biologia i ochrona przyrody

Ostatnio jest wielkie parcie na elektrownie atomowe, które są najbardziej niebezpiecznym dla środowiska źródłem energii. Narodowy Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, będący częścią Publicznej Służby Zdrowia USA przeprowadził badania na górnikach uranu. Badania dotyczyły stanu zdrowia górników uranowych od 1950 r. Pracownicy Publicznej Służby zdrowia rozpoczęli badania w 1950 r, Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy przejął je w 70 latach. Górnicy poddani badaniom przeszli przynajmniej 1 badanie lekarskie w latach 1950-60 i pracowali w kopalni minimum miesiąc. Przeanalizowano również akty zgonów i porównano je z aktami zgonów górników wykopujących inne rudy. Określono stężenie radonu, jego pochodnych, radioaktywnego pyłu i promieniowania oraz jak zmieniało się zdrowie górników po przepracowaniu kolejnych miesięcy. Badaniu poddano ludzi z różnych grup etnicznych, jednak każdą grupę badano osobno porównując z grupą kontrolną górników pozostałych złóż.

Okazało się, że górnicy uranowi w kopalniach białego uranu są 6 razy bardziej narażeni na raka płuc od innych górników, to radon i jego pochodne wdychane do płuc emitują niebezpieczne promieniowanie. Pylica występowała 24 razy częściej, wskutek wdychania pyłów, tak samo wzrosła liczba zachorowań na krzemicę, której ryzyko rosło wraz czasem pracy. 4 razy więcej było zachorowań na gruźlice, co utożsamiono z krzemicą, która uszkadza płuca czyniąc je podatnym na gruźlicę (ode mnie, promieniowanie niszczy węzły chłonne i szpik kostny, osłabia odporność, przez co jest większa podatność na choroby bakteryjne). 2,5 razy więcej osób zachorowało na rozedmę, utożsamiono to z paleniem papierosów, ale w tamtych czasach znakomita większość paliła. Kopalnie uranu powodowały 2 razy więcej urazów. Niewiele więcej było łagodnych nowotworów i chorób krwi. Wreszcie określono 1,5 razy więcej zgonów.

Kopalnie niebiałego uranu dawały 3 razy więcej raka płuc niż przy innych złożach, 2,5 razy więcej chorób płuc jak krzemica czy pylica, 2,5 razy więcej gruźlicy [https://www.cdc.gov/niosh/pgms/worknotify/uranium.html]

Uran, który przedostaje się do wody i powietrza powoduje nowotwory i choroby nerek, to pierwiastek radiotoksyczny, chemotoksyczny i rakotwórczy [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28431380/]. Badania w stawie osadowym Radoniów oraz hałdach skały płonnej i poeksploatacyjnych byłej kopalni Kowary pokazały zmiany w ekosystemie, wokół skażone zostały woda i gleba, nastąpiła koncentracja metali ciężkich i radioizotopów. W stawie nastąpiła dominacja odpornych glonów Palmodicytom lobatum. Spadła liczba mikroorganizmów glebowych, co uniemożliwiło formowanie gleby i wzrost roślin. Naukowcy postanowili usunąć wszystkie pierwiastki i związki chemiczne, w tym ropopochodne substancje, metale ciężkie i izotopy z wody i gleby [http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BPW8-0001-0042]

kopalnie uranu powodują też niebagatelne skażenie środowiska, zawartość uranu w rudzie wynosi 1%, trzeba wydobyć bardzo dużo złoża, by elektrownia mogła pracować, taki uran trzeba oczyścić z innych minerałów, używane do tego chemikalia są niebezpieczne dla organizmów żywych.

Kopalnie uranu są odkrywkowe i podziemne. Wydobywanie głębokich złóż jest nieopłacalne, więc zostają kopalnie odkrywkowe mające kontakt ze środowiskiem. W trakcie prac kopalni wydostaje się 7426 m3 radonu i pyłów, które zagrażają ludziom i zwierzętom w okolicy. Radionuklidy odkładają się w roślinach powodując ich radioaktywność [http://uranstop.blogspot.com/2011/10/kopalnie-uranu-wpyw-na-srodowisko-zycia.html]

Kiedy uran jest blisko powierzchni, górnicy usuwają warstwę gleby i skały, odsłaniają złoże, następnie ługują je celem wydobycia uranu. Do rudy pompuje się płyn, który ją rozpuszcza, wypływa z nią na zewnątrz przez studnię i potem izoluje się uran. Często rude z kopalni odkrywkowych i podziemnych mieli się w młynie, potem rozpuszcza się rudę i wypłukuje uran. Ługowanie na hałdzie polega na zalaniu zmielonego złoża chemikaliami, powstaje roztwór uranu, który się odlewa. Za każdym razem powstają stałe odpady przeróbcze i płynne rafinaty, które mają niebezpieczne dla środowiska radionuklidy i chemikalia. Takie odpady przechowuje się w stawach, z których skażenie może przeniknąć do wód gruntowych i powierzchniowych [https://www.epa.gov/radtown/radioactive-waste-uranium-mining-and-milling]. Niby pisze, że radon się rozproszy, ale CO2, który jest niezbędny dla roślin i potrzebny ludziom (efekt Bohra, utrzymanie pracy ośrodka oddechowego w mózgu) też się rozprasza, tak samo metan, który ma niską toksyczność, to dlaczego ludzie zaciekle walczą z tymi gazami, jednocześnie tolerując niebezpieczny radon? Reasumując kopalnie uranu czynią znacznie gorsze szkody niż kopalnie poczciwego węgla. Co ciekawe hałdy powęglowe, które czasem ulegają samozapłonowi, co skrzętnie wykorzystują ekolodzy można wykorzystać do elektrowni, jeśli zapalają się na powierzchni, to pod wpływem odpowiedniej ilości tlenu i wysokiej temperaturze można wykorzystać je w elektrowniach, a co do obecnych hałd i gazów pożarniczych, cytując fanatyków atomu, gazy się rozpraszają i na otwartej przestrzeni ani siarczki, ani tlenki siarki, azotu (tlenek azotu wytwarzamy sami w wątrobie, w skórze podczas opalania, obniża ciśnienie krwi, poprawia nastrój, ukrwienie mięśni, korzystnie wpływa na erekcję) nie maja biologicznego znaczenia, więcej ich powstaje w wyniku rozkładu materii organicznej w wyniku działania bakterii, a CO pod wpływem tlenu w atmosferze zmienia się w CO2.

Smardz jadalny, smorz, smordz, smarszcz, smardz zwyczajny szara lub rdzawoszara lub jasnobrązowa, jajowata lub stożkowata główka ma 3-6 cm głębokie jamki oddzielone żebrowatymi przegrodami, białawy lub rdzawożółty cienki miąższ, sztywny, dołem zgrubiały, podłużnie pomarszczony trzon, rośnie pod klonami, leszczyną, bukami, jesionami, wiązami, owocnik to główka na trzonie, owocniki są puste i kruche, miąższ ma 2 mm, dolna część główki zrośnięta z trzonem, białawokremowy wysyp zarodników, jadalny po ugotowaniu, surowy trujący, całkowicie chroniony, rośnie w widnych liściastych lasach, parkach, ogrodach, zaroślach

Dzieżka pomarańczowa wewnętrzna warstwa silnie pomarańczowa, zewnętrzna jaśniejsza, prószona jakby mąką, młody owocnik miseczkowaty lub kielichowaty, z czasem rozpostarty, pogięty, nie ma trzonu, rośnie na ziemi, pospolity, piękny grzyb, rośnie gromadnie na wilgotnej, nagiej, piaszczysto-gliniastej ziemi, owocniki różnej wielkości rosną wśród mchu i ściółki, miąższ jadalny, rośnie w lasach i na ich skrajach, w zaroślach, parkach, ogrodach, sadach, na wilgotnych łąkach

Próchnilec maczugowaty biały miąższ podkładki korkowy, twardy, niejadalny, biały, na brzegach czarne owocniki z workami z zarodnikami w środku, podkładki czarne, maczugowate, rosną na drewnie, maczugowate lub wrzecionowate u dołu szyjkowato zwężone podkładki z gęsto zbitych strzępek z owocnikami, wysyp zarodników czarnym niejadalny, rośnie w zaroślach, lasach, na drzewach i krzewach liściastych i pniakach

Trufla letnia, trufla czarna, piestrzak czarny, truchla białawy, potem brązowawy miąższ, białawo żyłkowany marmurkowym wzorkiem, ładnie pachnie, owocniki okrągławe lub bulwiaste ze stożkowatymi brodawkami, brązowoczarne, rośnie w lasach liściastych pod powierzchnią ziemi w południowo-zachodniej Europie, głównie w dębinach, mikoryzuje z dębami, rośnie w warstwie próchniczej gleby, na -15 cm głębokości, szukają jej psy i świnie, jadalna, rzadka, dobra

Promieniak wilgociomierz zewnętrzna okrywa pęka w gwiaździsty kształt, wewnętrzna, okrągła okrywa jest szara ma otwór na wierzchu, stare owocniki mają popękaną, ciemnobrązową lub czarną gwiazdkę, owocniki niejadalne, lubi kwaśne gleby, rośnie przy dębach i sosnach, na powierzchni gleby pojawia się 3 centymetrowa kulka, zewnętrzna okrywa pęka na 6-10 ramion, w wilgotne dni ramiona otwierają się w suche zamykają, dojrzałe owocniki stoją kilka dni, rzadki, rośnie na słonecznych brzegach lasów i skalistych zboczach

Kurzawka czerniejąca biały miąższ ciemnieje do brązowego wraz z dojrzewaniem zarodników, kulisty owocnik ma 1,5-5 cm ma sznurkowatą grzybnię, nie ma trzonu, na początku lata na pastwiskach pojawiają się miękkie białe, okrągłe, jajowate owocnik z czasem brązowieją, wtedy wychodzą nowe białe, czarnobrązowe owocniki schną, twardnieją, odrywają się od grzybni, wiatr zrywa je i roznosi wysypując zarodniki z otworu, rośnie na łąkach, pastwiskach, trawiastych stokach, polnych drogach

Tęgoskór pospolity, cuchnący, purchawka kartoflana, fałszywa trufla, dziki kartofel, miąższ twardy, biały, potem różowieje, czernieje, są niebieskie refleksy, owocnik ma 3-15 cm, trujący, powierzchnia cytrynowoochrowa, brązowożółta, skórzasta, łuskowata, spękana, żyje na piaszczystych glebach w lasach liściastych i iglastych, wrzosowiskach, częsty, ma bulwiaste, sztywne owocniki, podobne do ziemniaków, gruba, chropowata skórka nie zdziera się, wysyp zarodników zielonobrązowy

Sromotnik bezwstydny , sromotnik wstydliwy, smardz cuchnący, śmierdziak pod zewnętrzna osłoną galaretowata warstwa, kapelusz pokrywa oliwkowy śluz, owocnik przytwierdzony białymi strzępkami, młode owocniki w osłonach kuliste, jajowate, białe, jadalne, dojrzały pachnie padliną, rośnie w małych grupkach, młode owocniki pachną rzodkiewkami, osłonka pęka, wyrasta prosty biały trzon zakończony naparstkowatym lub dzwonkowatym ciemnym kapeluszem pokrytym śluzem, śluz jedzą muchy i inne owady roznoszące zarodniki, całkowicie chroniony, rośnie w lasach mieszanych i liściastych

Ucho bzowe, uszak bzowy, judaszowe ucho, owocnik miseczkowaty, kubkowaty, czerwonobrązowy podobny do ucha, z czasem ciemniejszy, żeberkowany, fałduje się, w czasie suszy jest twardy po deszczu miękki, przez cały rok na żywych i martwych gałązkach bzu czarnego, rzadziej na klonie, robinii, morwie i innych liściastych drzewach i krzewach pojawiają się owocniki, są mięsiste, galaretowate, wilgotne, przezroczyste, wewnętrzna osłonka błyszcząca, dojrzała oprószona białymi zarodnikami, zewnętrzna aksamitna, wysyp zarodników biały, jadalny

Trzęsak pomarańczowy dojrzałe owocniki wyglądają jak przyprószone mąką, są złote, żółte, rosną na martwych gałęziach, w zimie podczas roztopów w czasie Bożego Narodzenia wyrastają z kory pni drzew liściastych, głównie grabu, owocnik podobny do mózgu, starsze bywają pomarańczowe, wysyp zarodników biały, rośnie w lasach liściastych i mieszanych

Płomykówka galaretowata, płomykowiec galaretowaty miąższ galaretowaty, jadalny nawet surowy, owocniki mają 4-7 cm szerokości, są lejkowate, z jednej strony rozerwane do podstawy, zewnętrzna strona pomarańczowa, rzadki, rośnie grupowo u podnóża drzew iglastych i ich pni, owocnik języczkowaty, łopatkowaty lub lejkowaty zwężony w trzon, dołem zwinięty do środka, górą na zewnątrz, wygląda jak falisty fałd, czerwonopomarańczowy do różowego, półprzezroczysty kolor, w suszę robi się brązowy lub purpurowy, wysyp biały, rośnie w lasach i na ich obrzeżach, rzadka

Pięknoróg giętki lepki, giętki, niełamliwy, sprężysty owocnik wrasta w drewno do 25 cm głębokości, żółty, przypomina drzewko lub krzaczek, podobny do gałęziaka złocistego, suchy staje się twardy i pomarańczowy, po deszczu wraca do miękkiego stanu, wysyp biały, miąższ bez smaku i zapachu, żyje w lasach iglastych i mieszanych, na martwym drewnie iglastych drzew

goździeńczyk grzebieniasty rozgałęzione owocniki, końce ząbkowane, silnie rozgałęzione zaostrzone lub tępe z 2-3 gałązkami, łamliwy, może być rzadko lub gęsto rozgałęziony, pospolity, rośnie w grupach, z krótkiego, białawego trzonu wyrastają gałązki, z czasem brązowieje, miąższ białawy, kruchy, włóknisty, jadalny, gorzkawy, wysyp biały, są żółtawe, szare i fioletowe owocniki, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Gałęziaz złocisty, kozia broda, koziobródka, kozie różki, ma ładnie pachnący, włóknisto-wodnisty, miękki, brudno kremowy miąższ, żółtobiałe lub rdzawożółte owocniki o 7-13 cm średnicy rozgałęzione na proste, sztywne gałązki zakończone stożkowatymi ząbkami, rośnie pojedynczo lub po kilka w miejscu w wilgotnych i cienistych lasach liściastych, rzadziej iglastych, białawy trzon rozgałęzia się krzaczkowato, końce dzielą się dwuczłonowo, wysyp rdzawozłoty, niejadalny grzyb

Szmaciak gałęzisty, strzępiak kędzierzawy, baran jadalny, woskowaty, pachnący miąższ, białokremowe owocniki z czasem brązowieją, grzybnia rośnie na korzeniach i pniach drzew iglastych, pasożyt, rośnie pojedynczo, owocnik wygląda jak kalafior, jest kulisty, złożony z listkowatych rozgałęzień pokrytych z obu stron warstwą zarodnikotwóczą, dojrzałe końce są brązowe, łamliwe, miąższ smakuje orzechami, całkowicie chroniony, wysyp ochrowy, żyje w lasach iglastych

