biologia i ochrona przyrody

Słonka zamieszkuje wilgotne i podmokłe lasy, je znalezione na dnie lasu lub na polanach bezkręgowce, jest aktywna wieczorem i w nocy, dzień spędza w ukryciu, loty tokowe są o zmierzchu, samica znosi 4 jaja, wysiaduje je 21-24 dni, pisklęta lotne są po 15-20 dniach, podlatują po 10, w razie niebezpieczeństwa mama przenosi pisklęta pomiędzy nogami, brzuchem i ogonem, może nosić w pazurach, dziobie i na grzbiecie

Rycyk zamieszkuje podmokłe łąki, pastwiska w dolinach rzek, lubi brzegi większych zbiorników wodnych, je bezkręgowce, na zimowiskach w Afryce pokarm roślinny-nasiona ryżu, prosa i innych traw, tokujący samiec lata i śpiewa, bijąc powoli skrzydłami, z czajkami i krwawodziobami tworzy kolonie lęgowe, gniazdo jest osłonięte roślinnością zielną, samica składa 4 jaja, oboje rodzice wysiadują je 24 dni, wodzą razem dzieci do uzyskania lotności przez 25-30 dni

Śmieszka częśto gniazduje na śródlądziu, wydobywa z ziemi dżdżownice i larwy owadów w promieniu 3 km od gniazda, ale potrafi oddalić się od niego na 30 km, śmieszka poluje też na wodzie, podczas lęgu mewom towarzyszom inne ptaki wodne jak zausznik i kaczki, same mewy gniazdują w kilkutysięcznych koloniach, śmieszka gniazduje na zbiornikach śródlądowych i na rzecznych wyspach, gniazdo to kopiec z materiału roślinnego, samica składa 2-3 jaja, wysiaduje je przez 23-26 dni, pisklęta są lotne po 35 dniach

Mewa srebrzysta to najliczniejsza mewa na wybrzeżu, gniazduje na przymorskich jeziorach, ujściach rzek, dachach domów, nad zalewami, poluje w wodzie i na lądzie, gniazdo to kopiec z części roślin, samica składa zwykle 3 jaja, wysiaduje je 28-30 dno, pisklęta są lotne po 35-40 dniach, mewy mają czerwoną plamkę na żółtym dziobie, pisklęta mówią że są głodne uderzając w tę czerwoną plamkę, dziś gatunek mewy srebrzystej dzieli się na mewę romańską u wybrzeży Morza Czarnego, na śródlądziu Ukrainy i Rosji jest mewa białogłowa, mewa srebrzysta została na Północy Europy, w Polsce mamy wszystkie gatunki

Mewa siodłata pospolita na Wybrzeżu, wzdłuż Wisły i Odry, największa mewa Europy, poluje, je padlinę i zabiera zdobycz innym ptakom morskim, gniazduje pojedynczo na półkach skalnych na północy Europy, gniazdo buduje z wodorostów i innych roślin, samica składa 2-3 jaja, wysiaduje je 27-28 dni, młode są lotne po 55-65 dniach, mewa poluje na dorosłe burzyki, alki, rybitwy i inne mewy, które łapie w locie

Rybitwa rzeczna najliczniejsza lęgowa rybitwa Polski, gniazduje na piaszczystych i słabo porośniętych roślinami wydmach i łachach, nieregulowanych fragmentach rzek, wybrzeżu i zbiornikach śródlądowych, poluje z lotu na drobne ryby, czasem je wodne bezkręgowce, gniazdo to dołek wygrzebany w podłożu, słabo wyścielany roślinami, samica składa 2-3 jaja, obje rodzice wysiadują je przez 21-23 dni, pisklęta mogą latać po 22-28 dniach, ze względu na manipulację przy wodach zanikają miejsca gniazdowania rybitw, które korzystają ze sztucznych konstrukcji zrobionych przez ekologów, już 10% lęgów odbywa się na tych konstrukcjach

Gołąb miejski najsilniej związany z człowiekiem ptak, jest to zdziczały, wcześniej udomowiony gołąb skalny, gniazduje na dachach, balkonach, parapetach, zagłębieniach murów, je odpadki, dietę uzupełnia nasionami roślin uprawnych i chwastów, para wyprowadza kilka lęgów w roku, oboje rodzice budują gniazdo z patyków i gałązek, samica składa 2 jaja wysiadywane przez rodziców 17 dni, pisklęta są lotne po ok. 30 dniach, wszystkie gatunki gołębi w pierwszych dniach życia karmią pisklęta ptasim mleczkiem, czyli złuszczonymi wysokotłuszczowymi komórkami wola, gołąb miejski pije bez podnoszenia głowy

Grzywacz największy nasz gołąb, je części roślin, pączki, kwiaty, owoce, nasiona, liście, dietę uzupełnia małymi bezkręgowcami, żyje i gniazduje tam gdzie są drzewa, gniazdo z gałązek zakłada na drzewie lub wysokim krzewie, robią je oboje rodzice, samica składa 2 jaja, które rodzice wysiadują przez 17 dni, samiec ją karmi, pisklęta opuszczają gniazdo po 33-34 dniach, w środkowej i wschodniej Polsce grzywacze pojawiły się 30 lat temu, najpierw grzywacz był leśnym ptakiem, potem opanował tereny rolnicze, na końcu pojawił się w miastach, grzywacze i gołębie miejskie nie boją się ludzi, terytoria lęgowe grzywacza są związane z drzewami, leci dużą odległość na żerowiska, pokarmu szuka na ziemi

Siniak je nasiona, owoce, zielone części roślin i małe bezkręgowce, najmniej liczny gołąb w Polsce,siniak gniazduje w dziuplach, żyje w lasach i zadrzewieniach, samica składa 2 jaja, które rodzice wysiadują przez 16-18 dni, pisklęta są lotne po 20-30 dniach, wtedy opuszczają gniazdko, w 19 w był liczniejszy od grzywacza, ale zanik dziuplastych drzewostanów zmniejszył jego liczebność, zamieszkuje stare lasy mieszane i liściaste, parki i śródpólne zadrzewienia, wyprowadza 1-3 lęgi w roku

