grzbietowa przesunięta do tyłu, długa górna część płętwy ogonowej, wydłuzony pysk, nie ma zębów, ciało szare, wachlarzykowate płetwy grzbietowe. 
ukleja Alburnus alburnus cienkie, wrzecionowate ciało, ciemny, szary grzbiet, brzuch i boki srebrne, parzyste płętwy i odbytowa białe, grzbietowa i ogonowa szare, pysk tępy.
Kleń Leuciscus cephalus brązowo-szaro-zielony grzbiet, srebrne boki, biały brzuch, brzuszne pęłtwy i odbytowa czerwone, ciało wrzecionowate, głowa zaokrąglona, tępy pysk.
ciernik Gasterosteus aculeatus długie, cienkie, wężowate ciało, drobna, płąska płetwa ogonowa, grzbiet brązowozłoty, boki złociste, brzuch biały, duże oczy, niebieska tęczówka, grzbiet i brzuch maja kolce, pysk tępy.
Głowacz białopłetwy Cottus gobio szeroka, płaska głowa, tępy otwór gębowy, duże oczy, grzbietobusznie spłaszczone ciało, zwęża się ku tyłowi, grzbiet czarny w złote i brązowe plamki, boki złociste, brzuch jasny, wachlarzowate, złote w czarne plamy płetwy piersiowe.
Pstrąk potokowy Salmo trutta fario ciało długie, spłaszczone grzbietobrzusznie, zwęża sie ku tyłowi, grzbiet brązowy, jasniejsze boki mają ciemne plamy z czerwonymi obwódkami, brzuch żółty, żółte płatwy parzyste, grzbietowa długa, na środku ciała, tępy, zaokrąglony pysk.
Bezkręgowce to:
Kiełż zdrojowy Gammarus pulex drobne, brązowe, walcowate, członowane ciało.
Gammarus fossarum długie, zwinięte, złotobrązowe ciało.
kiełż jeziorny Gammarus lacustra brunatne cialo zwęża się ku tyłowi. Żyje w rzekach i jeziorach, których stan też nie jest najlepszy.
Gammarus varsoviensis jajowaty, gruby kiełż.
Gammarus balcanicus białe, walcowate ciało.
Kiełż rzeczny Gammarus roeseli długie ciało, pancerz przezroczysty.
Kiełż drobny Chaetogammarus stoerensis podłużne ciało.
Nartniki Hydrometra mają długie odnóżea pokryte nieprzemakalnymi włoskami, ciała są długie i wąskie np. nartnik duży Gerris lacustris długie, brązowe, wąskie ciało, 4 cieniutkie odnóża pokryte wloskami, dzięki, którym chodzi po błonce powierzchniowej na powierzchni wody.
Sunik Gerris paludum długie ciało, z 4 długimi cienkimi odnóżami pokrytymi włokami, chodzi po powierzchni wody wykorzystując napięcie powierzchniowe.
Topik Argyroneta aquatica to jest pająk, ciało brązowe, jajowaty, duży odwłok, na końcu ma kądziołki przędne, 8 długich odnóży, owalny głowotułów.
Bezkręgowce to słułbie, sa to drobne parzydełkowce, ciało ma postać swobodnie pływającego lub osiadłego polipa, otwór gębowy otaczają ramiona z parzydelkami, ciało ma 2 warstwy, otwór gebowy prowadzi do jamy chlonno-trawiącej, pokarm jest trawiony, wchłaniany i przez otwór gębowy usuwane są resztki, rozmnaża sie płciowo i przez pączkowanie. U nas są:
Stułbia pospolita Hydra vulgaris ciało walcowate, bezowe, na końcu proste, 6 długich ramion przy otworze gębowym.
Hydra circumcincta długie, cienkie, beżowe ciało z 6 długimi, poskręcanymi ramionami, jest zakotwiczona w podłożu. 
Stułbia szara Hydra oligactis długie, cienkie, jasne ciało, końcem owija się na glonach, cienkie, lancetowate ramiona.
