biologia i ochrona przyrody

Rozdzaj Buteo.

Myszołowik popielaty Buteo plagiatus bezowy brązowo cętkowany wierzch, szary, poprzecznie prązkowany spód, żółty dziób i nogi. Jaja białe, niebieskawe, 6 tygodni trwa pierzenie. żyje w Płn Amazonii i Trynidadzie.

Myszołowik prążkowany Buteo nitidus pomarańczowe nogi, czarny ogon z 3 białymi prążkami, szare poprzecznie prązkowane upierzenie, wierzch ciemniejszy od spodu, białe lub niebieskawe jaja, pierzenie trwa 6 tygodni. Zamieszkuje Amerykę Połd. w okolicach równika.

Myszołów siwogłowy Buteo ridgwayi samica większa od samca, głowa i kark szare, steróki ciemnoszare z 3 białymi paskami, reszta ciała w białorude pasy, lotki czarne, samica ma rudobrązowe pokrywy skrzydeł, krytycznie zagrozony zamieskzuje Dominikę na Małych Antylach.

Myszołó rdzawoskrzydły Buteo lineatus rude upierzenie, brzuch ma jasniejsze poprzeczne pasy, szyja, plecy rude, skrzydła brązowe w ciemne i białe plamki, zamieszkuje wilgotne lasy Ameryki Płn.

Myszołów szerokoskrzydły Buteo platypterus wierzch brązowy, spód biały w rude prązki, ogon w czarnobiałe pasy, spód skrzydeł biały z ciemna krawędzią, żyje w lasach liściastych Ameryki Pn. zimuje w Południowej.

Myszołów hawajski Buteo solitarius wierzch szarobrązowy, prązkowany, spód biały z szarymi plamami na piersi, głowa i szyja szare, dziób i nogi dorosłych są żółte, prowadzi samotniczy tryb życia, żyje na Hawajach.

Myszołów białogardły Buteo albigula brązowy, ciemniej cętkowany wierzch i pokrywy skrzydeł, szyja biała, brazowe boki, biały brzuch po bokach nakrapiany brązowymi plmkami, pierś biała w brązowe plamy, żyje w Andach.

myszołów krótkoogonowy Buteo brachyurus upierzenie brazowe, brzuch i pierś mają białe, poprzeczne plamki, całość ciemniej prążkowana, dziób i nogi jasnożółte, jeden z mniejszych myszołowów, żyje na pd. Ameryki Pn i w Ameryce Pd.

Myszołow preriowy Buteo swainsoni brązowy wierzch, beżowy spód, pierś w brazowe pasy, szyja beżowa, jasna odmiana ma wierzch brązowy, spód szarobrązowy, pierś brązowa, gardło białe, spód skrzydł biały, reszta kremowa, odmiana ciemna ma spód skrzydeł płowy, żyje na równinach i w rzadkich lasach Ameryki Pn. zimuje w Południowej.

Myszołów galapagowski Buteo galapagoensis brazowy grzbiet, pokrywy skrzydeł brązowe w białe plamy, szyja, kark brązowe, pierś rdzawa, brzuch bezowy, oba w brazowe plamki, uda beżowe, endemiczny dla Galapgos, je bezkręgowce i małe kręgowce.

myszołów czarny Buteo albonotatus ciało czarne, pokrywy skrzydeł w białe, poprzeczne paski, nogi i dziób jasnożółte, żyje w suchych, ciepłych obszarach obu Ameryk.

Myszołów rdzawosterny Buteo jamaicensis odmiana jasna ma głowę, gardło, grzbiet brązowe, białą pierś, ceglasty ogon, ciemna ma wierzch brązowy, spód rdzawy, zyje w Ameryce Srodkowej i Pd. w basenie Morza Karaibskiego.

myszołów patagoński Buteo ventralis brazowy, biało nakrapiany, brazowo plamkowany wierzch, biały spód, brzuch brązowo nakrapiany, głowa i szyja brazowe, zamieszkuje umiarkowane, tropikalne, subtropikalne lasy Ameryki Pd.

Myszołów włochaty Buteo lagopus szary w brązowe plamy, na tułówiu i nogach okrągłe, na szyi podłużne, spód biały, biała plama na kuprze, ogon samca ma kilka ciemnych psaków, samicy 2, dziób zakrzywiony, nogi żółte, w locie widać czarna plamę na przegubie jasnej części skrzydeł, puch piskląt biały, jaj biała, ciemno nakrapiane, zamieszkuje tundrę, zimuje w Europie Zachodniej.

Myszołów królewski Buteo regalis odmiana jasna ma wierzch jasnobrązowy, spód biały, boki mają rdzawe poprzeczne prązki, ciemne, półksiezycowate plamy na nadgarstkach, skrzydła w ciemne poprzeczne plamki, rdzawy ogon, ciemna tułów brazowy, ogon jasny, zamieszkuje prerie na pd. Ameruki Pn.