Sierpówka związana z osiedlami ludzi, je ziarna zbóż, nasiona i owoce innych roślin, gniazduje w koronach drzew, na wysokich krzewach i parapetach budynków, gniazdo jest zbudowane z gałązek, samica składa po 2 jaja 3-4 razy w roku, rodzice wysiadują je przez 14-18 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 15-19 dniach, pierwszy raz sierpówka pojawiła się u nas w 1940 r, pierwszy lęg wyprowadziła w 1943, sierpówka nie boi się ludzi, lubi nieskoszone trawy, które dostarczają jej jedzenia, skoszone mają mniej pokarmu, wszystkie gołębie są monogamiczne, pary budują razem gniazdo, samice wysiadują jaja, samce im śpiewają i je karmią, rodzice razem karmią pisklęta

Gągoł przylatuje do nas z Północy, zimuje na wybrzeżu,jeziorach, niezamarzających rzekach i zbiornikach zaporowych, poza sezonem godowym żyje w stadach, wyjada z dna bezkręgowce, jest mięsożerny, gniazduje w dziuplach, skąd pisklaki wyskakują i idą do wody, miękki puch amortyzuje upadek, samica składa 8-11 jaj, wysiaduje je przez miesiąc, wtedy samiec jest w pobliżu gniazda, pisklęta są samodzielne po 2 miesiącach

Nurogęś zimuje na wybrzeżu,jeziorach, niezamarzających rzekach i zbiornikach zaporowych, z okresie lęgowym samice są wzdłuż rzek, jego smukła sylwetka i przesunięte do tyłu nogi to przystosowanie do nurkowania, lubi jeziora otoczone lasami, przez większość roku żyje w kilkuset osobnikowych stadach, nieterytorialny, samice gniazdują blisko siebie w dziuplach,wykrotach, lisich norach, wnękach budynków, składają po 8-11 jaj, wysiadują je przez miesiąc, młode są lotne po 60-70dmiach, nurogęś może pod wodą złapać, obrócić w dziobie i połknąć rybę, cienkim dziobem przeszukuje denne kamienie w poszukiwaniu ryb i skorupiaków

Głuszec zamieszkuje iglaste puszcze z krzewinkami borówek i żurawiny, zjada igły iglaków i jagody krzewinek, pisklęta jedzą larwy mrówek, wiosną samce skupiają się na tokowiskach i wabią samice, wtedy samce śpiewają pieśń złożoną z 4 fraz, podczas ostatniej frazy nie słyszą dźwięków z otoczenia, czasem śpiewa z gałęzi drzew, samica zakłada ukryte w roślinności naziemne gniazdo w dołku, składa tam 7-11 jaj, wysiaduje je przez 24-26 dni, zagrożone pisklęta podlatują już w 2-3 tygodniu życia, ale są z mamą przez 2-3 miesiące, kogutki potrzebują więcej jedzenia, więc w zimne i deszczowe lata, kiedy mało owadów przeżywa 7 razy więcej kurek, trwa introdukcja hodowlanych głuszców

Cietrzew zamieszkuje wrzosowiska i torfowiska wśród borów bagiennych i karłowate lasy brzozowe, cietrzew je pączki, liście i igły, jagody, pisklęta jedzą larwy mrówek, przez polowania, zanik siedlisk i drapieżniki zostało 200-300 osobników, samce na tokowiskach tańczą, walczą ze sobą, środek tokowiska zajmują najstarsze i najsilniejsze samcem które zyskują prawo do samic, samce z brzegów tokowiska im są starsze ty zbliżają się do środka, po tokach samce skupiają kilka samic, po kopulacji samiec nie interesuje się samicą ani pisklętami, czasami samce walczą o amice, gniazdo jest na ziemi, samica składa 6-11 jaj, wysiaduje je 25-27 dni, wodzi młode przez 3 miesiące, na skraju palców cietrzewia są igły ze zmienionych piór, dzięki którym może chodzić po grząskim gruncie i śniegu

Jarząbek najpowszechniejszy kurak leśny, zamieszkuje nizinne i górskie lasy iglaste i mieszane z dużym podszytem, je pączki drzew, igły, jagody, nasiona, pająki, owady i larwy, samotniczy, często żyje w parach, wiosna samce wabią samice, które składają 7-11 jaj, wysiadują je 15-20 dni, samice wodzą je 30-40 dni, wtedy samiec jest blisko, ale jej nie pomaga, śpiew jarząbka przypomina strzyżyka i słyszalny jest z bliska, jedna piąta masy jarząbka to pióra, dzięki czemu jest odporny na zimno

Kuropatwa zamieszkuje tereny rolnicze,pola z zadrzewieniami i zaroślami, zimą śpi w dołkach w śniegu, by nie tracić ciepła, pisklętom najpierw rosną pióra skrzydeł, je miękkie części traw, nasiona gwiazdnicy i rdestów, pisklęta potrzebują białka więc jedzą dużo larw i owadów,, poza okresem lęgowym żyją w stadach, gniazdo na ziemi ukryte w roślinach, samica składa 10-20 jaj, które wysiaduje 23-25 dni, pisklęta wykłuwają się w czasie, pierwsze wodzi samiec, mama wysiaduje pozostałe jaja, pisklęta są wodzone przez 100, ale szybko podlatują, wybór partnerki rozpoczyna się 3 miesiące przed okresem lęgowym, pary są razem do wiosny, pisklęta wodza oboje rodzice

Bażant w Polsce pojawił się w 16 w, w Europie w 11, pochodzi znad Morza Czarnego i Kaspijskiego, zamieszkuje pola, łąki, doliny rzecze, zadrzewienia i zarośla, najlepiej lubi mozaiki tych środowisk, je owady, nasiona, części roślin, owoce, larwy, dżdżownice, ślimaki, żyje w stadach jednopłciowych, wiosną w parach, samce wabią samice śpiewem i tańcem, gniazdo jest na ziemi z udeptanych okolicznych roślin, samica składa 8-12 jaj, które wysiaduje 23-28 dni, wodzi pisklęta 70-80 dni,