Hydra oxycnida walcowaty polip z długimi ramionami.
Hydra stellata podłużne ciało z długimi, cienkimi parzydełkami.
Stułbia zielona Hydra viridissima ciało workowate, zielone, przytwierdza sie do roslin lub kamieni, ma długie ramiona, żyje w symbiozie z zoochlorellą Zoochlorella, jednokomórkowymi organizmami, czasem zredukowanymi do samego chloroplastu, u stułbii zyją w endodermie.
Rośliny w jeziorach to:
Rogatek sztywny Ceratophyllum demersum rozgałęziona łodyga, cienkie, skierowane w górę liście przypominają igły, liście są widlasto rozgałęzione igiełkowatych odcinków, brzegi ząbkowane, drobne kwiaty mają wiele pręcików, 1 słupek, owoce to jajowate orzeszki.
Włosienicznik krążkolistny Ranunculus circinatus rozgaęłzione łodygi z igiełkowatymi liścmi, które się kilkakrotnie widlasto rozgałęziają, małe, całośc liścia okrągła, pięciopłatkowe, białe kwiaty z żółtymi środkami, płatki sa okrągłe, orzęsione dno kwiatowe, półksiężycowate miodniki zachodza na siebie, nadaje się na oczxka wodne.
Wywłocznik kłosowy Myriophyllum spicatum rozgałezione, na lądzie płożące pędy, ulistnienie okółkowe, po 4 liście w okółkach, łatki liści naprzeciwległe, liście pierzastosieczne, nitkowate odcinki, czterokrotne kwiaty ułożone w kątach przysadek, 8 pręcików, czteroszyjkowy słupek, kwiaty zebrane w długie, proste kłosy, owoc to rozłupnia z 4 rozłupek, roslina akwariowa.
Wywłocznik okółkowy Myriophyllum verticillatum długie, nierozgałęzione łodygi, na lązie tworzą płożące kłącza, liście długie, pierzastosieczne, odcinki i oś nitkowate, kwiaty białe, kielich walcowaty, 4 jajowate płątki, rosną w kątach pierzastosiecznych przysadek z nitkowatych odcinków, w okółkach, owoce to drobne pestkowce, roslina akwariowa.
Pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris długa łodyga, zimowe pączki owłosione, nitkowate, kilkukrotnie rozwidlone liście z pęcherzykami powietrza, łatki maja orzęsione brzegi, kwiaty żółte, grzbieciste, stożkowata, omszona ostroga, górna warga wygięta w łuk, szypułki dłuższe od przysadek, owoc to wielonasienna torebka.
Ramienica szorstka Chara aspera krótkie, cienki nibylistki, ma brodawki i kolce, są przylistki, plemnie i lęgnie w kątach nibylistków.
moczarka kanadyjska Elodea canadiensis białe, nierozgaęłzione korzenie fakultatywne-moga byc lub nie być, nitkowata, gładka, okrągła łodyga, ulistnienie okółkowe, jajowate liście po 3 w wokółku, brzegi ząbkowane, siedząće kwiaty męskie rosną w kątach liście, maja osłonki z jajowatych przylistków, żeńskie mają białę listki okółków okwiatu, owoce to owalne jagody z wrzecionowatymi nasionami, roslina akwariowa.
Jezierza mniejsza Najas minor rozgałeziona łodyga, licie podługowate, powierzchnia głeboko ząbkowana, drobne, czerwono-pomarańczowe kwiaty z żółtymi środkami, płaskie płatki, wiele pręcików.
Rzęsa trójrowkowa Lemna trisulca drobne, płaskie, lancetowate pędy z długim trzonkiem i jednym korzeniem, rozmnaża się wegetatywnie przez rozczłonkowanie pędów, kwiaty zredukowane, 1 żeński z 1 słupkiem 2 męskie z 1 pręcikiem, owoce podobne do mieszków, nadaje sie do oczek wodnych.