Buławka pałeczkowata miąższ twardy potem gąbczasty, owocnik jasnożółty, potem ochrowy, dotknięty brązowieje, cały pokryty warstwą zarodnikotwórczą, niejadalny, najpierw cylindryczny, potem maczugowaty, gładki lub pomarszczony, rośnie w grupach w lasach liściastych i iglastych, częsty w buczynach, gorzki biały miąższ przekrojony brązowieje, wysyp białawożółty

Sarniak dachówkowaty, kolczak, sarna, łoszak miąższ szarobrązowy, elastyczny, soczysty, potem twardy, suchy, kapelusz ma 6-25 cm średnicy, wklęsły w środku, pokryty zachodzącymi na siebie i odstającymi łuseczkami, trzon szarobrązowy, gładki, dołem zgrubiały, rośnie w grupach, brązowy kapelusz z czerwonym odcieniem, brzeg podwinięty, ostry, powyginany u starszych, na spodzie ma grube, gęste, kruche, brązowoszare lub szare kolce o długości 5-12 mm, zbiegają po trzonie, wysyp szarobrązowy, ma korzenny zapach i słodki smak, sproszkowany to przyprawa, żyje w lasach świerkowych i sosnowych, rzadko w liściastych

Kolczakowiec obłączasty, kolczak biały, kruchy, jadalny miąższ, kapelusz o 6-16 cm średnicy, ochrowy do jasno pomarańczowożółtego, w suszę jaśnieje, falisto powyginany, pospolity, rośnie pod bukami, dębami, sosnami, świerkami, pojedynczo lub w małych grupkach, kapelusz gładki, w środku wklęsły, nieregularny, na dolnej stronie ma kolce, są gęste, krótkie, potem rosną, zbiegają po trzonie, trzon pełny, białawy lub kremowy, w smaku kwaskowaty, starsze gorzkawe, wysyp blado kremowy, ciemniejsze okazy rosną w gęstych kępkach, jasne pojedynczo, żyje w lasach liściastych i iglastych

Lejkowiec dęty, skórzak, cholewka, lejkowiec gładki cienkie, łamliwe owocniki, są wierzchem pofałdowane, lejkowate lub trąbkowate, środek wydrążony, brzegi podwinięte, z czasem powyginane i powcinane, łatwo wysycha, szary miąższ z czasem czernieje, jadalny rośnie w cienistych, wilgotnych lasach liściastych i mieszanych, głównie w buczynach, tworzy czarcie kręgi, w deszczowe dni jest brązowy w suche szary, trzonek pusty, zwężony u podstawy, ładnie pachnie, biały wysyp, suszony to przyprawa, młode jadalne

Pieprznik jadalny, kurka, liszka, kurza stopka ma bladożółty miąższ, smakuje łagodnie, potem pieprznie, spód kapelusza ma nieregularnie, widlasto rozgałęzione listewki zachodzące na trzon, kapelusz ma 1-7 cm średnicy, jest płaski z podwiniętym brzegiem, potem lejkowaty, pofałdowany, trzon jaśniejszy od kapelusza, kapelusz bladożółty, jasno pomarańczowy i pomarańczowy, starsze maja postrzępione brzegi, 1 z najliczniejszych grzybów, rośnie wśród mchu i opadłych liści, wysyp białawy lub żółtawy, lisówka pomarańczowa, fałszywa kurka jest niejadalna, ale podobna, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Ozorek dębowy miąższ włóknisty, czerwonym jasno żyłkowanym po rozcięciu wycieka czerwony sok, nerkowaty, półokrągły, lepki, promieniście wzorkowany kapelusz ma 2-6 cm grubości, powierzchnia ma brodawki, jest czerwonopomarańczowa potem krwistoczerwona, rzadki nadrzewny, jadalny grzyb, rośnie na dębach i pniakach w starych drzewostanach pojedynczo lub w grupkach, daje brunatną zgniliznę drewna, przypomina surowy język, przyrasta bokiem lub krótkim trzonem, wysyp biały

Wrośniak różnobarwny skórzasty, biały miąższ, niejadalny, igłowate białawe rurki kremowieją, kapelusz ma kolorowe koncentryczne kręgi, są żółte, brązowe, granatowe, przyrasta bokiem dachówkowato do pnia, pospolity na całym świecie, daje białą zgniliznę drewna, owocniki płaskie, wachlarzowate, brzeg jaśniejszy, wysyp słomkowożółty, żyje w lasach, parkach na pniach i drzewach liściastych, płotach, deskach, palach, podkładach kolejowych, drewnianych konstrukcjach

Laskownica spłaszczona kapelusz ma 3-8 cm grubości, twardy, korkowy, półkolisty, pomarszczony z garbkami, przyrasta bokiem do podłoża, 2 warstwy rurek ma 2-letni grzyb, korkowaty miąższ jest biały, potem brązowy, rośnie pojedynczo lub w grupach, dachówkowato zachodzą na siebie, lubi pnie drzew liściastych, rzadziej iglastych, daje biała zgniliznę drewna, żyje wiele lat, co roku wytwarza warstwę rurek o 8-25 mm wysokości, która rośnie na poprzedniej, skórka kapelusza jest gładka, szara lub rdzawobrązowa podobna do kory, pęka po naciśnięciu, ściśnięte pory brązowieją, wysyp rdzawobrązowy lub kakaowy, żyje w lasach, parkach, zaroślach, przy drogach, na pniach, czasem drzewach

porek bzowy białawe, potem ochrowe kruche rurki z małymi porami, miąższ biały, miękki, suchy jest twardy skórka szarobrązowa lub ochrowa, starsza złuszcza się, kapelusz ma 2-6 cm grubości, najpierw półkolisty potem nerkowaty, zaokrąglony i podwinięty brzeg, częsty grzyb, ma krótki boczny trzonek, rośnie na brzozach i pniach brzóz, daje brunatną zgniliznę drewna, powstały proszek służył do czyszczenia zegarków, jednoroczne owocniki zostają do wiosny, powierzchnia gładka, biaława potem brudnożółta, płowa, miąższ suchy, korkowy, niejadalny, wysyp biały, żyje w lasach, parkach, tylko na brzozach

Podgrzybek brunatny, grzyb kasztanowaty, borowik brunatny, półgrzybek, siniak białawy miąższ po przecięciu sinieje, kremowe lub żółte rurki potem są oliwkowe lub zielone, kapelusz ma 5-16 cm średnicy, jest zamszowy, matowy, potem gładki, w deszczu lepki, śluzowaty, trzon cylindryczny, podłużnie pręgowany, baryłkowaty, zgniecione miejsca sinieją, jeden z najczęstszych borowikowatych, rośnie na kwaśnych glebach pod sosnami i świerkami, rzadziej pod bukami i dębami w lasach iglastych i liściastych, głównie w świerkowych drzewostanach, brązowy, półkolisty kapelusz robi się poduszkowaty, rurki błękitnieją, wysp oliwkowobrązowy, surowy trujący, gotowany jadalny

Maślak żółty, borowik ziarnisty, grzyb pępek, błotownik, zajęczak, podgrzybek miąższ żółtawy, jadalny, kapelusz brązowy lub żółty ma 5-10 cm średnicy, lśniąca skórka, w deszczu śluzowata, pory wydzielają kropelki białego mlecznego płynu, który zasycha tworząc brązowe ziarenka, dobry w smaku, jest pod sosnami w lasach iglastych , w trawie, przy zrębach, na polanach, dojrzały kapelusz poduszkowaty, bladożółty trzon bez pierścienia, u starszych brązowy dołem, wysyp żółtobrązowy

Podgrzybek złotawy, borowik złotawy, grzyb złotawy, zajączek miąższ jadalny, w kapeluszu i górze trzonu błękitnieje po przekrojeniu, kapelusz ma 3-7 cm średnicy, ochrowoliwkowy, skórka pęka w kostki oddzielone jasnymi, różowymi rysami, ochrowy, żółty trzon w środkowej i dolnej części karminowy, jeden z najpospolitszych borowikowatych, żyje w lasach liściastych i iglastych, nie ma go w górach i na torfowiskach, wypukły, poduszkowaty, zamszowy, matowy kapelusz, kremowo żółte rurki stają zielonkawe, oliwkowe, po przekrojeniu zielenieją, po zgnieceniu sinieją, równy, cienki trzon, wysyp oliwkowy, starsze jedzą owady

Maślak żółty, grzyb modrzewiowy, borowik strojny, piękny, żółty, maślak czerwony jasnożółty, soczysty, smaczny, jadalny miąższ, kapelusz ma 4-15 cm, jest pomarańczowy, śluzowaty z odchodzącą skórką, trzon nad pierścieniem żółty, siateczkowany, pod żółtobrązowy, podłużnie włóknisty, rośnie tylko pod modrzewiami, jadalny, żółte przyrośnięte rurki stają się oliwkowozielone, drobne, okrągławe, z wiekiem kanciaste pory, mają kolor rurek, dotknięte brązowieją, trzon ma białawy, lepki pierścień, ochrowy wysyp zarodników, żyje w lasach modrzewiowych i pod pojedynczymi modrzewiami

Koźlarz grabowy miąższ biały po przekrojeniu szarofioletowy, potem czarny, długie, szare do oliwkowobrązowych rurki, poduszkowaty, żółtobrązowy, szarobrązowy, oliwkowobrązwoy, czarny lub czarnobrązowy kapelusz z drobnymi zmarszczkami i wgłębieniami ma 6-12 cm średnicy, trzon z czarnymi kosmkami, borowikowaty z długimi, czarnymi łuseczkami, jest częsty, jadalny, rośnie w wilgotnych, cienistych, liściastych lasach pod grabami, białawe, potem żółte pory po dotknięciu szarzeją i czernieją, miąższ bez smaku i zapachu, wysyp tytoniowobrązowy

goryczak żółciowy, grzyb cierpki, żółciowy, gorzki zajączek lub zajęczak miąższ biały, gorzki, niejadalny, półkolisty, potem poduszkowaty, żółtobrązowy, czerwonobrązowy lub ciemno brązowy kapelusz ma 5-12 cm średnicy, bladoróżowe rurki ciemnieją po dotknięciu, cylindryczny jaśniejszy od kapelusza trzon z różową lub brązową siateczką, rośnie w iglastych i mieszanych lasach na kwaśnych piaszczystych glebach, w wilgotnych miejscach w mchu pod sosnami, w suche dni kapelusz jest błyszczący w mokre lepki, po przełamaniu miąższ różowieje, różowy wysyp

Borowik ponury, grzyb świniak, siniak, dębiak, siniuch po przekrojeniu miąższ robi się sinoniebieski, u podstawy trzonu winnoczerwony, oliwkowy, omszony kapelusz ma 7-23 cm średnicy, trzon ma siateczkę o długich oczkach, lubi ciepło, rośnie głównie na niżu, trujący, by był jadalny trzeba go dobrze ugotować, kapelusz po dotknięciu sinieje, potem robi się czarnobrązowy, rurki są pomarańczowe lub jasno czerwone, zgniecione sinieją, okrągłe pory żółtawe, potem pomarańczowoczerwone, czerwonordzawa siateczka na żółtym lub brudno czerwonym trzonie, złamany trzon sinieje, wysyp oliwkowy

Borowik szlachetny, grzyb prawdziwy, borowy, dębowy, prawdziwek biały miąższ nie zmienia koloru, kapelusz o 6-15 cm średnicy, półkolisty potem wypukły, poduchowaty, ciemnobrązowy, w wilgotne dni lepki i lśniący, młode rurki kremowe, starsze zielonożółte i oliwkowozielone, mocny, baryłkowaty potem maczugowaty biały trzon na górze ma biała lub jasnobrązową siateczkę, najsmaczniejszy grzyb jadalny, rośnie pojedynczo lub w małych grupkach w lasach sosnowych, świerkowych, liściastych pod świerkami, sosnami, głównie w górach, oliwkowobrązowy wysyp zarodników

Mleczaj dołkowy podwinięty brzeg kapelusza o średnicy 8-15 cm, słomkowożółty kapelusz lejkowaty z cienkimi pręgami, w wilgotne dni śliski, w nacięciach jest białe mleczko, które żółcieje, gruby, sztywny trzon w kolorze kapelusza ma ciemnożółte wodniste wgłębienia, rzadki, niejadalny grzyb, rośnie w górach, w lasach iglastych, głównie pod świerkami, równej długości kremowe blaszki, starsze w brązowe plamy, blaszki zbiegają się do trzonu, czasem do niego przyrastają, blado ochrowy wysyp, gorzki, piekący smak

mleczaj przydymiony biały miąższ po pewnym czasie po przekrojeniu różowieje, kapelusz ma 2-10 cm średnicy, ma wypukły środek, jest aksamitny, ciemnobrunatny, starszy ma pomarszczone brzegi, aksamitny, górą pomarszczony trzon, rzadki, niejadalny grzyb, rośnie głównie w lasach iglastych w wyższych partiach gór na kwaśnych glebach, kapelusz o suchej, zamszowej powierzchni, trzon jaśniejszy, w dole ma białawy nalot, czekoladowobrązowe blaszki zbiegają po trzonie, wysyp w kolorze jasnej ochry, miąższ ma gorzkawy, łagodny smak

Mleczaj smaczny, krówka, mleczaj krówka, mleczak, mlecz białawy, sztywny, jadalny miąższ wydziela białe mleczko, u starszych przypomina śledzia, kapelusz ma 5-12 cm średnicy, najpierw wypukły, potem zagłębiony, pomarańczowoczerwony, pomarańczowobrązowy lub brązowawy, suchy matowy, starszy popękany, mięsisty, sztywny owocnik, rośnie pojedynczo lub w grupkach w lasach liściastych i iglastych, rośnie nawet suchym latem, gęste, kremowe lub ochrowe blaszki zbiegają po trzonie, uszkodzone rdzewieją, cylindryczny, gładki, pełny, jaśniejszy od kapelusza trzon, mleczko szarzeje na powietrzu, jemy kapelusze, kremowy wysyp, żyje w iglastych i liściastych lasach

