biologia i ochrona przyrody

mikoryza to współpraca grzybów z roślinami polegająca na wzajemnej komunikacji i korzyściach. Grzyby wytwarzają hormony roślinne i enzymy, które korzystnie wpływają na wzrost i procesy życiowe rośliny i oddają nadmiar biogenów, które pobierają z gleby i wykorzystują, a dostają od niej cukier powstały na drodze fotosyntezy. Grzyby pozwalają terż roslinom komunikować się ze sobą tworząc podziemne sieci, którymi płyną informacje i substancje chemiczne jak hormony i czynniki wzrostu. Strzępki grzyba rozprzestrzenione w podłożu pobierają biogeny z większej powierzchni niż zajmuje sfera włośnikowa rośliny i niewykorzystane przez siebie oddają roślinom. Strzepki również gromadzą toksyny i metale ciężkie szkodliwe dla roślin. Grzyby produkują glikoproteinę, glomalinę, która ułatwia pobieranie wody i minerałów z podłoża. Wyróżniamy mikoryzę zewnętrzną (ektomikoryzę), która mają workowce i podstawczaki, jest w klimacie umiarkowanym i polega na tym, że strzępki oplatają korzenie tworząc mufkę i zastępują funkcję włośników, które zanikają i wewnętrzną (endomikoryzę), kiedy strzępki wnikają do przestrzeni międzykomórkowej i do środka komórek, ale tam są trawione, dotyczy ona 80% roślin. Strzępki tworzą wezikule, czyli kłębuszki i drzewiaste arbuskule, jest u Glomeromycota. Stadium pośrednie, kiedy korzeń otoczony jest opilśnią, a wśrodku ma strzępki grzyba to mikoryza ektoendotroficzna lub mikoryza erikoidalna, jest u wrzosowatych. Mikoryza arbutolidalna jest u chruszczyny Arbutus sp. i gruszyczki Pyrola sp. polega na wnikaniu grzybni pojedynczą warstwą pomiędzy komórki skórki. Mikoryza monotropoidalna jest u roslin pozbawionych chlorofilu, czyli pasożytów, tu grzybnia pomaga transport asymilatów i minerałów z rośliny gospodarskiej, tu jest współpraca grzyni z haustoriami, którymi pasożyty pobierają wodę, asymilaty i minerały gospodarzowi, mikoryza storczykowata u storczykow, nasiona storczyków nie mają bielma, grzybnia odżywia je poprzez podaż minerałów oraz dostarczanie substancji odżywczych i hormonów ze strzępek grzybni. Sieci grzybni w ciele rosliny nazywamy sieciami Hartiga. W mikoryzie arbutoidalnej jest pojedyncza sieć Hartiga. Endomikoryza to inaczej mikoryza arbuskularna. 