Zdrojek Fontinalis antipyretica małe, języczkowate, ostro zakończone listki, ułożone w 3 szeregach, łodyżka rozgałęziona.
osoka aloesowata Stratiotes aloides krótki pęd, podziemne kłącze z nitkowatymi korzeniami, liście rozety lancetowate, sztywne, mięsiste, trójkancieste, białe, zrosłopłatkowe, rozdzielnopłaty zebrane w kwiatostany na długich szypułkach, owoce to torebki, roslina pastewna i nawozowa.
Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna prosta, wznieisona łodyga wyrasta z kłącza, równowąskie liście rozety, konce zaokrąglone, w środku maja kanały powietrzne, liście łodygowe łuskowate, drobne, kwiaty białe lub niebieskie, obupłciowe, rosna w kątach łuskowatych przysadek, płatki zrosnięte w rurkę, jest podługowatych 5 łatek, pręciki zrośnięte w rurkę, dizałki drobne, trójkątne, pod wodą kwiaty klejstogamiczne, owoc to torebka, otwiera się 2 klapami, z kąłcza rosną korzenie.
Poryblin jeziorny Isoetes lacustris krótka, bulwiasta lodyga, długie, szydlaste liście, kłącza wyrastają z łodygi, zarodnie mają dwupłciowe zarodniki, roslina akwariowa.
Rdestnica połyskująca Potamogeton lucens silnie rozgałęzione, pływająće pędy, liście wrzecionowate, zaostrzone u nasady i na końcu, krótkoogonkowe, kwiaty zebrane w kłosy.
Rdestnica przeszyta Potamogeton perfoliatus cienka, słąbo rozgaęłziona łodyga, zanurzone okrągłe, obejmująće łodygę sercowatymi nasadami liście, brzegi faliste i ząbkowane, kwiaty na grubych szypułkach zebrane są w kłosy, roslina ozdobna, nadaje się do oczek wodnych i do akwariów.
Rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus cienkie, pływająće pędy, ulisnienie naprzemianległe, długie, odwrotnie jajowate, krótkoogonkowe, falowane liście, zielone, okrągławe kwiaty zebrane są w jajowate kłosy.
Rdestnica szczeciolistna Potamogeton friesii rozgałęziona łodyga, cienkie, nitkowate liście, niepozorne, długoszypułkowe kwiaty.
Rdestnica grzebieniasta Potamogeton pectinatus cienkie, rozgaęłzione łodygi, ulistnienie naprzemianległe, liście cienkie, długie, otwarte języczkowate pochwy, przylistki przyrośnięte do blaszek, równoległe uzyłkowanie liścia, lejkowate, czterosłupkowe kwiaty w okółkach zebrane są w kłos, owoce sa lancetowate, żółtobrązowe i dzióbkowate.
Rdestnica pływająca Potamogeton natans rozgaęłziona łodyga, podwodne liście rozgałęzione, cienkie, nitkowate, pływające duże, owalne, końce lekko zaostrzone, ogonki sa długie, drobne, zielonkawe kwiaty zebrane w kłosy na długiej szypułce.
Rdest ziemnowodny Polygonum amphibium dęta, gruba, naga łodyga, ulistnienie skrętoległe, liście języczkowate, falujące, krótkoogonkowe, sercowate nasady, rózowe dzwonkowate, kwiaty zebrane sa w walcowate, długie kłosy, 5 pręcików, pomarańczowe miodniki, jednokomorowa zaklążnia, 2 szyjki słupka, owoce to brązowe, soczewkowate orzeszki.

Rzęsa drobna Lemna minor okrągłe, spłaszczone pędy, rozmnaża sie przez fragmentacje pędów, zredukowane, jednopłciowe kwiaty żeński ma 1 słupek, męski 2 pręciki, owoce sa suche, niepękające, roslina akwariowa.
Spirodela wielokorzeniowa Spirodela polyrrhiza długie, biaęł korzenie, okrągłe, płaskie pędy, zredukowane kwiaty.
rzęść wiosenna Callitriche palustris pędy rozgaęłzione, pływające liście owalne, lekko zaostrzone zebrane w rozetę, zanurzone odwrotnie jajowate, po 2 w okółku, drobne, nitkowate korzenie, zredukowane kwiaty.
