biologia i ochrona przyrody

Pliszka żółta zamieszkuje tereny rolnicze je owady z ziemi, trawy, powierzchni wody, łapie je w locie, lata za końmi, bydłem, owcami by łapać wystraszone przez kopyta owady i przebywa w pobliżu zwierząt hodowlanych, by łapać pijące krew owady, monogamiczna, gniazduje na ziemi wśród roślinności, gniazdo jest z trawy i korzonków wyścielone pierzem i włosiem, od maja do lipca ma 1-2 lęgi, składa 4-6 jaj, rodzice wysiadują je przez 11-13 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 10-13 dniach, przez kilka dni jeszcze nie latają

Pliszka siwa zamieszkuje tereny ruderalne, wsie, siada na plotach, dachach, wcześniej mieszkała na terenach nadwodnych, gniazduje pod dachami, w szczelinach skał i murów, w półotwartych budkach lęgowych, płytkie gniazdko jest trawy, mchu, gałązek, wyściela je włosiem i piórami, ma 2 lęgi w roku, składa 5-6 jaj, wysiadają je oboje rodzice, pisklęta opuszczają gniazdo po 11-16 dniach, opuszczają je po 2 tygodniach, pliszki za odstraszanie intruzów akceptują w swojej obecności samotne pliszki

Świergotek drzewny, żyje w lasach całego kraju, nie lubi otwartych terenów rolniczych i podmokłych, woli suche bory z polanami i prześwitami, je zbierane z ziemi wady, pod koniec lata też owoce roślin zielnych, gniazdko buduje w dołu pośród traw lub kępek borówki czernicy, czasem na skarpie,nigdy nie wystaje ponad ziemię, gniazdko to czarka z suchych liści, trawy i porostów wyścielana włosiem, 1-2 razy w roku składa 5-6 jaj, samica wysiaduje je przez 12-14 dni, młode opuszczają gniazdko po 12-14 dniach, śpiewający świergotek leci pionowo w górę, rozkłada ogon i skrzydła, powoli opada i śpiewa, ląduje coraz wolniej, śpiewa coraz ciszej

Skowronek polny zjada owady, nasiona i dżdżownice, zamieszkuje łąki, pola i pastwiska, śpiewa od świtu latając nad polem i informując inne samce o swoim terytorium oraz śpiewa od kwietnia do lipca, kiedy samica buduje gniazdo i wysiaduje jaja, gniazdko jest na ziemi ukryte w niskiej roślinności zielnej, samiczka 2-3 razy w roku składa 3-5 jaj, które wysiaduje przez 11-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 8-10 dniach, jeszcze przez tydzień nie umieją latać, siedzą w ukryciu obok gniazda i karmią je rodzice, samiec śpiewa głównie w locie

Oknówka przebywa w pobliżu ludzi, żywi się łowionymi w locie w owadami, gniazduje na budynkach, zawsze na zewnątrz, gniazdko ma z części roślin, błota, gliny, śliny, jest kuliste z małym okrągłym otworkiem wlotowym, jego budowa zajmuje tydzień, kiedy mają dużo jedzenia i są w pobliżu rzek, wtedy oknówki tworzą kolonie złożone z kilkuset gniazd, w maju składa 4-5 białych jaj, wysiaduje je przez 14 dni, młode wylatują po 21 dniach

Dymówka żyje na wsiach i peryferiach miast w pobliżu wód, miejsc hodowli zwierząt gospodarczych, tam, gdzie jest dużo owadów, które łapie w locie, poluje nad wodą i podmokłymi łąkami, dorosłe śpią w koloniach nad wodami na trzcinach i wierzbach, gniazduje wewnątrz budynków gospodarskich, na ziemi siada tylko, by pobrać odpowiednie materiały-błoto i glinę, części roślin, gniazdka są półkoliste, dymówka składa 4-5 jaj, wysiaduje je przez 14 dni, pisklęta wylatują po 21 dniach, dawniej była legenda, że dymówka zamurowuje wróble, które zajęły jej gniazdko, ale nie możliwe

Krętogłów lubi nadrzeczne zadrzewienia graniczące z łąkami i pastwiskami, stare parki, ale śródpólne, dziuplaste drzewa, żeruje na ziemi, zjada mrówki i ich larwy, długim, cienkim językiem wyjmuje je z mrowisk, do polowania potrzebuje trawiastych ekosystemów, zagrażają mu pestycydy, które niszczą mrówki, gniazduje w dziuplach, spróchniałych gałęziach i budkach lęgowych, samica składa 7-10 jaj, wysiaduje je przez 11-14 dni, pisklęta wylatują po 18-22 dniach, kuzyn dzięcioła, który zimuje w Afryce, zaatakowany wyciąga szyje, stroszy pióra na głowie i syczy jak wąż