Nur czarnoszyi pochodzi z Północnej Europy, u nas zimuje i przelatuje, nurkuje na kilka metrów, jest pod wodą kilka minut, łowi ryby pod wodą, ma przesunięte do tyłu nogi, przez co ciężko mu chodzić po lądzie, nie umie wzlatywać z lądu, gniazdo to pływająca platforma lub platforma 1 m od wody, samica składa 2-3 jaja, wysiadywane są przez 28-30 dni, samodzielne są po 60-65 dniach od wyklucia, do lęgów przystępują po 2-3 latach, żyją na zbiornikach wodnych, często mylą oblodzone drogi i lotniska z jeziorami, lądują na nich, ale nie mogą odlecieć

Perkoz rdzawoszyi zamieszkuje małe, zarybione, żyzne zbiorniki wodne z rozwiniętą roślinnością rdestów i rdestnic, Polska i Niemcy to jego zachodnia granica, ich liczebność zależy od liczby jezior z makrofitami, perkoz łapie ryby i bezkręgowce spośród roślin, jest samotnikiem, ale lęgi wyprowadza w kilkanaście par na jednym zbiorniku, gniazdo to niewystająca nad wodę platforma pływająca, samica składa 5-6 jaj, wysiada je 20-23 dni, gniazdo jest zbudowane z gnijących roślin, które zabarwiają jasno niebieskie jaja na zgniłozielono

Perkoz dwuczuby zamieszkuje otwarte zbiorniki śródlądowe z szuwarami oraz stawy, zbiorniki zaporowe, jeziora, zimuje w zatokach, zjada ryby za którymi nurkuje na duże głębokości, lęgi ma w połowie zimy na stałych miejscach, gniazdo to pływająca platforma z roślin, samica składa 3-9 jaj, wysiaduje je 27-29 dni, przykrywa jaja fragmentami gniazda, by je ukryć, pisklęta są samodzielne po 70 dniach, pisklęta noszą świeżo wyklute pisklęta na plecach, jak nurkują młode są w kieszeni między skrzydłem a bokiem mamy, perkozy przelatuje w kilkuset osobnikowych grupach, zjada ryby, które maja pasożyty, by się ich pozbyć połyka własne pióra, by ułatwić powstawanie wypluwek

Perkozek najmniejszy polski perkoz, lubi wody stojące, woli płytkie, zeutrofizowane zbiorniczki z szuwarami, zimuje w kilkudziesięcio perkozkowych stadach na rzekach, je bezkręgowce wodne, ryby, kijanki, łapie owady z powierzchni wody i tuż nad nią, gniazdo to pływająca platforma zakotwiczona w roślinach wodnych, samica składa 4-6 jaj, oboje rodzice wysiadują je przez 3 tygodnie, pisklęta rodzice wodzą przez 44-48 dni, na pisklęta polują duże ryby, żaby i ropuchy

Zausznik zamieszkuje żyzne wody stojące z szuwarami, stawy, jeziora, starorzecza, je owady i mięczaki, gniazduje w kilkudziesięciu parach z mewami i rybitwami, samica składa 3-4 jaj, są wysiadywane przez 20-22 dni, rodzice wodzą młode przez 2 miesiące, tokujące perkozy staja naprzeciw siebie i pokazują swoje głowy z czerwonymi oczami i złotymi kryzami, zagrożony zausznik nurkuje

Kormoran czarny zamieszkuje duże zbiorniki śródlądowe, wybrzeże i rzeki, potrafi na długo zanurkować, zostaje na zimę, gniazduje w koloniach lęgowych na wysokich drzewach w pobliżu wody, miejsca gniazdowania są stałe, gniazdo zbudowane z gałązek jest poziomej gałęzi lub w rozwidleniu pnia, lęgi zaczynają się na początku marca, samica składa 3-4 jaja, wysiaduje je 30 dni, pisklęta są w gnieździe przez 50 dni, kormoran je małe ryby o długości 7-12 cm, rzadko je duże ryby, upolowaną zdobycz podrzuca, by ogłuszyć ja przed połknięciem

Czapla siwa największa czapla Polski, żyje tam, gdzie wody sąsiadują z lasem, żeruje nad woda, je ryby, płazy, ptaki, gady, ssaki, na noc wraca do kolonii, gniazduje licznie w czaplińcach-lęgowych koloniach, płytkie, szerokie gniazdo z patyków położone jest w koronach drzew na skraju lasu, lęgi są końcem marca, samica składa 1-6 jaj, oboje rodzice wysiadują je 25-28 dni, młode są lotne po 6-8 tygodniach, dojrzewają w drugim roku życia, polując czaple stoją bez ruchu i patrzą w lustro wody, by szyb ko zaatakować rybę, zaatakowane dziobią napastnika w oczy

Czapla biała zamieszkuje zbiorniki wodne, jest kilka par lęgowych, żyje kilkudziesięcio czaplowych koloniach, zjada ryby, płazy, pisklęta, gryzonie, gniazduje na terenach stawów rybne, ukryte w trzcinowisku i zaroślach brzozowych, samica składa 3-5 jaj, wysiaduje je 25-26 dni, pisklęta są lotne po 42 dniach, czaple stadnie polują na ryby, chodzą po stawie, płoszą je i łapią, żerują z nimi kormorany i mewy

Bąk żyje na zbiornikach wodnych z rozwiniętym pasem trzcin, bąk maskuje się, staje, wyciąga szyję i porusza jak pchana wiatrem trzcina, wieczorem samce śpiewają, śpiew przypomina ryczenie krowy, słychać go z odległości 5 km, zamieszkuje stawy rybne, zbiorniki zaporowe, doliny rzeczne, zjada ryby, płazy, skorupiaki, mięczaki, poluje na nie w płytkiej wodzie, samce mają od 1 do 5 samic na swoim terytorium, gniazdo to płaska platforma zawieszona na zeszłorocznych trzcinach, samica składa 5-6 jaj, wysiaduje je 25-26 dni, rodzice wodzą pisklęta 50-55 dni

