biologia i ochrona przyrody

Część można uprawiać w gruncie, wszystkie na balkonach, muszą mieć podpory już na etapie siewek i sadzonek, delikatne pnącza potrzebują delikatnych podpór, mocne i szybkorosnące solidnych

Chmiel japoński w marcu siejemy do doniczek, po 15 maja do gruntu lub doniczki dajemy na balkon, lubi żyzne, zasobne w substancje odżywcze gleby, podlewanie, nawożenie nawozem uniwersalnym dla roslin kwitnących, słońce lub półcień, jednoroczny

Kardiospermum zielone w marcu i kwietniu wysiewamy do doniczek w szklarence lub ciepłym pokoju, po 15 maja przesadzamy do gruntu lub dajemy na balkon, lubi każdaglebe i słońce, znosi lekki cień, jednoroczny

Fasola wielokwiatowa kwitnie od czerwca do września, lubi słońce, ciepło, przewiewne, dobrze uprawione, zyzne, lekkie, niskoazotowe gleby, wrażliwa na wiatr, suszę iprzelanie, gleba ma być wilgotna, do gruntu wysiewamy po 15 maja, plewimy, podlewamy, w szklarni lub na parapecie można wysiewać w marcu

Wilec kwitnie od lipca do września,lubi słońce i półcień, umiarkowaną wilgoć, żyzne,wapienne gleby, wysiewamy do gruntu w kiwetniu i pierwszej połowie maja, do doniczek w kwietniu, regularnie zasilamy naozem dla roslin kwitnących

Tunbergia oskrzydlona kwitnie od czerwca do października przed przymrozkami zabieramy do domu, trzymamy w jasnym pokoju w 10 st, wiosna przesadzamy do zyznego położa, przycinamy, przenosimy do 15-18 stt, na przęłomie maja i czerwca dajemy na balkon, lubi przepuszczalne, zyzne, dobrze spulchnione gleby, umiarkowanie wilgotne, lekko kwaśne do lekko zasadowego, ziemia dla roślin doniczkowych lub ziemia kompostowa, wiosnalubi słońce, latem półcień, w marcu wysiewamy po 2-3 nasiona, trzymamy w 20 st, gdy mają 3 liście dajemy do osobnych doniczek, na przełomie maja i czerwca dajemy do gruntu, wiosną od południa, latem na wschodzie lub zachodzie trzymamy doniczkę, potrzebuje podpór

Groszek pachnący kwitnie latem, lubi slońce, zyzne, próchnicze, wapienne gleby, głęboko uprawione, wilgotne, o pH 7-7,5, jesienia dajemy bydlęcy obornik, jeśli jest w gruncie, nie lubi chloru, lubi slońce, wysiewamy w kwietniu po 2 nasiona, do ksrzynek w lutym i marcu, do ziemi dajemy wraz z glebą, 15 cm sadzonki przycinamy, by się rozkrzewiły

Nasturcja pnąca kwitnie od lipca do października, wysiewamy w maju, jeśli przesadzamy do gruntu, przesadzamy całą bryłę korzeniową z ziemią, nie lubi przesadzania, można wysiaćwcześniej nasiona, może kwitnąc do mrozów, lubi torfowe doniczki, sadzimy do gruntu z doniczką, w doniczce musi być ziemia kompostowa z torfem i piaskiem, lubi ciepło, stale wilgotne gleby, piaszczysto-gliniaste, żyzne, slońce i osłonięte miesjce, lubi długodziałające nawozy, nie lubi przenawożenia, mokra i sucha

Radochiton kwitnie od czerwca do września, lubi przepuszczalne gleby, umiarkowanie wilgotne, ciepłe, osłonięte miejsca, słońce, średnio zasobne, piaszczysto-próchnicze gleby, wczesna wiosną wysiewamy do doniczek nasiona, po 15 maja idą na balkon, wiosnąi latem nawozimy nawozami dla roślin kwitnących, zimujemy w jasnym,cłodnym pokoju

kobea pnąca kwitnie od lipca do września, lubi przepuszaczlne, średnio zyzne gleby, osłonięte miejsce, słońce, wilgoć, od połowy czerwca nawozimy nawozami fosforowo-potasowymi z minimum azotu, na przelomie lutego i marca nasiona zanurzamy na noc w temp. Pokojowej,potem wciskamy do doniczek, trzymamy je w 20 st, po 15 maja dajemy do gruntu-co 50 cm sadzimy lub na balkon, zimujemy w 8-12 st, wczesniej przycinamy do 15 cm długości, w marcu pobieramy sadzonki, muszą miec 25 st

Winobluszcz pięciolistkowy lubi przepuszczalne gleby, każde warunki świetlne, sadzonki pobieramy na przełomie lata i jesieni, w piaszczystej glebie ukorzeniamy w 13-16 st, latem pobieramy 30 cm sadzonki, w słońcu liście czrwienieja na jesień, trójklapowy lubi slońce,umiarkowanie wilgotne i umiarkowanie żyzne gleby ogrodowe, musi mieć oslonięte miesjce, lubi uszczykiwanie, oba kwitną latem