Dzięciołek zamieszkuje nadrzeczne lasy z dużą liczbą olch, topoli i wierzb, zimuje w miastach, lubi stare drzewa z martwym drewnem, ma delikatny dziób, którym zbiera owady z kory i liści, jest mały, utrzyma się na cienkich gałązkach, na cienkich, gniazduje w dziuplach do 18 cm głębokości wykutych w pniu lub martwym drewnie, samica składa 4-6 jaj, oboje rodzice wysiadują je przez 11-12 dni, pisklęta wylatują z dziupli po 20 dniach, dzięciołek siada też na gałęzi, wypatruje owadów, które łapie w locie

Dzięcioł duży żyje tam gdzie są drzewa, lubi parki, ogrody, sady, najpospolitszy dzięcioł Polski, monogamiczny, związek trwa do 3 lat, czasem zmienia partnera, zjada owady, zimą nasiona, głównie iglastych drzew, szukając ich rozłupuje szyszki, latem wyjada z gniazd jaja i pisklęta, dziuplę kują oboje rodzice, samica składa 4-7 jaj, oboje wysiadują je przez 10-13 dni, pisklęta wylatują po 24 dniach, jego język jest 4 razy dłużysz od dzioba, tworzy 2 pętle wokół czaszki, jest lepki, ma haczyki, dzięki temu sięga głęboko pod korę i przylepiają się do niego korniki

Dzięcioł zielony żyje tam gdzie są mrowiska i drzewa o miękkim drewnie, je mrówki i ich larwy, w tym celu latem w pobliżu mrowiska zakłada pułapki w kształcie lejka, zimą potrafi drążyć w śniegu 80 cm tunele szukając mrówek, lubi topole i wierzby, żyje też w miastach i na wsiach, żeruje na ziemi, jeden z najbardziej wyspecjalizowanych pokarmowo dzięciołów w Europie, monogamiczny, gniazduje w dziupli głębokiej do 50 cm, samica składa 5-7 jaj, które wysiaduje przez 17-19 dni, pisklęta wylatują po 23-27 dniach

Dzięcioł czarny żyje w większych lasach ze starymi drzewami, lubi buczyny i bory, lubi parki nadrzeczne wierzbowiska i trzcinowiska, potrzebuje kilku ponad 100-letnich drzew, je larwy i chrząszcze bytujące w spróchniałym drewnie, zlizuje też wypływający z ran drzew sok, oboje rodzice kują dziuple kilka m nad ziemią, gdzie samica 4-5 jaj, które wysiaduje przez 12-14 dni, młode opuszczają gniazdo po 23-28 dniach, dzięcioły czarne mają silne, masywne, duże dzioby, którymi wykuwają wiosną kilka dziupli, a użytkują jedną, reszta to gniazdo sóweczek, gągołów, siniaków, włochatek

Dudek żyje w dolinach rzek ze starymi dziuplastymi, drzewami, głównie wierzbami oraz terenami trawiastymi i rolniczymi, je owady, larwy i poczwarki, które wydobywa z ziemi, szuka ich zakrzywionym dziobem, lubi turkucie podjadki, symbol Izraela, gniazduje w dziupli, monogamiczny, w okresie lęgowym terytorialny, o czym informuje specjalnym okrzykiem, samica składa 7-8 jaj, wysiadują je oboje rodzice przez 15-16 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 26-29 dniach, zagrożone pisklęta wystawiają kupry i wystrzykują w napastnika śmierdzącą wydzieliną kuprową

Kraska lubi łąki, pastwiska, ugory, pola i małe laski, bardzo mało krasek żyje w Polsce, lubi ciepło, je duże bezkręgowce, chrząszcze i szarańczaki, łapie je siedząc na linii energetycznej lub szczycie drzewa, gniazduje w dziuplach i skrzynkach lęgowych, bezpośrednio na dnie dziupli składa 3-5 jaj, wysiaduje je do 20 dni, pisklęta wylatują po 25-30 dniach, kraska wznosi się na 200 m, opada pionowo obracając się wokół osi i śpiewając, zanik terenów trawiastych zmniejszył w ciągu 30 lat populację krasek w Polsce

Zimorodek żyje na brzegach rzek i zbiorników wodnych, lubi czyste cieki z płyciznami otoczone lasami, poluje na ryby, które łapie w wodzie, w tym siedzi na brzegu, wypatruje ryby, potem celu pikuje do wody i chwyta rybę dziobkiem, gniazduje w skarpach nadrzecznych, robi 90 centymetrowy tunelik zakończony komorą lęgową, samica składa 6-7 jaj, które wysiaduje przez ok. 20 dni, młode są samodzielne po 30 dniach, pisklęta siedzą w kółeczku, jeden wystawia główkę do karmienia, przesuwa się do przodu, wystawia główkę następny i w ten sposób każdy jest karmiony