Bocian biały zamieszkuje tereny wiejskie w dolinach rzecznych, łąki, poluje na gryzonie, gady, płazy, ryby, gąsienice i szarańczaki, terytorialny w okresie godowym, poza nim stadny, gniazduje na drzewach, słupach, dachach, gniazdo robi z gałęzi, składa 3-6 jaj, wysiaduje je przez 33-34 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 2 miesiącach, symbol Polski i wiosny, w sierpniu odlatują do Afryki przez Bliski Wschód, Bosfor i Synaj, bociany wyrzucają z gniazd najsłabsze pisklęta

Bocian czarny żyje w podmokłych lasach z rozlewiskami i śródleśnymi jeziorkami, podchodzi coraz bliżej ludzi, konkuruje z bielikiem o siedliska, żeruje na łąkach i stawach rybnych, samotniczy, podczas odlotu jesienią tworzy kilkunasto bocianowe stada, gniazduje na rozwidleniu pnia lub gałęzi, gniazdo robi z patyków, samica składa 3-5 jaj, wysiaduje je 35-36 dni, pisklęta są w gnieździe przez 63-71 dni, zagraża im osuszanie podmokłych terenów, kłusownictwo i walki między bocianami, czasem samiec walczy z samicą, wzrost liczebności bielika, im więcej bielików tym bardziej bociany się wycofują

Bielik żyje w pobliżu jezior otoczonych lasami, jesienią i zimą jest w pobliżu zbiorników wodnych, gdzie przelatują ptaki wodno-błotne, je kaczki, łyski, padlinę, ryby, na przełomie wieków mieliśmy 40 stanowisk bielika, gniazduje na starych drzewach, głównie sosnach, gniazdo jest z gałęzi, samica składa 1-3 jaja, inkubacja trwa 38 dni, pisklęta wylatują po 70-75 dniach, tokujące samce szybują obok siebie, nurkują, łapią się szponami i opadają w dół, DDT zaburzyło ich gospodarkę wapniową, jaja były odwapnione i samice zgniatały je swoimi ciałami, co spowodowało spadek liczebności bielika

Orzeł przedni żyje w górach i nizinnych puszczach, mamy 30 par lęgowych, lubi lasy z mozaiką pól i pastwisk nad którymi poluje, łapie ssaki z zającami i sarnami włącznie i ptaki, orzeł patroluje rewir i goni ofiarę, gniazduje na drzewach, głównie jodłach, przeważnie składa 2 jaja, mama wysiaduje je 43-45 dni, lotne są po 80 dniach, potrafi latać w dół ze zwiniętymi skrzydłami lotem nurkowym jak bielik w czasie godów, zwykle lata 45-50 km/h, uniesie ofiarę o masie 8 kg, polując osiąga prędkość 240-300 km/h

Orlik krzykliwy, najpospolitszy orzeł Polski, zamieszkuje puszcze poprzecinane pastwiskami i łąkami, ekstensywnie użytkowane łąki poprzeplatane lasami, poluje na małe ssaki, gady, płazy i owady wolno lecąc nad łąką, monogamiczny, łączy się w pary na lata, gniazdo z gałęzi jest co roku odnawiane i użytkowane rzez wiele lat, brzeg gniazda otaczają liście i świeże gałązki, samica znosi 2 jaja, wysiaduje je 38-41 dni, pisklęta wylatują po 58 dniach, dzięki satelitom prześledzono trasę orlików, jeden z nich 21 lutego opuścił Afrykę, leciał wzdłuż Nilu, 3 kwietnia dotarł do Izraela, na Pomorzu Zachodnim w gnieździe pojawił się 25 kwietnia, trasa licząca 10750 km zajęła mu 63 dni

Kania ruda żyje tam gdzie są lasy, pola, łąki, wody naraz, jedyny ptak drapieżny, który je głównie padlinę, w locie łapie też ssaki, ptaki, ofiary, broni swojego terytorium i przegania większe ptaki drapieżne, gniazduje w koronach drzew, samica składa 3-4 jaja, wysiaduje je 31-32 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 45 dniach, potem siedzą na gałęziach obok, lotne są po 50-70 dniach kania do budowy gniazda używa też śmieci, folię, szmatki, papier, nawóz, tym różni się jej gniazdo od gniazd innych ptaków

Błotniak stawowy żyje nad stawami z szuwarami, odlatuje na zimę, monogamiczny, czasem poligamiczny, tokujący samiec wznosi się i nurkuje i krzyczy, gniazduje w szuwarach nad zbiornikiem wodnym, czasem na bagnach i polach zbóż, samica składa 4-7 białych jaj, wysiaduje je 31-38 dni, pisklęta opuszczają gniazdo do 30 dniach, ale rodzice zajmują się nimi jeszcze przez jakiś czas, je drobne kręgowce, błotniak ma szlarę, dzięki której namierza ofiary słuchem jak sowa, żeruje nad otwartymi terenami

Jastrząb lubi siedliska polne poprzeplatane z leśnymi, samica jest większa od samca, uniesie 3 razy cięższego zająca, polując na ptaki i ssaki o wyostrzonych zmysłach wykorzystuje ukształtowanie terenu, by się ukryć np. leci bruzdą zaoranego pola, gniazduje w różnych lasach, poluje nad terenami otwartymi, gniazduje wysoko w koronach drzew, samica składa 3-4 jaja, wysiaduje je 35-38 dni, pisklęta wylatują po 35-42 dniach, przez kilkanaście dni rodzice je dokarmiają, potem przepędzają, większe samice odbywają loty tokowe, samce im towarzyszą przed samymi godami, samice zajmują terytorium

Krogulec drugi po myszołowie najpospolitszy ptak szponiasty w Polsce, je drobne ptaki, większe samice polują na gołębie i sójki, podczas toków para okrąża swoje terytorium, polują nad terenami otwartymi, gniazdują na drzewach w lasach, wybiera młode drzewostany, samica składa 3-7 jaj, wysiaduje je 39-42 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 24-30 dniach, ale rodzice karmią je przez pewien czas, podczas wysiadywania jaj i karmienia piskląt samica siedzi w gnieździe, tata karmi ją i pisklęta, w tym czasie samica się pierzy, gdy zmieni pióra dołącza do partnera, samiec pierzy się po zakończeniu lęgów