Myszołów plamisty Buteo auguralis szarobrązowy wierzch, kremowy spód, biały brzuch w czarne kropki, szyja, głowa i ogon brązowe, mieszka w Afryce.

myszołów białobrzuchy Buteo augur czarny wierzch, biały spód, boki szyi białe w czarne plamy, spód skrzydeł biały w czarne plamy, dziób i nogi żółte, mieszka w Nanibii, Angoli i Etiopii.

myszołów przylądkowy Buteo rufofuscus spód skrzydeł czarny z białą opaska, boki brzucha czarne, brzch, pierś białe, rdzawa plama na piersi, szyja, głowa i wierzch czarne, odmiana ciemna ma spód czarny lub rdzawy, zyje w Afryce.

Myszołów zwyczajny Buteo buteo spód ma brązową szyję, jasną pierś w brązowe plamy, brązowy brzuch, beżowe podogonie, brązowy ogon, spód skrzydeł ma czarną nasadę, biały środek i czarne końce, wierzch brązowy, forma jasna ma biały spód i boki, biały grzbiet w brązowe plamy. Zamieszkuje Europe, Azję i Afrykę.

Myszołów amurski Buteo japonicus wierzch brązowy, ogon kremowy, spód szyja rdzawa, pierś kremowa, brzuch brazowy, plamisty, głowa brązowa, biały deseń na skrzydłach, mieszka w Japonii, Chinach, Mongolii.

Myszołów himalajski Buteo refectus wierzch brązowy, nakrapiany, spód kremowy, rdzawo nakrapiany, żyje w Himalajach.

myszołów górski Buteo oreophilus czarne wierzch, głowa, szyja, biały spód w czarne plamki, czarny dziób, żółte nogi, mieszka w Afryce.

Myszołów leśny Buteo trizonatus rdzawa głowa, brązowy wierzch, kremowy spód, rude boki, mieszka w wiecznie zielonych lasach Afryki.

myszołów madagaskarski Buteo brachypterus brazowy wierzch, biały spód, rzadkie, rdzawe, duże plamy na piersi i po bokach brzucha, szyja rdzawa, brązowy, biało obrzezony ogon, białwy dziób o nogi, endemiczny dla Madagaskaru.

Kurchannik Buteo rufinus brazowy wierzch, pokrywy skrzydeł mają czarne, białoobrzezone oczka, jasnobrązowa głowa w ciemne plamki, biały spód, płowy ogon, czarny dziób, żółte nogi, żyje w Europie Środkowe, Wschodniej, Azji, na Półwyspie Arabskim, w Sokotrze, mieszka na terenach otwartych i stepach, 1 lęg w roku z kilku jaj.

Myszołów mongolski Buteo hemilasius brązowy wierzch, biały spód, szyja rdzawa, podłużne pasma plamek zachodzą na pierś, brzuch ma rzadsze rdzawe plamki, głowa biaława w brązowe plamki, ciemny ogon, żółte nogi i dziób z czarną końcówką, żyje Azji Środkowej.

myszołów zielonoprzylądkowy Buteo bannermani wyodrębniony ze zwyczajnego, zamieszkuje Wyspy Zielonego Przylądka, brązowy wierzch, jasniejszy, cętkowany spód. wielu uważa, że to podgatunek zwyczajnego.

Paprocie:

Długosz królewski Osmunda regalis podziemne, rozgałęzione kłacze, sa liście asymilacyjne i liście zarodnionoście, liście asymilacyjne mają jajowate odcinki, część ich blaszki jest podzielona na długie, karbowane odcinki, górna część ma sporofilostany. Roslina ozdobna.
Jezycznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium niepodzielne, zaostrzone liście z łuskowatymi ogonkami, zarodnie wyrastają w szeregach, otoczone są zawijkami, krótkie, podnoszące się, łuskowate kłącze. Roślina ozdobna.
Marsylia czterolistna Marsilea quadrifolia cienkie, podwodne kłącze, liść podzielony na 4 okrągłe odcinki, roslina jednoroczna, produkuje makrospory i mikrospory, przedrosle opada na dno, na wiosnę wypływa i rozwija się nowy organizm.
Nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana liście długie, trójkątne, listki szerokorozstawione, mają owalne, karbowane odcinki, na spodzie liścia drobne kupki zarodnionośne. Roslina lecznicza, kłącze leczyr any, gościec i pasożyty.
Nerecznica samcza Dryopteris filix-mas kłącze ma korzenie przybyszowe, liście są trójkątne, młode pastorałowato zwinięte, starsze trójkątne, pierzastodzielne, odcinki drugiego rzędu są jajowate, leża blisko siebie, na spodzie liścia są zarodnie pod zawijkami. Roslina lecznicza, kłącze leczy rany, gościec i tasiemce.
Orlica pospolita Pteridium aquilinum długie, poziome, rozgałęzione kłącze, duże, trójkątne, poziome liście, są podwójnie pierzastodzielne, listki są w pewnej odległości od siebie, ich odcinki przylegaja do siebie, brązowe, kolczaste zarodniki, roślina jadalna, młode liście można jeść.
Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare pierzaste liście z długimi, zaokrąglonymi listkami, kupki zarodnionośne leżą w 2 rzędach na spodnich stronach listków, brunatne, czołgające się kłącze z lancetowatymi łuskami.
Nerecznica górska Dryopteris expansa liście na ogonkach, są pierzastodzielne, trójkątne, listki tez pierzastodzielne na podługowate, karbowane listki, młode liście pastorałowato zwinięte, kłacze rozgałęzione, brązowe, na spodzie listkó okrągłe kupki zarodnionośne.
Nerecznica grzebieniasta Dryopteris cristata grube kłącze, liście poierzastodzielne, trójkątne, odcinki trójkątne, naporzemianległe, końcowe odcinki pilkowane, na spodzie sa kupki zarodnionośne.
Nerecznica szerokolistna Dryopteris dilatata trójkątne, skosnie wyrastające liście, pierzastodzielne na pierzastodzielne, jajowate odcinki, ogonki łuskowane, liście zarodnionośne mają na spodzie sori-kupki zarodnionośne.
Paprotnica górska Cystopteris montana liście potrójnie pierzastodzielne, końcowe odcinki jajowate i karbowane, dolne liście najdłuższe, kłącze czołgające się.
Paprotnica krucha Cystopteris fragilis liście pierzastodzielne, listki i odcinki są rozstawione, odcinki okrągłe i piłkowane, długie, rozgałezione kłącze.
Paprotnica sudecka Cystopteris sudetica liście rozety trójkątne, pierzastodzielne, ogonek nagi, odcinki długie.
Paprotnik Brauna Polystichum braunii liście rozety trójkątne, pierzastodzielne, krókoogonkowe listki, zarodnie grupowo zebrane na spodzie listków, kłącze z brunatnymi listkami.
Paprotnik ostry Polystichum lonchitis kąłcze się ukorzenia, pokrywają je nasady ogonków, sztywne, pokryte łuskami pierzastodzielne liście rozety, długie, pojedyczne odcinki, brunatne zarodniki. 
Pióropusznik strusi Matteuccia struthiopteris liscie wyrastaja pionowo, są podługowate, zaostrzone, rozszerzają sie ku górze, są pierzastodzielne, odcinki są karbowane, sori na brzegach blaszek liściowych.
Podrzeń żebrowiec Blechnum spicant liście asymilacyjne podługowate, pierzastodzielne na nitkowate odcinki, długie, proste liście zarodnionośne, mają na spodzie zarodnie, długie, brązowe kłącze z korzeniami.
Rozrzutka alpejska Woodsia alpina liście pierzastodzielne, naprzemianległe listki również, listki sa trójkątne, końcowe odcinki sa okrągłe, zarodnie pod zawijkami, krótkie kłącze.
Salwinia pływająca Salvinia natans pionowe, pływające kłacze, ulistninie okółkowe, liście pływające są pierzastodzielne na okrągłe odcinki, podwodny przypomina korzeń, zarodnie otoczone podwójną zawijką są w kulistym sporokarpie, leżącym w kącie liścia pływającego.
Wietlica alpejska Athyrium distentifolium podziemne, rozgałęzione kłącze, gęste, trójkatne, podwójnie pierzastodzielne liście rozety, listki lacetowate, kuliste zarodnie pod zawijkami są na liściach zarodnionośnych identycznych z płonymi.
Wietlica samicza Athyrium filix-femina podziemne, rozgałęzione kłącze, trójkątne, poziome liście z trójkątnych, równowąskich, pierzastodzielnych odcinków, odcinki drugiego rzędu piłkowane, sori pod zawijką sa w 2 rzędach wzdłóż nerwu głównego.
Zachyłka/Cienistka Robarta Gymnocarpium robertianum pojedyncze, długoogonkowe, trójkątne, potrójnie pierzastodzielne liście, odcinki są trójkątne, liście płonne i zarodnionośne są takie same, płodne mają skupiska nagich kupków zarodnionośnych.
Zachyłka/Cienistka trójkątna / cienistka trójkątna Gymnocarpium dryopteris liście dłoniastodzielne na trójkątne, podwójnie pierzastodzielne odcinki, końcowe odcinki podłużne, mają na spodnich brzegach sori, słabo rozgałęzione kłacze z brunatnymi luskami.
Zanokcica zielona Asplenium trichomanespodziemne kąłcze, ogonkowe, pierzastodzielne liście, jajowate, krótkoogonkowe, naprzeciwległe, karbowane listki.
Zanokcica kończysta Asplenium onopteris liście ogonkowe, pierzastodzielne podwójnie, listki i liście trójkątne, końcowe odcinki odwrotnie jajowate, szerokoogonkowe, ściśle chroniona, wymierająca.