W tym dziale przedstawię czynniki wplywające na klimat. Jest ich bardzo dużo i wszystkie sa wynikiem działania sił przyrody.
Cykle Milankovicia-zmiany kształtu orbity ziemskiej, dawniej ok. 95 tys lat temu orbita była eliptyczna obecne się zwęża dzięki przyciąganiu Słońca i innych planet, dzieki temu orbita przybiera kształt koła. Jednak Ziemia nie znajduje sie w stałej odległości od Słońca, aphelium to położenie najdalej, peryhelium najbliżej, różnica między nimi wynosi 5,1 mln km, w stanie peryhelium Ziemia otrzymuje 6% więcej energii slonecznej, gdyby orbita eliptyczna róznice wynosiłyby 20-30%, ekliptyka to płaszczyzna, ppo której porusza się Ziemia, pory roku nie sa spowodowane odległościa od słońca, ale kątem nachylenia, zimą Zimia jest najbliżej Słońca, ale jego promienie padaja pod najmniejszym kątem, na równiku promienie sloneczne padają w godzinach południowych pod kątem prostym, im dalej ku biegunom tym ten kąt mniejszy. spadek nachylenia osi Ziemi względem Słońca powoduje zanik róznic między latem a zimą, wtedy rosnie powłoka lodowcowa, klimat sie ochładza. Precesja to wirowanie osi Ziemi, ruch jest po powierzchni stozka. Przycoąganie Słońca i Księżyca stara sie wyp[rostować oś Ziemi, to powoduje róznice w dniach równonocy, dziś aphelium jest 5 lipca, peryhelium 4 stycznia, dlatego na półkuli północnej są małe róznice między late, a zimą, podejrzewa sie, że za 11000 lat będą większe, wg Milankovicia cykl zmiany kształtu orbity Ziemi trwa 100 000 lat, 90 tys. trwaja glacjały (zlodowacenia), 10 tys okresy ocieplenia [http://meteoclimat.wordpress.com/2009/02/07/cykle-milankovica/].
Aktywnośc słoneczna-paleontolodzy, historycy, geolodzy i astronomowie potrafią odtworzyc na podstawie warunków panujących w danym czasie aktywnośc słoneczną. Wzmozona aktywność powtarza się co 11 lat, ale sa fluktuacje od 8 do 14 lat, początek cyklu zaczyna sie wzrostem aktywności, która największa jest po 2-3 latach od początku cyklu, pojawiają sie sznury magnetyczne na wyższych szerokościach heliograficznych, jest więcej centrów aktywności, pojawiają się plamy na Słońcu i rozbłyski, wynurzenie pola magnetycznego nagrzewa gaz chronosferyczny i koronalny, jest wyrzut cząsteczek z korony słonecznej. W czasie wzmozonej aktywności pole magnetyczne nie jest dipolem, jest wielobiegunowe, następny cykl ma odwrotne parametry pola magnetycznego, pełen cykl słoneczny trwa 22 lata. Na podstawie historycznych obserwacji można prześledzić aktywność Słońca od początku XVII w. Interesującym zjawiskiem jest zanik aktywności w latach 1640-1700. Poznajemy aktywnośc słoneczną po słojach przyrostu drzew, pierścieniach przyrostu szkieletó koralowców, w latach 1640-1700 liczba wszystkich plam słonecznych była mniejsza niż dziś w ciągu 1 roku, było to minimum Maundera (mała epoka lodowcowa), od początku XX w aktywnośc słoneczna wzrastała, nastało ocieplenie, zwane globalnym, w styczniu 2000 r Słońce weszło w stan najwyższej aktywności [http://www.wiw.pl/astronomia/0706-c2-slonce.asp]. Ziemia od Słońca otrzymuje pewną ilośc energii, zmiana kąta nachylenia ziemskiej osi obrotu warunkuje pory roku, tmeepratura jest skorelowana z długością cykli słonecznych, długie cykle obniżaja temperature na półkuli płn, krótkie wydłużają.
Klimat w przeszłości mozemy poznac po sladach flory i fauny na danym terenie, wiemy, że Grenlandia była kiedyś porosnięta lasami, sama nazwa to ,, Zielona Wyspa''. Wg. Dziennika Polskiego 500000 lat temu wyspe porastały lasy. Naukowcy z uniwersytetu w Kopenhadze pod warstwą lodu grubości prawie 2 km znaleźli ślady DNA sosen, olch, cisów, kiedy 1000 lat temu Wikkingowie przybyli na Grenlandię już była pokryta lodem, jednak jej klimat był znacznie łagodniejszy, na tyle, że ludzie mogli się tam osiedlić wraz z ochłodzeniem Wikingowie uciekli z wyspy, teraz Grenlandia wraca do dawnego stanu, ale to tylko utrata lodowca to naturalna kolej cyklicznych zmian klimatu zachodzących po sobie [http://wiadomosci.dziennik.pl/nauka/artykuly/216845,na-grenlandii-byly-lasy.html]. Do ponownego porośnięcia wyspy lasami brakuje jeszcze wielu lat i stopni.
Kolejnym dowodem na cykliczne zmiany klimatu sa odciski, odlewy i skamieliny, wiemy np., że w karbonie cała Ziemia była porosnięta tropikalną dżunglą z paprociami drzewiastymi, kalamitami, widłąkami, nagonasiennymi, znajdowane sa skamieliny z tego okresu, w prawdze inny był układ lądów, jednak na całej ich powierzchni rosły tropikalne lasy, wiele było takich okresów w dziejach historii na przemian z okresami zlodowaceń. w mezozoiku rwnież było bardzo ciepło. Potężne zuzycie tlenu przez dinozaury, a także gazy jelitowe roślinożerców powodowały wyrzut metanu i CO2 do atmosfery, podejrzewa się, żę to dzięki CO2, który rosliny wykorzystują do syntezy glukozy mogła róśc tak bujna roslinność w tamtym okresie, która stanowiła podstawę łańcucha pokarmowego dla wielu duzych i wymagających dużych ilości pożywienia organizmów [http://zywaplaneta.pl/dinozaury-przyczyna-globalnego-ocieplenia/]. Globalna krzywa temperatur dla fanerozoiku (ostatnie 500 mln lat). Szarym kolorem zaznaczono jurę oraz kredę – czas panowania wielkich gadów. Na osi pionowej względna temperatura (0 st. C oznacza temperatury współczesne). Mezozoik był generalnie cieplejszy niż kenozoik i czasy współczesne. Temperatury oszacowano na podstawie danych izotopowych. Krzywa na podstawie pracy D. L. Royer et al., 2004. CO2 as a primary driver of Phanerozoic climate. GSA Today 14, 3, 4-10.