Rośliny mięsożerne rosną na terenach z niedostatkiem N i P dlatego pobierają go z żywych organizmów mają zdolność zwabić, unieruchomić, zabić, strawić i przysfowić ofiarę. Do tego służy pułapka z przekształconego liścia. W Polsce jest kilkanaście gatunków:
Aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa łodyga rozgałęziona, brak korzeni, liście w okółkach, liście dzielą się na 2 części z długimi cszczecinkami, kwiaty drobne, białe, długoszypułkowe, płatki i działki równe.
Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia łodyga prosta, wzniesiona, liście rozety długoogonkowe, okrągłe, mają włoski gruczołowe z lepką wydzieliną unieruchamiająca owada, przylistki do połowy zrośnięte z liśćmi, kwiaty na łodygach kwiatostanowym zebrane w grono, drobne, białe, 5-płatkowe, promieniste kwiaty, owoce to trójkomorowe torebki, roslina lecznicza, pomaga przy gorączce, bólach menstruacyjnych, bólu zebów.
Rosiczka długolistna Drosera anglica łodyga to wzniesiony głąbik, liście rozety podłużne, owalne, z włoskami gruczołowymi na trzoneczkach, długoogonkowe, przylistki zrośnięte z liścmi do połowy, 6-płatkowe, białe kwiaty w gronach, owoce to gładkie torebki.
Rosiczka pośrednia Drosera intermedia łodyga to kłabik, liście rozety długoogonkowe, łopatkowate, zrośnięte z liśćmi u nasady, włoski na powierzchni górnej liści na trzoneczkach, 6-płatkowe, białe kwiaty w gronach, owoce to kuliste, bruzdkowane torebki.
Rosiczka owalna Drosera obovata łodyga to głąbik, liście szerokie, krótkie, łopatkowate, czerwonawe z włoskami gruczołowatymi, kwiaty białe, 6-płatkowe, drobne, w gronach, owoce to torebki.
Pływacz drobny Utricularia minor łodyga łodyga ma zielona część pływająca i bezzieleniową ukorzeniającą się, liście pływające nerkowate, rozgałęzione widlasto kilkakrotnie, w części ukorzeniającej się mają pęcherzyki z powietrzem, żółte, obupłciowe, grzbieciste kwiaty, działki i płatki dwuwargowe, dolna warga jajowata, kwiaty zebrane sa w grona, owoce to kuliste torebki.
Pływacz krótkoostrogowy Utricularia ochroleuca łodyga długa, rozgałęziona, liście rozdzielone na orzęsione, ostre łatki z pęcherzykami powietrza, kwiaty grzbieciste, żółe, ostroga odstaje od wargi.
Pływacz średni Utricularia intermedia łodyga ma część pływającą i nadwodną, pływająca jest podzielona, nadwodna prosta, liście pod wodą są nerkowate, widlasto podzielone na drobne łatki, liście nad wodą mają postać pęcherzyków, kwiaty na szypułkach zebrane są w grona na szczycie łodygi, kielich i korona dwuwargowe, korona żółta, górna warga niepodzielna, dolna okrągła, ostroga przylega do górnej wargi, owoce to kuliste torebki.
Pływacz zachodni Utricularia australis pęd podwodny rozgałęziony, nadwodny prosty, liście podwodne ułożone okółkowo, nitkowate, rozgałezione, na końcach maja pęcherzykowe aparaty chwytające, nadwodne są guzkowate, duże żółte kwiaty z dwuwargową korona i kielichem, zebrane są w grona na szczycie pędu ziemnego.
Pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris podwodny pęd rozgałęziony, ma nitkowate, widlasto rozgałęzione liście z pęcherzykowatymi paratami chwytającymi na końcach, pęd nad powierzchnią wody jest prosty ma pęcherzykowate liście, kwiaty są żółe, grzbieciste, ostroga stożkowata, szypułki dłuższe od przysadek, żółte kwiaty zebrane są w grona nad wodą, owoce to torebki z wieloma nasionami.
Tłustosz alpejski Pinguicula alpina łodyga to wzniesiony, nierozgałeziony głąbik, liście jajowate, podłużne, cąłobrzegie, z podwiniętymi brzegami tworzą rozetę, grzbieciste, dwuwargowe kwiaty z 5 łatkami, wargi zrośnięte śa w ostroge, dolna warga ma żółe plamki, kwiaty białe, 3 małe łatki na górnej wardze, 2 szerokie i długie na dolnej, owoce to podłuzne torebki z dziubkami, brązowe, okragłe nasiona.
Tłustosz pospolity Pinguicula vulgaris łodyga to głąbik, jasnozielone, mięsiste liście, całobrzegie, jajowate, obejmuja nasadami łodygi kwiatowe, kwiaty fioletowe, dwuwargowe, grzbieciste, rozdęty, dwuwargowy kielich, korona ma biała plamke u gardzieli, wargi rpzechodża w długą ostrogę, 1 słupek ze spiralnie zwiniętymi znamionami i 2 pręciki, owoce to torebki, drobne nasiona mają siateczkowatą okrywę.

Cykle Milankovicia decydują o występowaniu glacjałów i interglacjałów, ale w czasie trwania glacjału zdarzają się cieplejsze okresy, a w czasach interglacjału chłodniejsze. W samym holocenie były okresy cieplejsze niż teraz, jak optimum rzymskie w czasach Cesarstwa Rzymskiego i średniowieczne optimum klimatyczne oraz zimniejsze jak mała epoka lodowcowa. Za te wahania temperatur odpowiada aktywność słoneczna, która zmienia się cykliczne co pewien czas. Wyróżniamy cykle 11 letnie, zwane Schwabe, 90 letnie cykle Gleisberga (wahają się od 60 do 120 lat), cykle de Vries (cykle Suessa) trwające co 205-210 lat, cykle milenijne trwające ok. 1000 lat i cykle Halstatt trwające 2400 lat. Chodzi o to, że co 2400 lat aktywność słoneczna rośnie i maleje, w czasie tych 2400 lat również rośnie i maleje co 1000 lat, w ciągu których zmienia się co 210 lat, w ciągu, których zmienia się co 11 lat. W ciągu silnej 2400-letniej aktywności słonecznej mniejsze cykle maja wyższe wartości okresowej najwyższej i najniższej aktywności słonecznej, w ciągu słabego cyklu słonecznego pomniejsze cykle mają słabszą aktywność, ale każdy mniejszy cykl zawarty w większym ma swoje minimum i maksimum.