Zanokcica niemiecka Asplenium germanicum długoogonkowe liście pierzastodzielne, listki jajowate, podobne do łyżeczek, początkowe dłoniastokarbowane, mają krótkie ogonki.
Zanokcica ciemna Asplenium adiantum-nigrum liście pionowe, cienkie, tójkątna, podwójnie pierzastodzielne, odcinki sa blisko siebie, sori na spodniej stronie liści.
Zanokcica klinowata Asplenium cuneifolium nagie, gęste liście, są jajowate, potrójnie pierzastodzielne, odcinki 3 rzędu są owalne, sori na spodzie liści.
Zanokcica murowa Asplenium ruta-muraria liście podwójnie pierzastodzilne, końcowe odcinki są łopatkowate, ogonkowe, równowąskie sori na spodzie listków, okrągłe kłacze z pionowymi korzeniami.
Zanokcica północna Asplenium septentrionale podługowate, rozwidlone liście, mają podługowate odcinki, podługowate sori zajmują dolna powierzchnię listków, liście tworzą gęsta kepę, posziemne kłącze z korzeniami.
Zanokcica serpentynowa Asplenium adulterinum podługowate, pierzastodzielne liście mają okrągłe odcinki, są ułozone naprzeciwlegle i karbowane, sori sa na wszystkich liściach, na spodnich stronach, rozgałęzione kłacze jest krótkie i grube.
Zanokcica skalna Asplenium trichomanes pierzastodzielne, ogonkowe, podługowate liście na jajowate odcinki, ogonki cienkie, sori na spodzie listków, roslina lecznicza, ziele działa wykrztuśnie.
Skrzypy:
Skrzyp bagienny Equisetum fluviatile wysoka, prążkowana, rozgałęziona łodyga z przewodem powietrznym, ulistnienie okółkowe, liście ząbkowate, pochwy otulają węzły, jajowate zarodnie są na szczycie zielonych pedów zarodnionośnych, liście tych pędów są małe, pekate i ustawione ku górze, kłącze ma przewód powietrzny..
Skrzyp błotny Equisetum palustre podziemne kłącze tworzy poziome rozłogi, ma przewód powietrzny, od niego odchodzą wiązki korzeni, mogą być bulwki magazynujące skrobię, zielona, rozgałeziona łodyga z przewodem powietrznym, ulistnienie okółkowe, pochwy walcowate, liście długie, cienkie, okrągłe, ustawione ku górze, na kłasach zarodnionośnych są łuskowate liście, na szczycie sa szpiczaste zarodnie.
Skrzyp leśny Equisetum sylvaticum żebrowata, rynienkowata, rozgałęziona łodyga z przewodem powietrznym, gałęzie zwisają łukowato, ulistnienie okółkowe, liście nitkowate, pierzastodzielne, zwisające, odcinki nitkowate, kłącze długie i rozgałęzione, ma powietrzny przewód, zarodnie na szczycie kłosów zarodnionośnych, które początkowo są brunatne, potem zielenieją, rozgaęłziają się, tworzą liście, jajowata zarodnia na brunatnym trzonku, kłos zarodnionośny po wysypaniu zarodników odpada.
Skrzyp łakowy Equisetum pratense łodyga prosta, wyrasta z pełzającego, podziemnego kłącza z nitkowatymi korzeniami i powietrznym przewodem, jest zielona, ma przewó powietrzny, liście są długie, pierzastodzielne na małe, jajowate listki, parasolowato zagięte w dół, ulistnienie okółkowe, kłosy zarodnionośne w międzywęźlach mają brunatne łuski, liście są małe, parasolowato opadają w dół, ulistnienie okółkowe, jajowate zarodnie na szczytach kłasów zarodnionosnych.
Skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia rozgałęzione kłącze podzielone na węzły i międzywęźla, jest owłosione, ma przewód powietrzny, łodyga prosta, zielona, z przewodem powietrznym, ulistnienie okółkowe, liście są długie, nitkowate, podnoszące się, zrośnięte pochwami, kłosy zarodnionośne bezzieleniowe, okryte brunatnymi, trójkątnymi łuskami, na szczytach są jasne, jajowate zarodnie. Roślina ozodbna i jadalna, je sie młode pędy zarodnionośne, lecznicza, ziele zapobiega kamicy nerkowej, miażdżycy, leczy astmę, choroby oskrzeli układu moczowego.
Skrzyp polny Equisetum arvense prosty, bezzieleniowy kłos zarodnionośny, okryty łuskami z trójkątnych, brązowych, okółkowych liści, podłużna zarodnia, pęd płonny jest zielony, ma powietrzny przewód, ulistnienie okółkowe, liście cienkie, długie, parasolowato zgięte do góry, kłącze brunatne, czołgające się z przewodem powietrznym. Roślina lecznicza, ziele zapobiega miażdżycy i kamicy nerkowej, leczy miażdżycę, choroby oskrzeli, astmę i choroby układu moczowego, roślina kosmetyczna, zapobiega trądzikowi, czyrakom, ujędrnia skórę.
Skrzyp gałęzisty Equisetum ramosissimum kłącze podziemne, ma w środku przewód powietrzny, może mieć bulwki ze skrobia, w węzłach rosną pędy, korzenie nitkowate, pędy płonne zielone, żeberkowane, mają przewody powietrzne, ulistnienie okółkowe, liście zrośnięte nasadami tworzą pochwę otulającą łodygę, mają kształt drobnych, wolnych ząbków, kłos zarodnionosny zielony, ma pochwy liściowe otulające go, na szczycie jest zielona, jajowata zarodnia.
Skrzyp pstry Equisetum variegatum pędy żeberkowane, w środku mają przewód powietrzny, sa silnie rozgałęzione, pokładajace się, ulistnieni okółkowe, pochwy dzwonkowate, liście w wformie drobnych ząbków, klos zarodnionośny zielony, otula go czarna pochwa liściowa, wyrastaja z niej kremowe ząbki, żółta, okrągława zarodna na szczycie.
Skrzypo zimowy Equisetum hyemale łodyga prosta, sztywna z przewodem powietrznym, okalają ją brązowe pochwy liściowe i zrośnięte białe liście, klosy zarodnionosne sa takie same, na szczytach maja zarodnie z kończykami, kłącze długie, ma przewód powietrzny, nitkowate korzenie leżą okółkowo. 
Skrzyp pośredni Equisetum litorale łodyga i kłącze mają przewód powietrzny, kłącze długie, brunatne, łodyga prosta, zielone, ulistnienie okółkowe, liście długie, cienkie, maleja ku górze, sa odięte łukowato do góry, bezzieleniowe kłasy zarodnionosne, węzły pokryte pochwami liściowymi i drobnymi łukami, na szczycie są jajowate zarodnie.