Bluszcz pospolity lubi cień, oslonięte od wiatru miejsca, zasadowe, sale wilgotne gleby, sadzimy go wiosna lub jesienią,przycinamy pędy do 15 cm dlugości, epodlewamy intensywnie po posadzeniu, wiosną nawozimy wolno działającymi mineralnymi nawozami, na zime warto wnieść do domu

chmiel zwyczajny lubi żyzne, wilgotne, obojętne lub lekko zasadowe gleby, dołem cień, górą słońce, przesadzamy, gdy wypełni doniczkę, nawozimy nawozem dla roślin doniczkowych co 4 tygodnie

Powojnik lubi gleby żyzne, próchnicze,wapienne o pH 6-7,lubią umiarkowanie wilgotną glebę, dółmiec ocieniony, góręw słońcu, wielkokwiatowe i pełnokwiatowe lubią słońce, pastelowe północne balkony, nie lubią suszy, suchego powietrza i wiatru, potrzebuje podlewania i corocznego przycinania, ziemie ściółkujemy korą, doniczkę można wkopać do wyłozonego kamykami dołu o wymiarach 60 x 60 x 60 cm

Azarina w lutym i marcu wysiewamy nasiona po 5 do 12 cm doniczek, trzymamy w 10 st, wykiełkują po 21 dniach,lubia próchnicze,umiarkowanie wilgotne, żyzne gleby, słońce,ciepło, osłonięte miejsca, kwitnie od lipca do października, jest jednoroczna

Mandewilla (dipladenia) i sundawilla lubi ciepłe, słoneczne,oslonięte od wiatru miejsce, żyzne, próchnicze, stale lekko wilgotne, gleby, nie zalewamy, nawozimy latem nawozami wieloskładnikowynmi dla roślin kwitnących, zimujemy w świetle rozproszonym w 18-20 st, przycinamy na przełomie wiosny i zimy, 10 cm sadzonki wkładamy do ciepłego wilgotnego podłoża w ciepłym,jasnym pokoju, można wykorzystać szklarenkę, kwitnie od maja do listopada

Męczennica błękitna kwitnie od czerwcado wrzęsnia, lubi światło rozproszone, wilgoć, żyzne, próchnicze,lekko kwaśne gleby, pod koniec maja wynosimy na zewnątrz, we wrzeeśniu zabieramy do domu, trzymamy w 10 st do marca, nie dopuszczamy do wyschnięcia gleby, w czasie kwitnienia podlewamy, raz na tydzień nawozimy nawozem dla kwitnących roślin, co roku przycinamy do 7 węzła, przesadzamy, sttarszym okazom wymieniamy wierzchnią warstwę gleby, rozmnażamy odcinając 15 cm sadzonki, wkładamy do mieszanki perlitu, piasku i ziemi, przykrywamy folią, podlewamy, często wietrzymy

Bugenwilla gładka lubi żyzne, przepuszczalne, wilgotne gleby, obojętne, nawozzone azotowymi nawozami do roślin kwitnących, zimujemy w suchym, chłodnym miejscu w temp. 5-25 st, usuwamy przekwitłe kwiaty

Psianka koralowa i pieprzowa kwitnie w czerwcu i lipcu, lubi słońce, obfite podlewanie, nawozimy raz na dwa tygodnie, trujące

Ołownik uszkowaty kwintie od końca maja do października, lubi slońce, lekko wilgotne gleby, ciepłe, osłonięte od wiatru stanowiska, gleby zyzne i przepuszczalne, zimujemy w domu, regularnie podlewamy, co kilka tygodni nawozimy nawozami wieloskładnikowymi, usuwamy zwiędłe kwiaty

Pałczatka szrostkawa lubi piaszczysto-gliniaste, lekko kwaśne lub obojętne, przepuszczalne, średniozasobne, gleby,umiarkowanie wilgotne podłoże, miejsca osłonięte od wiatru, deszczu i ciepłe, slońce, kwitnie od maja do października, nasiona wysiewamy w domu do skrzyń w lutym i marcu, na balkon dajemy po 15 maja, nawozimy, podlewamy, odchwaszczamy

Benzyna to mieszanina alifatycznych (łańcuchowych) węglowodorów o liczbie atomów węgla od 5 do 12. Powstaje w wyniku destylacji ropy naftowej,jest jednym z jej składników, powstaje w wyniku rozkładu szczątków organicznych roślin i zwierząt, tak więc jest produktem naturalnym, rafinerie, tylko rozdzielają ropę na jej poszczególne składniki np. naftę, benzynę, wazelinę, które mają zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, paliwowym i innych. Benzyna destylowana może służyć do odkażania ran, benzyna nie stanowi pożywki dla bakterii, które mogą zainfekować uszkodzone tkanki, strumień cieczy wymywa brud mechanicznie oraz rozpuszcza niektóre zanieczyszczenia dostałe do rany. Benzyna jako rozpuszczalnik pomaga oczyścić ranę, sama słabo reaguje z tkankami więc nie uszkadza ich. Smarowanie ciała benzyną i wystawianie się na słońce przyspiesza opalanie, w ciągu kilku godzin można opalić się tak jak po 2-tygodniowym urlopie na południu Europy. Benzyna skupia promienie słoneczne i przyspiesza również syntezę prekursora witaminy D3 w keratynocytach. Silniejsza wiązka promieni (skupiona) padająca na jednostkę powierzchni skóry zwiększa przemianę 7-hydroksycholesterolu w cholekalcyferol, którego powstaje większa ilość, potem zostaje on przekształcony w witaminę D. Ważne dla osób, które nie trafią z pogodą na urlop albo mieszkają w zimniejszym klimacie albo maja po prostu mało czasu na opalanie. Jeśli dziecko sklei sobie palce klejem przemysłowym, przy pomocy benzyny można je samemu rozkleić, trzymamy dłoń dziecka w pojemniku z benzyną do odklejenia palców. W ten sposób można rozkleić też materię nieożywioną. Można nią zmyć zabrudzenia farb olejnych na armaturze i porcelanie.

