obecnie w ogrodach uprawia się głównie wczesne warzywa owocujące sezon, stawia się folie i inspekty, a i tak 300 m2 poletko wymaga więcej pracy niż hektary przy zmechanizowanej i schemizowanej uprawie. Stawia się głównie na drzewka i krzewy owocowe. Przy obecnych cenach warto mieć swoje pomidory, marchew, pietruszkę, dynię, cukinię, skorzonerę, melony, paprykę. Kogo z kim i po kim sadzimy? Brukselkę z dymką, ogórkiem, wczesnym pomidorem. Bober z ziemniakiem. Burak sadzimy po ogórku, kapuście, ziemniaku lub po wczesnym buraku, bo nie lubi kwaśnych gleb ani po wiosennym wapnowaniu. Cebulę po ogórku i ziemniaku. Czosnek po kapustnych, buraku, ziemniaku, ogórku, nigdy po innych cebulowych. Fasola po ziemniaku, kukurydzy, marchwi, buraku. Groch po ziemniaku, marchwi, kukurydzy, słoneczniku. Kalarepa po sałacie, wczesnym ziemniaku. Kapusta po grochu, fasoli, wszystkich zachwaszczających glebę, nie uprawiamy po innych krzyżowych-kalafiorze, kalerepie, w 1 miejscu mogą być kapusty raz na 4 lata. Koper uprawiamy razem z ogórkiem, późna marchwią, selerem, porem, w inspekcie z rzodkiewką. Kukurydza razem z ogórkiem. Marchew po kapuście, kalafiorze, ogórku, pomidorze, fasoli szparagowej, ziemniaku, w tym samym miejscu co 3 lata. Ogórek razem z sałata, koprem, rzodkiewką, kukurydzą, po motylkowych-grochu, fasoli, bobrze, co 3 lata w tym samym miejscu. Pietruszka po kapustnych, ogórku, fasoli szparagowej. Pomidor nigdy po papryce, ziemniakach, nie łączyć z tytoniem, nie nawozić nawozem zwierząt karmionych ziemniakami, co roku odkażamy paliki. Rzodkiewka razem z ogórkiem, wysiewamy wczesną wiosną. Sałata przed lub razem z ogórkiem, jesienią po warzywach zbieranych w sierpniu. Seler po rzodkiewce, szpinaku, sałacie, razem z ogórkiem, wczesnymi pomidorami, dymką.
Kapustne warzywa pochodzą od dzikiej kapusty rosnącej na wybrzeżach Anglii i Francji, wyhodowali je ogrodnicy, jedne z najpopularniejszych warzyw, w Polsce biała kapustę jemy cały rok, częstszy jest ziemniak. Najpopularniejsze są kapusta głowiasta biała i czerwona, włoska, brokuł, kalafior, rzodkiewka, brukselka, jarmuż. Biała lubi żyzne, dobrze nawiezione gleby, hodując z nasion rozsady robimy na przełomie stycznia i lutego, lepiej kupić rozsadę, sadzimy j w pierwszych dniach kwietnia, gdy ziemia rozmarznie, dobrze ukorzeniona wytrzymuje -5 st. najlepiej rośnie w 15-18 st. kapusty, kalarepy i kalafiora nie sadzimy głęboko, bo wiosną ziemia w dolnej warstwie jest zamarznięta i opóźni się wegetacja. Sadzonki sadzimy płytko, by ziemia była na równi z bryłą korzeniową, po 2 tygodniach sypiemy wokół kopczyk, by nie złamał jej wiatr, rozstaw to 50x50 cm, sadzimy popołudniu w pochmurny dzień, po posadzeniu silnie podlewamy, średnie i późne kapusty sadzimy od czerwca do lipca. Kapusta ma tyle witaminy C co cytryna, ma witaminy z grupy B, wszystkie oprócz B12, pobrudzona ziemią ma i tę z bakterii glebowych, witaminy E i K, ma wapń, potas, magnez, siarkę, nie tuczy, pomaga w zaparciach, odwadnia, ale jest ciężko strawna, smażona i gotowaną ludzie z chorym sercem i układem pokarmowym powinni ograniczyć, ale mogą jeść kiszoną. Włoska znosi kilkunastostopniowe mrozy, przeżyje w ziemi w listopadzie, ma małe wymagania glebowe, odporna na suszę, sadzimy jak białą, ma 40 razy więcej witaminy A od białej, ma białko, więcej wapnia i fosforu, można jeść gotowaną z masłem, dodatek do zupy. Czerwona ma więcej witaminy C od białej, sadzimy i prowadzimy jak białą. Brukselska sadzimy z ogórkiem, dymka, wczesnymi pomidorami, sadzimy w czerwcu w rozstawie 60x60 cm, z innymi warzywami rzadziej, kiedy górne główki się wiążą, dolne mają 1-2 cm średnicy można ja ogłowić-ściąć wierzchołek, co przyspieszy plony o 20-25%, zbieramy po pierwszych przymrozkach, wytrzymuje kilkunastostopniowe mrozy, zimujemy w piwnicy z korzeniami. Ma najwięcej białka ze wszystkich kapust, witaminy A, C, B, żelazo, magnez, fosfor, siarkę, potas, wapń. Kalarepa znosi chłody, nie znosi suszy, każdemu się udaje, wegetuje w 50-80 dni, dobrze uprawiać ją po wcześniej wychodzących warzywach, popularne odmiany-Delikates biały i fioletowy, Goliat biały i fioletowy, niebieska Masłowa. Posadzona głęboko nie wytworzy zgrubienia, sadzimy w rozstawie 20x20 cm, późniejsze rzadziej, jeśli nie wyrwiemy jej z korzeniami, a utniemy część zgrubienia zakwitnie 2 raz i wytworzy z każdej piętki 2-3 jadalne kalarepki. Kalarepę jemy na surowo, ma witaminy A, B, C, wapń, fosfor, żelazo, liście mają więcej witamin od łodygi, jemy je na surowo. Kalafior lubi żyzna, dobrze uprawiona glebę, nie