Natomiast portal Historycy.org. podaje, że w okresie średniowiecznego optimum klimatycznego w Polsce uprawiano brzoskwinie, a nie znano odmian mrozodpornych, winogrona, nie współczesne odmiany będące krzyżówkami szlachetnej z amerykańską, ale szlachetne, czyli musiało być wtedy cieplej niz teraz, a nie bło takich emisji [http://www.historycy.org/index.php?showtopic=84295]. Na foru Portalu wypowiadają się zawodowi historycy, których badania potwierdzają wypowiedzi.
Tylko Słońce może tak ogrzać planetę by zniknęły bieguny i tylko spadek jego aktywności może spowodować ochłodzenie i globalne zlodowacenie. Wiemy na 100%, że w okresie Ziemi były okresy zlodowaceń, stadiały, glacjały, kiedy duże opady i spadek temepratury powodowały zwiększenie pokrywy lodowej, lodowce wiązały duże ilości wody dzieki czemu spadał poziom mórz [http://portalwiedzy.onet.pl/22821,,,,glacjal,haslo.html] i interglacjały, interstadiały, ocieplenia, cieplejsze okresy między glacjałami, gdzie topnieją lodowce, nawet całkowicie i podnosi sie poziom mórz [http://portalwiedzy.onet.pl/2058,,,,interglacjal,haslo.html]. Jak pokazała historia interglacjały charakteryzują sie bujna roslinnością i rozkwitem życia, a glacjały wymieraniami. Tak samo obecny spadek aktywności słonecznej, wzrost izotopu 18O w atmosferze i spadek temperatury (zamarznięty Bałtyk w Łotwie, zamarznięte ujście Misissipi, śnieg w Turcji, Egipcie, Izraelu, Australii, coraz sroższe zimy w Polsce, coraz krótsze lata pokazują, że nic nie trwa wiecznie, cieszmy sie więc latami póki jeszcze są.
Kolejny czynnik wpływający na klimat to erupcje wulkaniczne, które wyrzucaja ogromne ilości pyłów i gazów do atmosfery, w ostatnich latach są coraz częśtsze erupcje wielu wulkanów np. Sinabung na Indonezji, który wyrzuca słup pyłów na 10 km, ze wzgledu na erupcje ewakułowano ludzi z pobliskich miejscowości i zrezygnowano z przelotów nad danym terenem, kolejny wulkan Merapi na Jawie, któego slup pyłów sięga do 2 km, tu pozwolono ludziom wrócić do domów, gdy okazało się, że lawa i spływ piroklastyczny nie zagrażają, w tym roku doszło do 18 erupcji Etny, aż zakazano lotóww pobliżu wulkanu, spokojne erupcje Etny zdarzają się od kilku lat, Kluczewska Sopka na Kamczwyrzuciła 12 km słup pyłu, ruch lotniczy został zmieniony, duże ilości pyłu i gazów wyrzuca Yasur na Archipelagu Vanuatu, w Amneryce jest wzmożona erupcja  de Fuego w Gwatemali, z kraterów  Taniluya i Senisenan wylewa się lawa, wzrosła aktywnosć Santa maria, w Nowym Meksyku przebudziła się Colima, wyrzuca 3 km słup pyłów, również Popocatepletl zaczął wyrzucac gazy i parę wodną. Podejrzewa się, że powodem jest koniec obecnego maksimum słonecznego, aktywnośc wulkaniczna wzrosła w XX w, ponad 20 potęznych erupcji w ciągu 14 lat XXI w pokazuje tendencje wzrostową modelu, zlegajaće na dużych wysokościach pyły wulkaniczne oraz SO2 powoduja obniżenie temperatury na Ziemi, ograniczają dostęp promieni słonecznych do pow. planety, wybch Pinatubo na Filipinach w 1991 r obnizył temp. o 2 st. przez 2 lata [http://www.pogody.pl/go.live.php/PL-H3/aktualnosci/7499/wplyw-wzmozonej-aktywnosci-wulkanicznej-na-klimat-ziemi.html].
Wiemy z historii, że wybuchy wulkanów Samalas w 1257 r przyczyniła sie do małej epoki lodowcowej, pyły wulkaniczne tworzą barierę zasłaniającą Słońce i ochładzają klimat na Ziemi, Krakatau w 1883 r wybuchając spowodował spadek globalnej temperatury, w 1815 i 16 r wybuch wulkanu Tambora spowodował rok bez lata, pyły i gazy obniżyły globalnie temperaturę.
kolejny czynnik to kosmiczne kolizje, upadki ogromnych asteroid mają siłę wielu bomb atomowych i wyrzucone w powietrze pyły odcinają dostęp światła słonecznego do Ziemi, takie zjawisko spowodował m. in. meteoryt z Jukatanu, pozostał krater Chicxulub, podejrzewa się, że erupcje wulkanów lub upadek meteorytu spowodowały wyginięcie dinozaurów.
Reasumując jest wiele czynników obniżających temperaturę, a tylko aktywnośc słoneczna może ja podnieść, zmiast więc surrealistycznych pomysłów jak zapobiec ociepleniu, które skończy się wraz z naszym maksimum słonecznym trzeba pomysleć jak tę temperaturę podnieść. Był rózne pomysły mniej lub bardziej realne np. rozpylenia jakiś zasłon w atmosferze, jeśli by było to mozliwe to lepiej rozpylic soczewki, które podniosłyby temperaturę na Ziemi skupiając promienie sloneczne. Wiem, że to pomysły nie na nasze czasy, ale może nasze wnuki będą umiały zapobiec oziebieniu.