Rydz mleczaj, rydz pański, smaczny, prawdziwy, rydzyk miąższ ma pachnące mleczko o łagodnym smaku, kapelusz ma zielone plamki, 3-12 cm średnicy, podwinięte brzegi, ciemniejsze kręgi, wklęsły środek, młody trzon porowaty, starszy pusty, żyje gromadnie lub pojedynczo, ceglastopomarańczowy kapelusz w zielone plamy, czerwonopomarańczowe blaszki zbiegają po trzonie, zgniecione zielenieją, jaśniejszy trzon ma zielone plamki, białawy miąższ przekrojony pomarańczowy, potem zielonkawy, wysyp kremowo żółty, zbiorowy gatunek, żyje w świerkowych i sosnowych lasach

gołąbek modrożóły biały miąższ o łagodnym smaku i zapachu, w trzonie są jamy, kapelusz ma 5015 cm średnicy, jest żyłkowany, skórka odchodzi, białe, miękkie, elastyczne blaszki, częstszy w lasach liściastych niż iglastych, szary, szarozielony, różowooliwkowy, niebieskoszary, środkiem żółtawy lub ochrowy kapelusz, dojrzały ma wgłębienie, skórka lepka w deszczu, biały, błyszczący, gładki, pełny trzon, starszy gąbczasty, pod skórką lekko fioletowy miąższ, wysyp biały, jadalny grzyb jedzony przez owady i ślimaki

gołąbek brudnożółty biały, lekko ostry miąższ, kapelusz ma 6-9 cm średnicy, brudnożółty, rdzawobrązowy, starszy prążkowany, skórkę można zdjąć z brzegów, biały, szarawy trzon, pospolity, niejadalny leśny grzyb, rośnie w głównie w lasach iglastych, rośnie pod koniec lata i jesienią, w wilgoci kapelusz jest lepki w suche dni błyszczący, bywa żyłkowany lub pofałdowany, jasnokremowy wysp zarodników

gołąbek jadalny blaszki jednakowej długości, biały miąższ o smaku orzechów laskowych, kapelusz płaski, wgłębiony środkiem o karbowanym brzegu i średnicy 5-10 cm, sztywny, biały, dołem zwężony trzon miewa rdzawe plamy, jeden z najlepszych gołąbków, kapelusz ma winnoróżowy, purpurowoczerwony lub blado ochrowy, środek jaśniejszy lub ciemniejszy, kruche, białawe, przyrośnięte lub zbiegające blaszki, miąższ być miejscami rdzawobrązowy, starsze pachną śledziami, biały wysyp, skórka nie sięga brzegów, rośnie w lasach mieszanych i liściastych

gołąbek wymiotny, bedłka, bedłka trująca, surojadka trująca, psi grzyb biały miąższ, cienki w kapeluszu, kapelusz ma 5-10 cm średnicy, bladoróżowy, czerwonoróżowy, płaski kruchy, trzon biały, cylindryczny, gładki, matowy, wilgotna skórka daje się zdjąć, są różne kolory kapelusza, najczęstsze wiśniowoczerwone są w lasach iglastych, różowoczerwone pod brzozami, suchy kapelusz błyszczący, blaszki wąski przyrastają do trzonu, biały wysyp, rośnie w lasach sosnowych, świerkowych, na torfowiskach, na wilgotnych miejscach kwaśnych gleb

maślanka wiązkowa, bedłka opieńka wiązkowa, opieńka dzika, fałszywa, psia miąższ siarkowożółty, dołem trzonu brązowawy, gorzki, bezwonny, blaszki najpierw żółtawe, potem zielonkawe, na koniec fioletowoczerwone, kapelusz ma 2-7 cm średnicy, jest płaski z małym garbkiem, siarkowożółty, w środku ciemniejszy, żółtawy trzon z zielonkawym odcieniem, w dole ma brunatne włókna rośnie w kępkach lub wiązkach do kilkudziesięciu osobników, rozkłada drewno, kapelusz ma porozrywane brzegi, młode blaszki maja błoniastą, szybko pękającą osłonkę, owocnik w wiązce zrastają się, pierścień to szybko znikająca smuga, czarnofioletowy wysyp, słabo trujący grzyb, rośnie na pniakach drzew liściastych i iglastych

łuskwiak nastroszony jasnożółte blaszki ciemnieją, żółtawy miąższ ciemniejszy u podstawy, kapelusz ma 6-10 cm, półkolisty, lekko wypukły, jasnożółty z dużymi, odstającymi, rdzawobrązowymi łuseczkami, trzon pod pierścieniem ma odstające łuseczki, nad gładki, owocniki rosną w kępkach, niejadalny grzyb rozkłada drewno buka, klonu, świerku, drzew owocowych, gęste blaszki przy trzonie zbiegające lub wykrojone, postrzępiony pierścień, gorzki smak, pachnie rzodkiewką, brunatny wysyp, szkody na drzewach widoczne po latach, kiedy wiatr łamie spróchniałe brązowe drewno, żyje w parkach, lasach, sadach, na pniakach i żywych drzewach

Hełmówka obrzeżona blaszki i zarodniki rdzawobrązowe, kapelusz ma 304 cm, w wilgotne dni śluzowaty, miodowobrązowy, w suche dni żółtobrązowy, błoniasty pierścień zwykle odpada, smukły, pusty, na szczycie oszroniony trzon, rośnie pojedynczo lub w małych kępkach na pniach i zwalonych koronach drzew iglastych, rzadki grzyb, lubi sosny i świerki, ogórkowomączny zapach, gorzki smak, śmiertelnie trujący, cienkie, gęste, lekko przezroczyste blaszki karbują wilgotny brzeg kapelusza, trzon w kolorze kapelusza dołem ciemnobrązowy, rdzawobrązowy wysyp, rośnie na butwiejących częściach drzew iglastych

łuszczak zmienny, łuskwiak zmienny, bedłka zmienna, opieńka zmienna rdzawobrunatne, przyrośnięte lub zbiegające blaszki, piaskowożółty do rdzawobrunatnego kapelusz ma 3-6 cm średnicy, dzwonkowaty potem płaski z lekkim garbkiem w środku, wilgotny jest ciemniejszy, prążkowany, trzon nad pierścieniem gładki, pod ma brunatne łuseczki, rośnie w kępkach na martwym drewnie drzew liściastych, rzadziej iglastych, w parkach, lasach, ogrodach, w przydrożnych zadrzewieniach, po odcięciu trzonu jadalny, rdzawobrązowy wysyp, miąższ białawy i miękki w kapeluszu, w trzonie twardy i rdzawobrunatny

Boczniak ostrygowaty, bedłka ostrygowata, przyuszek ostrygowaty, biały miąższ, starsze blaszki łatwo się odrywają, kapelusz ma 5020 cm, gładki, boczny, w kształcie muszli o podwiniętym brzegu, blaszki zbiegające, białawe potem szarawe, boczny, krótki, pełny, biały trzon, owłosiony u podstawy, rośnie grupowo, dachówkowato na drzewach liściastych i drewnie topól, wierzb, buków, grabów, brzóz, jesionów, daje biała zgniliznę, kapelusz od popielatego do szarobrązowego, jadalny, młode są miękkie, biały wysyp, rośnie w ogrodach, lasach, parkach

Opieńka miodowa, podpieniek, łopieńka, podpieniek młody kapelusz jadalny po ugotowaniu i odlaniu wody, ma 3-11 cm, półkolisty, potem wypukły, płaski dojrzały ma garbek, może mieć łuski, miodowożółty lub rdzawobrązowy, mięsisty cielisty miąższ, łykowaty w trzonie, walcowaty, białożółty pierścień, gęste blaszki są jaśniejsze, żółtawe od kapelusza mają brązowe plamki, cylindryczny trzon żółtawy u podstawy ciemniejszy, młode zarażone drzewka umierają, starsze dostają białej zgnilizny, wysyp biały, grzyb zbiorowy, rośnie na pniakach i żywych drzewach

Zimówka aksamitnotrzonowa, pieniężnik aksamitnotrzonowy, zimówka, listopadówka, wierzbówka, pniakówka, monetka cienki, łagodnie pachnący miąższ, jadalny grzyb, sztywny, aksamitny trzon górą żółtawy, reszta ciemnobrązowa, kapelusz ma 2-12 cm, w deszczu śliski i lepki, żółtopomarańczowy lub żółtobrunatny z ciemniejszym szczytem, rośnie po pierwszych mrozach, zbieramy w Boże Narodzenie, rośnie w dużych kępkach, owocniki rosną dachówkowato, blaszki białawe, kremowe potem żółtawe, blado kremowy wysyp, rośnie w lasach, parkach, ulicznych zadrzewieniach, na pniach drzew liściastych

łuskawiec jeleni blaszki białawe, różowe potem brązowoczerwone, kapelusz ma 5-15 cm, dzwonkowaty potem płaski, brunatny, szarobrązowy lub szary, na szczycie łuskowany, biały jadalny miąższ, białawosiny miąższ z włóknistymi strzępkami, bulwiasta podstawa, rośnie pojedynczo lub po kilka sztuk, błyszczący kapelusz popękany w suszę, walcowaty, górą zwężony trzon, łatwo się łamie, różowy wysyp, żyje w wilgotnych i cienistych lasach liściastych i mieszanych, na pniakach, martwych drzewach głównie dębach i bukach

Krowiak podwinięty, olszówka jasnożółty u podstawy rdzawobrązowy miąższ, kapelusz ma 5-15 cm, lejkowaty, płaski, środkiem wklęsły, rdzawobrązowy, ochrowobrązowy, oliwkowy, zbiegające blaszki uszkodzone rdzawobrunatnieją, krótki, zwężony u podstawy,pełny cylindryczny jaśniejszy od kapelusza trzon, brzeg kapelusza podwinięty, wypukły młody kapelusik omszony, starszy łysy, suchy matowy, wilgotny lepki, śliski, trujący grzyb, żółtobrązowe blaszki staja się oliwkowobrązowe, rośnie pod olchami, brzozami, świerkami, sosnami, dębami, najczęściej truje on, rdzawobrązowy wysyp, rośnie w wilgotnych miejscach w lasach

Zasłonak szpiczasty miąższ jaśniejszy od kapelusza, który ma 3-7 cm, jest stożkowaty potem wypukły, pomarańczowobrązowy lub rudobrązowy, ma łuseczki, resztki osłonki są na trzonie, fluoryzuje w ultrafiolecie, rośnie na kwaśnych glebach w wilgotnych lasach i na bagnach, w lasach iglastych, młode mają na brzegu resztki cytrynowej pajęczynowatej osłonki, grube, szerokie, rzadkie blaszki, trzon zgrubiały od podstawy, blado pomarańczowy, pachnący miąższ u starszych żółtawy, brązowy pod skórką, rdzawobrązowy wysyp, śmiertelnie trujący, rzadki

Zasłoniak nijaki bzowe potem cynamonowe blaszki, miąższ biały, w trzonie żółtawy, kapelusz ma 508 cm, półkolisty potem wypukły do prawie płaskiego, młode mają pajęczynowatą osłonkę łączącą brzeg kapelusza z trzonem, brzeg kapelusza podwinięty, w wilgoci śluzowata skórka, najsmaczniejszy zasłonak, rośnie na głównie wapiennych glebach w lasach iglastych, żółtobrązowy kapelusz z podwiniętym brzegiem, gęste blaszki zbliżone do białawego trzonu, gruby, szerszy u podstawy trzon, pełny pokryty kosmkowatymi włókienkami, zbity, łagodny w smaku, bezwonny miąższ, rdzawobrązowy wysyp

Strzępiak ceglasty, włókniak ceglasty biały mięsisty kapelusz czerwienieje po przekrojeniu, kapelusz ma 3-8 cm, stożkowaty lub dzwonkowaty, potem płaski z garbkiem, brzeg odgięty popękany, białawe blaszki potem różowawe, gliniastobrązowe, biały potem ceglastoróżowy, oliwkoworóżowy pełny trzon, śmiertelnie trujący, rośnie pojedynczo lub grupowo zwykle pod bukami, białawy lub ochrowy kapelusz starszy ceglastobrązowy, uszkodzone blaszki mają czarne plamki, spirytusowosłodki zapach, smak łagodny potem gorzki, ochrowobrązowy wysyp, rośnie w prześwietlonych lasach liściastych, zaroślach, parkach

Płachetka kołpakowata, niemka, turek, chochołka białawy, bezowy miąższ pod skórką żółtawy, kapelusz ma 5-12 cm, jajowaty, wypukły potem spłaszczony, ochrowaty, w suszę promieniście pomarszczony, na brzegach popękany, w wilgoci ma delikatny biały nalot, gliniastożółte potem rdzawobrązowe, karbowane blaszki, trzon z błoniastym, żółtawym pierścieniem, rośnie w sosnowych, świerkowych i mieszanych lasach, po ciepłych letnich deszczach, wśród borówek czernic, na kwaśnych glebach, młody kapelusz ma białawe łuseczki, resztkę białej błonki na brzegu, prążkowany trzon, rdzawy wysyp

klejówka kleista, ślimak, ślimaczek, klejak, tłuścioch ma biały miąższ u podstawy trzonu cytrynowy, miąższ kapelusza jadalny, niebieskoszary potem orzechowy, brązowy, półkolisty potem wypukły potem płaski z wklęśnięciem na szczycie na szczycie kapelusz ma 5-13 cm, czarne plamki, ma śluz w suszę wysycha i błyszczy, na brzegu wiszą śluzowate resztki osłonki, grube, rzadkie, zbiegające, białawe potem szare blaszki, rośnie pojedynczo lub grupowo w pogórskich i górskich świerczynach, czarny wysyp, lubi lasy iglaste i mieszane

pierścieniak grynszpanowy miąższ białawy z niebieskawym lub zielonkawym odcieniem, kapelusz ma 5-7 cm, miedzianozielony lub niebieskozielony, szczyt ma żółtawy odcień, brzegi watowate ochrowe łatki, białawe potem fioletowoszare, purpurowobrunatne blaszki o białych ostrzach, pod pierścieniem na trzonie są białe odpadające łuseczki, rośnie w małych i dużych kępkach w lasach, suchy kapelusz lśni, mokry jest śluzowaty, trzon jasnoniebieski lub jasnozielony, szczątkowy, nietrwały pierścień, miąższ pachnie rzodkiewką, fioletowobrunatny wysyp, niejadalny, rośnie na martwych iglakach, głównie świerkach, sosnach, jodłach

Czernidłak kołpakowaty, psia bedłka, bedka, czernidlak, czerniak, gnojak, gnojnik, kapelusznik, czarny kolpak młody miąższ dobry, powierzchnia kapelusza ma duże, białe, dostające łuski, kapelusz ma 3-10 cm średnicy, cylindryczny, potem dzwonkowaty, białawy, na szczycie ochrowobrązowy, pusty, biały trzon, rośnie w kępkach, szybko rośnie, brzegi kapelusza pękają i zmieniają się w czarną maź, trzon łatwo się odłamuje, mały, biały, ruchomy pierścień przesuwa się u podstawy trzonu, czary wysyp, młode owocniki jadalne, rośnie na brzegach lasów, przydrożach, podwórkach, łąkach, pastwiskach, parkach, na trawnikach

Grzybówka mleczajowa kapelusz ma 1-1,5 cm, stożkowatodzwonkowaty, brzegiem prążkowany, białoszary do prawie czarnego lub ciemnoszary z ciemniejszym szczytem, wilgotny bruzdkowany od blaszek, blaszki zaokrąglone przy trzonie, trzon suchy, cienki, szary miąższ, białe, wąskie blaszki, cienki trzon, częsty w lasach latem i jesienią, niejadalny, stare owocniki tracą sok, wysyp biały, rośnie w lasach, na polanach

Lakówka ametystowa jedwabosto-włókienkowy trzon, kapelusz ma 2-5 cm, płaski, wgłębiony w środki, fioletowy, młody miąższ fioletowy, potem różowy do bladobrunatnego, grube, rzadkie blaszki, młody kapelusz fioletowy, stary kremowy lub bladoochrowy, starsze blaszki biało oprószone zarodnikami, młode ametystowe, trzon bladofioletowy, brązoworóżowy lub rdzwobrzowy, wysyp biały, żyje wśród mchów, w lasach iglastych i liściastych