znosi suszy, w upalne suche lata podlewamy i zraszamy, świeżo posadzona nasada nie znosi cienia i wybiega jeśli nie ma słońca, nie znosi kwaśnej gleby, nie tworzy róż, kwitnie 55-75 dni od posadzenia zależnie od odmiany, dobry na przedplon i poplon, najwcześniejsze odmiany sadzimy między 20, a 25 kwietnia w rozstawie co 40-50 cm, zbierzemy je w maju, sadząc wcześnie sadzimy płytko, a po 2 tygodniach okopujemy, by korzenie nie wrastały w zimną glebę. Późniejsze odmiany sadzimy w rozstawie 50x60 cm, na żyźniejszych glebach co 60x60 cm, bo się rozrosną. By wytworzył ładne róże trzeba go na kilka dni osłonić przed słońcem i deszczem zaginając nad róża 2-3 wewnętrzne liście i je związać, po 3-5 dniach zdejmujemy osłonę, warto zastosować kolorowe gumki do wiązania liści, by wiedzieć, który dzień jest wiązanie-kolor gumki odpowiada numerowi dnia. Kalafior ma dużo witaminy C, którą traci w czasie gotowania, witaminy, A, B1, B2, PP, wapń, fosfor, żelazo, magnez, jest zasadotwórczy, pomaga w nadkwasocie. Przechowujemy w 0 stopni w foliowych woreczkach przez kilka tygodni nie traci swoich wartości. Brokuł Włoski ma na całym zielu luźniejsze, zielone różyczki tworzące się przez lato do jesieni, może być w gruncie do grudnia. Brokuł lepiej od kalafiora wytrzymuje suszę, przymrozki, słabsze gleby, nie potrzebuje specjalnych zabiegów, sadzimy 50x50 cm. Ma witaminy A, C, B1, B2, PP, dużo wapnia, magnezu, fosforu, żelaza, siarki, potasu, ma białko, jest zasadotwórczy. Róże ścinamy z jadalnymi łodygami gotujemy z posłodzonej i posolonej wodzie, jemy z masłem i bułeczką, zrywamy tuż przed jedzeniem, można go mrozić. We Włoszech częstszy od brokuła. Jarmuż ma mniejsze wymagania glebowe niż kapusta i kalafior, na żyznych glebach można go sadzić w 2 i 3 r po oborniku, w 1 r wyjdzie na słabszych glebach, nasiona na rozsadę wysiewamy w połowie maja, rozsadę przenosimy do gruntu od polowy czerwca do połowy lipca-poplon lub warzywo współrzędne, w samodzielnej uprawie sadzimy w rozstawie 50x60 cm, we współrzędnej między rzędami ogórka, wczesnego pomidora, cebuli co 50 cm, zbieramy go po pierwszych mrozach, gdy traci goryczkę, nadaje się do surówek z jabłkiem i ogórkiem, dobry jest zasmażany, można zapiekany jarmuż dać do kotlecików z jaj, zapiekanek, pizzy itd. ma więcej wapnia niż mleko, ma dużo karotenu lepiej przyswajalnego niż z marchwi, jest zasadotwórczy i lekkostrawny, ma witaminę A i C, E, B6, K, magnez, potas, żelazo, fosfor, siarkę, dobry dla dzieci, osób z kłopotami z włosami. Najlepsza odmiana to Niski Zielony Kędzierzawy mogący zimować pod śniegiem, nadaje się do ozdobnej części ogrodu.
Warzywa rzepowate-rzodkiewka, rzodkiew letnia i zimowa, maja krótką wegetację, dobre na przedplon i poplon, maja małe wymagania glebowe, potrzebują dużo wilgoci, rzodkiewkę wysiewamy kiedy ziemia odmarznie w odstępach co 10 dni, udaje się wysiana współrzędnie z marchwią i pietruszką, wysiewając z ogórkiem siejemy wczesną wiosną 2-3 rzędy rzodkiewki co 60 cm, pomiędzy rzędami siejemy ogórki, zanim wyrosną zbierzemy rzodkiewkę, na jesienny zbór wysiewamy od sierpnia do połowy września, w czasie silnych chłodów przykrywamy wędrownym inspektem, wczesna wiosną można siać pod folią, znosi przymrozki do -4 st, kiełkuje w 2-3 st, najlepiej rośnie w 10-15 st, nie znosi upałów. Sopel Lodu ma białe, długie korzenie, nadaje się na surówki. Rzodkiewka pochodzi z Chin, dobra dla uczniów, ma witaminy A, B1, B2, C, PP, sód, wapń, siarkę, żelazo, magnez, miedź, fosfor, chór, zielarze zalecają ją reumatykom, , chorym na nerki, ludziom narzekającym na włosy. Rzodkiew nadaje się na przedplon, międzyplon i poplon, latem wysiewamy między rzędami ogórków i selerów. Lubi żyzną, dobrze nawilżona glebę, udaje się w 1 i 2 r po oborniku, wczesne odmiany siejemy w na początku kwietnia, późne w pierwszych dniach lipca, wczesne siejemy co 5 cm w rzędach co 25-30 cm, późne co 6-8 cm w rzędach co 30-40 cm, głębokość przykrycia nasion to 1-1,5 cm, ma mniej witamin niż rzodkiewka-trochę A i C, więcej białka, cukrów, fosforu, żelaza, dużo potasu, wapnia, siarki, chloru, manganu, lek na porost włosów-pijemy świeży sok lub smarujemy nim skórę głowy 2-3 godziny przed umyciem, był głównym jedzeniem budowniczych piramidy Cheopsa, znana w kuchni staropolskiej. Reguluje przemianę materii, dobrze wpływa na pracę wątroby i nerek, w medycynie ludowej lek na przeziębienia i kaszel, syrop-drążymy otwór w dużej rzodkwi, wypełniamy go miodem, po 2-3 godzinach dajemy po łyżeczce kaszlącemu dziecku. Nasiona można przechować 4-5 lat.