Grążel żółty Nuphar luteum długie, czołgająće się rozgaęłzione kłącze, ma blizny po opadłych liściach, pływająće, długoogonkowe liście, owalne, nasady głeboko wcięte, sercowate, żółte kwiaty z 5 działkami i wieloma pąłtkami, trójkanciaste szypułki, owoce to butelkowate torebki, roslina ozdobna, nadaje się na oczka wodne, można nią karmic świnie.
Grzybinie białe Nymphaea alba walcowate kłącza, liście okrągłe, nasady głeboko wcięte, sercowate, długoogonkowe, kwiaty białe, wielopłatkowe, żółte pręciki spiralnie ułozone w okół słupka, żółe, płaskie znamie słupka, owoc zielony, kulisty, grube, pełzające kłącze. Roślina ozdobna, nadaje sie do oczek wodnych i stawów, lecznicza, korzeń leczy choroby macicy, uspakaja, reguluje pracę serca.
Żabiściek pływający Hydrocharis morsus-ranae krótki, gruby pęd, długie, proste korzenie, liście rozety nerkowate, długoogonkowe, nasady sercowate, białe, trójpłatkowe kwiaty, mają kilka pręcików w 4 okółkach, słupoek dzieli sie w połowie długości.
Strzałka wodna Sagittaria sagittifolia krótki pęd wyrasta z podwodnej bulwy, tak jak rozlogi, liście podwodne sa taśmowate, nawodne okrągłe, łodygowe strzałkowate, mają 3 lancetowate odcinki, 2 są po bokach ogonka, białę, trójpłatkowe kwiaty, płatki są szerokie, nasady są wąskie, fioletowe, kilka pręcików, otacza słupek, kwiaty zebrane są w wiechę, roslina ozdobna, nadaje sie do oczek wodnych.
Pałka wąskolistna Typha angustifolia prosta, sztywna, walcowata łodyga, pełzające kąłcze, lancetowate, dlugie, równoległe do łodygi, rynienkowato zwinięte liście, drobne kwiaty zebrane w brązowe, walcowate kolby, u góry są męskie, u dołu żeńskie, owoce to jednonasienne orzeszki.
Żabieniec babka wodna Alisma plantaga-aquatica kłącza zgrubiałe, łodyga wzniesiona, długoogonkowe liście tworzą rozety nad powierzchnia wody, są języczkowate, zaostrzone, drobne, białe, obupłciowe kwiaty zebrane są w wiechy, szypułki sa długie, kielich ma 3 działki, korona 3 płatki, szyjka słupka dłuższa od zalązni.
Żabieniec trawolistny Alisma gramineum krótkie kłacze, wąskie, języczkowate, długie liście na długich ogonkach, zebrane są w rozetę, drobne, białe kwiatuszki z 3 okrągłymi płatkami zabrane są w wiechy na długich szypułkach.
Łączeń baldaszkowaty Butomus umbellatus gruba, pozioma łodyga, liście sztywne, trójkanciaste, równowąskie liście, białoróżowy okwiat z 3 trójkątnych działek i 3 jajowatych, jasnoróżowych płatków w 2 okółkach, 9 pręcików, 6 zrosniętych u podstawy słupków, owoce to mieszki z dzióbkiem.
jeżogłówka gałęzista Sparganium erectum rozgaęłziona, pełzająca lodyga z rozłogami i bulwkami, ulistnienie skrętoległe, równiowąskie liście obejmują lodyge nasadami, są trójkanciaste, zaostrzone, widać linię grzbietową, kwiaty zebrane w główki zebrane skrętolegle w klosy, kwiaty żeńskie mają białe kolce, męskie sa ciemne, pojedyncze kwiaty niepozorne, owoce to pestkowce.