Twardzioszek przydrożny, przydrożka, tańcówka, zawieruszka, podróżniczek białawy trzon o zapachu świeżych trocin i miłym smaku, kapelusz ma 2-5 cm, tępo stożkowaty potem płaski z tępym garbkiem, brzeg prążkowany, rzadkie blaszki, suche białawe, wilgotne ochrowe, trzon pełny, rurkowaty, rośnie grupowo po deszczu często w czarcich kręgach, smaczny, jadalny, wilgotny kapelusz jest brązowożółty, suchy blado ochrowy, młody trzon filcowaty, potem gładki, wysyp biały, rośnie w parkach, ogrodach, przy leśnych drogach

Lejkówka odbielona biały miąższ pachnie mąką potem piłowanym drewnem, kapelusz ma 2-4 cm, biały do szarawego, rozpostarty, wgłębiony w środku, falisto powyginany, cienkie, zbiegające blaszki, większość białych lejkówek truje, rośnie pojedynczo lub w małych kępkach, młody kapelusz wypukły z podwiniętym brzegiem, wilgotny śluzowaty, suchy jedwabiście połyskuje, pełny, biały, cylindryczny trzon, biały wysyp, rośnie na brzegach lasów, łąkach, pastwiskach

Gąsówka mglista, bedłka mglista, głąbik mgławy biały, mięsisty miąższ o łagodnym zapachu i ziemistym smaku, kapelusz ma 5-15 cm, wypukły, potem płaski o faliście powyginanym brzegu, białawe, gęste, lekko zbiegające blaszki, kapelusz ma lekko podwinięty brzeg, trzon mocny, gładki, dołem zgrubiały, kapelusz a potem tylko środek są biało zamglone, tworzy czarcie kręgi, w wilgotną pogodę kapelusz ciemnoszary do szarobrązowego, w suchą bladoszary lub białawobrązowy, owocniki jadalne, wysyp biały, rośnie w lasach iglastych i liściastych

Gąsówka naga, gąska naga, bedłka fioletowa, rycerzyk fioletowy, gąska fioletowa trzon i blaszki fioletowe, miąższ jadalny, ma łagodny smak i miły zapach, kapelusz ma 6-15 cm, wypukły potem w środku wklęsły, jasnofioletowy, dojrzały ciemniejszy, starszy brzeg kapelusza pofałdowany, młody ma podwinięty brzeg, trzon pokryty podłużnymi, wrośniętymi włókienkami, saprofit, można go hodować na słomie, sianie, ściółce liściastej i iglastej, tworzy czarcie kręgi, gęste, cienkie blaszki fioletowe potem brunatne, podstawa trzonu filcowata, trzon pokrywa watowata grzybnia, bladoróżowy wysp, jadalny po ugotowaniu, rośnie w lasach, parkach, na śródleśnych łąkach, na grubej warstwie opadłych liści

gąska zielonka, zieleniatka, gąska żółta jaskrawożółte blaszki na jaśniejszym miąższu, miąższ pachnie świeżo zmieloną mąką, jadalny, pospolity, kapelusz ma 4-8 cm, żółtozielony, żółtobrązowy, brązowooliwkowy, w środku ciemniejszy, pełny, żółty, żółtozielony trzon, jeden z najpóźniejszych jadalnych grzybów, spomiędzy igliwia i mchu widać górną część kapelusza, powierzchnia kapelusza ma promieniste włókienka, bywa popękana, w wilgoci kleista, zawsze pokryta ziarenkami piasku, brzeg podwinięty u dojrzałych powyginany, biały wysyp, żyje na piaszczystym podłożu w lasach iglastych

majówka wiosenna, gąska majowa lub wiosenna biały miąższ o zapachu świeżo zmielonej mąki, biały do kremowego kapelusz ma 7-12 cm średnicy, dojrzały żółtobrązowy z podwiniętym brzegiem, krótki, gruby, białawy trzon bez pierścienia, sucha, gładka skórka kapelusza, owocuje w maju, tworzy czarcie kręgi, jadalny, kapelusz dzwonkowaty lub stożkowato wypukły, starszy spłaszczony, cienkie, gęste blaszki przy trzonie wycięte w ząbek, biały wysp, rośnie na łąkach, pastwiskach, skrajach lasów, śródleśnych polankach

Muchomor mglejarka, mglejarka pochwiasta, muchomor pochwiasty, mglejarka pusty, gładki biały trzon zwężony ku górze, nie ma pierścienia, biały, cienki, jadalny miąższ, kapelusz ma 4-12 cm, brunatny biały, szafirowy, żółty z prążkowanym brzegiem, częsty grzyb, rośnie na kwaśnych glebach, w starych parkach, na brzegach rzek w lasach iglastych i liściastych, cienki, łamliwy kapelusz, młody dzwonkowaty, starszy rozpostarty, powierzchnia może mieć do kilku łatek po osłonce, biały wysyp, jadalny po ugotowaniu

Muchomor czerwonawy, muchomor prawdziwy, czerwony, muchorówka, muchoraj biały miąższ przekrojony czerwienieje, najbardziej u podstawy trzonu, kapelusz ma 5-15 cm, młody blado różowy, starszy czerwonobrązowy, płaski, wolne białe blaszki, starsze z czerwonymi plamami, młode owocniki kuliste, prążkowany pierścień, trzon przy podstawie czerwonawy, bulwa u podstawy trzonu, jadalny po ugotowaniu, kapelusz ma białawe lub brązoworóżowe łatki, wysyp biały, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Muchomor sromotnikowy, muchomor zielonkawy, bulwiasty, muchoraj zielony, biały miąższ, starszy pachnie surowymi, tartymi ziemniakami, młody bezwonny, kapelusz ma 6-12 cm, zielonożółty, oliwkowozielony, szarobiały, nasada trzonu bulwiasto zgrubiała, otoczona biała pochwą, duży, zwisający pierścień, blaszki białe i wolne, najgroźniejszy, śmiertelnie trujący grzyb, kapelusz ma jaśniejsze plamki, jest wypukły, potem płaski, lśniąca, gładka skórka bez łatek, trzon ma zygzakowaty wzorek, łatwo się odłamuje, wysyp biały, grzyb mikoryzuje z bukami i dębami, żyje w lasach mieszanych i liściastych

Muchomor czerwony, muchorówka, muchomor prawdziwy biały miąższ o słodkawym zapachu, pod skórką żółty, kapelusz ma 10-20 cm, szkarłatnoczerwony, ma białe resztki osłonki, białe wolne blaszki, biały trzon z dużym białawym pierścieniem, piękny, trujący grzyb, koncentryczne łatki na kapeluszu, młody kapelusik kulisty potem płaski, brzeg prążkowany, młody trzonek pełny potem pusty, łatwo się odłamuje, zakończony bulwką ze zgrubieniem, wysyp biały, żyje w lasach iglastych, liściastych, młodnikach brzozowych i brzozowo-sosnowych

Czubajka kania, kania, sowa, parasolnik, parasolowiec, czubajka wyniosła kapelusz ma 10-30 cm średnicy, stożkowato wypukły, potem płaski z brodawkowatym garbkiem na środku, trzon gąbczasty potem pusty, wolne blaszki, ruchomy pierścień łatwo się przesuwa, młody trzon brązowy potem popękany, młode owocniki wyglądają jak pałeczki do bębenka, smaczna, jadalna, młody kapelusz brązowy, potem skórka pęka, powstają dachówkowate łuski, gęste białe blaszki nie dochodzą do trzonu, trzon łatwo się odłamuje, biały wysyp zarodników, żyje w leśnych zrębach, na trawiastych polanach, brzegach lasów liściastych

Pieczarka lśniąca, pieczarka leśna przekrojony miąższ czerwienieje, kapelusz ma gęste, drobne łuseczki, najpierw jasne, potem czerwonawe, na koniec czarnobrązowe, 6-10 cm średnicy, trzon ma szeroki, białawy, odstający pierścień rośnie w lasach iglastych tylko, głównie w świerczynach, na glebach zasobnych w związki azotu, kapelusz najpierw prawie kulisty potem wypukły, gładki biaąłwy lub szary trzon w miejscach uszkodzeń czernieje, starsze miewają brązowawy pierścień, miąższ cienki, białawy, przekrojony pachnie świeżym drewnem, czekoladowobrązowy wysyp

Pieczarka żółtawa białe blaszki stają się jasnoróżowe, rozkrojona biała podstawa trzonu jasnożółcieje, gładki kapelusz miewa baryłkowate łuseczki, błoniasty pierścień zwisający, kapelusz ma 7-11 cm średnicy, najpierw kulisty potem wypukły, trująca, świeża nie pachnie, starsza pachnie karbolem lub atramentem, zwłaszcza ugotowana, ściśnięty kapelusz żółknie, gęste blaszki nie przyrastają do trzonu, wysyp purpurowobrązowy, żyje w parkach, lasach liściastych i iglastych

Pieczarka polna biały, jedwabistowłóknisty, gładki lub z brązowawymi łuseczkami na szczycie kapelusz ma 6-10 cm średnicy, młode blaszki różowe, trzon ma biały pierścień, dobry jadalny grzyb, rośnie od wiosny do jesieni, często gromadnie, młode są prawie koliste, starsze półkoliste, dojrzałe płaskie, łatwo odłamujący się trzon jest biały, dołem rdzawobrązowy, przekrojony miąższ lekko różowieje, delikatnie smakuje, łagodnie pachnie, czerwonobrązowy wysyp zarodników, najpopularniejszy jadalny grzyb, wystarczy jedna mglista jesienna noc, by wyrosły tysiące owocników na polu, rośnie na łąkach, podwórkach, sadach, ścierniskach, w ogrodach

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r

Złotorost ścienny pomarańczowy, błyszczący porost, rośnie na korze drzew, głównie liściastych, na drewnie, skałach, tworzy listkowate, skorupiaste rozetki od 1 do 5 cm średnicy

Chrobotek cienki jest w lasach iglastych u nasady pni, na torfowiskach wysokich, wrzosowiskach, ma wydrążone, niebieskoszare trzoneczki podecja z czerwonymi owocnikami

Chrobotek króciutki brązowoszare plechy z rozgałęzionymi trzoneczkami z owocnikami, szarozielona plecha z bielidłem, rośnie na torfowiskach, piaszczystych i gliniastych glebach, skałach

Chrobotek koralkowy kieliszkowate trzoneczki z czerwonymi zarodnikami, plecha żółtozielona, oprószona bielidłem, rośnie w lasach sosnowych, na torfowiskach, skałach

wątrobowce:

Pleszanka pospolita ciemnozielona plecha z czerwonofioletowym odcieniem, osiąga 10 średnicy, tworzy gęste darnie do 60 cm, żyje nad potokami, na wilgotnych ścianach, w olsach

Stożka ostrokrężna ciemnozielona, rozgałęziona, blaszkowata plecha z sześciokątnymi półkami i otworkami oddechowymi ma do 15 cm, tworzy gęste kobierce na cienistych skałach, wilgotnych ścianach, wzdłuż potoków

księżyczka krzyżowa jasnozielona plecha z półksiężycowatymi zbiornikami z rozmnóżkami ma 2,5 cm, tworzy gęste darnie na ścianach i poboczach dróg

Odnożyca kępkowa krzaczkowata plecha z krótkich gałązek, rośnie w kępkach i podusiach na pniach drzew liściastych i drewnie

porostnica wielokształtna blaszkowata plecha z ciemniejszymi środkami, ma długość 15 cm, długość 2, na brzegach wierzchów plechy są zbiorniki z soczewkowatymi rozmnóżkami

Obrostnica rzęsowata szarobrązowa, listkowato-krzaczasta plecha, tworzy wąskie łatki do 10 cm średnicy na korze drzew liściastych w parkach

Torfowce w tym torfowiec błotny różnią się pokrojem, kolorem, miejscem życia, rosną na wilgotnych, leśnych glebach, w rowach, na torfowiskach, tworzą jasnozielone lub niebieskozielone poduszki, łodyżki mają 10-25 cm, są regularnie krzaczasto rozgałęzione, mają dachówkowato ułożone listki, zarodnie są kuliste, czarnobrązowe, mają płaskie wieczka

Mchy

Żurawiec falisty ma podłużne, walcowate, czasem zakrzywione zarodnie na czerwonych trzonkach, poprzecznie pofałdowane, spodem szorstkie, na brzegach podwójnie ząbkowane listki o długości 10 do cm, rośnie na wilgotnych, gliniastych glebach w lasach grądowych i łęgowych, na brzegach rowów

Pędzlik murowy ma proste, długie zarodnie, rośnie na skałach, dachach, murach, skałach, tworzy niebieskawe lub szarozielone podusie, krótkie łodyżki okrywają spiralne listki z milimetrowymi włoskami na końcach

tujowiec tamaryszkowy przypomina paproć, pokładające się lub pałąkowato wygięte łodyżki maja do 10 cm długości, są potrójnie pierzaste, pokryte drobnymi listkami, rośnie na żyznych glebach w wilgotnych, zacienionych lasach, źródliskach, nad potokami

Skrzydlik rośnie na ziemi w cienistych lasach liściastych i na skrajach dróg, tworzy luźne, ciemnozielone darnie, nierozgałęziona łodyżka ma 1-3 cm, są 2 szeregi listków, u podstaw łodyżek rosną czerwone trzonki zakończone walcowatymi zarodniami, zarodniki dojrzewają zimą, zarodnie proste lub poziome

Zdrojek źródłowy żyje w potokach i oczkach wodnych, łodyżki wyrastają z wody, mają do 40 cm, są pierzasto rozgałęzione lub w pęczkach, listki rosną w 3 szeregach dając łodyżką trójkątny zarys

Widłoząbek jednoboczny ma jajowate, podłużnie bruzdkowane zarodnie i lancetowate, zaostrzone, cienkie, sierpowate zgięte listki, jest w lasach z bezwapiennymi glebami piaszczystymi, rośnie do 4 cm

Skrętek wilgociomierczy ma gruszkowate zarodnie, rośnie na pogorzeliskach, wypaleniskach w lasach, w szczelinach skał, na dachówkach, jednopienny, tworzy rozety z żółtymi środkami, ma wiele zwisających zarodni na pomarańczowych lub żółtych trzonkach, dorasta do 5 cm

Opończyk ma językowate listki, tworzy rozległe darnie w wilgotnych miejscach na skałach i glebie, ma mocne wysokie jasno i ciemnobrązowe łodyżki do 5 cm wysokości, mają proste odstające listki, w czasie suszy zwijają się, w kątach listków są nitkowate rozmnóżki, rzadko ma zarodnie

Rokiet cyprysowaty żółtawe lub żywo zielone, lśniące roślinki do 10 cm, łodyżki się pokładają, sierpowato wygięte listki maja długie ostre czubki, zachodzą na siebie dachówkowato, rośnie na ziemi, skałach, kamieniach, pniach drzew

Płonnik pospolity prosty mech tworzy poduszki do 40 cm średnicy, długie, wąskie listki są spiralnie ułożone, latem roślinki żeńskie tworzą w kątach liści czterokanciaste zarodnie na żółtych lub czerwonobrązowych trzonkach, rośnie w wilgotnych miejscach, w lasach i na torfowiskach

Merzyk groblowy mech leśny osiągający 10 cm wysokości, ma zaostrzone ząbkowane listki mają 4 mm, dwupienny, męskie tworzą ciemne rozetki listkowe, żeńskie mają zarodnie przewieszone na czerwonych trzonkach