Widłaki:
Widłak goździsty Lycopodium clavatum długie, płożące pędy, widlasto rozgałęzione, ulistnienie skrętoległe, liście lancetowate, całobrzegie, prostopadłe do lodygi, liście zarodnionośne długie, lancetowate, zebrane w walcowate kłosy na szczycie pędu, korzenie są rozgałęzione, wyrastają z całego, podziemnego pędu. Roślina lecznicza, działa moczopednie, leczy kamienie moczowe, choroby wątroby, rany, wypryski, luszczycę.
Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum czołgający pęd widlasto się rozgaęłzia, ulistnienie skrętoległe, małe, lancetowate, całobrzegie lub piłkowane liście, kłosy zarodnionosne na szczytach pędów, są z jajowatych liści zarodnionośnych, kłosy są brunatne, roślina lecznicza, zarodnijki lecza rany, skałdnik zasypek dla niemowląt.
Widłaczek torfowy Lycopodiella inundata pełzające, widlasto rozgaęłzione, ukorzenione na całej długości nitkowatymi korzeniami pędy, ulistnienie skrętoległe, liście drobne, lancetowate, na szczytach pędów są kłosy zarodnionośne z żółtych, lancetowatych, skrętolegle ułożonych liści zarodnionosnych.
Widlicz cyprysowy Diphasiastrum tristachyum krótkie łodygi, ulistnienie skrętoległe, liście długie, podługowate, podnoszące, na szczytach widlasto rozgałęzionych łodyg są żółte kłosy zarodnionośne z drobnych, lancetowatych, skrętoległych liści zarodnionośnych, pod ziemia łodyga ukorzenia się.
Widlicz Isslera Diphasiastrum issleri łodyga widlasto rozgaęłziona, pod ziemią ukorzeniona, ulistnienie skrętoległe, liście drobne, cienkie, długie, kłosy zarodnionośne na szczycie pedu są długie, walcowate, tępo zakończone z masywnych, skrętoległych, jasnozielonych, lancetowatych, przylegających do siebie liści.
Widlicz spłaszczony Diphasiastrum complanatum łodyga widlasto rozgałęziona, liście też widlastorozgaęłzione, splaszczone, odcinki długie, płaskie, ulistnienie nakrzyżległe, na szczytach pedów na długich trzonkach są żółte, walcowate kłosy zarodnionośne z drobnych liści zarodnionośnych, roslinam lecznicza, robi się z niej zasypki dla niemowląt, leczy wszy i inne pasozyty, z zarodników robi się formy odlewnicze. 
Widlicz Zaillera Diphasiastrum zeilleri łodyga widlasto rozgałęziona, liście też, listki składają sie z drobnych, owalnych odcinków, przypominaja warkocz, na długich, rozgałęzionych na szczycie trzonkach sa kłosy zarodnionosne, są żółte, z okrągłych liści zarodnionośnych, przypominaja warkocz, pęd ukorzenia sie pod ziemią.
Widlicz alpejski diphasiastrum alpinum widlasto rozgałęzione łodygi mają liście ułosone skrętolegle, liście sa grube, łuskowate, pęd z liśćmi przypomina warkocz, na szczytach pędów są grube, jasnozielone, walcowate kłosy zarodnionosne z grubych liści zarodnionośnych, przylegających do siebie. 
Wroniec widlasty Huperzia selago wzniesiona, widlasto rozgałęziona łodyga, ulistnienie skrętoległe, liście lancetowate, całobrzegie lub piłkowane, odstające od pędów, brak kłosa zarodnionosnego, nerkowate zarodnie w kątach liści zarodnionośnych.  
Widliczka ostrozębna Selaginella selaginoides rozgałęzione pędy, są pędy wzniesione i czołgające, ulistnienie skrętoległe, liście lancetowate, ostre, kłosy zarodnionosne na szczytach pędów, liście zarodnionośne sa brunatne, długie, lancetowate, cieniek, odstają od siebie, zarodnie dolne sa suże, mają 4 makrospory, góne są małe, nerkowate, robia mikrospory.
Widliczka szwajcarska Selaginella helvetica widlasto rozgałęziona, pęzająca łodyga, liście ułozone skrętolegle, są drobne, jajowate, siedzące, kłosy zarodnionośne są długie, brunatne, długie trzonki okryte są jajowatymi, czerwonawymi łuskami, liście zarodnionośne zielone, przezroczyste, jajowate, w ich katach sa okrągłe zarodnie.
Poryblin jeziorny Isoëtes lacustris tworzy kepy, łodyga jest krótka i bulwiasta, korzenie cienkie, wiąskowe, liście są długie, szydlaste, tworzą rozetę, przy korzeniach sa grubsze, są kłacza, roślina ozdobna, akwariowa.
Poryblin kolczasty Isoëtes echinospora długie, grube korzenie, mała, bulwiasta łodyga, liście grube, mięsiste, podługowate, jest kłącze.
Podejźrzon księżycowy Botrychium lunaria podziemne kłącze i 1 liśc, dzieli się on na 2 części, część zarodnionośna jest kilkukrotnie pierzastodzielna, część płonna pojedynczo pierzastodzielna, listki siedzące, okrągłe, całobrzegie.
Podejźrzon marunowaty Botrychium matricariifolium liśc dzieli się na częśc zarodnionosna, jest kilkukrotnie rozgałęziona, na rozgałęzieniach są brązowe, okrągłe zarodnie, część płonna jest pierzastodzielna na okrągłe, siedzące odcinki.
Podejżrzon pojedynczy Botrychium simplex z kłącza wyrasta liśc, jest podzielony na długą, cienką, zygzakowato ppogiętą część zarodnionośną z gronem okrągłych zarodni na szczycie i część płonną, okrągłą, pierzastodzielną na czworokątne, siedzące odcinki.
Podejźrzon rutolistny Botrychium multifidum liście wyrastają z kłącza, są dwukrotnie pierzastodzielne, trójkątne, końcowe odcinki są okrągłe, liśc zarodnionośny na długim, grubym trzonku, rozgałęzia sie w wiechę z zarodniami.
Podejźrzon wirgilijski Botrychium virginianum liście rozety trójkątne, podwójnie pierzastodzielne, końcowe odcinki siedzące, naprzeciwległe, okrągłe, liście poziome, liście zarodnionośne s na długich trzonkach, na szczytach maja grona żółtych zarodni.
Nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum krótkie, podziemne kłącze, 1 liśc podzielony na część płonną, która jest duża, całobrzega, jajowata, tepa, zarodnionośna ma postać okrągłego, długiego trzonka z gronem żółtych, okrągłych zarodni na szczycie. 