Zilenice Chlorophyta to jedno lub wielokomórkowe glony, w jeziorach maja najczęściej postać nitek np. Skrętnice Spirogyra sp. rząd sześciennych komórek ze spiralnym chloroplastem, tworzy na powierzchni wody korzuch, chlorella np. chlorella zwyczajna Chlorella vulgaris jednokomórkowy, okrągły glon z wieloma chloroplastami. zielenice nitkowate zakotwiczone w dnie przypominają włosy.
Sinice Cyanobacteria to fotosyntetyzujące bakterie, tworzą zielone osady na kamieniach, zabarwiają wodę na zielono,zwykle ich wzrost jest utrzymywany na stałym poziomie przez inne orgnizmy, po których zaniku namnażają się bez ograniczeń w dzień, a obumierają w nocy.
Sit alpejski Juncus alpinus podziemne, gęsto ukorzenione kłącze, podługowate liście, podsadki lancetowate, kwiaty zebrane w groniaste wiechy, kwiatki wrzecionowate, brązowe.
Sit bałtycki Juncus balticus proste, sztywne łodygi, liście podługowate, wzniesione w górę, brązowe, podługowate kwiaty zebrane w wiechy w kątach liści.
Sit błotny Juncus tenageia nitkowate korzenie, proste łodygi tworzą luźne kępy, liście długie, wąskie, podługowate, kwiaty zebrane w główki w kątach liści i na szczytach łodyg.
Sit chudy Juncus tenuis miękkie, długie, cienkie łodygi, płaskie, pochwiaste, podługowate liście, drobne kwiatyy zebrane w kliste główki, zebrae w szczytowe wiechy, u podstawy jest przysadka dłuższa od okwiatu, owoce to odwrotnie jajowate torebki z dzióbkami.
Sit cienki Juncus filiformis cienkie, wiotkie łodygi, u nasady otulone pochwami liściowymi, z kąłcza wyrastają nitkowate, rozgaęłzione korzenie, cienkie, długie liście, kwiaty zebrane w pęczki są drobne, u nasady rosnie długa podsadka, owoc to tępa, żółta, jajowata, szeroka torebka, nasiona są kuliste, drobne, brnatne.
Sit czarny Juncus atratus prosta, sztywna łodyga, liście lancetowate, długie, kwiaty zebrane w główki, zebrane w wiechy, są drobne i cienkie, owoce to torebki.
Sit członowaty Juncus articulatus gęsty, wiązkowy system korzeniowy, łodyga kolankowata, pełzające kłącze, liście szydlaste, długie, cienkie, kwiaty zebrane w główki, zebrane w rozrzutki, krótka podsadka, kwiat drobny, Listki okwiatu jednakowe, ostre, owoc to jajowata, błyszcząca, czerwonobrunatna torebka z krótkim, ostrym dzióbkiem na czubku, nasiona brunatne podłużnie siatkowane.
Sit drobny Juncus bulbosus łodyga prosta, pokładająca się tworzy kępki, liśćie lancetowate, ostre, długie, czerwone, owalne kwiaty zebrane w główki zebrane w rozrzutkę. Sit dwudzielny Juncus bufonius krótkie łodygi, liście podługowate, płaskie, szczeciniaste, drobne kwiat zebrane w sierpiki, zebrane w rozrzutki.
Sit Gerarda Juncus gerardi proste łodygi, liście skierowane w górę, podługowate, drobne, brunatne kwiat zebrane w wiechy, długa, lacetowata podsadka.
Sit malenki Juncus minutulus luźne kępy, pogięte łodygi, liście lancetowate i podłgowate, kwiaty drobne, owalne, zebrane w jednobocze grona.
Sit ostrokwiatowy Juncus acutiflorus czołgająće kłącze, łodgi mają kolanka, szydlaste liście, blaszki obłe, płaskie, wygięte, główki zebrane w wiechotkowatą rozrzutkę, krókie podsadki, listki okwiatu krótkie ostre, nierówne, wewnętrzne dłuższe, ościste i odgięte, owoc to jajowata torebka z dzióbkiem.