Strzechwa darniowa tworzy grube na 3 cm, łatwe do odłupania, niebieskozielone lub szaroczarne kuliste podusie zebrane w darnie, rośnie na ścianach, murach, dachach, końce listków maja białawe włoski, kulista lub jajowata zarodnia ma 8-10 podłużnych żeberek i krótkie dzióbkowate wieczko

Skrzypy np. skrzyp polny, sprzączka z rodziny skrzypowatych ma bezzieleniowe, mięsiste pędy zarodnionośne, zielone, okółkowo ulistnione i rozgałęzione pędy płonne, wczesna wiosną tworzy czerwonawe lub żółtobrunatne nierozgałęzione pędy zarodnionośne z dzwonkowatymi pochwami liściowymi o brunatnych ząbkach zakończone kłosem zarodnionośnym, pędy schną gdy zarodniki dojrzeją, później rosną żeberkowane pędy płonne, dołem łodygę otaczają bezzieleniowe, zaostrzone w węzłach, łuskowate liście zrośnięte w pochwę, rośnie na piaszczystych i gliniastych glebach, na polach, ugorach, przydrożach, nad rowami, leczniczy i chwast

Paprocie

nerecznica samcza twarde liście zwężają się ku podstawie, są zaostrzone na szczycie, ogonki maja brunatne łuski, każdy liść ma 20-40 ząbkowanych listków, ma silne grube kłącze, pojedynczo pierzaste liście na grubych ogonkach z brunatnymi łuskami, wierzch liścia ciemny, spód jaśniejszy, sztywne liście, w dole liści są kupki zarodnionośne, po przymrozkach liście schną, wietlica samicza ma owalne lub podkowate kupki zarodnionośne, ma miękkie 2-3-krotnie pierzaste liści, liście obu paproci wyrastają lejkowato z kłączy, rosną w tych samych miejscach, w cienistych lasach, zaroślach, po piętro kosówki

cienistka trójkątna, zachyłka ma żywo zielone, potrójnie pierzaste, trójkątne liście, długie, cienkie, żółtobrązowe ogonki, pojedyncze liście rosną z płożących, cienkich, słabo rozgałęzionych kłączy, liście rosną w odstępach, dolna para listków większa od reszty, liście rosną pionowo, są miękkie, ogonek 2-3 razy dłuższy od blaszki, kupki bez osłonek są na spodzie listków przy brzegu, zarodniki dojrzewają w licu i sierpniu, żyje w cienistych lasach, na zboczach, pospolita na niżu i w górach

Języcznik zwyczajny jasnozielone liście w kępkach, mają zwinięte do środka szczyty blaszek na ciemno zielonych ogonkach, długie, wąskie kupki po obu stronach nerwu, bylina o zimozielonych liściach odziomkowych tworzących kępy, liście są wąskie, lancetowate, całobrzegie, ogonki łuskowate, rośnie na murach, w szczelinach skalnych, w wilgotnych lasach liściastych, mieszanych, na wapiennych glebach, rzadka, chroniona, ozdobna

nerecznica szerokolistna miękkie, potrójnie lub podwójnie pierzaste zaostrzone liście, młode listki zgięte w dół, ogonek i blaszka ogruczolone, gruczołki żółte, łuski brązowe, wzdłuż łuski idzie ciemno brązowe pasmo, ogonek ma pół długości blaszki, łukowato zgięte, duże szerokie, lancetowate liście mają do 150 cm długości i 40 cm szerokości, tworzy duże łany, zarodniki dojrzewają latem i jesienią, żyje w lasach bukowych, świerkowych, jodłowych, u nas w górskich lasach świerkowych

Orlica pospolita lancetowate, naprzeciwległe listki, kupki w szeregach, przy brzegach na spodzie listków, trójkątne liście podwójnie lub potrójnie pierzastodzielne, długie ogonki, skórzaste, duże, wzniesione lub łukowato zgięte liście od 1,5 m długości i 1 m szerokości, liście spodem owłosione, czołgające się kłącze, tworzy duże łany, brzegi blaszek liści zarodnionośnych są lekko zawinięte, osłaniają kupki, jadalne kłącze, reszta trująca, żyje w borach sosnowych, mieszanych lasach, na niżu i w górach

paprotka zwyczajna naprzemianległe, lancetowate listki, na szczycie są zaokrąglone, duże, żółte kupki w 2 rzędach, najpospolitsza paproć, wyrasta z kłaczy na glebie, skale, ścianie, drzewie, w załamaniach muru, lancetowate lub owalne, sztywne, pierzasto powcinane, długoogonkowe liście zwężają się ku wierzchołkowi, są żywo zielone, zarodniki dojrzewają latem i jesienią, na ścianach jest mniejsza niż w glebie, żyje w lasach, zaroślach, na skałach, pospolita po piętro kosodrzewiny

Podrzeń żebrowiec sporofile mają 70 cm i wyrastają ze środka rozety, kupki w 2 rzędach na spodniej stronie listków, liście asymilacyjne pierzastodzielne, mają szersze listki, sporofile i mniejsze zimozielone trofofile wyrastają z kłącza, liście maja długie ogonki, sporofile schną na zimę, w lipcu i sierpniu dojrzewają zarodniki, lubi kwaśne, wieże, wilgotne ziemie próchnicze, rośnie w lasach świerkowych Karpat i Sudetów, rzadki na niżu

cienistka Roberta romboidalne lub trójkątne liście są pojedynczo lub podwójnie parzystopierzaste, wyrastają z płożącego w glebie kłącza, największa jest najniższa para listków, cała roślina owłosiona, kupki na spodzie listków przy brzegach, rośnie na piargach, murach, skałach, w cieniu, paprotnica krucha żyje w górach i na niżu, lancetowate lub owalne liście wyrastają w kępkach, na spodzie listków są 1-4 kupki, ogonek zielonkawy lub żółtawy, łuskowany

Zanokcica skalna liść z 20-40 par krótkoogonkowych, tępo ząbkowanych, lancetowatych listków z podłużnymi kupkami, listki rosną wzdłuż osadki, która zostaje po ich opadnięciu, grube kłącze, liście są zimozielone, wzniesione lub płożące, szczytowe listki okrągławe, rośnie na murach, szczelinach skalnych, w reglu dolnym i górnym Karpat, Sudetów, Gór Świętokrzyskich, zanokcica murowa ma szarozielone osadki, zimozielone liście o długości 5-25 cm, owalne lub romboidalne, ciemnozielone listki, od czerwca mają kupki na spodzie, żyje tam gdzie zanokcica skalna

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r

Husarz władca samica jest mniejsza ma niebieskozielony odwłok z brązowym rysunkiem, samiec ma błękitny odwłok w czarne paski, imago wylęga się wiosną, larwy żyją w wodzie, polują na kijanki, pędraki i inne larwy, otwór gębowy to maska, wysuwa dolną wargę, łapie ofiarę i wciąga do jamy ustnej, jedna z największych ważek Europy, lata od połowy czerwca do końca sierpnia, dorosły żyje miesiąc, poluje nad wodą latając 30 km/ha, w słoneczne dni nie siada tylko poluje, łowi nawet średnie motyle pikując na nie, żyje na nizinach i pagórkach przy oczkach wodnych i stawach

Miedziopierś metaliczna lata od maja to połowy września, żyje przy wolno płynących ciekach, na mokradłach i leśnych drogach, ma szmaragdowy odwłok rozszerzony od połowy ku końcowi

Gadziogłówka zwyczajna lata od maja do lipca, ma oczy położone daleko od siebie, odwłok w czarnożółte wzorki, wrażliwa na zanieczyszczenie

Ważka czarnoplama jest krępa, ma spłaszczony odwłok, skrzydła mają 4 plamki, lata od maja do sierpnia przy stojących wodach

Ważka płaskobrzucha starsze samce mają oliwkowy tułów, brązowe oczy, niebieski odwłok, samice są oliwkowobrązowe, obie płcie mają płaskie odwłoki i brązowe plamy u nasady skrzydełek

Żagnica sitowa odwłok samca ciemny w niebieskie i zielonkawe plamki, samica ma duże żółte i małe niebieskie plamki, lata od czerwca do października

Lecicha wielka lata nad stawami i jeziorami, ma gruby płaski odwłok, starsze samce mają niebieskie oczy, ciemnobrązowy tułów, niebieski odwłok z ciemnym końcem, starsze samice są żółtobrązowe z odwłokiem w ciemniejsze plamy

Żagnica okazała na przodzie ma 2 szerokie pasy, samiec na na tułowiu zielone plamki, na odwłoku niebieskie, ostatnie segmenty odwłoka mają niebieskie plamki

Świtezianka błyszcząca ma cienki, niebieskozielony odwłok, jedna z największych równoskrzydłych ważek,jest ciemna błyszcząca, ma ciemne skrzydełka, siadając składa skrzydła prostopadle do ciała, samica składa 300 jaj w tkankach hydrofitów, żyje nad wolno płynącymi rzekami i strumykami

świtezianka dziewica samiec na ma skrzydłach niebieski pas, jest zielononiebieski, stalowozielona samiczka ma jasnozielone skrzydełka, lata od końca kwietnia do września wzdłuż strumyków, siada na roślinności nabrzeżnej, szkodzi jej zanieczyszczenie wód

Nimfa żyje nad stawami, jeziorami, samiec ma błękitny odwłok, samiczka pokładełko na z wyrostkiem, nimfa jest cieńsza od nimf ważek, podczas kopulacji samiec łapie samice za tułów

unica obie płcie mają czerwone odwłoki z czarnymi plamkami

Jętka górska składa skrzydła prostopadle do ciała, odwłok jest rozwidlony, subimago ma przydymione skrzydła, dorosła żyje 3 dni, wodne larwy żyją 2-3 lata, linieją 20-27 razy, z ostatniego stadium larwy jest przeddorosła forma, po 18-22 godzinach linieje, z wylinki wychodzi płodny dorosły, żyje przy wodach

chruścik wielki ma długie nitkowate czułki, każdy gatunek chruścika tworzy inne domki, do ich budowy wykorzystują muszelki, żwirek, kamyczki, piasek, części roślin, aktywny nocą, ma poczwarkę, larwy przepoczwarzają się w domkach, po 2-3 tygodniach poczwarka opuszcza domek, wypływa na powierzchnię, gdzie wylęga się imago, w dzień siedzi wśród roślin nabrzeżnych, żyje w przybrzeżnych zaroślach nad jeziorami, rzekami, stawami, mokradłami

widelnica dwukropkowa ma długie czułki, siedząc składa skrzydła na ciele, larwa żyje 2-3 lata, jedna z naszych największych widelnic, ma żyłkowane skrzydła, tułów żółty do szarobrązowego, koniec odwłoka ma długie wyrostki, biega po kamieniach i roślinach, widelnice lepiej biegają niż latają, płaska larwa żyje w szybko płynących wodach, żyje na brzegach szybkich rzek i strumieni, głównie w górach

Żylenica nawodna żyjąca na dnie larwa ma skrzelotchawki, są długie, postrzępione, dorosły ma żyłkowane skrzydła, samica składa dużo jaj na łodygach i liściach roślin wodnych, należy do wielkoskrzydłych, ma czarny tułów i brązowe skrzydła, składa je dachówkowato nad odwłokiem, jest wolna, lata na krótkie odległości, licznie siada na roślinach, żyje na brzegach wolno płynących wód

Strumycznik zwyczajny odpoczywając składa dachówkowato skrzydła, zielona larwa żyje nad wodą, krótko pod wodą, siatkoskrzydły, jedyny gatunek strumycznikowatych u nas, słabo lata na krótkie odległości, lata o zmroku, w dzień śpi na roślinach, poluje na owady, jaja składa na liściach, larwy zimują, jedzą larwy innych owadów, żyje nad przejrzystymi, czystymi ciekami, mrówkolew pospolity żyje na suchych terenach w lasach, jego larwy kopia lejkowate dołki w piasku, gdzie na dnie polują na mrówki, ma długie, nitkowate czułki, skrzydła prawie bez plamek, lata od czerwca do sierpnia

Nartnik powierzchniowiec tylne odnóża działają jak ster,środkowymi się odpycha, przednimi łapie jedzenie, łódkowate, brązowoczarne ciało,odnóża mają włoski i pazurki do chodzenia po wodzie, tułów ma włoski chroniące przed moknięciem, nimfa wygląda jak dorosły bez skrzydeł, to nartnikowaty pluskwiak, szybko ślizga się po wodzie wykorzystując napięcie powierzchniowe, poluje na owady, które wpadły do wody, samica składa pod wodą jaja na roślinach, dorosłe zimują w kryjówkach na lądzie, zamieszkuje stojące i wolno płynące wody

Krętak pospolity w grupkach biega po powierzchni stawów i oczek wodnych, czarne okrywy skrzydeł, dwudzielne oczy, przednie nogi większe, górna część oka widzi to co nad wodą, dolna co pod wodą, szybko biega

Plesica rdzawobrzucha plesicowaty pluskwiak ma mocny tułów i nogi jednej długości, biegając kurczy nogi, poluje na wady na powierzchni wód

Poślizg wysmukły szczupły, długi, czarnobrązowy pluskwiak, żyje przy brzegach na powierzchni wody, biega rozstawiając podkurczone odnoża, polując wbija ssawkę w ciało owada i wysysa go

Złotook pospolity ma długie czułki, siateczkowane, przezroczyste skrzydła, duże, złożone, złotozielone oczy, ciało zielone, larwy mają kleszczowate żuwaczki, polują na mszyce, mamy 70 gatunków sieciarek, jedzą mszyce, najpospolitszy jest złotook, ma 2 pokolenia, 2 zimuje, jego przedstawiciele są brązowi, wiosną zielenieją, odpoczywające składają dachówkowato skrzydła wzdłuż ciała, zimuje w komórkach, piwnicach, domach, życiorek mgławy ma szarawe skrzydełka, jest mniejszy, je mszyce

Wojsiłka pospolita skrzydła mają plamki, samica ma szpiczasty odwłok, długa głowa, odwłok samca ma przydatki do trzymania samicy, larwa przypomina gąsienicę żyje w ziemi, owad z rodziny wojsiłkowatych, imago i larwa jedzą szczątki roślin i zwierząt, żyje na skrajach lasów, w cienistych, wilgotnych zaroślach

Karaczan wschodni owłosione odnóża, skrzydła samca krótsze od tułowia, długie czułki, czerwonobrązowe ciało, larwa podobna do imago bez skrzydeł, spłaszczony tułów, czułki na narząd dotyku, żyje w domach, wszystko je, prusak ma brązowożółte ciało, żyje w domach, skrzydła ma dobrze rozwinięte, skorek ma przysadki odwłoka samca zmienione w cęgi, żyje w ogrodach, dzień spędza w kwiatach, szparach i szczelinach, w nocy żeruje, samica chroni jaja i larwy

Krasanka natrawka ma czerwonoczarne skrzydła, żyje od maja do lipca na trawiastych terenach i skrajach lasów, żeruje na łąkach i krzewach, lubi pagórki, larwy są pod ziemią, otacza je piana, jedzą korzenie

Odorek zieleniak ma zielone ciało, pluskwiak z rodziny tarczówkowatych, je soki roślinne, wydzielina zapachowa odstrasza drapieżniki