Bażant zwyczajny Phasianus colchicus z rzędu grzebiących, z rodziny kurowatych, żyje na terenie Europy i Azji w klimacie umiarkowanym w na terenach otwartych i półotwartych, na polach, miedzach, w zaroślach, na granicy mokradeł, bagien i zboczach gór. Samiec brązowy tułów w ciemne prążki poprzeczne, skrzydła rdzawe i żółte w czarne kropki, czarna, opalizująca na zielono głowa, żółty dziób, czerwona, bezpióra maska, czarny ogon, ona zgniło brązowa w brązowe kropki na wierzchu ciała, pisklak szary z jaśniejszym brzuszkiem, na całym ciele ma ciemniejszy deseń w postaci plamek widoczny na głowie, na brzuchu prawie niewidoczny, brzuszek jasnoszary, wierzch ciemniejszy. Zamieszkuje pola, tereny trawiaste, mokradła, rzeki, ugory, rozlewiska i nieużytki Europy i Azji, zimuje w stadach, w czasie godów samiec przynosi samicy jedzenie, gniazdo chronione w trawach wyścielane puchem i trawami, 1 lęg w roku, samica składa 10-12 jaj, wysiaduje je przez 24-28 dni, je nasiona, owoce, ziarniaki, pąki, owady, mięczaki, gryzonie, płazy, gady, dżdżownice, zielone części roślin, korzonki. Pierzenie dorosłych trwa od czerwca do połowy października. Szata młodociana podobna do szaty samicy, samce uzyskują ją ok. 7 tygodnia życia, dorosłą szatę otrzymuje w 5 miesiącu. W przyjazne pory roku tworzą haremy, gdzie jest jeden samiec i od 2 do 18 samic, zimą samce i samice tworzą stada do 10 osobników tej samej płci. Bażanty jedzą bezkręgowce i drobne kręgowce, nasiona, owoce, zielone części roślin, ziarna traw, zimą owoce i nasiona. Kogut jest chroniony od 1 października do 29 lutego, kura przez cały rok.