Na rynku jest wiele chemicznych śrdoków czystości o kreślonym składzie chemicznym, pH, konsystencji, jednak najlepsze jest mydło. Może to tylko moje odczucie, że te wszystkie środki czystości są niedostateznie czyszczące niż mydło ze względu na przyzwyczajenie i kulturę, w której wyrosłam, a która do codziennej higieny nakazuje używania wody z mydłem. Szczególnie środki nie wymagająće użycia wody mnie bawią. Dlaczego? Po pierwsze woda to uniwersalny rozpuszczalnik, ma zdolność hydrolizy substancji na jony, woda ma zdolność rozpuszczania, czyli otaczania sobą cząsteczek. Cząsteczka wody jest dipolem, lektrony są skupione w pobliżu atomu tlenu, dodatni ladunek zostaje przy wodorach, budowa dipolowa ma znaczenie dla rozpuszczalności cząsteczek o budowie polarnej, czyli podobne właściwoścciami do wody. Ujemna część takiej cząsteczki idzie do wodorów, dodatnia do tlenów. Woda ma zdolność rozbijania cząsteczek na prostsze np. sacharozy na glukoze i fruktozę. Rozpuszczanie natomiast to wnikanie jednych cząsteczek między drugie, rozpuszczone cząsteczki skłądające się na brud zostają otoczone cząsteczkami wody i mechanicznie spłukane z ciała, wystarczy przytrzymanie rąk pod kranem bez mydła by pozbyć się gleby, piasku, sadzy, kurzu itd.
Nie każda substancja rozpuszcza się w wodzie, sa to np. lipidy, tu do akcji wkracza mydełko. Czyli sól wodorotlenku sodu lub potasu i wyższego kwasu tłuszczowego: stearynowego, oleinowego, palmitynowego lub żywicznego, mydło obniża napięcie powierzchniowe, wody, emulgujące czyli ułatwia usuwanie substancji nierozpuszczalnych w wodzie, powstaje emulsja, czyli ciekła forma połączonych z wodą stałych fragmentów brudu, pozwala na połączenie z wodą substancji w niej nie rozpuszczalnych, dzieki temu usuwa nadmiar sebum przy cerze tłustej i mieszanej. Mają zdonlośc dyspersji, czyli rozdrabniania cząsteczek zawieszonych w roztworach koloidalnych, czyli rozdrabniają cząsteczki brudu zawieszpne w wodzie, mydło ma pH alkaliczne, zasadowe, dzieki czemu reaguje z tłuszczami, następuje zmydlanie tłuszczów, czyli hydroliza tłuszczów na alkohole i kwasy tłuszczowe, alkohole są rozpuszczalne w wodzie, mydło ma zdolnośc pienienia, piana to nic innego jak cząsteczki brudu otoczone cząsteczkami mydła. Piana utrzymuje cząsteczki brudu na powierzchni wody, pozwala je spłukać. Umycie wnętrza przewodów słuchowych wodą z mydłem i wypłukanie tam gdzie palec nie dociera pozwola pozbyć się części woskowiny, resztę załątwi pomydlony i umoczony w wodzie wacik lub patyczek higieniczny.
Co ciekawe mydło nie narusza naturalnej flory bakteryjnej: doświadczenie: dotknięcie palcem nieumytym pola podzielonej na 4 części szalki Petriego, dotknięcie nastepnego palcem po umyciu rąk wodą z mydłem, kolejne pole dotykamy palcem posmarowanym jodyną, następne spirytusem salicylowym, szalke kładziemy do cieplarki na 24 godziny. Eksperyment musi byc wykonany w poblizu kilkunastu cm od płomienia, by bakterie z powietrza nie zanieczyściły szalki. Po 24 godz. okazuje sie, że pole dotknięte palcem nieumytym i umytym mydłem ma tyle samo kolonii bakteryjnych i są te same bakterie naturalnie bytujące na skórze, pole dotknięte palcem posmarowanym jodyną i spirytusem maja góra 1-2 maleńkie kolonie najodporniejszych bakterii. Więc mydło nie narusza naturalnej flory bakteryjnej. Prawidłowa flora jest niezbdna dla kondycji skóry. Jej naruszenie może powodować uczulenia, puste miejsce stanowi nisze ekologiczną dla patogennych grzybów i bakterii, które nie wytrzymałyby konkurencji z naturalną florą. Natomiast dobrze jest pozbyć się sebum, które zatyka pory, pogarsza dostęp tlenu do ksóry, przykleja do siebie brud. Mydło do produkt doskonały: tani, usuwa brud i nadmiar tłuszczu, pozostawia dobre bakterie, oczywiście można zakupic płyny i żele, ale po co? Dobre spłukanie skóry pod prysznicem usunie mydlany osad, niedokładne spłukanie pozostawi osad nawet najbardziej uciekające ze skóry substancji wyprodukowanej przez najlepszy koncern farmaceutyczny.