Tarczówka rudonoga żyje na dębie, olszy, brzozie, wysysa sok z liści i młodych pędów, jest brązowa

Padlinówka cesarska zielona, opalizująca plujkowata mucha, żyje w domach, w naturze składa jaja na padlinie, w domu na starym mięsie

Plujka burczało ma niebieskie ciało, głośno bzyczy w czasie lotu, pospolita, składa jaja na mięsie

Mucha domowa najliczniejsza domowa muchówka, je soki z resztek pożywienia, lata na dolnych i średnich wysokościach w domu, składa jaja na gnojówce i szczątkach roślin, ma 5 pokoleń w roku

Trichocera annulata późną jesienią i zimą, samce latają w roju, kiedy świeci słońce, komarowate, ma długie odnóża, nitkowate czułki i cienkie ciało

Komarnica błotnica najliczniejszy koziułkowaty, ma długie, cienkie ciało, wąskie skrzydła i długie odnóża, larwy żerują na korzeniach roślin, żaden koziułkowaty nie atakuje ludzi

Culiseta annulata komar z czarnobiało prążkowanymi odnóżami, jego ukłucie boli

Rączyca rdzawa owłosiona mucha, od czerwca do września siada na kwiatach, larwy pasożytują na gąsienicach i poczwarkach motyli

Bzyg pospolity przezroczyste skrzydła, czarnożółty odwłok, zielona larwa zwężona ku głowie, żyje w ogrodach od kwietnia do października, larwy jedzą mszyce, jedna w ciągu życia wysysa 800 mszyc, larwa słabo widzi, ofiar szuka węchem

Ślepak pospolity oczy zielone i czerwone, przezroczyste skrzydła w paski, żyje w wilgotnych miejscach, samice piją krew, atakują ludzi na kąpieliskach

Konik brunatny samica jest większa ma krótsze czułki, konik ma różne kolory, rodzina szarańzowatych, wydaje dźwięki pocierając tylnymi nogami o przednie skrzydła, wewnętrzna strona goleni ma brodaweczki, którymi trą o zgrubiała żyłkę na pokrywach, grają samce, każdy gatunek inaczej cyka, samice rzadziej i ciszej, żyje na łąkach i pastwiskach

Skoczek zielony roślinożerny, zielone, fioletowe, brązowe, ochrowe ciało, zielone przednie skrzydła, skacze lotem ślizgowym, prostoskrzydły, jest od lipca do września od niżu po góry, lubi pagórki, żyje na wilgotnych i suchych łąkach, Gomphocerippus rufus ma grubsze czułki, żyje na suchych łąkach, skrajach lasów i leśnych drogach, konik długonogi żyje na łąkach, w górach do 24000 m n.p.m. są osobniki z długimi i krótkimi skrzydłami

Skoczek zmienny żyje na suchych łąkach i wrzosowiskach, samica ma mdło czerwony odwłok, samiec ognistoczerwony, wąskie, przezroczyste skrzydła

Dołczan wysmukły ma biały poprzeczny pasek na przednich skrzydłach

Pałkowiec plamisty jest brązowy, jasny lub ciemny, bywa zielony, czerwony i czarny, żyje na wrzosowiskach, suchych łąkach, ugorach, wydmach

Napierśnik pospolity żyje od końca lipca do września na podmokłych i bagnistych łąkach, przy wilgotnych rowach

Pasikonik zielony od lipca do października żyje na łąkach, polach, skrajach lasów, w ogrodach, daleko skacze, samiec cyka w czasie lotu, samica ma długie, grube pokładełko

Świerszczyk domowy ma długie czułki i przednie skrzydła, ochrowy kolor, rodzina świerszczowatych, żyje w pobliżu ludzi, je resztki, aktywny w nocy, nie przeżyłby zimy w naturze

nadrzewek długoskrzydły od lipca do października żyje na drzewach liściastych, głównie dębie, aktywny w nocy, w dzień siedzi pod liśćmi, samce tupią tylnymi nogami o liście i tak wabią samice

Turkuć podjadek od maja do października żyje na wilgotnych łąkach, ogrodach, ma łopatkowate przednie nogi, którymi kopie korytarze w ziemi

Świerszcz pospolity larwy są pod kamieniami, dorosłe w wykopanych przez siebie norach, żyje na suchych łąkach, stokach i wrzosowiskach, ma czarnożółte ciało

Pasikonik bezskrzydły pasikonikowaty, prostoskrzydły, czułki ma dłuższe od ciała lub takie same, siada blisko ziemi, przestraszony chowa się w roślinach, cyka pocierając o siebie przednimi skrzydłami, cyka tylko samiec, krewny świerszczy i turkucia, samiec mniejszy i ciemniejszy, żyje na skrajach lasów, w parkach, ogrodach, na krzewach

Pszczoła miodna w ulu są workowate mateczniki królowych, plastry dla robotnic, plastry budowane przez robotnice z wosku dla larw, są plastry dla trutni, robotnice zbierają nektar i pyłek, żądlą i bronią ula, królowa ma długi, cienki odwłok i złożone skrzydła, robotnice żyją 4-5 tygodni, zimujące 6-8 miesięcy, przez 10 pierwszych dni robotnica naprawia i czyści plastry w ulu, usuwa z nich odpadki i chroni larwy przed zimnem, potem karmi larwy wydzieliną i lata wokół ula w lotach orientacyjnych, potem przerabia nektar, uzupełnia pyłkiem komórki na zapas, siada przy wlocie i wietrzy ul, od 20 dnia życia zbiera nektar, wodę, wosk i pyłek, jest wszędzie, głównie przy pasiekach

Trzmiel ziemny jest duży, pękaty, owłosiony, na przodzie tułowia ma złoty pasek, jest w czarnożółte pasy, młoda królowa zakłada gniazda w opuszczonych mysich i krecich norkach, trzmiele kolonie funkcjonują rok, są mniejsze od pszczelich, lata od wczesnej wiosny do późnej jesieni

Trzmiel kamiennik jest czarny, owłosiony, ma czerwony koniec odwłoka, gniazdka buduje wśród kamieni, sypkiej ziemi i w szczelinach murów, przed budową gniazdka samica czyści norkę

Murarka ogrodowa mamy 35 gatunków murarek, to brzuchozbieraczki, zbierają pyłek włoskami na spodzie odwłoka, budując gniazdka samica wypełnia komórki nektarem i pyłkiem, potem zalepia je gliną i śliną, gniazdka są załamaniach kory drzew i murów

Trzpiennik olbrzym nie ma zwężenia między tułowiem i odwłokiem, czarnożółty odwłok samicy ma duże pokładełko do składania jaj, brązowoczarny odwłok samca, największy z trzpiennikowatych, samica składa jaja w korze i liściach iglaków, larwa żyje w drewnie do 3 lat, żyje w lasach iglastych, owocnica jabłkowa składa jaja w kwiatach jabłoni, larwy żerują w owocach, dorastają do wielkości orzecha laskowego i spadają

Osa pospolita gniazda z 5-9 plastrów są w ziemi, w norkach gryzoni, kretów, osa żądli wiele razy, ma czarnobiały odwłok, jej społeczność to głównie robotnice, w zimę przeżywają zapłodnione samice, które będą królowymi, wiosna w ziemi budują gniazda, w komórkach są czerwie karmione muchami, gąsienicami, mszycami, późnym latem w gnieździe jest 3000-4000 os, osa leśna na gałązkach, w dziuplach, na belkach stropowych i w ziemi robi szare gniazda wielkości pięści, wyglądają jak z papieru, żyje w lasach i przy ludziach

Baryłkarz bieliniak składa jaja w gąsienicach bielinka kapustnego, 30 larw żyje w jednej liszce, jedzą jej ciało, potem opuszczają ją, tworzą poczwarki w żółtym kokonie, czarny owad z przezroczystymi skrzydłami

Korzenica dębowa składa jaja w młodych gałązkach dębu, larwy wytwarzają związki chemiczne pobudzające wzrost tkanek, powstają galasy, w których rozwijają się larwy, jasny owad z przezroczystymi skrzydłami

Szreszeń pospolity ma brzowopomarańczowe pasy, żyje w suchych dziuplach spróchniałych drzew, w ziemi i pod dachami, w 1 gnieździe jest 4000-5000 szerszeni, atakuje inne owady, w tym pszczoły i osy, zimę przeżywają zapłodnione samice, które dają początek nowym koloniom

Kopułka wysmukła ma czarne ciało, żółte plamy na odwłoku, przezroczyste skrzydełka, samica buduje z gliny dzbanuszkowate gniazdka na roślinach, w każdym domku składa 1 jajo, karmi larwy gąsienicami

Hurtnica pospolita brązowa lub czarna mrówka, żyje w ogrodach, na dróżkach, tarasach, otwartych terenach, buduje gniazda od kamieniami, płytkami, korzeniami, w pniakach, pod koniec lata skrzydlaty samiec i większa samica wylatują z gniazd, samce i młode niezapłodnione królowe z innego roju latają, kopulują w powietrzu, potem królowe karmią pierwsze larwy, później bezskrzydłe i bezpłodne robotnice przejmują te rolę, drażnią też mszyce i zbierają z nich spadź, szukają też jedzenia, naprawiają mrowisko, chronią mrowiska, królowej, larw i jaj

Mrówka rudnica robotnice na noc zamykają wejścia do mrowiska i chronią ich, zaatakowane mrówki strzykają kwasem mrówkowym, są czerwonoczarne, królowa ma skrzydła, żyje w iglastych lasach, pospolita, jest wiele podgatunków, w 1 mrowisku żyje 300000=600000 robotnic, które szukają jedzenia, ostatnio wyróżniono 2 gatunki Formica rufa ma 1 królową, Formica polyctena więcej, do kilkuset

Wścieklica buduje mrowiska na spróchniałych pniach, pod kamieniami, w wilgotnej ziemi, robotnice pobierają wydzielinę gruczołów gąsienicy modraszka ariona, który żyje w mrowiskach, są brązowoczerwone

mrówka darniowa brązowa, mrowisko jest pod kamieniami lub w ziemi, jedzenia szuka w domach ludzi

Mrówka kartoniarka czarna, błyszcząca, między przodem a tyłem ma łuskowany stylik, w spróchniałych pniach i pustych drzewach robi gniazda z włókien drzewnych

Zbójnica krwista brązowczerwona, mrowiska są pod płaskimi kamieniami, robotnice kradną innym mrówkom poczwarki, wylęgłe owady służą jako niewolnice

Trzyszcz polny zielone pokrywy z białymi plamkami, duże, złożone ozy, silne żuwaczki, zielonym szybko biega, blisko lata, aktywny w słoneczne dni, poluje na owady i pająki, łapie je żuwaczkami, larwy są w ziemi, w pionowych, otwartych norkach, jedzą owady, głównie mrówki, żyje na piaszczystych i ilastych glebach, polnych drogach, trzyszcz leśny jest brązowy, żyje w suchych lasach i na piaszczystych terenach

biegacz fioletowy ma zrośnięte fioletowe pokrywy, składa jaja w ściółce lub ziemi, larwy są aktywne nocą, żyją w glebie, mamy 600 gatunków biegaczowatych, rodzaj Carabus aktywny jest o zmroku i nocą, w dzień są pod kamieniami, dobrze biegają, tylne skrzydła są zredukowane lub brak, imago i larwa jedzą owady, ślimaki i inne bezkręgowce, żyje w lasach, ogrodach i polach

Grabarz żółtoczarny czarny, pomarańczowe pasy na pokrywach, ma silnie rozwinięty węch, wyszukuje nim padlinę, która para zakopuje, oboje wykopują norę, wrzucają ciało małego ssaka i zakopują formułując kulkę, larwy jedzą padlinę zakopaną przez rodziców, żyje w lasach liściastych i iglastych, inne grabarze są czarne

jelonek rogacz brązowe z kasztanowymi pokrywami, samiec ma żuwaczki jak poroże, walczy nimi o samiczkę, walczące samce nie robi sobie krzywdy, mniejsze samice ze zwykłymi żuwaczkami mogą ugryźć, w ciepłe wieczory lata w lasach liściastych, głównie w dąbrowach, wabi go światło, larwy żyją 5-6 lat w spróchniałych pniakach, najmniej 3 lata

żuk gnojowy niebieskoczarne opalizujące ciało, zębate kolce na nogach pozwalające lepiej kopać, jeden z najpospolitszych żuków, późnym latem lata nad ziemią bucząc, samiec i samica szukają odchodów, lubią końskie i krowie, pod nimi kopią norkę o 50-60 cm głębokości, od niej kopią korytarze do każdej grudki odchodów, w każdej norce samica składa jajo, żyje na otwartych terenach i polach, krowieńczak księżyconóg kopie nory dla potowmwsta pod krowimi plackami, podobny do żuka gnojowego

chrabąszcz majowy larwy pędraki jedzą korzenie, pokrywy brązowe, śródpiersie brązowe, żółte, czarne lub czerwone, najpospolitsze chrabąszcze razem z kasztanowym, majowy ma zwężający się ku końcowi kolec kuprowy, kasztanowy ma szeroki i ścięty, żyje na piaszczystych terenach bardziej na północ, majowy w lasach liściastych, czasem na otwartych terenach, chrabąszcze są od maja do połowy czerwca, co 3-4 lata są najliczniejsze, ogrodnica niszczylistka ma czerwone pokrywy, kolec kuprowy na końcu odwłoka, je kwiaty i liście, żeruje w czerwcu

Próchniczak czarniawy, kusaczek cuchnący pod pokrywami zwija wykształcone skrzydła, zagrożony podnosi odwłok i strzyka śmierdzącą wydzieliną, larwy tworzą poczwarki z glebie i mchu, tam zimują, są drapieżne, mamy 1300 gatunków kusakowatych, maja skrócone pokrywy na 2 pierwsze segmenty odwłoka, dobrze latają, próchniczak czarniawy poluje na owady, larwy, pająki,, ślimaki, pędraki, aktywny w nocy, dzień spędza w ściółce, żyje w lasach liściastych, ogrodach, parkach

Świetlik świętojański samiczki wchodzą na szczyty roślin, gdzie unoszą świecący odwłok, ma na nim duży świecący narząd, nie maja skrzydeł, samiec lotny ma 2 świecące plamki na spodzie odwłoka, świecą dorosłe i larwy, w czerwcu i lipcu składają jaja na roślinach i płytko pod ziemią, są 3 gatunki świetlikowatych w Europie, świetliki mają na odwłoki narząd z lucyferyną, białkiem, które rozkłada enzym lucyferaza emitując światło, warstwa komórek odbija światło na zewnątrz, żyje w lasach, krzakach, parkach

osiewnik rolowiec między przedtułowiem i śródtułowiem jest zatrzask, który pozwala mu wysoko skakać, brązowy pancerzyk ze smugami na pokrywach, larwy drutowce są sztywne dzięki chitynowemu pancerzykowi, jedzą korzonki zbóż, rodzina sprężykowatych, na spodzie przedtułowia jest wyrostek, który wnika do wnęki w śródtułowiu, leżący na grzbiecie owad uderza o glebę i odbija się do góry, zagrożony spada na grzbiet z rośliny, skacze na 30 cm i spada na nogi, żyje na pastwiskach, łąkach, polach, krzewach, skrajach lasów