Sit rozpierzchły Juncus effusus gęsta wiązka korzeni, łodyga szydlasta otulona pochwami, liście szydlaste, długie, drobe, brunatne kwiaty zebrane w wiechotkę szczytową, owoc to odwrotnie jajowata, wklęsła torebka z małym dzióbkiem na środku, błyszcząca.
Sit siny Juncus inflexus gęsta wiązka korzeni, łodyga szydlasta, żeberkowana, otulona łuskowatymi, czarnobrunatnymi i błyszczącymi pochwami, liście szydlaste, mały, rdzawy okwiat z kilkoma precikami zebrane, rozpierzchłe, szczytowe wierzchotki, owoce to jajowate torebki z dzióbkiem.
Sit skucina Juncus trifidus gęste kępki, łodyga cieka, bezlistna, pod kwiatostanem ma maleńkie, szydlaste podsadki, nasady łodyg okryte są pochwiastymi, o żółtym zabarwieniu łuskami, liście wąskie, rynienkowato zwinięte i szydlasto zakończone, osłonięte żółtymi łuskami, kwiatki wyrastają na bardzo krótkich szypułkach przy łodydze, w kątach niektórych podsadek, okwiat niezróżnicowany, złożony z 6 jednakowych działek brunatnego kolor, jeden słupek z długą wystającą poza okwiat szyjką i trzema piórkowatymi znamionami, 6 pręcików z bardzo dużymi, żółtymi pylnikami, owoce to torebki.
Sit skupiony Juncus conglomeratus gęste kępki, wiązka korzeni szydlaste, otulone łuskowatymi, brunatnymi pochwami, pod kwiatostanem są żeberkowane, liście odziomkowe, szydlaste, kwiatostan to kulista wierzchotka szczytowa, u nasady wyrasta jako przedłużenie łodygi przysadka,  rdzawy okwiat, owoc to jajowata torebka z małym dzióbkiem, nasiona ciemnobrunatne, jajowato podłużne, bokiem spłaszczone, na końcu zaostrzone, matowe.
Sit sztywny Juncus squarrosus sztywna, twarda łodyga tworząca gęste, zbite kępy, liśćie odziomkowe, sztywne, grube, szydłowate, u nasady z pochwami z dwoma uszkami, kwiatostan szczytowy, przerywany, ze skupionych pojedynczych kwiatów, podsadka krótsza od kwiatostanu, listki okwiatu niezróżnicowane, jajowate, tępe, brunatne z białym obrzeżeniem, owoc to sucha, jajowata torebka, tępa, z drobnym ząbkiem na szczycie, trójkomorowa, podłużne, brunatne nasiona.
Sit ściśniony Juncus compressus płożące kłącze, szarozielona, spłaszczona łodyga z 1 liściem po środku, liście podługowate, odziomkowe, rynienkowate, kwiatki obpłciowe, działki okwiatu tępe, szeroko obrzeżone, barwy jasnobrunatnej z zielonym grzbietem, długie podsadki, owoc to kulista, jasnobrunatna torebka, dłuższa od działek okwiatu.
Sit tępokwiatowy Juncus subnodulosus prosta łodyga, liście lancetowate, szerokie, długie, czerwone, długie, kwiatki zebrane w rozłorzystą wiechotkę, owoce to torebki.
Sit trójłuskowy Juncus triglumis łodyga krótka, szeroka prosta, pokryta długimi pochwami, liście lancetowate, cienkie, kwiatki zebrane w główki, duże, czerwone listki okwiatu, owoce to torebki.
Sit żabi Juncus ranarius giętkie, leżące łodygi rozchodzą się promieniście od środka, leżące liście sa szydlaste, podłużne kwiatki zebrane są w brązowe głowki zebrane w groniaste wiechy, owoce to torebki.
Juncus planifolius wiązkowy system korzeniowy, krótkie, lancetowate liście, brązowe, małe kwiatki zebrane są w główki zebrane w wieszki, owoce to torebki.