Warzywa liściaste-sałata, cykoria, szpinak zwyczajny i nowozelandzki, kapusta pekińska należą do różnych rodzin, mają jadalne liście, do jedzenia nadają się krótko po zerwaniu. Sałata Głowiasta nie znosi upałów, wtedy ma gorzkie, małe liście i szybko kwitnie, uprawiamy w rozstawie 40x40 cm, mrozoodporna, niektóre odmiany można sadzić jesienią, zimują pod śniegiem, wiosną można jeść, najlepiej zawiązuje główki w 12-18 st, wczesne odmiany lubią słońce, późne wilgoć i półcień. Najlepsza odmiana to Golden State dobra, odporna na choroby i upały. Wczesna odmiana Królowa Majowych nadaje się na jesienne uprawy, tworzy duże główki, trudno wytwarza kwiaty. Z sałaty kruchej polecana jest Climax-duże, ciemnozielone główki, uprawna do późnej jesieni. Vanguard ma duże, dobre główki, do uprawy latem i jesienią. Sałatę z rozsady sadzimy płytko, liścienie muszą być nad ziemią, głęboko posadzone zakwitną zamiast wytworzyć główek. Można ją od razu wysiać do gruntu, zawiąże główki na przełomie czerwca i lipca, ma wszystkie witaminy oprócz B12, D i K, ma sole potasu, manganu, magnezu, kwasy organiczne i enzymy, można ją jeść do każdego posiłku w kanapkach, sałatkach,surówkach. Cykorię można pędzić zimą, lubi żyzną, wilgotną, niekwaśną glebę, uprawiamy w 2 i 3 r po oborniku, nasiona siejemy na głębokość 1 cm, 3 tygodnie po wzejściu przerywamy co 6-8 cm na żyznych glebach co 8-10 na słabszych, odległość między rzędami to 30 cm. Zbieramy w listopadzie, korzenie do pędzenia trzymamy w piwnicy w pulchnej ziemi lub piasku, po 30 dniach w 12-18 st wytworzą pąki, jeść można po następnych 7-10 dniach, ziemia ma być wilgotna. Jeśli pąki są długie i chude obniżamy temperaturę cykorii, gdy grube i krótkie podnosimy, cykoria ma mało witamin z gr B, dużo żelaza, wapnia, potasu, fosforu, zasadotwórcza, dobra dla ludzi z chorą wątrobą i cukrzyków, działa podobnie do insuliny. Szpinak zwyczajny roślina dnia krótkiego odporna na zimno, w lekkie zimy może w gruncie zimować do wiosny, lubi próchniczą glebę zasobna w minerały i wodę. Na wczesny zbiór wysiewamy szpinak na początku kwietnia, liście jemy na przełomie maja i czerwca, wysiany w połowie sierpnia jemy jesienią, odmiany zimowe np. Olbrzym Zimowy siejemy pod koniec sierpnia i początkiem września, wyda plon od polowy kwietnia do połowy maja, szpinak siejemy w rzędach co 20-30 cm, przerywamy, gdy listki można już jeść co 6-8 cm, można go mieć przez cały rok, siejemy w 1 r po oborniku, dobrze znosi lekki cień. Odmianę Herma można siać przez cały rok. Szpinak popularny był w 19 w i 1 połowie 20, ma witaminy B1, B2, PP, C, E, K, karoten, łatwo przyswajalne żelazo, mangan, magnez, miedź, potas, fosfor, jod, dobry dla dzieci, ma chlorofil dobry dla anemików, ma kwas szczawiowy, który wiąże wapń czyniąc go nieprzyswajalnym dla ludzi, w nadmiarze może dać niedobór wapnia, ludzie z kamicą nerkową, artretycy, reumatycy, ludzie z chorym układem pokarmowym nie powinni jeść szpinaku. Jedząc go trzeba jeść dużo mleka, serów, nabiału. Szpinak nowozelandzki ciepłolubny, lubi słońce, żyzne, wilgotne gleby, uprawiamy z rozsady, siejemy na początku marca w 25 st, 2 razy pikujemy, do gruntu sadzimy na przełomie maja i czerwca. Kapusta pekińska lubi żyzne, próchnicze gleby, dobra na poplon, wysiewamy w rozsadniku w 2 połowie lipca, do gruntu sadzimy rozsady w rozstawie 40x30 cm, można od razu siać do gruntu, ale z rozsady dojrzewa po 60-70 dniach, zbiór pod koniec września i w październiku, trzymamy w chłodnej, przewiewnej piwnicy, jedyne liściaste warzywo, które świeże można przechowywać przez kilka tygodni, ma dużo białka, witaminy C i A.