Zmięk żółty ma miękkie ciało i pokrywy, niewiele w nich chityny, ma długie czułki, czerwonobrązowe pokrywy z czarnymi końcami, mamy 90 gatunków omomiłkowatych, są wąskie, długie, mają mało chityny, latem masowo żerują na kwiatostanach baldaszkowatych i innych roślinach, zmięki jedzą pokarm roślinny i zwierzęcy, polują na owady i larwy, jedzą miękkie pędy roślin i martwe owady, żyją na krzewach i roślinach zielnych

Spuszczel domowy samica składa w szczelinach kory 140-300 jaj, po 14 dniach wychodzą larwy, rozwój trwa 3-4 lata, rzadko 11-15 lat, imago jest czarny, kózkowaty żyje w domach i w pobliżu, larwy drążą w drewnie korytarzyki przy powierzchni, niszczą drewno, łucznik od maja do lipca żyje na kwitnących krzewach na skrajach lasu, w domach żyje w belkach stropowych

Gonica segmenty nóg rozszerzone na końcach, jest czarny, nielotny, wolny, zagrożony wydziela z otworu gębowego czerwony płyn

Kołatek domowy, wrężyk jego larwy żyją w meblach, lubią wilgotne domy, wygryzają w drewnie otworki

Tykotek pstry samiec i samica znajdują się stukając w drewno, brązowy, żyje na dębie, wierzbie, domowym drewnie

Stonka ziemniaczana pokrywy w żółte i czarne pasy, żeruje na liściach ziemniaka, pochodzi z ameryki Północnej, czerwone larwy

Biedronka siedmiokropka ma czerwone pokrywy z 7 czarnymi kropkami, żółte plamki po bokach przedplecza, larwa je mszyce, mamy 90 gatunków biedronkowatych, mają czerwone i żółte pokrywy, czarne kropki, owalne, wypukłe pokrywy, biedronki jedzą stonki, mszyce, czerwie, zagrożone udają martwe, z porów między segmentami wylewa się żółty płyn, żyje na polach, łąkach, ogrodach, lasach

Biedronka dwukropka czarna lub czerwona, czerwona z 2 czarnymi kropkami, czarna z 4 czerwonymi plamkami

Oczatka ma czerwone pokrywy z czarnymi żółto obrzeżonymi plamkami, żyje w iglastych lasach

Wrzeciążka tępi mszyce, maa żółte pokrywy w czarne plamki, jest różna liczba i wzór z plamek

Pchełka plamistosmuga chrząszcz skacze na 40-50 m, larwy jedzą korzenie krzyżowych, tylne nogi mają mocne uda, są skoczne, żółte smugi na pokrywach, podrodzina pchełkowatych z rodziny stonkowatych, zimujące chrząszcze atakują młode krzyżowe, od maja larwy zaczynają żerować, od czerwca do sierpnia jest 2 pokolenie, żyje na polach, ogrodach, na rzodkwi, rzepie, rzodkiewce i innych kapustnych, pchełka czarnonoga jest niebieska lub zielona, opalizuje niszczy warzywa

Ogłodek wiązowieclarwy wygryzają tunele w drewnie, na ich końcach tworzą poczwarki, larwy wygryzają tuneliki od miejsca wylęgu, kornik drukarz żeruje pod korą świerka, czerwonobrązowy ogłodek wielorzędowy żyje na wiązach, kornikowate mają 110 gatunków, larwy korników drążą korytarze w korze i łyku, ogłodków w drewnie, wzory tunelików są charakterystyczne dla danego gatunku, samica ogłodka przegryza korę pnia wiązu, w korytarzu macierzystym o długości 2-20 cm składa jaja na jego brzegach, ogłodki przenoszą zarodniki grzyba Ceratocystis ulmi, który powoduje grafiozę, żyją w lasach, na ich skrajach, parkach

Pędruś koniczynowiec przednia część głowy tworzy ryjek, białe larwy jedzą pąki, kwiaty i nasionka koniczyny, poczwarka z długim ryjkiem rozwija się w zalążku kwiatowym, mamy 120 gatunków ryjkowatych, przednia część głowy wydłużona w ryjek, na jego końcu jest aparat ryjkowy, larwy żyją w roślinach, dorosłe jedzą zewnętrzne części roślin, pędruś żółtonogi to najmniejszy ryjkowaty, 1 pokolenie pojawia się w czerwcu, 2 we wrześniu, zimują w ziemnych kryjówkach, żyją na polach i łąkach z koniczyną

ślinik wielki otwór oddechowy w przedniej połowie krawędzi płaszcza, żyje w zachodniej Polsce, jest od czarnego po ceglastoczerwony, pospolity pomrów wielki jest szarozielony do szarobrązowego z plamami i smugami, ślimaki mają śluz chroniący przed wysychaniem i umożliwia poruszanie, pomrów je rośliny i martwe szczątki roślin i zwierząt, żyje 2-3 lata, przestraszone ślimaki kurczą się w kule, żyją na łąkach, skrajach lasów, zaroślach, podwórkach

Winniczek cętkowany oczy ma na czułkach, brązowa muszelka ma do 5 pasów, prawo lub lewoskrętna muszla, obojnaki kopulując stykają się nogami, aktywny nocą, w dzień śpi w mchu lub pod opadłymi liśćmi, wapienna muszla chroni go przed wysuszeniem, latem muszle zamyka błonką ze śluzu, zimą wapiennym wieczkiem, je rośliny i ich szczątki, mogą być drapieżne gatunki polujące na inne ślimaki, lądowe ślimaki to obojnaki, żyje w krzakach, ogrodach, na murach

Wstężyk ogrodowy żółta, spiralna muszla z brązowymi pasami, białe ujście muszli, żyje w wilgotnych miejscach, na skrajach lasów, na krzewach, w parkach, świetlistych lasach, ogrodach, na murach

Świdrzyk łamliwy świdrzykowaty z lewoskrętną, żółtobrązową lub zielonobrązową rowkowaną muszlą z cienkimi ścianami

Ślimak winniczek białoszara muszla lub żółtobrązowa, wielka, kulista, nieregularnie rowkowana, matowa, jadalny

Wij drewniak ma jadowite ugryzienia, poluje nocą, je dżdżownice, owady, stonogi, pająki, wije to tchawkowce właściwe, mają płaskie, segmentowane ciała, każdy segment ma parę odnóży, zależnie od gatunku jest 15-174 segmentów, nogi z 1 segmentu zmienione w jadowity aparat gryzący, drewniak ma 15 par po 5 wylinkach, żyje pod kamieniami, w pęknięciach kory, ściółce

Krocionóg czarny, równonóg, dwuparzec, każdy segment ma 2 pary nóg, czarny ma 96 par odnóży, aktywny nocą, żyje w wilgotnych miejscach, w ogrodach, przy domach, żyje w ziemi wśród butwiejących części roślin

Skulica obrzeżona ma czarne segmenty podzielone żółtymi prążkami, żyje w buczynach w wilgotnych liściach, zagrożona zwija się w kulkę

Stonoga murowa je rozkładające się szczątki roślin, tworzy próchnicę, aktywna nocą, w dzień śpi w ziemi i pod kamieniami, ma wosk chroniący przed utrata wody, kulanka pospolita zagrożona w suche dni zwija się w kulkę, by zmniejszyć powierzchnię parowania, żyją w wilgotnych miejscach w lasach, krzakach, ogrodach, piwnicach

Dżdżownica ziemna obojnak, wierzch błyszczy, koniec spłaszczony, bo bokach ma szczecinki do poruszania, je gnijące części roślin, wciąga je do korytarzy, korytarze spulchniają glebę, odchody użyźniają, żyje w górnej części, ale są pionowe tunele do kilku m, zagrożona ucieka w dół, żyje w ogrodach, w gliniastych, zasobnych w szczątki organiczne glebach

Krzyżak ogrodowy buduje sieć, siedzi w środku lub w kryjówce, kiedy owad wpadnie w sieć, nici sygnalizacyjne mówią mu kiedy, krzyżak paraliżuje ofiarę jadem, owija pajęczyną i wynosi z sieci, ma 8 odnóży, pająki robią poziome lub pionowe płaskie, lejkowate lub trąbkowate sieci, które są ich domami i pułapkami na owady, są gatunki nie robiące sieci, tylko polujące skacząc, krzyżak buduje pionową sieć na drzewach i krzewach na wysokości ludzkiej twarzy, jest rama i 30 promieniście odchodzących od środka nielepkich nici, dzielą sieć na sektory, w każdym jest 40 koncentrycznych lepkich włókien, żyje wszędzie

Nasosznik trzęś ma długie odnóża, żyje w piwnicach i jaskiniach, buduje kopulkowate, rzadkie sieci, zagrożony porusza szybko siecią, by nie było jej widać

Krzyżak łąkowy ma 4białe czworokątne plamki na pomarańczowobrązowym lub czerwonym odwłoku, buduje okrągłą sieć między trawami i roślinami zielnymi

Scytodes thoracica skrada się do ofiary i pęta ją lepkimi włóknami, żyje przy ludziach

Amaurobius similis żyje w starych murach i szczelinach skalnych od sierpnia do października, wejście do kryjówki otacza promienista pajęczyna, w którą łapią się owady

Kątnik, pająk domowy mały buduje pojedyncze pajęczyny w kątach domów, stajni, drewutni, żyje kilka lat, je głównie owady

Dictyna arundinacea pajęczyna owija jak welon końcówki liści i kwiatostany roślin zielnych i krzewów

Darownik przedziwny ma jasny rysunek na odwłoku, spokojny trzyma przednie nogi razem, przez 2 tygodnie samica trzyma jaja w kokonie i wszędzie je nosi, podczas kopulacji samica je przyniesioną przez samca muchę, nie robi pajęczyny, poluje na owady, kąsa je i wysysa, gody są w maju, samiec przynosi samicy upolowaną owiniętą pajęczyną muchę, kiedy ona ją wysysa, on ja zapładnia, przed wylęgiem pajączków samica buduje wśród traw kopulasty baldachim, pod nim wiesza kokon z jajami, pilnuje kokonu i pajączków, żyje w jasnych porośniętych trawami, roślinami zielnymi i krzakami miejscach

skakun arlekinowy żyje na murach, pniach drzew i drewnie w słonecznym miejscu, skrada się do ofiar i skacze na nie

Aksamitnik żyje na roślinach zielnych, krzewach, pod kamykami, aktywny nocą, je głównie ofiary, skrada się do nich, dzień spędza w kryjówce, którą robi z liści, w załamaniach kory, pod kamieniami

Anyphacena accentuata poluje nocą, dzień spędza w kryjówce z przędzy, żyje w lasach, na drzewach, krzewach, na których ma kryjówki z pajęczyny

Kosarz pospolity przyczepiają się do niego roztocza traktujące go jako środek transportu, samiec jest mniejszy, ma dłuższe nogi, kosarze mają małe ciała, długie nogi, najdłuższa jest 2 para nóg, żyje na ziemi, murach, budynkach, wśród roślin

Pogoniec samica nosi w kokonie 50 jaj, żyje w lasach, na łąkach, skrajach lasów, poluje skacząc, rodzina pogońców

Kwietnik zmienia kolor na taki jaki ma kwiat, na którym przebywa, odwłok przypomina odwłok kraba, poluje na owady, rozstawia odnóża na liściach i kwiatach, może być biały lub żółty, zmienia kolor

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r

Barczatka dębówka ma tułów i odwłok owłosione, całe ciało żółtobrązowe, skrzydła mają od połowy poprzeczne prążki, przednie mają po 1 białym, ciemno obrzeżonym oczku, brązowa gąsienica z włoskami ma białe kropki po bokach, miejscami pospolity, miejscami jej nie ma, gąsienice wylęgają się we wrześniu, zimują, przepoczwarzają się w maju, żerują na liściastych drzewach i krzewach, wierzbach, dębach, klonach, żarnowcach, borówkach brusznicach, tarninach, wrzosach, malinach, jeżynach, ma 1 pokolenie, żyje na wrzosowiskach, moczarach, w liściastych lasach, zaroślach

Zwójka zieloneczka mała zielona ciemka, drobna, zielona liszka, zagrożona zwisa na jedwabnej nici, wiosną wylęga się liszka, zjada pąki, potem oplata się listkiem, który zawija w kokon i zjada go od końców, gromadnie potrafi zjeść wszystkie liście dębu, żyje w dąbrowach i lasach mieszanych, odpoczywając płasko rozkłada przednie skrzydła, poprążec nacierniak ma ochrowe skrzydełka z 2 brązowymi paskami z małą, ciemną plamką pomiędzy nimi

Brudnica nieparka samiec ma ciemne, marmurkowe, brązowe skrzydła, samica białe w ciemny wzorek, larwa żeruje od maja do lipca, jest ciemna, ma czerwone kropki i włoski, żeruje na drzewach liściastych i iglastych, motyl z rodziny brudnicowatych, samiec lata w noc i dzień, samiczka w noc, ma 1 pokolenie, samiczka składa jaja na pniach drzew, grupkę jaj przykrywa włoskami z odwłoka, żyje w lasach liściastych, mieszanych, sadach, alejach, brudnica mniszka zjada iglaki, żeruje głównie na igłach świerku

Miernik zieleniak zielona ćma z jasnymi pasami na skrzydłach, brązowa larwa z czasem zielenieje, wylęga się w sierpniu, chodzi podnosząc środek ciała, ma 2 wyrostki różnej wielkości na grzbiecie, żeruje na brzozie, leszczynie, iwie, lipie, buku, na początku czerwca schodzi pod ziemię, otacza się oprzędem z nici i liści i wytwarza poczwarkę, największy miernikowiec, lata od połowy czerwca do połowy sierpnia, żyje 2 tygodnie, aktywny nocą, leci do światła, żyje na wilgotnych, porośniętych brzozami terenach, wrzosowiskach, liściastych lasach, ogrodach, parkach

Kuprówka złotnica biała, ciało owłosione, samiec ma złote plamki na przednich skrzydłach, liszka czarna ze złotymi włoskami i czerwonymi pasami na wierzchu i białymi pasami po bokach, liczna lokalnie, lata od połowy czerwca do sierpnia, i od połowy września do początku października, żyje w lasach liściastych, zaroślach, ogrodach, kuprówka rudnica ma białe skrzydła i złote włoski na końcu odwłoka, jej liszki są brązowe, mają pomarańczowy rysunek i złote włoski

Szczotecznica szarawka przednie skrzydła ciemniejsze z brązowymi pasami, tylne jasne bez pasów, liszka złota, ma 4 kępki złotych włosków na wierzchu, na końcu ciała ma kępkę czerwonych włosków, cała żółto owłosiona, żyje w liściastych i mieszanych, od końca kwietnia do czerwca

znamieniówka tarniówka brązowe skrzydła, przednie mają białe oczko, czarne liszka w czerwone kropki ma złote włoski, 4 duże kępki złotych włosków na wierzchu, ciemną kępkę na końcu ciała, nielotna samica siedzi na kokonie, z którego wychodzi, tam składa jaja, lotny samiec lata od czerwca do września