Myszołów zjada norniki, żeruje nad polami, gniazduje w lasach, zadrzewieniach, szpalerach drzew, wypatrują ofiar lecą nisko i powoli lub siedząc na wysoko na drzewach i słupach, gniazduje na drzewach, używa gniazda przez wiele sezonów, samica składa 2-3 jaja, które wysiaduje 33-35 dni, pisklęta są lotne po 50-55 dniach, w miejscach lęgowych pary każdego dnia przed południem oblatują las, to informacja o terytorium i powitanie sąsiadów

Żołna osiedla się coraz bardziej na północ, lubi łąki, pola i ugory na ekstensywnie użytkowanych rolniczo terenach, gniazduje w żwirowiskach, wyrobiskach i nadrzecznych skarpach, je owady, głównie pszczoły i osy, po złapaniu błonkówki uderza nią, by pozbyć się żądła, ale w odchodach bywają żądła, więc żołna jest odporna na jad błonkówek, raz w roku składa 6-7 jaj, które mama wysiaduje przez 20 dni, młode opuszczają gniazdo po 30 dniach, żołny wędrują, gniazdują i zimują w koloniach, gniazdują w wykopanych przez siebie norach na głębokości 1-2 m, rodzice i inni członkowie rodziny karmią pisklęta

Jerzyk żyje obom ludzi, można go spotkać rano i wieczorem, je owady, śpi, kopuluje, pije, poluje, je, karmi młode w locie, ma mocne nóżki dzięki, którym może utrzymać się na pionowych ścianach, gniazduje w szczelinach budynków i w przestrzeniach stropodachowych, dziuplach drzew i szczelinach skalnych, lubi budki lęgowe, gniazdko buduje z suchych traw i liści sklejonych śliną, samica składa 2-3 jaja, są wysiadywane przez 19-27 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 37-56 dniach, w niepogodę i niedobór owadów dorosłe jerzyki i pisklęta obniżają swój metabolizm i temperaturę ciała

Lelek zamieszkują bory sosnowe z porębami, polankami i prześwitami, są aktywne nocą, łapią w locie wady, głównie ćmy i chrząszcze, samica składa na ziemi 2 jaja, wysiaduje je przez 17-18 dni, lotne są po 16-17 dniach, pisklęta są podobne do szyszek, a kiedy zbliża się drapieżnik rodzic udaje nielota, by odwrócić jego uwagę, lelki siadają wzdłuż gałęzi, inne ptaki wszerz

Kukułka to pasożyt gniazdowy, który składa jaja w gniazdach małych, owadożernych ptaków wróblowatych, samiec odwraca uwagę rodziców, samica składa do gniazda jedno jajo, pisklę szybko się wykluwa i rozwija, ma plecy ukształtowane w łopatkę, którą wyrzuca pozostałe jaja i pisklęta, jego krtań jest zbudowana, że śpiewa za kilka piskląt, tak, że rodzice myślą, że karmią wiele dzieci, kukułka je gąsienice motyli, których inne ptaki nie jedzą, wysiadywanie jaja kukułki trwa 11-12 dni, wylatuje z gniazda po 17-21 dniach, pisklę jest większe od rodziców, więc karmiąc je czasem siadają mu na głowie

Płomykówka przez cały rok jest w Polsce, ptak nocny, opuszcza schronienie po zmroku, poluje nad polami i łąkami, je drobne ssaki, głównie gryzonie, gniazduje na strychach budynków, na podłodze strychu, w przestrzeni stropodachowej lub w gołębniku składa 4-7 jaj, samica wysiaduje je przez 30-31 dni, młode wylatują po 50-55 dniach, w mysie lata, kiedy jest dużo gryzoni składa nawet 14 jaj, wtedy ma do dwóch lęgów, w normalne lata jeden rocznie

Puszczyk aktywny w nocy, zamieszkuje stare lasy grabowo-dębowe, lubi starodrzewia w lasach, stare alejki, parki, ogrody, poluje na gryzonie i ptaki, potrafi zjeść i mysikrólika i krzyżówkę, także płazy, ryby i bezkręgowce, gniazduje w dziuplach, gniazdach większych ptaków i w budynkach, samica składa 2-5 jaj, które wysiaduje przez 28-30 dni, młode opuszczają gniazdko po 32-37 dniach, w dziuplach składają jaja, odpoczywają i śpią

Puchacz nocny ptak, największy polski gatunek sowy, monogamiczny, łączy się w pary na całe życie, gniazduje na półkach skalnych, które sąsiadują z terenami otwartymi i w trudno dostępnych częściach lasu, samica składa na ziemi 2-4 jaja, które wysiaduje przez 34-36 dni, pisklęta są lotne po 50-60 dniach, puchacz jest ostrożny i płochliwy, zaniepokojony wraca do gniazda dopiero po zmroku, od lutego do czerwca nie wolno do niego się zbliżać ze względu na lęgi, jest chroniony ścisła ochrona obowiązuje promień 200 m wokół gniazda, częściowa obowiązuje w promieniu 500 m od gniazda

Łabędź niemy zamieszkuje zbiorniki wód stojących z rozwiniętymi szuwarami, zimuje na Bałtyku, w okresie lęgowym terytorialny, goni inne osobniki, zimą kolonijny, zimuje na niezmarzniętych fragmentach rzek, je miękkie części wodnych roślin, może jeść mięczaki i resztki ryb zostawione przez rybaków, zimą je oziminę na polach, gniazduje na platformach z roślin, samica składa 3-10 jaj, wysiaduje je 36 dni, to zagniazdownik, który od małego sam żeruje, ale rodzice wodzą młode do jesiennej wędrówki we wrześniu i październiku, pisklęta klują się szare, ale samiczki mogą być białe, jest to cecha genetyczna, zwana odmianą polską, kiedy łabędź leci ruchy jego skrzydeł wydają świst