Wiele osób skarży sie, że zwyczajne dźwieki są dla nich nie do zniesienia, jednak wiele osób jest na te dźwieki wyczulonych. I reakcja na dźwieki wcale nie jest związana z głośnością dlatego często leczenie często jest podpinane pod psychoterapię. A przecież dźwiek oprócz głośności ma jeszcze czestotliwość, która również na nas wpływa. Ten wpis dotyczy dźwieków słyszalnych, gdyż o takich jest mowa, różni ludzie róznie postrzegają dźwieki zależnie od częstotliwości i głośnego, to co dla jednego jest hałasem dla drugiego jest do zniesienia. Skalą akustyczna pomiaru dźwięku przez ludzkie ucho jest fon, jest on liczbowo równy poziomowi natężenia o częstotliwości 1 kHz.
Parametry dźwieku:
-wysokośc dźwieku, czyli częstotliwość tonu podstawowego,
-głośność dźwięku, czyli maplituda i siła głosu, to subiektywne zjawisko pomiaru głosności dźwieku, zaczyna się w uchu, intepretowane jest w ośrodku słuchu, to indywidualne wrażenie słuchowe zalezne od człowieka, zależy od czasu trwania dźwieku, im dłużej słyszymy stały dźwięk tym ucho bardziej sie przyzwyczaja i impulsy nerwowe wysyłane do mózgu sa coraz słabsze (analogicznie z dotykiem, gdy opieramy sie o ściane czujemy ja wyraźnie, gdy trochę postoim wrażenie ucisku słabnie) dlatego np. syrena strażacka jest najgłośniejsza na początku i od cisnienia akustycznego panującego w ośrodku akustycznym (tu gdzie rozchodzą się fale dźwiekowe, fale to drgania materii, gazu, cieczy, czy ciała stałego).
-czas trwania dźwieku, trwa tak długo do póki instrument np struny głosowe wprawiają osrodek akustyczny np. powietrze w ruch, w raz z kocem drgań instrumentu kończy drgac powietrze, chyba, że fale odbiją się od materii np. gór, powierzchni lasu itd.-echo
-barwa dźwieku zalezy od ilości, rodzaju i natężenia tonów składowych, widmo akustyczne  to rozkład natężenia składowych dźwięku w zależności od ich częstotliwości.
Częstotliwość to liczba drgań w jednostce czasu.
Co nie co o procesie słyszenia
Narządem słuchu jest ucho, małżowina uszna działa jak antena skupiająca dźwieki, małzowina i kanał słuchowy przekazuja dzwieki na błonę bębenkową, która zaczyna drgać, odpowiednimi drganiami, błona przekazuje drgania na młoteczek, kowadełko i strzemiączko, które wprawiaja w ruch płyn-endolimfę w slimaku, endolimfa z kolei porusza rzęskami w narządzie Cortiego, zwanym też narządem spiralnym jest on w slimaku, komórkami rzęsatymi na powierzchni nabłonka wyscielajacego ślmak, rzęski mają zakończenia nerwu słuchowego, róznią sie od siebie, każdy rodzaj rzęski rejestruje inny ton czy częstotliwośc, to dzieki pobudzeniu odpowiedniej gr rzęsek rozrózniamy barwę głosu. Budowa rzęsek jest uwarunkowana gentycznie. I tu dochodze do aspektu fizjologicznego nadwrazliwości, niektórzy ludzie mogą mieć rzęski o lepszym powinowactwie na dane dźwieki niż inni, a ci inni za to sa wrażliwsi na inne dźwięki. Ludzie o wrażliwszych rzęskach są bardziej wrazliwi na dane dźwieki niz inni. Drgania rzęsek pobudzaja nerw sluchowy, którym impuls elektryczny płynie do ośrodka słuchu, gdzie dźwieki sa interpretowane, interpretacja może sie zmieniać np. osoby, które utraciły wzrok maja wyostrzony słuch, budowa ucha sie nie zmienia, ale zmienia się interpretacja w mózgu. Czasem na poziomie sslimaka wystepuje efekt maskowania czyli zagłuszanie jednego tonu innym, też jest to związane z wiekszym powinowactwem jednych rzęsek niz innych. Są 2 rodzaje komórek rzęsatych-zewnętrzne OHC wzmacniaja i zaostrzaja dany dźwięk i wewnętrzne przekazujące go do mózgu, tu sa zakończenia dendrytów nerwu słuchowego. Białko stereocilina ma duże znaczenie w odbieraniu dźwięków. Rzęski ułozone w 3 rzędach o rosnącej długości, połączone są zapieciami wzdłuz koniuszków i łacznikami, brak stereociliny spowodował niewytworzenie połaczeń i póxniejszą głuchotę, tak więc mutacje genu stereociliny mogą równiez spowodować nadwrażliwość na dane dźwieki, szczególnie, że ta często towarzyszy niedosłuchom (jedne dźwieki sa zbyt silne inne za słabe).
Reasumując nawrażliwość na dźwięki wcale nie musi być zjawiskiem psychologicznym a może byc fizjologicznym. Trzeba by zbadać czy grupa dźwięków na które dany człowiek xle reaguje nie ma podobnej częstotliwości, sa odpowiednie urządzenia pomiarowe. Warto przyzwyczajać się do dźwięków za dnia, ale jesli ktos w nocy nie zaśnie bez zatyczek, to nie powinien z nich rezygnować, niektórzy ludzie, nawet nie nadwrażliwi na dźwieki potrzebuja idealnej ciszy by usnąć, sa tacy co światło im nie przeszkadza a dzwieki tak i to normalne, zwierzęta społeczne i ludzie bardziej reagują wybidzeniem na dźwięki niz światło, to dla nich sygnał, że w ich społeczeństwie cos sie dzieje. Sa tez ludzie, którzy bez łagodnej muzyki czy tykania zegara nie zasną, są dzieci, które nie asną przy zgaszonym swietle, wszystko jest indywidualne, zależne od potrzeb czlowieka. Każdy z nas jest inny, zamiast z tym walczym trzeba to zakaceptować, to dzieki różnicą genetycznym człowiek skolonizował wszystkie środowiska lądowe.