Ciekawostki o ptakach na podstawie Atlasu Ptaków Polski z 2017 roku.

Trznadel zamieszkuje otwarte tereny, luźne zadrzewienia i zakrzewienia, zimą żeruje nad polami w stadach, gdzie zjada nasiona i ziarniaki, latem żyje w parach, poluje na bezkręgowce, gniazduje na ziemi lub w niskich gałęziach, samica wysiaduje jaja, oboje rodzice karmią pisklęta, okres lęgowy trwa od kwietnia do sierpnia, początek pieśni lęgowej przypomina początek V Symfonii C moll op. 6 Ludwika van Bethoveena, samiec śpiewa w tych samych miejscach, trznadel składa 3-5 jaj, wysiaduje je 12-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 11-13 dniach, ptak ma 2-3 lęgi w roku

Krzyżodziób świerkowy je nasiona świerku, sosny i jodły, kiedy brak nasion świerku je orzeszki buka, dębu, jesionu, ale się nie rozmnaża, gniazduje na świerkach, gniazdo buduje z kory, gałązek świerku i mchu, zamieszkuje lasy iglaste, okres godowy trwa od stycznia do marca, nasiona świerku mają 40% tłuszczu, którego metabolizm daje ciepło pisklętom, samica składa 3-4 jaja, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 20-25 dniach, wtedy krzyżuje się ich dziób

Gil je pączki drzew, krzewów, miękkie owoce jak jarzębina, dzika róża, jagody, jarzębina, jego dziób jest delikatny, gniazduje od maja do lipca, gniazdko buduje z suchych gałązek i łodyg, wyściela je mchem, liśćmi i trawą, gniazduje na iglakach, żyje w lasach, do nas przylatują na zimę gile z północy, nasze odlatują wtedy na południe, składa 4-5 jaja, wysiaduje 12-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-16 dniach

Grubodziób je pestki dzikiej róży, wiśni, czereśni, czeremchy, gniazda buduje na gałęziach z daleka od pnia, czarka jest z gałązek wypełniona mchem, porostami i trawą, grubodziób żyje w zadrzewieniach i zakrzewieniach, jego dziób ma nacisk o sile 50 kg, dolna część dzioba jest szeroka i karbowana, górna ostra i twarda, mięśnie dolnej szczęki zachodzą na tył głowy, składa 3-5 jaj, wysiaduje 11-13 dni,młode opuszczają gniazdo po 12-13 dniach

Dziwonia je nasiona i drobne owady, w Polsce jest krotko, pierzy się w locie, gniazdko buduje z korzonków, wyściela je mchem, trawą i końskim włosiem, zamieszkuje doliny rzek, brzegi jezior i stawów, jak odlatuje leci do Moskwy i Petersburga, z tamtejszymi dziwoniami przez Kazachstan i Tadżykistan leci do Azji Pd-Wsch. W maju składa 4-6 jaj, wysiaduje 12 dni, młode opuszczają gniazdo po 10-13 dniach