warzywa dyniowate-ogórek, dynia, cukinia, melon, kawon pochodzą z tropików, lubią ciepło, wilgotne gleby, wilgotne powietrze, maja płytkie korzonki, udają się na żyznych, dobrych, dobrze zobornikowanych lub skompostowanych glebach zasobnych w biogeny. Ogórek lubi ciepło, wysoką wilgotność gleby, zasadową ziemię, w zimne i mokre lata ogórki chorują, owoce gniją, są gorzkie i małe. Dobre do szklarni i folii, siejemy je w osłoniętym od wiatru, ciepłym, nasłonecznionym miejscu, można obok posiać słonecznik, kukurydze, fasolę tyczkowa, które osłonią je od wiatru. Można przygotować w domu rozsadę w doniczkach lub kubeczkach, siejemy doń po 2-3 nasionka, po wyjściu pierwszego listka zostawiamy najsilniejsza siewkę, resztę uszczykujemy przy ziemi, siewki maja delikatne korzonki, można by wyrwać niechcący najsilniejszą razem ze słabszymi, rozsady do gruntu sadzimy pod koniec maja, gdy maja 3 listki, gdy sadzonka ma 4 listki zasypujemy ja ziemia po same liścienie. Do gruntu siejemy między 10-15 maja w rzędach lub gniazdowo po 2-3 nasiona, na wilgotnych glebach siejemy na kopczykach lub maleńkich wałach, na suchych na płasko,by korzonki nie przeschły, siejemy w rzędach co 80-90 cm, w bardzo słonecznym miejscu na bardzo żyznej ziemi co 60-70 cm, siewki uszczykujemy zostawiając po 1 roślince co 15-20 cm, nasiona przysypujemy 1,5-2 cm ziemi, ogórki siane do gruntu są drobne. Po każdym deszczu okopujemy nie dotykając korzeni, wtedy lepiej rosną, gdy wyjdzie 3 listek obcinamy mu koniec, wyjdą pędy boczne, będzie więcej kwiatów i owoców. U nas są Monastyrski najwcześniejszy z wysiewanych do gruntu, dobry do kiszenia i na przetwory, ale wrażliwy na choroby. Delikates późna, dobra odmiana odpowiednia do kwaszenia. Wisconsin SMR 18 uniwersalna w użyciu, plenna, odporna na choroby odmiana. Mikor ma małe, smaczne ogóreczki na korniszonki, zrywamy gdy maja 3-5 cm i średnicę 1,5 cm. Polan F najwszechstronniejsza odmiana, można uprawiać w folii i gruncie. Ogórki nie zawsze się udają. Można siać je w głębokich rowkach, na początku przykryć folią, rowki zasypujemy w miarę jak ogórki rosną. Można sadzić na wałach, bruzdy między nimi wypełnić końskim obornikiem, który ogrzewa ziemię, można ogórki pionowo przywiązać do sznurków lub siatki, dobry sposób na deszczowe lata, kiedy płożące rośliny szybko gniją. Ogórki nie zebrane w porę żółkną i się rozrastają, nie wyrywamy ich bo można wyrwać całą roślinę, trzeba odciąć owoc nożem. Kiszone mają witaminę C, sok z ogórka odkwasza ciało, w surówkach askorbinaza niszczy witaminę C, jemy go oddzielnie. Dynia dynia zabiera dużo miejsca, ale dobrze osłania kompostownik, lubi ciepło i słońce, dynia rozrasta się w promieniu 6-12 m, korzeń sięga 1 m wgłąb ziemi, chcąc ocienić kompost siejemy dynię u jego podstawy od południa nigdy n a pryźmie. Mamy dynię olbrzymia osiągającą 30 kg i 30 cm średnicy i zwyczajną mniejszą. Dyni olbrzymiej zostawiamy 3 owoce, zdążą dojrzeć i rozróść się przed jesienią, zbieramy przed pierwszymi przymrozkami, trzymamy w chłodnej, przewiewnej piwnicy kilka miesięcy kontrolując ich stan. Kiedy 3 pierwsze owoce mają rozmiar pięści ucinamy koniec głównego pędu i regularnie usuwamy pędy boczne. Odmiany dyni zwyczajnej-Kabaczek Krzaczasty Bezłodygowy daje wydłużone, jasnozielone owoce o wadze 2-3 kg, dojrzały miąższ jest żółty. Cukinia to krzaczasta roślinka o pędach rosnących do 40 cm wysokości, owoce osiągają 50 cm długości i 12 cm średnicy, są żółte z zielonymi smugami, najlepsze są małe, ciemnozielone cukinki o 8-10 cm długości. Rozsadę przygotowujemy w doniczkach o 10 cm średnicy, sadzonki rozwijają się 25 dni, do gruntu sadzimy po 20 maja. Kabaczek i cukinię sadzimy w rozstawie 100x60 cm, dynie olbrzymią 1,5-2 m, kabaczki zbieramy kiedy ich skórka jest miękka, dynię gdy jest twarda. Pomarańczowe i żółte dynie mają dużo karotenu, zielone mniej, ale wszystkie więcej od ogórka, maja dużo witamin, pestki lecza robaki w przewodzie pokarmowym. Melon nadaje się do folii, tuneli, inspektów, namiotów, w gruncie udaje się tylko w upalne, długie lata o małych wahaniach temperatury, duże je skoki dają opadanie kwiatów i zawiązków. Melony uprawiamy z rozsady, do doniczek o 8 cm średnicy sadzimy 2-3 nasionka, zostawiamy najsilniejsze siewki, kiedy sadzonki mają 4-5 liści na przełomie maja i czerwca sadzimy je w namiocie, przed posadzeniem przycinamy nad 2-3 liściem, melon lubi żyzną, nawożoną obornikiem-30-40 kg na 10 m2, sadzimy w rozstawie co 50 cm, w rzędach odległych od siebie co 80-100 cm, od sadzenia do zbioru mija 3 miesiące, nie lubią podlewania zimną wodą z kranu, podlewamy wieczorem odstaną deszczówką z płytkich naczyń, by słońce ja nagrzało, pędy łatwo gniją, ziemia pod nimi musi być sucha, gdy owoc osiągnie wielkość kurzego jaja podkładamy pod niego szybkę, kawałek eternitu lub kafelek, drewno łatwo namaka. Na 1 pędzie zostawiamy 4-5 owoców, resztę kwiatów, pąków i zawiązków wycinamy. Kwiaty uprawiane pod szkłem zapylamy strzepując pyłek z kwiatu męskiego-mniejszej piętki na żeński, robimy to kilka razy w słoneczne popołudnie, tak samo uprawiamy kawona, ale nie przycinamy pędu, bo kwitnie na pędzie głównym, szpic musi zostać do końca wegetacji.