Ostatnio cykle słoneczne są coraz słabsze, aktywność słoneczna coraz mniejsza, przekłada się to na spadek temperatury. Analizując poprzednie okresy aktywności słonecznej niemiecki astrofizyk z uniwersytetu Georga Augusta w Getyndze, Theodor Landscheidt obliczył w 1989 r spadek aktywności słonecznej, który miał nadejść ok. 2000 r. Ten spadek spowodować miał małą epokę lodowcową. Temperatura w latach 90 była wyższa niż dzisiaj, do 2003 roku od kwietnia było 20 st, w maju 25, lata były upalne, jesień złota i ciepła, od 2004 zima zaczęła trzymać coraz dłużej, ciepłe dni przychodzą coraz później, w 2006 i 2010 były dwie zimy stulecia, w 2013 zima trzymała od początku listopada do połowy kwietnia, w 2017 śnieg padał do połowy maja, 2019 i 2020 mamy dwa razy z rzędu rekordowo zimny maj, a w tym roku nawet czerwiec, rok temu upały trwały raptem miesiąc, lato miało w prawdzie pół upalnych dni, ale do 20 lipca temperatura nie przekraczała 20 st. w tym roku temperatura latem rzadko kiedy przekraczała 30 stopni, zeszłoroczny wrzesień był mroźny, tegoroczny wrzesień i październik są chłodne. Śnieg w Izraelu, Arabii Saudyjskiej, na Saharze, zamarznięte ujście rzeki Missisipi, śnieg w Kalifornii, rekordowe mrozy w Chicago, rekordowe mrozy w Rosji i na Ukrainie trzymające od zeszłorocznego września (temperatura spadła do -65 stopni) to dowody na obniżenie aktywności słonecznej. Landscheidt przewidział, że minimum rozpocznie się w 2000 roku, aktywność Słońca będzie maleć do 2030 r, potem będzie rosnąć do 2060 r. chociaż temperatura zaczęła spadać od 2004 roku, Landscheidt nie pomylił się o 4 lata. Te 4 lata w skali geologicznej mieszczą się w granicy błędu statystycznego.

Nie tylko spadek temperatury i coraz dłuższe zimy są wyznacznikiem minimum. Spada również liczba plam słonecznych, za to rośnie o 12,5% ilość promieniowania kosmicznego, które dociera do Ziemi, a które odbija wiatr słoneczny. Więcej zjonizowanych cząsteczek to więcej chmur i więcej opadów, pamiętamy powodzie z czerwca i lipca. Po 2034 roku temperatura i aktywność Słońca będą rosnąć aż w 2064 osiągną poziom sprzed 2004 roku, czyli będą ciepłe, długie wiosny, ciepłe, długie jesienie, upalne lata, lekkie zimy. Jednak do 34 roku aktywność będzie maleć, czeka nas okres chłodu, musimy gromadzić opał oraz ocieplić domy i mieszkania, zbudować szklarnie, gdyby lata były zbyt krótkie do uprawy warzyw, prawdopodobnie między 2044, a 64, będzie taka sama pogoda jak między 2004 i rokiem obecnym. Może się trochę zmienić wskutek frontów atmosferycznych, a podany przeze mnie czas nie musi się zgadzać w 100%, znaczy ciepło może przyjść kilka lat wcześniej lub później.

https://eternityandfingerprints.wordpress.com/2017/07/08/minimum-sloneczne-lato-bylo-dziwne-tego-roku-w-zasadzie-nigdy-nie-nadeszlo/