Szczygieł je nasiona chwastów, łopianu, nawłoci, ostów, w okresie lęgowym mszyce, chrząszcze , gąsienice, gniazduje na gałęziach krzewów, gniazdkom ma z mchu, porostów, pajęczyn, wyścielane pierzem i włosiem, szczygły żyją w parkach, kępach drzew, sadach, ogrodach, zaroślach, unikają lasów, zimują w Polsce, żerując na astrowatych robią różne akrobacje, 2 razy w roku składa 4-6 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 13-15 dniach

Czyż wiosną i latem żeruje w borach sosnowych i świerkowych na mszycach, w tym celu porusza się po gałązkach, jesienią leci do olszyn, gdzie je orzeszki olch, kiedy wiosną orzeszki opadają na ziemię, żeruje na dnie lasu, gniazduje w koronach iglaków, gniazdko wyściela piórami, puchem roślinnym, sierścią, oplata pajęczyną w celu ukrycia, żyje w starych, wilgotnych borach, parkach i ogrodach, składa 4-5 jaj, wysiaduje 12-13 dni,młode opuszczają gniazdo po 13-15 dniach

Dzwonie je nasiona z pól i ugorów, gniazduje na niskich drzewach i gęstych krzewach, lubi słonecznik, zamieszkuje pola, ugory, zadrzewienia, parki, ogrody, potrafi odgonić większe ptaki, część odlatuje na zimę, część zostaje, 2 razy w roku składa 4-6 jaja, wysiaduje 11-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-18 dniach

Zięba najpospolitszy ptak Polski, je nasiona, owady, miękkie części roślin, gniazduje na drzewach, gniazdko ma z mchu i porostów, dawniej wierzono, że jej śpiew przepowiada deszcz, jest u nas od kwietnia do października, ale wiele zostaje na zimę, żyje w lasach, borach, ogrodach, sadach, parkach, tam gdzie drzewa, składa 4-6 jaj, wysiaduje 12-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 14 dniach

Mazurek nasz rodzimy wróbel, dawniej mieszkał na skrajach lasów, je nasiona, gniazduje w dziuplach, budkach lęgowych i spróchniałych drzewach, krzyżuje się z wróblem domowym, samczyki są podobne do mazurków, samiczki do wróbli, obecnie żyje w pobliżu ludzkich siedzib, składa 2-7 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-20 dniach

Wróbel domowy pochodzi z Azji Mniejszej i Półwyspu Arabskiego, rozprzestrzenił się z rozwojem rolnictwa, gniazduje pod dachami domów, gniazdami bocianów, je nasiona, gniazda są z trawy i słomy, szybko marzną, żyje na wsiach, kilka razy w roku składa 3-5 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 11-19 dniach

Szpak naśladuje pojedyncze słowa, je dżdżownice, owady, gąsienice, ślimaki, czereśnie, wiśnie, czeremchy, śliwki, gniazduje w dziuplach i budkach lęgowych skąd wyrzuca obecnych mieszkańców, gniazduje półkolonijnie, żyje w zadrzewieniach śródpólnych i na brzegach lasów, w parkach i sadach, ma duże stężenie dehydrogenazy alkoholowej, dzięki czemu może jeść sfermentowane owoce i się nie upije, kilka razy w roku składa 3-7 jaj, wysiaduje 11-15 dni, młode opuszczają gniazdo po 20 dniach

Orzechówka je owady, orzechy, żołędzie, nasiona, oboje rodzice budują gniazdko ze spróchniałego drewna, mchu i porostów na gałęziach świerków, wyprowadza 1 lęg w roku w marcu, czasami przylatuje do nas orzechówka długodzioba w poszukiwaniu jedzenia, orzechówka żyje w borach Pomorza, Karpat i na północnym zachodzie Polski, w marcu raz w roku składa 2-4 jaja, wysiaduje 17-19 dni,młode opuszczają gniazdo po 21-25 dniach

Sójka, ptak leśno-parkowy je drobne kręgowce, jaja bezkręgowce, owoce i nasiona, rozsiewa dęby poprzez zapasy z żołędzi, nasze sójki zostają w Polsce, do nas przylatują z północnego wschodu, gniazduje na gałęziach, raz w roku, w kwietniu samiczka składa jaja, raz w roku w kwietniu składa 5-7 jaj, wysiaduje 16-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 21-22 dniach

Sroka gniazduje w gałęziach, gniazdo ma 1 lub 2 wejścia, jest pod dachem z gałęzi, zbudowane z patyków, dolna część jest wyścielana gliną i wyłożona korzonkami, trawą i listkami, jest wszystkożerna, je także jaja, pisklęta, padlinę, żyje w parkach, lasach, ogrodach, unika lasów i otwartych terenów, sroka boi się błyszczących przedmiotów, składa 5-7 jaj, wysiaduje 21-22 dni,młode opuszczają gniazdo po 24-30 dniach