Ten wpis mówi o metabolizmie biosfery, czyli o procesach jakie w niej zachodzą. Życie to właściwość 1 lub wielokomórkowych osobników, cechuje też całą biosferę, metabolizm biosfery to cykliczne procesy utleniania i redukcji związków węgla, CO2 naturalnie jest w atmosferze, wodzie i osadach, rośliny pobierając go z atmosfery i redukują do glukozy (CH3O)4, czyli związku węgla, powstała energia jestmagazynowana w wysokoenergetycznych wiązaniach. Utlenianie glukozy daje energię i powstaje CO2, istoty żywe szybko utleniają związki węgl w czynnikach abiotycznych utlenianie zachodzi wolno. Metabolizm to system reakcji redox, czyli z jednej strony oddanie, z drugiej przyjęcie elektronu, tu wodór rozpada się na kationy, uwolnione są 4 elektrony, tlen je akceptuje, wodór jest donorem (dawcą elektronów), tlen akceptorem (biorcą), donor to reduktor, akceptor to utleniacz.
2H2=4H++4e-, O2+4e-=O2-2.
Potencjał redox, każda rzecz to albo utleniacz albo reduktor, wszystko zależy do czego związek ma większe powinowactwo. Najwięcej E daje oddychanie tlenowe, siarkowe, nitryfikacyjne, tlenorodna fotosynteza roślin i bakterii (sinic). Przekroczenie progu reakcji redox daje ciepło i katalizatory-enzymy. Różne organizmy mają różne strategie metaboliczne, do reakcji metabolicznych potrzebne są substraty:
a) strukturalne, niezbędne do budowy ciał-organogenezy: węgiel C, tlen O, wodór H, azot N, siarka S.
b) donor elektronów, dostarcza ich w czasie reakcji: wodó cząsteczkowy H2, siarkowodór H2S, jony amonowe NH3-.
c) akceptor elektronów, uwalnia energię potrzebną do pracy komórek jony azotanowe NO3-. siarczanowe SO2-.
Procesy zachodzące w organizmach żywych: biosynteza-budowa biomasy, oddychanie, uwalnianie energii.
Organizmy dzielimy na cudzożywne, heterotrofy, jedzą części innych organizmów oraz samożywne, autotrofy, same syntetyzują związki odżywcze.
Cheterotrofy wykorzystują energię chemiczną, chemoheterotrofy i fizyczną, fotoheterotrofy. Chemoheterotrofy wykorzystują energię chemiczną, dzielą sie na chemolitoautotrofy, które wydzielają enzymy do środowiska utleniają związki mineralne ze skał, powstałę elektrony odbiera akceptor, redukowany do związków organicznych i chemoorganoautotrofy produkują związki organiczne potrzebne do dalszych procesów metabolicznych, bakterie te wykazują trawienie zewnątrzkomórkowe, bakterie biorą udział w metabolizowaniu zanieczyszczeń i oczyszczaniu gleby. Fotoautotrofy to fotolitoheterotrofy wykorzystują energię świetlną do pobierania minerałów, fotolitoautotrofy produkują ziwązki organiczne z nieorganicznych przy udziale światła.
Autotrofia, pierwsze autotrofy to chemoautotrofy, wykorzystwały CO2 i H2O i kosztem energii chemicznej uwalnianej z utleniania związków nieorganicznych, u dzisiejszych bakterii donor energii to azotyny, wodór, siarczki, związki amonowe, siarka rodzima, sole żelaza, metan, akceptor to O2, związki mineralne, siarczany, azotany, węglany. Chrmolitoautotrofysą samożywne, utleniają proste związki nieorganiczne, tu są bakterie nitryfikacyjne, żelaziste, wodorowe i siarkowe. Siarkowe utleniają H2S do S lub S do H2SO4, powstaje energia, powstają wolne elektrony, któe odbiera CO2 redukowany do związków organicznych, bakterie te zakwaszają otoczenie, żyją w pH<1, są bezbarwne donor do np. zredukowany związek siarki, tu jest np. Thiopbacillus sulfolobus. Nitryfikacyjne utleniają azotyny do azotanów, popwstaje energia, uwalniają się elektrony, CO2 redukowany jest do związków organicznych, powstają azotany, do azotanów utleniany jest też amoniak, tu jest Nitromonas nitrobacter. Żelaziste utleniają Fe2+ do Fe3+, powstaje energia, uchodzą elektrony, CO2 redukowamny jest do związkó organicznych, metanotrofyutleniają CH4 do CO2, który jest przejmuje elektrony i powstają związki organiczne, bakterie te są pochodzenia mineralnego, żyją w przewodach pokarmowych roslinożerców, są tu Methylomonas methanica, Methylococcus capsalatus.
Fotosynteza to synteza związków organicznych z CO2 i H2O. Fotolitoautotrofy, energia ze światła, donor elektronów to ziwązki mineralne, bakterie siarkowe, zielone i purpurowe np. Helicobacteria sp. Są samożywne. Fotosynteza tlenodonorowa, H2O rozkłąda się przy udziale światła do O, tlenu atomowego, energii i elektronów, to fotoliza wody, pobierany jest CO2 i redukowany do związków organicznych. Beztlenowa to utlenianie związków nieorganicznych np. H2S do siarki, S do siarczanów, wodó do wody, zachodzi przy udziale energii świetlnej, elektrony idą do CO2, są tu bakterie siarkowe, purpurowe i zielone, Helicobacteria, bakterie siarkowe beztlenowe to fototrofy obligatoryjne, utleniają siarczki, siarkę rodzimą i tiosiarczan, żyją w głębokich słodkich jeziorach, źródłach siarkowych i słonych bagnach. Purpurowe Chromatium thiocapsa, zielone Chlorobium sp., Pelodiction sp..
Fotoorganoautotrofy są samożywne, donor e- to związki organiczne, bakterie bezsiarkowe, purpurowe lub zielone. Donorem e- to substrat organiczny, związki siarki, H2.