https://www.spaceweatherlive.com/pl/aktywnosc-sloneczna/cykl-sloneczny

O tym, że zwierzęta kochają wie każdy właściciel czworonoga, każdy z nas doświadczył radości kotów i psów, kiedy wracał po nieobecności do domu, na każdego jego właściciel czekał i wychodził mu naprzeciw. Zwierzę, które ma stały dostęp do karmy i wody ociera się o nogi, łasi, mruczy lub merda ogonem, tuli się i bawi. Dokarmiane koty po zaspokojeniu głodu wchodzą na kolana, tulą się, mruczą, każą głaskać pokazując gdzie, a dokarmiane psy bronią przed obcymi. Naukowcy nawet odkryli, że zwierzęta podczas kontaktu z ludźmi wydzielają oksytocynę, hormon, który wydziela się podczas kontaktu matki z dzieckiem lub zakochanych. Ale nie tylko zwierzęta kochają, bardzo często spotykamy się z sytuacjami, że domowe zwierzęta mają swoje sympatie i antypatie, przyjaźnie są wewnątrzgatunkowe i międzygatunkowe np. pies zaprzyjaźniony z kotem. Czytałam o kotce która bardzo kochała suczkę, która ją wychowywała. Nie tylko domowe zwierzęta kochają, silne relacje rodzinne łączą słonie, gdzie całe stado jest silnie ze sobą związane. Tylko samotnicze zwierzęta jak tygrysy łączą się w pary w czasie rui, a matki wychowują dzieci dopóki te są bezradne. Matka w obronie tych dzieci jest gotowa samotnie walczyć ze stadem hien. Wybór partnera, miłość do potomstwa są instynktami, które u ludzi, innych ssaków i ptaków przebiegają w ten sam sposób. Zakochanie jest wtedy, gdy wydzielane przez odpowiedniego dla nas partnera feromony połączone z odpowiednim receptorem węchowym powodują sygnał nerwowy płynący do układu limbicznego, że trafiliśmy na odpowiedniego partnera, w odpowiedzi mózg wydziela dopaminę, która informuje o szczęściu, spełnieniu, radości, a miłość matki do dziecka to oksytocyna wydzielana podczas kontaktu fizycznego. Co innego dojrzała miłość polegająca na przywiązaniu, zaufaniu budowanymi latami, tak samo kochają nas zwierzęta, dzięki przywiązaniu i zaufaniu, które rodzi się z czasem. Jeśli chodzi o małżeństwa to wiele gatunków ptaków łączy się na całe życie. Zdarzały się historie, że zdrowy bocian został na zimę w Polsce, chociaż mógł odlecieć, ale jego partnerka była okaleczona i nie mogła latać. Pan bocian nauczył dzieci latać, odprawił do Afryki i został z ukochaną. Więzy rodzinne i stadne są silne u małp i zwierząt żyjących w stadach. Zwierzęta maja te same neuroprzekaźniki i neurohormony co ludzie, uczucia powstają w układzie limbicznym, kora mózgowa, którą się od nich różnimy odpowiada za uświadamianie i hamowanie emocji (dzięki temu możemy powstrzymać popęd płciowy, agresję czy zrobić coś mimo strachu), dzięki możemy być mili dla kogoś kogo nie lubimy. Chociaż sama budowa układu limbicznego jest różna dla określonych gatunków np. drapieżniki maja bardziej rozwinięte jądra migdałowate odpowiedzialne za agresję, gatunki stadne korę starą odpowiedzialną za zachowania opiekuńcze. Także tutaj zachodzi interpretacja bodźców zapachowych, wydzielanych w czasie sanów emocjonalnych innych organizmów np. dlatego w niektórych miejscach czujemy się szczęśliwi w innych przerażeni, gdyż cząsteczki zapachowe wydzielane przez osoby lub inne organizmy, które tam były pozostały i my je czujemy, zwierzęta mają wrażliwszy zmysł węchu więc łatwiej rozróżniają nasze uczucia, swoje uczucia oraz są bardziej zdolne do współodczuwania niż ludzie. One porozumiewają się zapachami. Każdy stan emocjonalny zmienia biochemię, co przekłada się na zapach potu czy łoju. U nas aktywność układu limbicznego jest maskowana przez korę mózgową, dlatego wielu z nas zatraciło tę wrażliwość. Zwierzęta są od nas wrażliwsze, a ich emocje silniejsze. Miłość to akceptacja takiego jakim ktoś jest, przywiązanie, chęć ochrony, radość z obecności tego kogoś i zwierzęta to wykazują wobec przedstawicieli swojego gatunku oraz między gatunkami np. przyjaźń domowych zwierzaczków lub miłość psa i kota do pana. Zwierzęta nawet bardziej od ludzi, którzy kalkulują, analizują i szukają dziury w całym (takie mamy mózgi) są zdolne do miłości i współczucia.