Warzywa psiankowe-ziemniak, pomidor, papryka, oberżyna, ciepłolubne, giną podczas przymrozków i dłuższego okresu poniżej 10 st, najodporniejszy jest pomidor, wytrzymuje krótkie okresy w -1 st. psiankowe są odporne na suszę, wrażliwe na silne opady, głównie w czasie owocowania, choruje i wydają słabszy plon. Pomidor najlepiej udaje się w latach o ciepłych wiosnach i słonecznych latach, w chłodniejszych rejonach uprawiamy osłonięty od północy na południowej stronie, lubi przewiewne, zasobne w składniki pokarmowe i ciepłe gleby. Uprawiamy w Polsce kilkanaście odmian niskich i wysokich. Odmiany niskie, samokończące-Tempo ma sztywne łodygi do 40 cm wysokości, czerwone, lekko spłaszczone, smaczne, mięsiste owoce. Venture ma sztywne łodygi, czerwone, dobre owoce większe od Tempa, odporny na choroby, dobrze rośnie też na gorszych glebach. Odmiany wysokie do małych ogrodów-Open Air najwcześniejszy z wysokich, osiąga 1,2 m wysokości, dobre, duże, lekko spłaszczone, żebrowane owoce, wrażliwy na choroby. Krakowski Wczesny lubi żyzne gleby, tam udaje się najlepiej, ma lekko spłaszczone, żebrowane owoce mniejsze od Open Air, krzewy tez są niższe. Sukces Mor ma duże, okrągłe, lekko karbowane owoce, wytrzymuje niekorzystne warunki pogodowe. Sława Nadrenii późna, bardzo plenna, odporna na choroby odmiana, osiąga 2 m wysokości, owoce drobne, twarde, kuliste, dobre na przetwory. Pomidory uprawiamy w 2 r po oborniku, na słabych glebach w 1, nie sadzimy po ziemniaku ze względu na ryzyko zarazy ziemniaczanej, jeśli pomidory zaatakują zaraza ziemniaczana, zgorzel podstawy łodygi, zgorzel siewek, czarna zgnilizna owoców przez 3 lata nie uprawiamy w tym miejscu pomidorów, paliki odkażamy przed ponownym użyciem, chore rośliny wyrywamy i palimy. Pomidory uprawiamy z rozsady, końcem marca siejemy nasionka, pikujemy 2 razy, 1 raz jak rozchylą liścienie do skrzynek w rozstawie 8x10 cm,2 raz gdy jest dobrze wykształcony 3 liść, do gruntu sadzimy gdy tworzy się grono kwiatowe, produkcja rozsady trwa 5-7 tygodni. Odmiany słabo rosnące sadzimy co 35-40 cm w rzędzie, odległość między rzędami to 80-90 cm, silnie rosnące muszą mieć 100 cm między rzędami, odległość między roślinami wynosi 50-70 cm. Na najwcześniejszy zbiór usuwamy pędy boczny zostawiając 1 pęd główny, późniejsze uprawiamy na 2-3 pędy, pierwszy zostawiamy pęd nad pierwszym gronem, drugi odziomkowy, podsypywanie opóźnia zbiór owoców. Pomidory uprawiamy na palikach, drutach rozpiętych na kółkach-co 4-5 cm wbijamy w ziemie paliki, do których przytwierdzamy 2 równoległe druty, pomiędzy nie wkładamy nie dotykające ziemi, luźno zwisające pędy pomidora, druty są 50 cm nad ziemią, można owinąć pomidory wokół sznura-na obwodzie silnego, mocno wbitego w ziemię, wysokiego pala sadzimy 4-5 krzewów co 1-1,2 m od pala, ukośnie za krzaczkiem wbijamy mały palik, wieszamy sznurek na paliku i palu, pomidory owijamy wokół sznura jak rosną, tak prowadzimy 1-pędowe pomidory, przez cały sezon uszczykujemy pasierby-zawiązki pędów rosnące w kątach liści, ok 20 sierpnia ogławiamy odmiany wysokie-ucinamy ich wierzchołki nad 2 liściem rosnącym nad najwyższym dobrze rozwiniętym kwiatostanem, co zahamuje rozwój krzaczka i umożliwi dojrzenie wytworzonych owoców, chorych i żółknących pomidorów nie ogławiamy, po 20 sierpnia usuwamy wszystkie nowe kwiatostany. Pomidor ma witaminy A, B1, B2, C, PP, D, E, K, dużo sodu, potasu, wapnia, żelaza, miedzi, fosforu, chloru, niklu, kobaltu, magnezu, manganu, jest moczopędny, antytoksyczny, zasadotwórczy, dobry dla cukrzyków, odchudzających się, ludzi z chorobami serca, nerek, zaparciami, ma uspokajające sole bromy, przykładane plasterki na twarz goją skórę. Papryka to warzywo klimatu ciepłego, potrzebuje 25-28 st, uprawiamy na zagonach o południowej wystawie, w dobrze nasłonecznionych, osłoniętych od wiatru miejscach, dobrze pod murem domu od południa, potrzebuje silnego podlewania i wilgoci w powietrzu, za mała wilgotność powietrza daje zrzucanie kwiatów i zawiązków, uprawiamy w folii i namiotach. W Polsce najlepsza jest Poznańska Słodka bardzo odporna na choroby, ma dobre, słodkie owoce, zbieramy jasnozielone, sczerwienieją same. Shumeński Ratund E ma średnie lekko spłaszczone, mięsiste, żebrowane, smaczne owoce. Bronowicka jest ostrzejsza. Paprykę uprawiamy tylko z rozsady, nasiona siejemy w połowie marca, gdy pojawią się pierwsze liście pikujemy do doniczek o 8 cm średnicy, źle znosi przesadzanie, na przełomie maja i czerwca sadzimy do gruntu razem z bryłą korzeniową z doniczki w rozstawie 40x40 cm, uprawiamy w 1 r po oborniku, w Polsce papryka rośnie do 40-60 cm, nie wymaga cięcia. Papryka ma wszystkie witaminy oprócz B12 i minerały, ma 5 razy więcej witaminy C niż cytryna,pomidorowe papryki mają dużo karotenu, wg niektórych źródeł witamina C w papryce nie rozpada się w czasie pieczenia, smażenia, gotowania i odgrzewania. Ziemniak spulchnia glebę, jeśli zakładamy ogród na nieużytku pierwszym warzywem może być ziemniak. Podkiełkowane bulwy z mokrego torfu sadzimy początkiem kwietnia kiełkami w górę na głębokości 4-6 cm w rozstawie 50-60x40-50 cm, po posadzeniu ziemie przyklepujemy, po wyjściu siewek kopczykujemy stopniowo aż łodygi osiągną 15 cm, potem co 2 tygodnie do zakwitnięcia obsypujemy ziemią, zawsze po podlaniu lub deszczu, nie wolno uszkodzić korzeni i bulwy. Pod koniec maja ziemie rozgarniamy, zbieramy największe bulwy, zasypujemy korzenie i podlewamy, po 2-3 zbieraniu bulw wykopujemy całe ziemniaki, dobry przedplon dla truskawek. Można posadzić, okopać małe krzaczki i po zaschnięciu ziela wykopać dziabką lub widłami bulwy z ziemi.