Heterotrofia, cudzożywnośc, wykorzystywanie ciał innych istot, grzyby, zwierzęta i ludzie, nie budują ciał ze zw. nieorganicznych jedzą to co zrobią autotrofy lub heterotrofy. Oddychanie to uwalnianie substratów organicznych przy uwolnieniu energii potrzebnej do wykonania pracy (procesów życiowych).Jest oddychanie tlenowe i beztlenowe, utlenianie azotanów-denitryfikacja, siarczanów-desulfuryzacja, fermentacja, utlenianie Fe.
Oddychanie to proces odwrotny do syntezy-oddychanie komórkowe, tlenowe, zw. org. utleniają się do CO2, uwalniane są elektrony i energia, akceptacja elektronów daje wodę. Fe3+ do Fe2+, azotany do azotynów, siarczany do siarkowodoru, oddychanie tlenowe to utlenianie związków org. do CO2, powstaje enrgia do pracy, akceptorem jest O2, powstaje H2O, utlenianie zwi. org. tlenem daje najwięcej energii, największa różnica potencjału redox.
Oddychanie beztlenowe to denitryfikacja, jest to najprostszy sposób oddychania w biosferze, drugie po oddychaniu tlenowym pod względem energetycznym jest utlenianie azotanó i azotynów, prowadzi do uwolnienia N2, Nitrosomonas denitrificans.
Desulfuryzacja toredukcja siarczanowych jonów lub siarki rodzimej do jonów siarczkowych, wytrącają się siarczki metali, ciemnienie osadu w beztlenowych środowiskach, Desulfomonas pigra, Desulfobulbus sp. Desulfovibrio sp.
Redukcja żelaza Fe3+ do Fe2+, powstają nierozpuszczalne związki żelaza, ruda darniowa, limonit. Analogicznie zachodzi redukcja Mn 3+ do Mn2+.
Metanogeneza, wyspecjalizowane archeony z beztlenowych środowisk, bagien, osadó dennych, przewodów pokarmowych roślinożerców, przekształćają CO2 w CH4, niektóe te bakterie są termofilne, lubią ponad 80 st.
Fermentacja to beztlenowy proces cukrów i tłuszczy. Alkoholowa C6H12O6=C2H5OH+CO2 Zymomonas sp.
Masłowa, Clostridium botulinum C6H12O6+H2O=C3H4(COOH)3+2H2CO3+2H2.
Metanowa Metanotrix sp. CH3COOH=CH4+CO2.
Substraty fermentacji to cukry, kwasy tłuszczowe, aminokwasy, produkty to alkohole, aldehydy, CO2, CH4, H2.
Przedstawię teraz kilka reakcji chemicznych charakterystycznych dla danej strategii metabolicznej:
Oddychanie:
Bakterie utleniające wodór, bakterie wodorowe Hydrogenomonas H2 + 1/2 O2 = H2O + ATP; 1/2 oznacza, że reakcje nie są podawane w cząsteczkach, tylko w molach.
Bakterie utleniające amoniak, Nitromonas NH4++ 1,5 O2= NO2- + H2+ H2O + 2ATP.
Bakterie utleniające azotany, Nitrobacter NH4+1/2O2=NO3-+2H2+2ATP.
Bakterie utleniające związki siarki, bakterie siarkowe, Thiobacillus H2S+1/2O2=S+H2O+2ATP
S+1/2O2+H2O=SO42-+2H++ATP
Balterie utleniające jony żelaziste, bakterie żelazowe, Ferrobacillus Fe2++H2+1/2O2=Fe3++1/2H2O+ATP. Końcowe akceptory elektronów to pierwiastki inne niż O2, związki organiczne lub nieorganiczne i nieorganiczne: siarka, azotany, NOx, siarczany, chlorany.
Chemosynteza:
Chemolitoautotrofy. Bakterie siarkowe żyją w wodach słonych, morskich, źródłach siarkowych, osadach dennych, ściekach (H2S), tam gdzie są zw. siarki.
H2S+O2=2H++SO4-
S+H2O+1/2O2=2H++SO4-
Na2S2O3+H2O+2O2=2H++2Na++2SO42-
bakterie wykorzystują siarkowodór utleniają go do siarki S.
H2S+1/2O2=S+H2O.
Bakterie wodorowe wykorzystują wodór ze środowiska, w warunkach tlenowych akceptorem e-jest tlen, w beztlenowych inne pierwiastki np. Micrococcus denitrificans wykorzystuje azotany.
Bakterei żelaziste wyjirzystują też sole żelaza
4FeCO3+O2+6H2O=4fe(OH)3+4CO2
Fe2+ jest tylko w środowisku kwaśnym, w obojętnym pH utlenia się do Fe3+ i wytrąca się Fe(OH)3, więc bakterie żelaziste żyją tylko w środowiskach zakwaszonych.
Bakterie nitryfikacyjne są w glebie lu osadach dennych utleniają NO2- i NO3- lub amoniak Nitrosomonas, Nitrosycystis NH3+1/2O2=NO2-+H++H2O, enzym monooksygenaza amoniakowa przeksztalca amoniak w pośrednią hydroksylaminę NH2OH oksydoreduktaza hydroksylaminowa utlenia ją do azotynu, który bakterie Nitrobacter utleniają do azotanu NO2-+1/2O2=NO3- bakterie te przekształcają lotny amoniak powstały w wyniku rozkłądu martwej materii organicznej w nielotne azotyny i azotany, wzbogacają glebę w azot dostępny dla roślin.
Chemoorganoautotrofy utleniają proste, jednowęglowe związki, metan, metanol, mrówczan z użyciem O2, to metylotrofy np. Metylocystis, Methanomonas, do metylotrofów należą metanotrofy, utleniają CH4 do CO2, reakcja ma 2 etapy:
1) CH4+1/2O2=CH3OH=CHOH+2H
2) CHOH+H2O=2HCOOH=2H+CO2
Metylotrofy utleniają też metanol lub aldehyd mrówkowy, Pseudomonas oxalaticus utlenia mrówczan do CO2, wytworzony w tych reakcjach CO2 jest wykorzystywany do tworzenia własnych związków organicznych. Organizmy żyjąće w pobliżu kominów hydrotermalnych, źródeł solankowych i węglowodorowych mają w swoich tkankach symbiotyczne chemoautotrofy. Bakterie siarkowe produkują związki siarki dostępne dla roślin.
Fermentacja to rozkład związków organicznych do prostszych związków chemicznych, odbywa się w warunkach beztlenowych.
Fermentacja mlekowa, ma typy: homofermentatywna, cukrowce fermentują do kwasu mlekowego; fakultatywnie heterofermetyczna, cukrowce fermentują do kwasu mlekowego, powstaje też kwas octowy, etanol i CO2, heterofermentatywna, ma różne produkty uboczne i kwas mlekowy, pseudomlekowa zachodzi w mleku zakażonym Escherichia sp. i Micrococcus, oprócz mleczanu powstaje etanol, octan i CO2. C6H12O6=2CH3CHOHCOOH. Bakterie te mają znaczenie gospodarcze, odpowiadają za kiszenie ogórków, kapusty, produkcja sfermentowanych napojów mlecznych:kefirów, jogurtów, serów, produkcja zakwasów chlebowych, pieczenie chleba żytniego, producja wędlin.