Bezkręgowce z jezior:
Błotniarka stawowa Lymnaea stagnalis głowa z trójkątnymi czułkami, otwór gębowy ma radulę, tarkę służacą do rozdrabniania pokarmu, długi worek trzewiowy, długa, beżowa muszla, może być w różnych odcieniach brązu lub czarna, noga jest płaska.
Rozdętka pospolita Physa fontinalis mała, przezroczysto beżowo perłowa muszla, prawie owalna.
Rozdętka Physa gyrina mała prześwitująca, spłąszczona, okrągła muszla w ciemne plamki.
Zatoczek rogowy Planorbarius corneus biała, kremowa lub ciemna, skręcona w jednej płaszczyźnie, okrągła płaska muszla, ciało ceglaste.
Zatoczek pospolity Planorbis planorbis płaska, zwinięta w jednej płaszczyźnie muszla, biała lub b rązowa, widać pierścienie przyrostu.
Zatoczek lśniący Segmentina nitida brunatna, przezroczysta muszla, splaszczona od spodu, noga z przodu okrągła z tyłu ostra, czułki nitkowate.
Zatoczek ostrokrawędzisty Anisus vortex jasna beżowa muszla, jest płaska, okrągła, przezroczysta.
Zatoczek łamliwy Anisus vorticulus przezroczysta, błyszcząca, cienka, płąska, okrągłą muszla.
Żyworódka rzeczna Viviparus viviparus brązowa, wysoka, szeroka, zwężona ku górze, zaostrzona muszla ma podłużne ciemne pasy.
SZczeżuja wielka Anadonta cygnea żóła muszla w czarne plamy, jest jajowata, ma przy zamku płaski talerzyk.
Szczeżuja pospolita Anodonta anatina czarna, wachlarzowata, matowa muszla.
Szczeżuja spłąszczona Pseudanodonta complanata brunatna, błyszcząćca muszla, z jednej strony jest bardziej rozrośnięta.
Szczeżuja chińska Sinanodonta woodiana jajowata, brąwzowa muszla w ciemniejsze, poziome pasy.
Stójka malarska Unio pictorum podłużna, jasna, żółta  muszla w ciemniejsze poziome pasy.
Stójka gruboskorupowa Unio crassus brunatna, okrągława, wydłużona muszla przy zamku brązowa i wypukła, widać pierścienie przyrostu.
Stójka zaostrzona Unio tumidus wydłużone z jednej strony, podłużne, brązowe, błyszczące muszle.
Rak rzeczny Astacus astacus ma głowę tułów i odwłok, przy głowie ma wyrostek, rostrum, oczy na słupkach poruszają się niezależnie od siebie, szczypce są krótkie i grube, skrzela pod pancerzem, odwłok ma 7 segmentów, ostatni, telson jest wachlarzowaty.
Rak błotny Astacus leptodactylus żółty kolor w brązowe kropki, długie, cienkie szczypce, karapaks ma kolce.
Płoszczyca szara Nepa cinerea płaskie ciało podobne do uschniętego liścia ma na końcu odwłoka rurkę oddechową, ciało rozszerza się ku końcowi, grzbiet brązowy, spód żółty, wierzch odwłoka czerwony, skrzdłą szare.
Topielica Ranatra linearis długie, cienkie ciało z rurką oddechową na końcu odwłoka, ma wąskie skrzydłą, cienkie, długie czułki.
Pijawka lekarska Hirudo medicinalis cylindryczne, brązowe ciało z czerwonymi pasami, jest spłąszczone grzbietobrzusznie, na stronie brzusznej są plamki, otwór gębowy to ssawka. Pijawka pomaga przy zakrzepicy, nadciśnieniu, poprawia krążenie po ponownym przyszyciu kończyn, oparzeniach i odmrożeniach.
Pijawka rybia Piscicola geometra wąskie, cylindryczne ciało, ma 2 przyssaki, segmenty są wyraźne, kolor zielony lub żółty, na grzbiecie ma brunatne plamki, zprzodu są 2 pary oczu.