Warzywa cebulowe-cebula zwyczajna, kartoflanka, siedmiolatka, czosnek, por, jemy cebule i liście, głównie z siedmiolatki i szczypiorku, lubią próchnicze, zasadowe starannie uprawiane i nawożone gleby, odporne na niskie temperatury rośliny dnia długiego, sadzimy wczesną wiosną lub jesienią poprzedniego roku oprócz pora. Cebule uprawiamy z siewu, rozsady i dymki, na siew najlepsze są Wolska i Daco, nasiona wysiewamy płytko gdy ziemia odmarznie w rzędach co 30-35 cm, po wzejściu przerywamy siewki co 2,5-3,5 cm, cebula z rozsady ma większe główki i można ją zebrać 2 tygodnie wcześniej, najlepsze są Wolska i Sochaczewska, nasiona wysiewamy do ciepłego inspektu końcem lutego, w połowie kwietnia sadzimy do gruntu co 6-8 cm w rzędzie i co 20 cm między rzędami. Z dymki uprawiamy cebulę w cyklu 2-letnim, w 1 r robimy dymkę, w 2 lub późna jesienią sadzimy do gruntu, nadają się Daco, Rawska, Wolska, dymkę trzeba przez 2-3 miesiące trzymać w cieple, wcześniej trzymano ja w kominach, ale można trzymać w popielniku,gdy palimy całą dobę lub kupić. Dymke sadzimy co 6 cm w rzędach co 20-30 cm, suchy koniec liści musi wystawać na zewnątrz, jesienią sadzimy 1-2 cm głębiej niż wiosną i starannie ugniatamy ziemię, cebula dymki dojrzewa wcześniej, ale przechowywana wytrzymuje do do lutego, cebule zbieramy kiedy liście załamują się i zaczynają wysychać, łuska żółknie, korzenie schną, jędrne, twarde cebulki suszymy w przewiewnym, zacienionym miejscu, miękkie, gąbczaste od razu jemy, po wysuszeniu obcinamy liście 6-7 cm nad główką, cebula ma fitoncydy, jest przeciwmiażdżycowa, bakteriobójcza, ma średnią ilość witamin i biogenów. W małych ogrodach uprawia się szczypiorek i siedmiolatkę. Por jest odporny na zimno, kiełkuje w 4 st, wrażliwy na niedobór wody w glebie, najlepiej udaje się w deszczowe lata, na próchniczych glebach uprawiamy go w 2 r po oborniku, wysiewamy do gruntu w marcu i kwietniu można współrzędnie z ogórkiem, przerywamy siewki co 10 cm, rozsadę dajemy do gruntu w 1 połowie maja, by mieć długą białą część sadzimy pory w głębokich rowkach, które zasypujemy w miarę wzrostu porów. Rozstaw rozsady 20x30 cm, por może zimować w gruncie, ale lepiej w dołowniku, bo wygodniej wyjmować pory. Znano je w starożytności, Hipokrates leczył nimi nerki, gruźlice, polecał karmiącym matkom, dziś zalecamy reumatykom, lżej strawne od cebuli. Czosnek lubi żyzne gleby, można uprawiać w 2 r po oborniku, grządka musi być dobrze nasłoneczniona, potrzebuje więcej ciepła, dorodne ząbki sadzimy jesienią lub wczesna wiosną po odmarznięciu ziemi w rozstawie 10x20 cm, jesienią sadzimy na głębokości 405 cm, wiosną 2-3. czosnek ozimy dojrzewa w połowie lipca, 3 tygodnie później sadzony wiosną. Zbieramy zanim liście zaschną, inaczej główki się rozsypują, w pogodny dzień wykopujemy go widłami amerykańskimi, dosuszamy na polu, przechowujemy zasuszony w pęczkach w chłodnej piwnicy. Czosnek ma sód, potas, wapń, żelazo, magnez, siarkę, fosfor, jod, jest zasadotwórczy, bakteriobójczy, antysklerotyczny, przeciwnowotworowy, w Bułgarii cały młody czosnek z listkami to przystawka przed obiadem. Szczypiorek rozmnażamy z nasion i przez podział kęp, lubi lekki cień, wilgoć w glebie, wilgotne, niekwaśne, próchnicze odporny na mróz. Nasiona w rozsadniku sadzimy co 6 cm, 2 miesiące po siewie przesadzamy kępami po 5-6 roślinek w 1 miejscu na grządkę, można go rozmnożyć ze starych matecznych roślin, całkowicie ścinamy im zielone części, wykopujemy cebule, kępy dzielimy na kilkanaście części i sadzimy w nowym miejscu, najlepszy jest w kwietniu i maju. Kilka kępek można cała zimę mieć w doniczce jako dodatek do jedzenia. Szczypiorek ma dużo witamin, biogenów, olejków eterycznych, jest bakteriobójczy, pobudza apetyt, można uprawiać w skrzynce na oknie. Siedmiolatka to trwała roślina plonująca co 3-4 lata, tworzy kępki z wielu samodzielnych cebulek, dobrze zimuje w gruncie dając smaczny szczypiorek, uprawiamy w skompostowanej lub zobornikowanej glebie, siejemy do gruntu lub wczesną wiosną dzielimy kępki, w sierpniu sadzimy po 3-4 młode roślinki, które pojawił się na matecznej roślinie w rozstawie 20x30 cm, wartości odżywcze podobne do szczypiorku.