Kawka jest wszystkożerna, łączy się w pary na całe życie, kawki mają hierarchię w stadach, na zimę łączą się w większe stada z gawronami, dawniej gniazdowała w dziuplach i jaskiniach, dziś w przestrzeniach stropodachowych, kominach, załamaniach budynków, kiedy jedno z pary awansuje w hierarchii zostawia partnera i szuka sobie nowego odpowiedniego, kawka żyje obok ludzi, składa 4-6 jaj, wysiaduje 17-18 dni,młode opuszczają gniazdo po 28-36 dniach

Wrona siwa wszystkożerna, gniazduje na gałęziach, gniazda z patyków i gałązek są wylepione gliną i wyścielone miękkimi częściami roślin, je zboża, trawy, owoce, ziemniaki, nasiona, odpadki, ziarniaki, mięczaki, bezkręgowce, jaja, larwy, krzyżuje się z czarnowronem, żyje obok ludzi, gniazduje w parach, składa 3-6 jaj, wysiaduje 18-19 dni,młode opuszczają gniazdo po 28-38 dniach

Gawron je bezkręgowce, owoce, nasiona, małe kręgowce, gniazda z gałązek i patyków w gałęziach wyściela liśćmi, trawą, gliną, gniazduje kolonijnie, jego skóra przy dziobie łysieje kiedy dojrzewa, używa narzędzi, by zdobyć pokarm, zagina druciki i dłubie patykami, by dosięgnąć do larw i dżdżownic, żyje obok ludzi, składa 2-5 jaja, wysiaduje 16-18 dni,młode opuszczają gniazdo po 30-36 dniach

Kruk wszystkożerny, rośliny są uzupełnieniem jego diety, żyje w parach, poza sezonem lęgowym w stadach, w stadzie jest hierarchia, jak awansuje jedno, to awansują oboje z pary, kruk w ultrafiolecie jest kolorowy, żyje wszędzie, w lutym i marcu składa 5-6 jaja, wysiaduje 20-23 dni,młode opuszczają gniazdo po 5-6 tygodniach

Srokosz drapieżnik, zamieszkuje otwarte tereny nadrzeczne i rolnicze, torfowiska, pola, poluje na drobne kręgowce, które nabija na kolce i elementy ogrodzenia, gniazdu z traw, włosia i łodyg zakłada na drzewach i kolczastych krzewach, składa 4-7 jaj, wysiaduje 15-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-18 dniach

Gąsiorek poluje na drobne kręgowce, samiec zawiesza je na kolcach, by pokazać partnerce swoją zaradność, naśladuje głosy ptaków na które poluje, gniazdo na kolczastych krzewach i drzewach robi z traw, łodyg, mchu, włosia, korzonków, wełny, żyje w zadrzewieniach przydrożnych, śródpólnych, w młodniakach, kępach drzew, składa 4-6 jaj, wysiaduje 12-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 14 dniach, rodzice karmą je jeszcze przez 3 tygodnie

Wilga żeruje w gałęziach drzew, je owady i gąsienice, jesienią czereśnie, wiśnie, jeżyny, jagody, gniazdko rozłożone pomiędzy gałązkami jak hamak jest z łyka i traw, żyje w lasach liściastych i mieszanych, starych ogrodach, parkach, sadach, składa 3-4 jaja, wysiaduje 15-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 16-17 dniach

Remiz żyje nad zadrzewionymi brzegami jezior, rzek, w łęgach, bagnach, na torfowiskach, je owady, pająki, ziarniaki trzciny, na brzozach i topolach przez 3 tygodnie robi workowate gniazdko z łyka, włókien drzewnych i puchu, składa jaja w maju, jeszcze 100 lat temu gniazda noszono jako zimowe kapcie, w maju składa 6-8 jaj, wysiaduje 13-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-26 dniach

Raniuszek żyje głównie w lasach liściastych i borach je bezkręgowce i nasiona i jagody, gniazduje na gałęziach, workowate oplecione porostami gniazdo jest z mchu, pajęczyn i piór, w okresie pozalęgowym żyje w stadach, wtedy pojawia się podgatunek z czarnym paskiem nad okiem, składa 8-12 jaj, wysiaduje 14-16 dni, młode opuszczają gniazdo po 14-18 dniach, przez 2 tygodnie po tym rodzice je karmią

Sikora uboga jej terytorium ma do 25ha, jest w lasach, parkach, ogrodach, sadach, zadrzewieniach, je owady i nasiona, gniazduje w dziuplach, walcząc o terytorium wzlatuje wyżej niż przeciwnik, walcząc ptaki sczepiają się dzióbkami, walka kończy się na ziemi, raz w roku składa 7-10 jaj, wysiaduje 13-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-19 dniach