Łabędź krzykliwy sjest u nas w czasie wędrówek w marcu i kwietniu praz w październiku i listopadzie, bytuje wtedy na śródleśnych zbiornikach wodnych i rozlewiskach rzek, do nas przylatują łabędzie z tajgi, jest roślinożerny, u nas wyjada kukurydzę i rzepak z pól, pisklęta jedzą bezkręgowce wodne, by mieć energię potrzebną do wzrostu, jest terytorialny, gniazduje w pojedynkę, gniazdo to pływają platforma z roślin wodnych ukryta w szuwarach, samica składa 3-6 jaj, które wysiaduje przez ok. 35 dni, pisklęta maja puch, same żerują, ale rodzice wodzą je do wędrówek na zimowiska, pary żyjące w klimacie umiarkowanym nie odlatują na zimę, walczą o terytoria z innymi łabędziami, ich terytoria lęgowe przesuwają się na południe, łabędź krzykliwy był inspiracją bajki o brzydkim kaczątku Hansa Christiana Andersena

Gęgawa, część wędruje, część zostaje, bytują w pobliżu pól na zbiornikach i ciekach, lubią stawy rybne, zbiorniki zaporowe, tereny zalewowe rzek, w sezonie je rośliny wodne porastające brzegi, zimą żeruje na polach, monogamiczne, przywiązane do partnerów, gniazdują w trzcinowiskach, gniazdo do kopiec z trzcin wyścielany puchem i ukryty w trzcinowisku, samica składa 3-12 jaj, które wysiaduje przez 28 dni, rodzice wodzą pisklęta do zimy, młode same żerują, mają puszek, przylatują w połowie lutego, w locie popielaty wierzch skrzydeł kontrastuje z ciemnymi lotkami, podrywając się z pola krzyczą, pierwsze badania nad behawioryzmem zwierząt dotyczyły gęgaw, ich ostre dzioby są przystosowane do cięcia trawy, jedzą też trawę

Gęś zbożowa u nas przelatująca w marcu i kwietniu oraz z październiku, przelatują i żerują na łąkach w kilkutysięcznych stadach, odpoczywają w dolinach zalewowych rzek, na wilgotnych łąkach na brzegach jezior i zbiorników zaporowych, tworzą wielotysięczne stada, żerują na polach, jedzą nasiona, trawę, rzepak, oziminę, kukurydzę, w stadach jest hierarchia, najpierw odpoczywają i jedzą rodziny z dziećmi, potem pary, potem samotne, młode gąski, gniazdują w tajdze i tundrze Skandynawii i Rosji, gniazdko jest na lądzie w pewniej odległości od wody, mama składa 4-6 jaj, które wysiaduje przez 27-29 dni, pisklęta uzyskują lotność po 40 dniach, jedyna europejska gęś gniazdująca w lasach świerkowych tajgi

Ohar, ptak z pogranicza gęsi i kaczek, żyje nad Bałtykiem, w dolinach Wisły i /odry, jako ptak hodowlany rozprzestrzenił się w miejskich parkach, samice przygarniają cudze pisklęta i wodzą duże grupy młodych, gniazduje w norach lisów, wykrotach, wnękach falochronów, na skarpach, samica składa 8-10 jaj, które wysiaduje przez 30 dni, jednej samicy pomagają inne, poza sezonem lęgowym stadny, je skorupiaki, mięczaki, larwy, gniazduje w pobliżu błotnistych zatok

Krzyżówka żyje w całym kraju na każdym zbiorniku wodnym, lubi parki i ogródki działkowe, je rośliny wodne, wygrzebuje też z mułu mięczaki i skorupiaki, gniazduje wśród roślin, w dołku w ziemi, na dachu, w dziupli, samica składa 9-13 jaj, które wysiaduje przez 30 dni, potem idzie z pisklętami do wody, samodzielne są po 2 miesiącach, zagrożona krzyżówka spryskuje jaja kałem i żeby odwrócić uwagę drapieżnika udaje ranną, krzyżówki idą duże odległości z gniazda do stawu

Cyranka lubi wody stojące, doliny zalewane wodami roztopowymi, tereny zalewowe, szkodzi jej osuszanie łąk, zamieszkuje stawy rybne, jeziora, rozlewiska, je drobne rośliny wodne i bezkręgowce filtrowane dziobem, żerując zanurza dzióbek i odcedza jedzenie, gniazduje na lądzie wśród roślinności, trawy, turzyc, samica składa 8-10 jaj, wysiaduje je przez 21-23 dni, po 35-40 dniach pisklęta są lotne, tokujący samiec dotyka potylicą pleców i wraca do normalnej pozycji śpiewając, gody ma wiosną

Głowienka żyje na stawach, jeziorach, zimuje w zatokach, nurkująca kaczka, nurkuje na 2-2,5 m, potrzebuje głębokich zbiorników wodnych, wyjada z dnia larwy, bezkręgowce i części roślin, gniazduje w okolicy wody, gniazdko to czarka w zagłębieniu ziemi, zbudowana z fragmentów roślin, wyścielona puchem, samica składa 8-10 jaj, wysiaduje je 24-28 dni, samice podrzucają innym swoje jaja, ale młode żerują same, więc przybrane mamy tylko je wodzą, opuszczają dzieci przed uzyskaniem lotności, które jest po 50-55 dniu życia pisklęcia

Czernica zamieszkuje każdy zbiornik wodny, zimą wybrzeże i większe zbiorniki śródlądowe, lubi stawy, jeziora, zbiorniki zaporowe, samice gniazdują w odległości od siebie, lubią gniazdować w kolonii mew, składają 8-11 ja, które wysiadują 23-28 dni, pisklęta są samodzielne po 45-50 dniach, czernica nurkuje do 14 m, by zjeść z dnia części roślin, skorupiaki, mięczaki i larwy

Piegża lubi tereny otwarte z drzewami i krzewami, ogrody, parki, sady, najmniejsza pokrzewkowata, zbiera owady i larwy z liści i gałęzi, jesienią je owoce, głównie czarnego bzu, nisko nad ziemią w żywopłotach i zakrzewieniach wije ażurowe gniazdko z pajęczyn, trawy i włosia,, oba ptaki budują gniazdo i przez 11-14 dni wysiadują 4-6 jaj, pisklęta wylatują po 10-13 dniach, mała piegża może siadać na kwiatach, zjada nektar i pyłek, które są dla niej źródłem energii potrzebnym do migracji