Warzywa korzeniowe należą do różnych rodzin, mają jadalne korzenie, są to marchew, pietruszka, skorzonera, burak, seler, salsefia, siejemy bezpośrednio do gruntu poza selerem, dobrze się przechowują, mają małe wymaga glebowe, marchew i buraki to podstawowe polskie warzywa obok kapusty. Marchew lubi chłodne, wilgotne lata, siejemy na lżejszych glebach, ale nie za suchych w 2 r po oborniku, w 3 r po nawiezieniu dodatkowo zielonymi nawozami, w 1 r da dużą nać i mały korzeń, nie lubi kamienistej gleby, deformuje w niej, w ciężkich glebach słabo kiełkuje, nasiona trzeba przysypać miałką ziemią od góry. Polecane są Perfekta, Nantejska, Amsterdamska wszystkie z długimi, równymi, walcowatymi korzeniami. Wczesna dobra odmiana to Pierwszy Zbiór, późna to Amager, na pierwszy zbiór siejemy jesienią lub wczesną wiosną, jesienny zbiór jest w listopadzie lub początkiem grudnia, by marchew nie kiełkowała, śnieg ochroni ją przed mrozem, jeśli wiosną przykryjemy ją folią perforowaną przyspieszymy zbiór o 2 tygodnie niż siew wiosenny, gleba nie może się zaskorupić. Jesienią siejemy Nantejską i Amsterdamska, zagon pod marchew głęboko przekopujemy, wiosną siejemy gdy ziemia odmarznie, marchew siejemy w rzędach co 25-40 cm, po wzejściu, po deszczu przerywamy roślinki co 2-3 cm, przykrywamy ziemią na 1-2 cm. Na jesienny zbiór siejemy marchew w maju i czerwcu. W chłodnej piwnicy długo się przechowuje, w skrzynkach z piaskiem, w październiku przed przymrozkach w suchy dzień wykopujemy ją z ziemi, przemarznięta źle się przechowuje, natkę wykręcamy nie wycinamy, w skrzynkach układamy pionowo przysypując piaskiem. Znana od starożytności, popularna od 400 lat, dobra surowa i gotowana, ma witaminy A, B1, B2, PP, K, C, wapń, żelazo, fosfor, miedź, potas, jod, lekko strawna, dobra dla niemowląt, przewlekle chorych ludzi, przeczyszcza naczynia krwionośne, reguluje pracę żołądka, wzmacnia włosy, paznokcie, wzrok, niweluje skutki palenia. Pietruszka doporna na zimno, kiełkuje w 3 st, wytrzymuje przymrozki do -8 st, lubi wilgotne, próchnicze gleby, nie lubi kwaśnych gleb. Siejemy przed zimą jak marchew, wczesną wiosna, gdy ziemia odmarznie, na zimowe przechowanie końcem kwietnia, siejemy, zbieramy i przechowujemy jak marchew. Popularne odmiany Berlińska i Lenka, mogą zimować w gruncie przykryte choiną na wczesnowiosenne spożycie, tylko jeśli nie ma myszy i nornic. Pietruszka naciowa przyprawa, siejemy ją wczesną wiosną do gruntu w rzędy co 30-40 cm, po wzejściu przerywamy co 10-12 cm, zimuje pod przykryciem i oknem inspektowym, najwartościowsza nać-ma dużo witaminy C, E, dużo witamin z gr B, D, K, dużo żelaza, dla dzieci trzeba dawać łyżeczkę siekanej natki dziennie, co zaspokoi ich zapotrzebowanie na witaminy, zapobiega krzywicy, szkorbutowi, poprawia wzrok i krążenie. Seler wymaga żyznej gleby, źle znosi długotrwałe silne chłody, nie lubi silnego słońca, uprawiamy w 2 r po oborniku, sadzony od razu po nawiezieniu czernieje w czasie gotowania i źle się przechowuje. Dobry do współrzędnej uprawy z wczesnymi warzywami. Rozsadę robimy w lutym, siejemy nasiona rzadko, nie pikujemy, sadzonki sadzimy do gruntu w połowie maja, kiedy temperatura przekracza 12 st, nie sadzimy głęboko, bo wytworzy drobne korzonki, serce-miejsce skąd wyrastają liście musi być nad ziemią, rozsadę sadzimy w rzędach co 40 cm, odległość między selerami to 30-40 cm, jeśli w ciągu lata przerywamy do jedzenia można gęściej. Przechowujemy zimą jak marchew przykrywając drobne korzonki kończące korzeń spichrzowy. Znany w starożytnym Rzymie i Egipcie, można pic sok, podstawa diet odchudzających, ma mało kalorii, dużo potasu, sodu, wapnia, magnezu, fosforu, ma wszystkie witaminy poza B12. Burak ćwikłowy światłolubny, nie znosi cienia, do nasłonecznionej części ogrodu, lubi każdą zasadową glebę, na kwaśnych źle plonuje i słabo rośnie. Na zbiór wczesny nadaje się Egipski, na letni i jesienny Czerwona Kula, uprawiamy w 2 i 3 r po oborniku, źle rośnie na świeżo wapnowanych glebach. Buraki siejemy gdy tylko ziemia odmarznie co 3-5 cm w rzędach co 25-40 cm, na głębokości 2-3 cm, zapobiegamy zaskorupianiu się gleby, odporny na zimno, buraki przechowujemy w piwnicy jak marchew, popularny, jadł go Władysław Jagiełło, ma dużo witamin, makro i mikroelementów, zasadotwórczy, ma dużo wapnia, mniej żelaza, magnezu, sodu, potasu. Skorzonera może zimować w gruncie, lubi żyzne, wilgotne, dobrze nawiezione głęboko uprawione gleby-czarny korzonek dorasta do 20-30 cm, nie znosi suszy, nie wolno uprawiać po innych korzeniowych, długie nasionka przypominają zakrzywione patyczki siejemy wiosną gdy tylko ziemia odmarznie lub jesienią, można uprawiać w cyklu 1,5-rocznym. Ma dużo witamin, minerałów, smak podobny do szparagów, gotujemy z kwaskiem cytrynowym i łyżeczką mąki, podajemy z masełkiem i tartą bułką, podobnie uprawiamy i podajemy salsefię, w cieplejsze dni zimy można na bieżąco wykopywać i jeść.