Fermentacja alkoholowa to beztlenowy rozkłąd cukrów do alkoholi, tu są drożdże Saccaromyces cerevisiae, C6H12O6=C2H5OH+2CO2 znaczenie gospodarcze to produkcja alkoholi.
Fermentacja octowa utlenianie alkoholi do kwasu octowego, tu są Acetobacter C2H5OH+O2=CH3COOH+H2O służy do produkcji octu.
Fermentacja masłowa beztlenowy rozkład sacharydów do kwasu masłowego, wodoru i CO2, powstają również octan, bursztynian i etanol,tu jest Clostridium C6H12O6=Ch3CH2CH2COOH+CO2+2H2 zachodzi w przyrodzie np. rozkład szczątków roślin w zbiornikach wodnych i bagnach, wydziela się H2.
Fermentacja metanowa to wieloetapowy proces, którego końcowymi produktami są CH4 i CO2. Są tu etapy: hydroliza-rozkład złożonych związków org. białek, węglowodanów, tłuszczy do prostych związków rozpuszczalnych w wodzie monosaharydów, aminokwasó, kwasów tłuszczowych, robią ją bakterie hydrolityczne przy udziale enzymów, proteaz, lipaz, amylaz; kwasogeneza, acidogeneza-bakterie beztlenowe rozkłądają te proste związki org. do kwasów walerianowego, heksanowego, octowego, mrówkowego, propionowego, masłowego, alkoholi etanolu, metanolu, aldehydy, ketony i czasem CH4 i H2, część tych związkó wykorzystują bakterie octanogenne; octanogeneza-z kwasów i alkoholi powstaje kwas octowy, CO2 i H2, tu są bakterie nieselektywne, redukują jony siarczanowe do H2S, utl. wodór do H2O; metanogeneza-bakterie metanogenne rob ią CH4 z H2, CO2 i octanu CH3COOH=CH4+CO2, 4HCOOH=CH4+3CO2+2H2O, 4CH3OH=3CH4+CO2+2H2O biorą tu udział 3 typy bakterii: bakterie hydrolizujące związki organiczne, obligatoryjne, Bacillus, Pseudomonas, Clostridium, Bifidobacterium, fakultatywne, Streptococcus, Entherobacterium. Octanowe robią octany, są to syntroficzne, wykorzystują kwasy tłuszczowe, organiczne, alkohole, aldehydy, ketony, symbioza z metanogennymi, homoctanowe robią octan z CO2 i H2, Syntrophomonas wolfei i S. wolinii. Metanogenne wykorzystują octan lub CO2 i H2, obniżają pH środowiska przez produkcję kwasów org. Rozkłąd martwej materii org. Są jeszczxe fermentacje cukrów do kwasów organocznych np. cytrynowa dla przemysłu spożywczego i farmaceutycznego, robią ja pleśni np. Candida intermedia, C. lipolytica, C. tropicalis.
Produkcja pierwotna. Najważniejszą strategią metaboliczną w przyrodzie jest fotosynteza, to ona produkuje najwiecej biomasy, która potem jest konsumowana przez konsumensumentów. Korzystają z niej bakterie-sinice, jedno i wielokomórkowe glony i rośliny telomowe. Fotosynteza zachodzi przy udziale światłą, pasma promieniowania fotosyntetycznie czynnego PAR, prod. pierwotna brutto to cała biomasa z CO2 i H2O po zasymilowaniu, energia wiązana w ATP, energia potrzebna do budowy struktur komórkowych, cukry to produkty i substraty, netto to to co zostaje roslinie po obliczeniu strat na oddychanie. Produkcje pierwotną mierzymy badając całkowitą powierzchnię liści, ilośc chlorofilu z liścia-metody bezpośrednie, z maceratu przy pomocy chromatografii izolujemy chlorofil, zebranie roślin jednorocznych z korzeniami, suszymy je, ważymy przed i po wysuszeniu i wychodzi sucha masa, masa po odparowaniu wody, wieloletnie drzewa mierzymy porównują wysokość z roku obecnego i poprzednieo oraz średnicę pnia, to dendrometria. Metoda ciemnych i jasnych butelek, do przezroczystejbutelki wlewamy wodę, dodajemy glony, do ciemnej np. owiniętej w folięaluminiową butelki też, kłądziemy je do wody, po pewnym czasie mierzymy w nich poziom CO2, w jasnej butelce jest fotosynteza i oddychanie, w ciemnej tylko oddychanie. Porównując wyższe rośliny zamykamy je w pojemniku ciemnym i jasnym, zapewniamy przepływ powietrza, z jednej str. wpływa, z drugiej wylatuje i ww wlatującym oraz wylatującym powietrzu mierzymy poziom CO2. Wartości porównujemy imiędzy sobą i oboma pojemnikami. Metody pośrednie polegają na szacunkowym określeniu wymiany gazowej, wskaźnik powierzchni liścia i ilości chlorofilu. Mapa produktywności Ziemi, największa produktywność na równiku, najmniejsza na zwrotnikach. Największa dzienna produkcja pierwotna jest w tropikalnej dżungli, najmniejsza na pustyniach i w tundrze, najbardziej produktywne są wilgotne lasy równikowe, najmniej pustynie i tundra, w wodzie najbardziej produktywne są rafy koralowe i ujścia rzek, najmniej otwarta toń oceanu. Pustynie to także pustynie lodowe na biegunach. Małą produkcję mają też zarośla kolczaste, w lesie największą mają gałęzie i pnie drzew, niajmniejszą runo. Las ma większą produkcję od łąki. Fotosyntezę ograniczają woda, w zbiornikach wodnych pochłąnia pasmo PAR, niedobór azotu, rośliny nie pobierająazotu rozpuszczonego w wodzie, pobierają go tylko sinice, deficyt fosforu w pelagialu, toni wodnej, brak wody i niedobór pary wodnej, zamykanie szparek ograniczają lub hamują fotosyntezę. Produktywnośc maleje ze spadkiem opadów, motylkowe wiążą N2 z atmosfery dzięki bakteriom, niedobó fosforu niweluje mikoryza, symbioza z grzybami. Fotosynteza CAM, w dzień sparki są zamknięe ze względu na wysoką temperaturę, otwierają sie w nocy CO2 magazynopwany jest w kwasach organicznych, fotosynteza jest w nocy, to rosliny klimatu ciepłego i suchego, pustynie i półpustynie, kaktusowate Cactaceae, agawowate Agavaceae, wilczomleczowate Euphorbiaceae. Fotosynteza C3 dla roslin klimatu umiarkowanego, C4 klimat ciepły, oszczedza wodę, pustynie, lasy tropikalne, kukurydza, proso, komosa, trzcina cukrowa, brak fotooddychania, większa intensywność niż u C3, działa przy silnym świetle i wysokiej temperaturze, rośliny C4 są odporne na suszę i zasolenie. Szczegółowy opis fotosyntezy jest w dziale Fizjologia roślin.