Kapturka mieszka w lasach, jest owadożerna, późnym latem i wiosną je maliny, jeżyny, porzeczki, gniazduje w zaroślach nisko nad ziemią, gniazdko to czarka z trawy, włókien roślinnych, włosia i pajęczyn, na początku maja składa 4-6 jaj, oboje rodzice wysiadują przez 11-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 10-13 dniach, samiec buduje kilka gniazd do 1/3 wysokości, samica wybiera jedno, które razem kończ, jeśli żadne jej się nie spodoba, robią razem nowe gniazdko od początku

Rokitniczka zamieszkuje doliny rzek, brzegi jezior, stawów, mokradła, turzycowiska, śpiewając podlatuje wysoko i swobodnie opada, je owady z liści, gniazduje nisko na trawach i turzycach, gniazdo wplecione w łodygi jest z włókien roślinnych i trawy, samica więcej pracy poświęca budowie, składa 5-6 jaj, są wysiadywane przez 13-15 dni, pisklęta wylatują po 13-14 dniach, jedzą 2 razy więcej niż ważą, odlatują w dwóch etapach, lecą do Hiszpanii, odpoczywają i lecą 4000 km na południe Sahary, podczas lotu zużywają cały zapas wody i tłuszczu

Wodniczka zamieszkuje tereny zalane płytką wodą, turzycowiska, łąki podmokłe, zagraża jej osuszanie łąk i regulacja rzek, w Polsce żyje większość wodniczek, odlatuje do zachodniej Afryki, śpiewa do zupełnych ciemności, gniazduje nad ziemia i wodą, samica składa 5-6 jaj, wysiaduje je 2 tygodnie, samce zajmują się nimi przez 16-18 dni, wodniczki są poligamiczne, samce i samiczki mają wielu partnerów, każde pisklątko z lęgu ma innego ojca

Trzcinniczek żyje w szuwarach nad stawami, jeziorami, rowami melioracyjnymi, bagnami, samce śpiewają na odsłoniętych miejscach i wśród trzcin, lubi obecność tataraku, gniazdko zawieszone jest na 3 trzcinach, zbudowane z włókien roślinnych namoczonych w wodzie dla elastyczności, wyścielane jest puchem z kwiatów trzciny, 2 razy w roku składa 3-6 jaj, wysiaduje je przez 11-12 dni, pisklęta opuszczają dom po 11-13 dniach, trzcinniczki są monogamiczne, samce zajmują się pisklętami, samice czasem zostawiają samca i jego dzieci, uznając, że partner nie utrzymał ich przy sobie

Śpiewak żyje w lasach i parkach, w miastach, na wsiach, ogrodach, sadach, je bezkręgowce, owoce, samotniczy, monogamiczny, łączy się w pary w czasie lęgu, samiec śpiewa wieczorem i w nocy, gniazdują na gałęziach, blisko pnia i na rozwidleniu, gniazdo jest wyścielane drewnem zmieszanym ze śliną, które przypomina papier, jaja i pisklęta są na tym kartonie, 2 razy w roku składa 3-5 jaj, samica wysiaduje je przez 13 dni, młode wylatują po 13 dniach

Kwiczoł zamieszkuje parki i przydrożne aleje, zimą żeruje na podmokłych łąkach, lubi zadrzewione tereny rolnicze, je bezkręgowce i owoce, pary lęgowe gniazdują w kolonii blisko siebie, razem bronią gniazd, gniazdują na gałęziach i przy pniu, samica składa 2 razy w roku 5-6 jaj, wysiaduje je przez 10-13 dni, młode wylatują po 12-15 dniach

Kos żyje obok ludzi, lubi zadrzewienia, kępy, sady, parki, wyjada ze ściółki bezkręgowce, je owoce, gniazduje na gałęziach niskich drzew i krzewów, gniazdo to czarka ze źdźbeł trawy wypełniona ziemią, samica składa 3-5 jaj, kosy wysiadują jaja przez 12-14 dni, pisklęta wylatują po 13 dniach, kos śpiewa już z końcem lutego

Rudzik żyje w parkach i ogrodach, lasach, z gruntu i liści wyjada bezkręgowce, jesienią i zimą, zjada owoce i nasiona, gniazduje nisko nad ziemią w spróchniałym pniu, na rozwidleniach gałęzi i w skarpie korzeniowej, lubi wnęki w budynkach i budki lęgowe, ma do 3 lęgów w roku, znosi 4-6 jaj, wysiaduje przez 13 dni, młode opuszczają gniazdo po 14 dniach, rudziki śpiewają o zmierzchu

Muchołówka żałobna zamieszkuje lasy i stare parki, zadrzewienia, je owady, które wyjada z roślin i łapie w locie, latem i wczesna jesienią je owoce, gniazduje w dziuplach i budkach lęgowych, potrafi wygonić ich lokatorów, samce są terytorialne, ptak składa 5-8 jaj, wysiaduje je przez 13-15 dni, wylatują po 14-17 dniach

Muchołówka szara lubi zadrzewienia, ogrody, parki, po opuszczeniu gniazda młode nie umieją polować, więc karmią je rodzice, muchołówka siedzi na gałęzi, gdy widzi owada, głównie muchówkę lub błonkówkę atakuje je i wraca na gałąź, gniazduje w dziupli, budce lęgowej i wnęće budynku, gniazdo musi mieć podporę, ma 2 lęgi rocznie, składa 4-6 jaj, wysiaduje je przez 12-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 12-16 dniach

Podróżniczek zamieszkuje zakrzewione brzegi rzek, zadrzewione stawy, gdzie drzewa przeplatają się z roślinnością zielną, terasy zalewowe, zakrzewione trzcinowiska, żeruje na ziemi zbierając bezkręgowce i larwy, jesienią je owoce i nasiona, monogamiczny, łączy się w pary na czas lęgów, gniazduje na ziemi, gniazdko ukrywa w kępie roślin zielnych, głównie turzyc, składa 5-6 jaj, wysiaduje je przez 13-14 dni, młode opuszczają gniazdo po 12-14 dniach, zależnie od podgatunku samczyk ma na gardle białą lub pomarańczową plamkę, która kiedy śpiewa powiększa się poprzez stroszenie piór