Warzywa strączkowe-fasola, bób, groch są z rodziny motylkowych, mają dobrze rozwinięte, głębokie korzenie, współżyje z bakteriami brodawkowymi pomagającymi przyswajać azot atmosferyczny, maja małe wymagania glebowe, uprawiamy w dalszych latach po oborniku. Fasola lubi średnio zwięzłe gleby, przepuszczalne, lekko kwaśne o obojętnych, nie lubi przymrozków, najlepiej lubi 16-18 st, pierwszy siew karłowej robimy ok 10 maja, by wzeszła po majowych chłodach, siejemy gniazdowo po kilka nasion razem na głębokości 2 cm, przysypujemy miałką ziemią kompostową, co ułatwi kiełkowanie, gniazda z nasionami są co 30 cm w rzędach co 50 cm, można siać rzędowo co 5-7 cm w rzędach co 40-50 cm, fasolę wysoką-tyczna siejemy po 5-6 nasion co 60 cm w rzędach co 80 cm, przywiązujemy do tyczek. Niską fasole siejemy kilka razy do polowy lipca, będziemy mieć własną szparagową do jesieni. Najlepsze odmiany karłowe to Złota Saxa-żółtostrąkowa wczesna, Asta-zielonostrąkowa, bardzo wczesna o długich strąkach, czas od siewu do zbioru 40-55 dni, Saxa Zielona-smaczna beżłykowa. Tyczne najlepsze są Piękny Jaś uprawiany na ziarno i Mamut ma duże, płaskie, żółte strąki, delikatne i dobre. Strąki fasoli zbieramy gdy nasiona osiągną wielkość ziarna pszenicy na bieżąco w miarę dojrzewania, suche ziarno uzyskujemy susząc ją w strąkach zebranych w pęczki. Ma więcej białka od mięsa i tyle samo kalorii, najwięcej witaminy B1 ze wszystkich warzyw i inne witaminy z gr B, ma fosfor, potas, magnez, wapń, żelazo, związki siarki, fasoli szczególnie ziarnistej nie poleca się ludziom z chorobami układu pokarmowego, młodym i zdrowym zastępuje mięso. Groch wczesny ma nasiona gładkie i okrągłe, późny ma pomarszczone, od siewu do zbioru upływa 60-90 dni zależnie od odmiany. Najpopularniejsze wczesne to Sześciotygodniowy-bardzo wczesny, średnio plenny, dorasta do 1 m, Cud Kalwedonu-niski, dochodzi do 50 cm, z późnych Telefon-osiąga 1, 5 m wysokości, ma duże strąki, smaczne nasiona. Groch uprawiamy w 2-3 r po oborniku, odległość między rzędami odmian karłowych wynosi 15 cm, średnich 20-25 cm, wysokich 30 cm, nasionka siejemy co 3-4 cm, groch wymaga podpór-wspartych na sobie gałęzi, siatki usytuowanej w kierunku północ-południe-wtedy siejemy z obu jej stron nasionka. Groch syci, jest pożywny ma dużo białka, witamin-najwięcej zielny, ma dużo fosforu, potasu, siarki, dobry dla uczniów, ma dużo cukru, niewskazany cukrzykom. Bób ma małe wymagania cieplne, nie potrzebuje żyznej gleby, w marciu siejemy w rzędach co 30-40 cm gniazdowo po 2-3 nasiona co 20 cm, przykrywamy ziemią na głębokości 4-6 cm, zbieramy duże, miękkie nasiona, ze 100 m2 poletka wychodzi ok. 5 kg bobru, zasadotwórczy, ma dużo witamin z gr B.
Rzadkie warzywa-kukurydza cukrowa popularna w Ameryce Północnej i na Bałkanach, lubi ciepło, żyzne gleby, ginie przy najmniejszych przymrozkach nie znosi kwaśnego pH gleby. W Polsce najczęstsze są Złota Karłowa i Aztek F o smacznych, płaskich ziarnach, osiąga 120 cm wysokości, można uprawiać współrzędnie z ogórkami. Kukurydzę uprawiamy w 1 r po oborniku, siejemy nasionka ok. 10 maja gniazdowo po 3-4 nasionka na głębokości 4-6 cm, co 25-35 cm między gniazdami, w rzędach co 40-60 cm, po wykiełkowaniu nasion w gnieździe zostawiamy najsilniejszą roślinkę, kolby regularnie wyłamujemy do jedzenia, gdy po zgnieceniu ziaren wypływa mleczko.
Warzywa przyprawowe-koper, najpopularniejsza przyprawa w Polsce, uprawiany samodzielne, współrzędnie z marchwią lub ogórkami, na ma dużych wymagań glebowych, najbardziej lubi wilgotne gleby, można go siać przez cały sezon, wysiany późna jesienią da plon wczesną wiosną, siejemy w rzędach co 15-20 cm, jeśli chcemy zostawić na przyprawę do kiszonek wyrywamy z co 2 rzędu koper i jemy na bieżąco. Zielony, siekany koperek powinien być jedzony codziennie, ma dużo witaminy C, A, z gr B, na zimę płuczemy go, suszymy, ubijamy w słoiczkach i zalewamy olejem lub oliwą, trzymamy w lodówce. Majeranek przyprawa do grochówki, uprawiamy z wysianej do inspektu rozsady, siewki pikujemy, lubi próchniczą ziemię, mocne nasłonecznienie, prze rozwinięciem się pąków kwiatowych ścinamy go tuz przy ziemi i suszymy, do jesieni roślinki odrosną i dadzą 2 plon.
Na podstawie Vademecum Działkowicza Co, Gdzie i Jak Uprawiać, redakcja Wieczór-Zarząd Wojewódzkiego, Polskiego Związku Działkowców, Śląskie Wydawnictwo Prasowe RSW ,,Prasa-Książka-Ruch'' Katowice 1986 r