Włochacz nalipek ciało owłosione, przednie skrzydła białe w szare fale, rdzawobrązowe gąsienice maja złote pasy i kropki z boku, chodząc podnoszą środek ciała, lata nocą, samiec aktywniejszy, od maja do czerwca na liściastych drzewach żerują gąsienice, lubią lipy, wierzby, olchy, drzewka owocowe, borówki, liszki przypominają gałązki, zamieszkuje drzewa liściaste, brzegi rzek, skraje lasów i dróg, parki, ogrody, sady, włochacz naśnieżek ma szare ciemno pręgowane w fale skrzydła

Potwora buczynówka gąsienicza ma pękaty odwłok, który podnosi z głową, ma długie odnóża, stożkowate wyrostki na wierzchu ciała, odwłok ma 2 wyrostki, jest złota, imago ma brązowe lub szare skrzydła, nitkowate czułki, lata od początku maja do połowy lipca, czasem pod koniec sierpnia jest 2 pokolenie, gąsienica od czerwca do września żeruje na buku, brzozie, leszczynie, lipie, drzewach owocowych, żyje w buczynach i na skrajach mieszanych lasów

Włochacz brzoziak zielone lub szare gąsienice podobne do gałązek, białe skrzydła z czarnymi plamkami, samiec ma pierzaste czułki, samica ma nitkowate, w zanieczyszczonych miejscach są czarne brzoziaki, motyle siadając na brzozach zlewają się z korą, gdzie kora brudna tam czarne owady, żyje w świetlistych, liściastych lasach, w wilgotnych miejscach, zimowek gołotniak ma pomaraczowobrązowe paskowane skrzydła, lata od września do stycznia

Nasierszyca różnobarwna zielona gąsienica w żółte prążki, ma pierzaste czułki, samica jest większa, brązowopomarańczowe skrzydełka, lata od połowy marca do połowy maja, samice w dzień śpią na końcach gałązek, samce latają w słoneczne dni, feromony samic przyciągają je z dużych odległości, gąsienica żeruje od maja do lipca na lipach, grabach, olchach, brzozach, żyje w świetlistych lasach liściastych z brzozami, lasach mieszanych, torfowiskach z brzozami, parkach

Błyszczka spiżówka owłosiony tułów, skrzydła w kolorze mosiądzu, brązowa poczwarka owinięta w liść, zielona gąsienica w białe paski zimuje owinięta w jedwab i liść, lata od połowy maja do początku lipca i od końca lipca do końca września, gąsienica żeruje na jasnocie, pokrzywie, poziewniku, mleczu, czyśćcu, zimuje na roślinie żywicielskiej, wiosną się przepoczwarza, żyje na skrajach lasów, ugorach, zboczach, rumowiskach, parkach, ogrodach

Rolnica tasiemka ochrowe skrzydła, tylne ciemno obrzeżone, samiec ma na przednim ciemne plamy, brązowa lub zielona liszka ma czarne plamki, jedna z największych sówek, lata od maja do października, gąsienice wychodzą w sierpniu, żerują na trawach i roślinach zielnych, niszczą rośliny krzyżowe, pospolita, wlatuje do domów, żyje w pakach, ogrodach, na zagospodarowanych terenach, podwórkach, rolnica aksamitka ma jasne skrzydła, ale ma wiele odmian w różnych kolorach

Błyszczka jarzynówka brązowe skrzydła, na środku przednich jest srebrna litera gamma, tułów owłosiony, gąsienice zielone, błyszczka pięknotka jest brązowa ma srebrne kropki i plamkę w kształcie haczyka, jarzynówka przylatuje z południa, lata od końca kwietnia do lipca, w ciepłe lata może być drugie pokolenie, aktywny głównie nocą, rzadko w dzień, gąsienice żerują na pokrzywach, jasnotach, czyśćcach, koniczynach, wilżynach od czerwca do września, żyje na otwartych terenach, na łanach koniczyny i lucerny

Barczatka dębolistna, namiotówka dębolistna tułów owłosiony, skrzydła wyglądają jak uschnięty liść dębu, samica jaśniejsza, gąsienica ma fałdowane boki, wyrostek na końcu, jest brązowa, szara, ceglasta, wylęga się w sierpniu i wrześniu, zimuje, w czerwcu przepoczwarza, poczwarki otacza szary kokon, zwisają z gałązek i pni, liszki żerują na drzewach liściastych, żyje w parkach, sadach, ogrodach, skrajach lasów, wrzosowiskach, łąkach, napójka łąkowa lata od lipca do sierpnia na wilgotnych leśnych łąkach

Jedwabnik morwowy tylko w hodowli biała ćma, biała liszka, czułki odbierają zapachy, samice mają grubsze odwłoki, skrzydła są zredukowane, są na nich czarne żyłki, na kokonie i liściu składa jaja, młode larwy są czarne, motyl wychodzi z kokonu po 12-15 dniach, czasem są ciemne dorosłe motyle, liszki budują kokon, są wolne, jedzą liście morwy

rolnica czopówka brązowa, przednie skrzydła mają serduszka, jedna z najpospolitszych sówek, lata od maja do sierpnia, żyje na polach i w ogrodach, gąsienica jedzą rośliny krzyżowe i ziemniaki

rolnica panewka brązowe skrzydełka ze wzorkiem i frędzelkami, ma czarne C na skrzydłach, lata od maja do czerwca i od lipca do października, żyje w lasach i ogrodach

Sykrzytek dereniak brązowe skrzydła wyglądają jak suchy liść, lata od kwietnia do czerwca i od lipca do sierpnia, żyje w parkach, ogrodach, jasnych liściastych lasach, zaroślach, na torfowiskach, na podwórkach, liszki jedzą drzewa i krzewy liściaste, jak głóg i tarninę

bodzieniec bzowiak ma żółte skrzydła, na przednich są 2 ciemne pasy, wierzchołki tylnych są wydłużone, siedząc je chowa pod przednimi, lata w nocy i zmroku od połowy czerwca do końca lipca, żyje w zakrzewieniach na brzegach lasów, wilgotnych łąkach, brzegach rzek, gajach, ogrodach, krzakach

mokosz cierniowiak żółte, czerwono nakrapiane skrzydła, brązowe plamki na przednich, lata od kwietnia do początku lipca i od połowy lipca do końca września, żyje w świetlistych lasach liściastych i mieszanych i ogrodach

Bielmica sinogłówka owłosiony tułów, brązowe skrzydła, przednie mają rysunek ósemki, lata od połowy września do początku listopada, żyje w lasach liściastych, na ciepłych stokach, wrzosowiskach, sadach, gąsienice są niebieskoszare, mają żółte prążki i czarne plamki, żerują na głogu i tarninie

mokradlica blednica jasne skrzydła z podłużnymi paskami, tułów owłosiony, lata od końca maja do końca lipca po kwitnących trawach, w ciepłe lata od końca sierpnia do października, lubi wilgotne i suche miejsca, gąsienica żeruje na roślinach zielnych i trawach

Paśnik chrzaniak ma brązowe, szare lub białawe skrzydła ze wzorkiem, lata od końca kwietnia do czerwca i od lipca do października, zamieszkuje skraje lasów, parki, ogrody, krzaki, gąsienice żerują na krzyżowych

naróżnica zbrojówka owłosione pomarańczowożółte gąsienice w czarne paski, szare skrzydła, przednie zakończone pomarańczowymi półkolami, poczwarki zimują w oprzędzie w ziemi, liczna ćma, liszki jedzą razem liście wierzb, lip, leszczyn, wiązów, olch, brzóz i dębów, zyje w liściastych podmokłych lasach, na brzegach rzek w porębach, parkach, na stepach

Plamiec agreściak białe skrzydła w czarne kropki i pomarańczowe pasy, odmiana barwna jest żółta w czarne kropki i pomarańczowe paski, gąsienice ubarwione jak dorosłe, mają czarne plamki i czerwony pasek z boku, lata w słoneczne dni, żeruje na porzeczkach i agreście, głogu, tarninie, trzmielinie, leszczynie,wierzbie i innych liściastych drzewach i krzewach, żyje na brzegach rzek, w parkach, krzakach, ogrodach, plamiec leśniak jest biały ma ciemne plamki i pomarańczowe oczko z białoczarnym środkiem, lata od maja do początku sierpnia

Trociniarka czernica owłosiony tułów z żółtym poprzecznym pasem, brązowoszare skrzydła, różowa gąsienica ma zapach octu, drąży drewno liściastych drzew i krzewów, w korytarzyku oplata się przędzą i przepoczwarza, rozwój liszki trwa 2-4 lata, lata w nocy, ludzi wierzby, lipy, brzozy, dęby, topole, jabłonie i grusze, śpi na pniach w dzień, liszki, żyje w podmokłych, świetlistych lasach liściastych, na skrajach lasów, brzegach strumyków, rzek, parkach, sadach

Owocówka jabłkóweczka brązowe skrzydła z plamami, biała gąsienica żyje w jabłkach, różowa wchodzi w szczeliny kory, gdzie otacza się przędzą i przepoczwarza, szkodni drzew owocowych, lata od maja do lipca, w sierpniu bywa 2 pokolenie, samica składa pojedyncze jaja na młodych jabłkach, gruszkach, pigwach, po 10-14 dniach wylęgają się gąsienice, wgryzają się w miąższ i idą do gniazda nasiennego, odchody gromadzą w wygryzionej jamce lub wyrzucają na zewnątrz, żyje w sadach i ogrodach

Niesobka pniówka skrzydła białe w pomarańczowe wzory, skrzydła składa dachówkowato, owłosiony tułów, samica większa i jaśniejsza, jasna gąsienica z czerwoną główką żeruje wewnątrz korzeni chmielu, szczawiu, koniczyny, poziomki, konwalii przez cały rok, lata po zmroku od połowy maja do początku lipca, samce trzepocąc unoszą się w powietrzu i czekają na samiczki, które składają jaja w dogodnych miejscach, żyje na łąkach, polach, ogrodach, skrajach lasów, porębach, parkach

Krótkowąs chmielowiec, chmielanka samica ma żółte skrzydła z brązowym rysunkiem, samiec srebrzyste, tułów owłosiony, jasna gąsienica z czerwoną główką żyje w korzeniach chm ielu, szczawiu, mniszka, podbiału, łopianu, lata tylko o zmierzchu, samiec tańczy taniec godowy nad kwiatami i wydziela z łusek zapachowych na tylnych odnóżach feromony, żyje na zboczach, pastwiskach, wilgotnych leśnych łąkach, parkach

Przeziernik sosnowiec odwłok w czarne i żółte pasy, bezbarwne skrzydła, przypomina osę, białe liszki żyją od sierpnia w pniach i korzeniach pod korą, rzadziej w drewnie, rośliny żywicielskie to topola czarna, osika, iwa, zimują 2-3 do 5 lat, lata w dzień odpoczywa na pniach, podobieństwo do osi chroni go przed ptakami, żyje w podmokłych lasach, na skupiskach topoli, alejach

piędzik podzimek samice maja duży, prążkowany, owłosiony odwłok, kikutki zamiast skrzydeł, rozwinięte odnóża, dobrze chodzi, nie lata, składa jaja na żywicielskiej roślinie, samiec lata, ma białe skrzydła, lata o zmroku i w nocy, od połowy października do końca grudnia, gąsienice żerują od maja do czerwca na wszystkich drzewach liściastych, szkodniki jabłoni, gruszy, śliwy, żyje w lasach liściastych, sadach, parkach, krzakach

Kraśnik sześcioplamek tylne skrzydła czerwone, czarno obrzeżone, przednie czarne w 5 czerwonych kropek, gąsienica żółta w czarne plamki, kokon przypomina pergamin i jest walcowaty, najpospolitszy kraśnik, lata w słoneczne dni, w brzydka pogodę śpi na kwiatach, zawiera cyjanowodór, podobny gatunek z Alp z wysokości 1800-3000 m n.p.m to Lycastes exulans, kraśnik żyje na słonecznych zboczach, suchych i wilgotnych łąkach, wrzosowiskach, skrajach lasów, polanach

Kraśnik pięcioplamek pergaminowy, wrzecionowaty kokon, przednie skrzydła czarne w 5 czerwonych plamek, tylne czerwone z czarna lamówką, żółta liszka w czarne plamki żyje od sierpnia do maja na komonicy, lata od początku czerwca do połowy sierpnia, siada na kwiatach, lata w słoneczne dni, kraśnik wydziela cyjanowodór, Zygaena lonicerae ma przednie skrzydła węższe i dłuższe, pięcioplamek żyje na bagnach, torfowiskach, kwitnących łąkach

Pawica grabówka tylne skrzydła brązowopomarańczowe z oczkiem, przednie szare w ciemne prążki z oczkiem, samica większa, tylne skrzydła ma w kolorze przednich, zielona gąsienica ma żółte brodawki z włoskami, od maja do lipca żeruje na tarninie, jeżynie, malinie, borówce, wierzbie, brzozie, kruszynie, wrzosie i innych wrzosowatych, przepoczwarza się jesienią, brązowy, gruszkowaty kokon, dorosły wylęga się wiosną, nie je, jaja składa wokół łodyżek, młode liszki są czarne i owłosione, lata od końca marca do początku czerwca, samce latają w dzień, samice w nocy, samice wydzielają feromony, żyje na wrzosowiskach, torfowiskach, ugorach, ciepłych zboczach, jasnych borach i ich skrajach

okrzętnica wrzosówka tylne skrzydła żółte z czarnym brzegiem, przednie w brązowe fale i białe plamki, lata tylko w słoneczne dni, żyje od maja do lipca na torfowiskach, wrzosowiskach, wilgotnych skrajach lasów, liszka żeruje na wrzosowatych

Pyliniak atomaria samice maja białożółte skrzydła w brązowe fale, samce ochrowe w brązowe pasy, lata w dzień od połowy kwietnia do początku czerwca i od końca czerwca do początku września, żyje w porębach

Biesek murzynek ma ciemnobrązowe skrzydła, przednie zakończone białymi frędzelkami, lata i w dzień i w nocy od końca maja do końca lipca, żyje na podmokłych górskich i leśnych łąkach, na brzegach rzek i strumieni

Omacnica purpurowa ma czerwone skrzydła z żółtymi plamkami, żyje od maja do czerwca i od lipca do sierpnia na łąkach, zboczach, skrajach lasów

Marzymłódka pajacyk samiec ma żółte skrzydła z czerwonymi plamkami, samiczka pomarańczowe, samiec lata w słoneczne dni, samiczka o zmroku, żyje od połowy czerwca do lipca na podmokłych łąkach, stepach i skrajach lasów

wygłoba koniczynówka brązowe skrzydła w ciemne pasy, lata od końca kwietnia do końca sierpnia, żyje na obrzeżach lasów, wrzosowiskach, łąkach, porębach, łanach koniczyny i lucerny

Wygłoba szczawiówka przednie skrzydło ma brązowe pasy i ciemne plamki z jasnym brzegiem, żyje od końca kwietnia do połowy lipca i od połowy sierpnia do połowy września na łąkach, zboczach, skrajach lasów, polach koniczyny, liszka żyje na koniczynie, lucernie, wyce i innych motylkowych

Osmaganek plamek żółte skrzydła w czarne plamy, lata w ciągu dnia od końca kwietnia do początku lipca, żyje w jasnych zakrzewionych lasach, na łąkach, wrzosowiskach, ogrodach, parkach

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r