Niedźwiedź brunatny Ursus arctos arctos brązowa sierść, żyje w lasach w Europie Srodkowo-Wschodniej waży 150-250 kg, 400 kg grizzli U. arctos horribilis w Górach Skalistych i sąsiednich obszarach np. Yellowstone, 800 niedźwiedź kodiacki U. arctos middendorfii w Ameryce Płn. Niedźwiedzie jedzą ryby, mięso, padlinę owoce, grzyby, młode pędy, samce i samice ąłczą się w pary w okresie godowym, samica rodzi 1-2 młode jeszcze w zimie, są przy matce 2 lata, nocny tryb życia prowadzi niedźwiedź brunatny apeniński U. arctos marsicanus, zyje w Apeninach.
Niedźwiedź malajski birung Helarctos malayanus ma prawie czarne futro, brązową maskę, jasnoszary pysk, najmniejszy niedźwiedź, waży 60 kg, mieszka na wyspach Azji Płd-Wsch i na terenie Himalajów, wsch. Chin, Tajlndii, Borneo, sumatry, Malajów, mieszka w lasach deszczowych, je owoce, długi język przystosowany jest do wydobywania pszczół i miodu z uli, samica rodzi 1-3 młode, zostają z nią przez 3 lata. 
Niedźwiedź andyjski, okularowy, peruwiański Tremarctos ornatus czarne futro, beżowy pysk, czoło i w okół pyska, policzki, plama na piersi i szyi, od pyska do oczu idą czarne pasma przypominające okulary,  żyje w Andach pow. 3 tys. m n. p. m. je jagody, gałęzie i liście krzewów, kaktusy, mió, trzcinę cukrową, owady i ptaki, samica po 8 miesiącach ciąży rodzi 1-3 młodych, są z nią przez 3 lata.
Baribal niedźwiedź czarny Ursus americanus czarne lub burnatne futro, waga 120-150 kg. zimą śpi w gawrze, wiosną żyje w pobliżu rzek, latem w lasach, mieszka w Ameryce płn. je trawy, krzewy, owoce, owady, aktywny o zmierzchu okres godowy trwa od czerwca do lipca po 220 dniach ciaży rodzi się 1-5 młodych, są ślepe i nagie, matka karmi je piersia przez 6-8 miesiecy, po 10 miesiącach są samodzielne.
Niedźwiedź himalajski, tybetański, obrożny Ursus thibetanus brązowe futro, jaśniejszy pysk, na szyi ma białawą plamę w kształcie V, żyje w płd. i wsch. Azji-Chiny, Japonia, Himalaje, Korea, żyje w górach do 3,5 tys m n. p. m. dzień sopędza w norze lub pomiędzy skałami, aktywny o zmierzchu, je korzenie, owoce, larwy i padlinę, dobrze pływa, niektóre śpią w zimie, część tylko przy bardzo niskich temperaturach, samica rodzi 2-4 młode po 7 miesiącach ciązy.
Wargacz Melursus ursinus gęste, brązowe gutro z białą literą V na piersi, białąwy pysk, krókie futro na twarzy, długie na głowie i karku tworzy grzywę, tylnie łapy są krósze od przednich, żyje w lasach Indii, Sri Lanki, Butanu, Nepalu, Bangladeszu, wysyssa miód i zjada owady, dzięki długim i mocnym pazurom dobrzxe się wspina by zjadać termoty, długim językiem oczyszcza oczyszcza otwó, z którego wysysa termity, dźwięk, który towarzyszy wysysaniu słychac na 200 m, latem jest okres godowy, między styczniem a lutym rodzą się młode, podróżują na grzbiecie matki, kiedy szuka jedzenia, dorosłe maja nawyk wskakiwania matce na plecy w czasie poczucia zagrożenia.
Niedźwiedź polarny Ursinus maritimus białe, nieprzemakalne, gęste futro, czarna pochłaniająca ciepło skóra, owłosione podeszwy stóp, wąska głowa by nie tracić ciepła, chodzi po lodzie, wspina się na zbocza, żyje w lodach Arktyki, wmiędzy wrześniem i październikiem kopie jamę w sniegu, spi 7-8 miesięcy, prowadzi dzienny tryb życia, je ryby, foki, małe morsy, morskie ptaki, poluje płynąc na krze lodowej, latem je owoce, jaja ptaków, porosty, gryzonie, między grudniem a styczniem samica rodzi zwykle 1 młode jest ślepe i rzadko owłosione, opiekuje sie nim przez 2 lata. 
Są doniesienia o hybrydzie niedźwiedzia grizzli i polarnego-grojalu, który ma jasnobrązową lub biała sierść z brązowymi plamami w okół oczu i mieszka w Arktyce. Nic o nim na razie nie wiadomo.