Nafta i wazelina są wykorzystywane w kremach do rąk, twarzy i ciała, są to produkty powstałe w wyniku destylacji ropy naftowej, łagodzą popękany naskórek i wspomagają ich leczenie, leczą oparzenia I st. i wszelkie podrażnienia naskórka. W zimie dzięki małemu przewodzeniu ciepła izoluje popekane wargi, twarz, ręce i nogi od nieprzyjaznego środowiska, spaja brzegi drobnych ran jak szwy, razem z sebum uszczelnia kornerocyty tworzące ochronną powłokę naskórka, w przeciwieństwie do sebum nie jest pożywką dla bakterii, dlatego nie powoduje zakażeń, nadmiar sebum musimy używać, dlatego, że może stać się pożywką dla bakterii, ale wazelina i nafta nie są jadalne dla bakterii i grzybni, dlatego nie przyczyniają się do zakażeń, jeśli ktoś ma problemy z suchą skórą, to wazelina blokuje utratę wody. Nie mają właściwości drażaniących, dlatego nie szczypią w rany, blokują utratę temperatury zimą niczym tłuste kremy, ale nie jełczeją, maja długi ttermin przydatności, nie psują się. Jak wszstkie substancje ropopochodne oraz gaz i węgiel powstały w wyniku rozkładu paproci drzewiastych z karbonu, od warunków zależy przebieg rozkładu i jego koncowy skutek czy gaz czy ropa czy węgiel stały. Substancje ropochodne nie uczulają, ale izolują od alergenów. Przezroczysta wazelina i nafta oraz ropa przyspieszają opalanie, dzięki temu, że skupiaja promienies łoneczne, posmarowani ropą opalami się szybciej na ciemniejszy kolor, nie blokują też syntezy witaminy D, a wręcz ja przyspieszają poprzez skupienie promieni słonecznych. One wchłaniają się uszczelniają naskórek, działają jak substytut tłuszczu. Izolują skórę od alergenów i substancji drażniących, zapobiegają utracie ciepła zimą i wspomagają opalanie i syntezę witaminy D latem. Przez caly rok chronią wargi przed pierzchnięciem. Nie drażnią nawet bardzo wrazliwej skóry. może i nie dopuszczają powietrza, ale umówmy się ubiór na cebulkę też izoluje od powietrza z tlenem, a my tlen dostarczamy przed wszystkim drogą płucną, nie jesteśmy salamandrami. Nafta i wazelina chronią również stopy psów i kotów przed solą drogową i mrozem i wilgociom oraz ich noski przed mrozem. Przed wypuszczeniem zwierzaka lub wyjściem na spacer trzeba posmarować mu stópki. Posmarowany podczas kataru nos ma lepszy poslizg, mniej się obciera a obecne rany szybciej się goją.