Słowik szary zamieszkuje nadrzeczne zadrzewienia, tereny podmokłe, wiejskie, przydrożne, doliny rzeczne, pobliże zabudowań i wzdłuż torowisk, bezkręgowce wybiera z suchych liści i ściółki, gniazduje na ziemi, gniazdko jest osłonięte trawą, liśćmi i gałązkami, znosi 4-5 jaj, wysiaduje je przez 13 dni, pisklęta wylatują po 9-10 dniach, Europę Zachodnią zamieszkuje słowik rudy, oba podgatunki rozdzielił lodowiec, słowik rudy ma inny śpiew i siedlisko, słowiki to jedne z najpiękniej śpiewających ptaków

Pokląskwa lubi różnorodne nieużytkowane środowiska, tereny podmokłe poprzeplatane suchymi, łąki, ugory, nasypy kolejowe, lubi rośliny zielne jak wrotycz i nawłoć, zbiera bezkręgowce z powierzchni ziemi, przeważnie ma 1 lęg w roku, czasem dwa, składa 4-7 jaj, wysiaduje je 12-15 dni, opuszczają gniazdo po 12-13 dniach, lotność zyskują po 17-19 dniach, śpiew pokląskwy jest dobrze słyszalny w otwartym terenie

Pleszka lubi luźne drzewostany, brzegi lasów, poręby, wiatrołomy, ogródki działkowe, parki, je bezkręgowce, larwy, jesienią tez owoce, głównie bzu czarnego, gniazduje wśród skał, w dziupli, skarpie korzeniowej, wnękach budynku, odwiedza budki lęgowe, składa 5-7 bladoniebieskich jaj, wysiaduje je przez 12-14 dni, pisklęta wylatują po 14-15 dniach, dawniej groziło jej wyginięcie, obecnie wzrosła jej populacja u nas w latach 2000-2014

Kopciuszek zamieszkuje góry, skały, rumowiska, place budowy, gniazduje pośród kamieni, żeruje wybierając spośród kamieni owady, łapie je też w locie, jesienią je też owoce i nasiona, składa 4-6 jaj w gniazdku na pryzmie kamieni, wysiaduje przez 12-17 dni, pisklęta wylatują po 12-16 dniach, głos kopciuszka przypomina zgrzyt toczących się kamieni

Pełzacz leśny żyje w lasach, wyjada owady ze szczelin kory przy pomocy długiego, cienkiego dzioba, potrafi chodzić po pionowych gałęziach, gniazduje w dziuplach, załamaniach kory, szczelinach, gniazda ma z kory, igieł, włókien roślinnych, wyściela je piórami, mchem, włosiem, trawą, 1-2 razy w roku, składa 5-6 jaj, wysiaduje 13-17 dni, młode opuszczają gniazdo po 13-18 dniach, chodząc po drzewach podpiera się piórami ogona, podczas pierzenia środkowe sterówki wypadają wtedy, gdy skrajne odrosną

Kowalik zamieszkuje starodrzewia z dużym udziałem dębu i buka, parki, zadrzewienia śródpólne, porusza się po drzewach tylko przy pomocy mocnych nóg, bez udziału ogona, je owady, jesienią owoce buka, dębu, grabu, leszczyny, nasiona słonecznika i zbóż, gniazduje w dziuplach, samica raz w roku składa 6-9 jaj, sama wysiaduje je przez 13-18 dni, pisklęta wylatują po 23-26 dniach, jesienią i zimą kradnie po kilka nasion z karmników, zjada jedni, resztę ukrywa w załamaniach kory

Pluszcz mieszka w miejscach, gdzie są zadrzewione doliny cieków z wartym nurtem, kuca, potrząsa ogonem, jego terytorium lęgowe ciągnie się km wzdłuż strumienia, je wodne owady i pajęczaki, larwy, kijanki, małe rybki, kuliste gniazdo z roślin wodnych, mchu, traw i korzonków buduje nad woda w korzeniach nadwodnych drzew,pod mostami, w szczelinach skał, 1-2 w roku samica składa 4-6 jaj, które oboje rodzice wysiadują przez 15-17 dni, młode opuszczają gniazdo po 20-22 dniach, pluszcz ma gęste pióra, obfitą wydzielinę kuprową, które chronią go przed zimną wodą, ma klapki, które zamykają pod wodą nozdrza, ma więcej hemoglobiny niż inne ptaki, dzięki czemu wstrzymuje oddech na pół minuty, potrafi chodzić po kamienistym dnie dzięki ostrym pazurkom

Jemiołuszka u nas zamieszkuje lasy, parki, ogrody, zadrzewienia, gniazduje w lasotundrze, wiosna i latem chwyta w locie owady, jesienią i zimą jagody jemioły, jarzębiny, głogu, berberysu, gniazdko ma z trawy, porostów, drobnych gałązek, wyściela je włosiem reniferów, puchem roślinnym, trawą, piórami, gniazdko jest na brzozach lub iglastych drzewach, samica składa 4-5 jaj, wysiaduje je przez 14 dni, pisklęta opuszczają je po dwóch tygodniach, do nas przylatuje na zimę, je jagody jemioły, wydala śluzowate odchody, które zwisają na gałęziach jak sople, w ten sposób rozsiewa jemiołę

Strzyżyk skoczny, zwinny żyje w lasach z rozwiniętym runem, trzcinowiska, żeruje w podszycie i runie do 2 m, je bezkręgowce i nasiona, kuliste gniazdko robi z mchu, liści paproci, gniazdo jest pod korzeniami, w stertach gałęzi, szczelinach skał, poligamiczne samce budują kilka gniazd, do których zwołują samice, samica składa 5-7 jaj, wysiaduje je sama przez 14-16 dni, pisklęta opuszczają je po 15-17 dniach, samce nie zajmują się małymi, ale zbudowane przez nie gniazda starsze lęgi wykorzystują jako gniazda noclegowe, pierwsze lęgi pomagają w karmieniu piskląt z drugiego lęgu