Oprócz produkcji jest dekompozycja, przetwarzanie wielocząsteczkowej materii organicznej w proste związki nieorganiczne, CO2, H2O, H+ i inne jony, czyli rozkład. Całą zawarta we wiązaniach energia jest uwalniana jako ciepło, całkowita dekompozycja polega na utlenianiu związków chem. w tlenie. W biosferze dekompozycji dokonują rośliny, grzyby, rośliny, bakterie, konsumenci i inne zwierzęta. Po za biosferą to naturalne [ożary lasów i stepów. Rośliny oddychają i rozkłądają połowę materii związanej w wyniku fotosyntezy, powstaje CO2, H2O i ciepło. Oddychanie komórkowe to proces odwrotny do fotosyntezy, konsumenci I rzędu jedza rosliny, konsumenci wyższych rzędó jedzą konsumentów niższych rzędów, padlinożercy jedzą ich ciała. Dekomponują je do CO2, H2O, amoniaku, kwasu moczowego i mocznika, to trawienie komórkowe, z ciał roslin i zwierząt wychodzą proste związki, CO2, H2O rośliny, amkniak, kwas moczowy i mocznik, CO2 i H2O zwierzęta. Nekrofagi jedzą ciała innych zwierzą, to detrytusożercy (saprofagi, detrytofagi) jedząmartwą materię org. w glebie i mule dennym zbiorników wodnych, należą do różnych gr. systematycznych np. dżdżownice Lumbricidae, skoczogonki Collembola. Destruenci, bioreduktorzy rozkładają złożone związki organiczne do prostych związków gł. grzyby, bakterie, promienice. Dekompozycja na przykłądzie lasu. Martwa materia zalega na dnie lasu jako ściółka, opady materii org. ją odnawiają, liście opadająće jesienią, części nadziemne roślin zielnych, ciała roślin jednorocznych, odchody i ciała ziwerząt. W lesie lisciastym jest zróżnicowany materiał roślinny, co roku jest zrzucany ma skłądniki odżywcze, jedzą go zwierglebowe, szybko go przetwarzają, iglasty las ma materiał jednorodny, niejadalny lub ma szkodliwe związki, woski, zywice, wolniejszy rozkład ściółki. Grzyby robią dekompozycję. Zbadano w Anglii las bukowy i kasztanowy, dużo biogenów w glebie i liściach mało w ściółce, w ściółce były aminokwasy, cukry proste, celuloza, lignina, tłuszcze, żywice, woski, N, P, K, Ca, mał Zn, Mn. ściółka i gleba to schronienie zwierząt, fauny glebowej-edafonu, tu jest mikrofauna, najmniejsze zwierzęta, do 200 mikrometrów: pirewotniaki, roztocza, niceienie, wrotki, mezofauna, od 200 mikrometrów do 1 cm, skoczogonki, nicienie, prosionki, dwuparce, wazonkowce, pajęczaki, małę ślimaki, makro i megafauna są większe od 1 cm, dżdżownice, krety.
Etapy dekompozycji: 1) rozpuszczanie i wymywanie, fauna glebowa, mezo, makro i megafauna, rozdrabnia materiał biologiczny, mikroorganizmy glebowe rozpuszczają ja enzymami. Humifikacja to rozkład fragmentów, do wielkocząsteczkowych związków chem. kwasów huminowych, długich łąńcuchów z aminokwasów, huminów, soli kwasó huminowych, kwasów fulwowych, wszystkie te zw. to pochodne węgla 20 mineralizacja, uwalnianie zw. mineralnych, CH3NH4, siarczany, siarczki, H2O, CO2, H2S, fosforany. Intensywnośc mierzymy metodą ciemnych i jasnych butelek, jest w nich NaOH, absorbuje on CO2 i mierzymy tempo dekompozycji, metoda woreczków ściółkowych, próbkę ściółki wkłądamy do woreczków z oczkami różnej średnicy, przez nie wniak fauna glebowa, kłądziemy to w lesie, po czasie ważymy i patrzymy ile ubyło biomasy. Wskaźnik T95 mówi kiedy rozłoży sie 95% biomasy. Tempo rozkładu jest w równowadze, stała część materiału się rozkłada, opad materiału dzielony przez masę ściółki, stała >1, szybka dekompozycja w lasach deszczowych, więcej się rozkłada niż jest dostarczane-temperatura katalizuje procesy enzymatyczne, wilgotność zapewnia optymalne warunki dla bakterii i edafonu, małe tempo w tajdze i na torfowiskach, wolny riozkład na terenach trawiastych, w strefie umiarkowanej jest więcej materii organicznej niż w tropikach. Tempo rozkłądu zależy od jego rodzaju, temp. i wilgotności, najszybsze u grabu, najwolniejsze u buka. W czasie dekompozycji zmienia się skłąd chemiczny gleby. Gdy mało substancji odżywczych i wilgotno, najpierw ubywa cukrów prostych i skrobii, zostają trudno rozpuszczalne celuloza i lignina. Ubywa utlenianego C w ciałach, przybywa N i P wbudowanych do ciał organizmów, rośnie lub jest na stałym poziomie K, Mn, Mg, Ca. Czynniki biotyczne to organizmy żyjąće w ziemi, różnie wpływają na inne organizmy, bezpośrednio przez wiązania troficzne w ekosystemach lub pośrednio przezmodyfikację nieożywionych elementó siedliska, klimatu, gleby, zasobów naturalnych, wody, pierwiastków odżywczych.