Kalatea to doniczkowa roślina o ozdobnych, kolorowych liściach, najlepiej się czuje na wschodnim parapecie, lubi rozproszone światło, dobrze przepuszczalną, lekko kwaśną, próchniczą, zdrenowaną glebę, na dnie musi być warstwa keramzytu, wilgotne powietrze, spryskiwanie liści letnią, odstaną wodą, temperaturę 18-25 st, podlewanie 2 razy w tygodniu w sezonie, zimą co tydzień, od wiosny do jesieni nawozimy biohumusem lub połową zalecanej dawki nawozu dla roślin doniczkowych o ozdobnych liściach, nie lubi przeciągów, są gatunki:

kalatea pasiasta dorasta do 60 cm wysokości, ma podłużne, zaostrzone liście z ciemnym nerwem i obrzeżami oraz jasnymi ukośnymi paseczkami idącymi od nerwu, odmiana sanderiana ma spód liści fioletowy, wierzch ciemnozielony z jasnozielonymi naprzemiennymi paseczkami

kalatea lancetolistna ma lancetowate liście, tworzy zwartą kępę, aksamitna, zielona blaszka liściowa ma naprzemienne ciemno ciemnozielone owalne plamki wzdłuż nerwu głównego, spód liścia jest purpurowo-czerwony

kalatea makoya dorasta do 50 cm wysokości, ma owalne, długoogonkowe, wzniesione liście, ogonki liściowe są cienkie, blaszka liściowa jasnozielona, żyłkowana z ciemnozielonymi, jajowatymi plamkami, na spodzie plamki są fioletowoczerwone

medalion ma szerokie, owalne liście wyrastające z czerwonawych pędów, srebrno zielony wierzch blaszki liściowej ma wzór z różnych odcieni zieleni, spód jest ciemno purpurowy z jasno różowym deseniem, górne licie składają się na noc

kalatea różowokropkowana jest kępiasta, ma szeroko owalne liście z e wzorem w kolorze zależnie od odmiany, od jasnoróżowego do purpurowego, odmiana rosa ma ciemnozieloną blaszkę z różowa obwódką i różowym rumieńcem, odmiana black lipstic ma ciemnozielone liście z jasnoróżowym wzorkiem.

Kałamarnice mają woreczek czernidłowy zbudowany z gruczołu czernidłowego oraz jego przewodu zakończonego zwieraczem, gruczoł wytwarza sepię, czyli atrament i śluz, uchodzi on do ampuli, która uchodzi do odbytu. W czasie zagrożenia wytwarza dużo atramentu, którym w chwili zagrożenia pryska w napastnika, by go oślepić. Sepia otacza kałamarnicę chmurą, która sprawia, że jest ona niewidoczna dla drapieżnika i może uciec. Sepia zawiera głównie melaninę oraz peptydoglikany, aminokwasy, katecholaminy i jony metali. Wykorzystywana jest do barwienia jedzenia, produkcji atramentu, piór i kredek oraz barwienia kosmetyków, ubrań, produkcji tuszu kreślarskiego.

Typy muszli: ortokonowy, prosta muszla, taka sama z obu stron u łodzików; cyrtokonowy, czyli zgięty, dzieli się na endogastryczny,gdy strona brzuszna jest po wklęsłej stronie muszli i egzogastryczny, gdy brzuszna strona jest po wypukłej stronie muszli; gyrokonowy, gdy muszla jest zwinięta, ale zwoje nie przylegają do siebie; planispiralny, czyli zwinięty w jednej płaszczyźnie, dzieli się na ewolutny, gdy zwoje nie obejmują się, konwolutny, gdy następny zwój obejmuje częściowo zwój poprzedni, inwolutny, gdy następny obejmuje całkowicie poprzedni zwój, trochokonowy, gdy stożkowato muszla zwinięta. Muszle mogą być niejednorodne (aberantne). Muszla ma warstwy, płaszcz robi warstwę konchiolinową periostrakum, jest na zewnątrz, mezostrakum jest z aragonitu lub kalcytu w środku i najbardziej w środku jest warstwa perłowa hipostrakum z małych blaszek węglanu wapnia.