Białe noce nie dotyczą tylko dalekiej Północy, gdzie w okresie letnim przez całą dobę świeci słońce, tylko w czasie kiedy powinno zajść znajdy=uje sie nisko nad horyzontem.  Białe noce występują wtedy, gdy słońce chowa się powyżej 18 st. za północnym horyzontem. U nas w okresie około przesilenia letniego, czyli wtedy, gdy w dzień słońce połozone jest pod najwyższym kątem słońce chowa sie dośc płytko, więc praktycznie cały czas rozświetla niebo, zjawisko szczególnie widoczne jest na północy kraju tj. nad morzem, tu mozna zauważyć pomarańczowy horyzont oraz efekt obłoków srebrzystych, które powstaja przez odbicie promieni słonecznych od kosmicznego pyłu, odbijają one promienie padajace na drugą stronę Ziemi, dzieki czemu obłoki świecą. Obłoki srebrzyste, powstają na wysokości ponad 80 km. Chmury te mozna oglądać nad północnym horyzontem, który nad morzem może byc pomarańczowy jak w czasie zachodu [http://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/biale-noce-nie-tylko-daleko-na-polnocy-mamy-tez-swoje,91439,2,0.html]. Białe noce można obserwować juz w czerwcu, nawet pod koniec maja, poza terenami nadmorskimi  bezksiężycowe noce wyglądaja wtedy niczym podczas pełni. Białę noce występują pomiędzy 48,5° szerokości pn i 66,5° szer. pn, poniżej 48,5° jest przez cały rok noc astronomiczna, czyli słońce schodzi poniżej 18 stopni za horyzont, powyżej 66,5° jest dzień polarny, czyli słońce nie chowa sie horyzont. Polska leży pomiędzy  49 i 54 stopniem szerokości geograficznej północnej, między 54 równoleżnikiem a kołem podbiegunowym na obu półkulachnie ma morku nocy, zmierzch i świt łączą się ze sobą. w przyrodzie są rózne typy białych nocy: dzień astronomiczny, gdy Słońce nie chowa sie za horyzont, zmierzch/świt cywilnysłońce chowa poniżej linii horyzontu o 0-5 st. osoby o doskonałym wzroku i zwieksoznej wrążliwości oczu na światło mogą czytać książke przy bezchmurnej pogodzie, zmierzch/świt nautyczny słońce zachodzi na wysokość 6-11 st, ludzie widzą kontury przedmiotów i budynków, żeglarze widza kontury innych statków i linii brzegowej-tak jak w czasie pełni księżyca, zmierzch/świt astronomiczny słońce jest pomiędzy 12-18 st. poniżej linii horyzontu, światło przeszkadza w obserwacji innych ciał niebieskich[http://www.matematyka.wroc.pl/doniesienia/biale-noce-w-polsce]. Białe noce w zależności od regionu mogą trwać aż do sierpnia, zwykle do połowy lipca.
Znaczenie dla nas, im dalej na północ tym lepsze wrażenia estetyczne-obłoki srebrzyste, piękne niebo nad horyzontem, złagodzenie objawów łagodnych postaci nyktofobii np. u dzieci, nie trzeba swiecić swiatła wstając w nocy np. do łazienki-oszczędność, niektórym ludziom światło może przeszkadzać w spaniu np. utrudniać zasypianie. Wystarczy zasłonic okno. Cieszmy sie jednak nimi póki są i obserwujmy te piękne zjawiska, zanim przeminą.