Sosnówka je owady i nasiona, potrafi żerować z głową w dół, gniazduje w dziuplach, budkach lęgowych, korzeniach, rozłupanych gałęziach, gniazdo zbudowane jest z trawy, wyścielone mchem i włosiem, w zimne lata opóźnia lęgi, potrafi zawisnąć w powietrzu jak koliber, żyje w drzewostanach, zimą z innymi sikorkami łączy się w stada, dwa razy w roku składa 8-10 jaj, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-20 dniach

Czubatka je bezkręgowce zimą nasiona iglaków, gniazduje w dziuplach, żeruje na niższych gałązkach, żyje w drzewostanach z jodłą i świerkiem,jest monogamiczna, lęgi ma na początku kwietnia, dzięki temu, że iglaki nie tracą igieł i owady szybciej się na nich pojawiają, monogamiczna, składa 6-8 jaj, wysiaduje 13-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-22 dniach

Modraszka latem je owady, zimą nasiona, jesienią owoce, wiosną pączki drzew i krzewów, szukając owadów niszczy części roślin, na przełomie maja i kwietnia wydaje lęgi w dziuplach i budkach lęgowych, zimuje w stadach z mysikrólikami, dzięciołami i pełzaczami, sikorki robią na zimę zapasy, modraszka żyje w parkach, słonecznych lasach, ogrodach, sadach, główka samca świeci w ultrafiolecie, im bardziej świeci tym atrakcyjniejszy dla samiczki, na przełomie kwietnia i maja składa 10=12 jaj, wysiaduje 13-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 16-22 dniach

Bogatka je jaja, larwy, gąsienice, owoce, nasiona, bezkręgowce, gniazduje w dziuplach i skrzynkach lęgowych, zimuje w wielogatunkowych stadach, żyje obok ludzi, lubi lasy liściaste, sady, ogrody, dużo jest bogatek dużo, wydaje najwięcej jaj z całej rodziny wróblowatych, gniazduje w butach, słupach energetycznych, pod dachami domów, na ogrodzeniach, najczęstszy gość karmników, składa 6-11, czasem 18 jaj, wysiaduje 12-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-17 dniach

Mysikrólik je owady, zimą ich larwy, gniazdo buduje przez 3 tygodnie na drzewach, to czarka z mchu, porostów, pajęczyn, oprzędów, włókien roślinnych, potrafi wytrzymać 16 godzin w -15 stopniach, żyje lasach świerkowych, rzadziej w sosnowych, składa 8-11 jaj, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-16 dniach

Pierwiosnek zamieszkuje lasy i zadrzewienia o rozwiniętym runie, na liściach poszukuje gąsienic i larw, które zjada, jesienią i zimą je jagody, gniazdka z liści i trawy buduje na dnie lasu, są kuliste, samica 2 razy w roku składa 4-7 jaj, które wysiaduje przez 13-15 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 13-15 dniach, w innych językach jego nazwa pochodzi od dźwięku wydawanego podczas liczenia monet

Świstunka leśna zamieszkuje lasy, głównie liściaste i mieszane z rozwiniętymi koronami, z liści drzew wyjada bezkręgowce, jesienią i zimą je nasiona i jagody, kuliste gniazdo z otworem z boku robi z łodyg, liści i traw, gniazdo jest ukryte w trawie i suchych liściach, 2/3 lęgów wyjadają myszy i dziki, w maju składa 5-7 jaj, które wysiaduje 12-14 dni, młode opuszczają je po 12-15 dniach

Wiemy już, że glukoza jest nam niezbędna do życia oraz,że sacharoza rozpada się do glukozy i fruktozy, wiemy, że fruktoza jest przekształcana w glukozę w wątrobie i jelicie, ale niewiele osób wie,że w nerkach,wątrobie, mięśniach i jelitach z fruktozy powstaje energia, ulega ona glikolizie i powstały pirogronian wchodzi do cyklu Krebsa. W wątrobie fruktaza dołącza do 1 atomu węgla resztę fosforanową,powstaje fruktozo-1-fosforan, aldolaza fruktozo-1-fosforanu rozpada go do fosfodihydroksyacetonu i aldehydu glicerynowego,z których kinazy triozowe robią aldehyd 3-fosfoglicerynowy, dehydrogenaza aldehydu 3-fosfoglicerynowego daje 1,3-bifosfoglicerynian, kinaza fosfoglicerynianowa odłacza resztęfosforanową, powstaje 3-fosfoglicerynian, fosfogliceromutaza przesuwa resztęfosforanową z 3 na 2 drugi atom węgla,daje 2-fosfoglicerynian, enolaza daje fosfoenolopirogronian, kinaza pirogronianowa daje pirogronian, wchodzi on do cyklu Krebsa. W mięśniach i nerkach z fruktozy po ufosforylowaniu przez heksakinazę powstaje fruktozo-6-fosforan, jest dalej fosforylowany do fruktozo-1,6-difoaforanu, potem reakcja przebiega jak wyżej. Reakcje te zachodzą pomiędzy mitochondrium a cytozolem. Syrop glukozowo-fruktozowy to mieszanka glukozy i fruktozy w stosunku 1:1. fruktoza może uzupełniać glikogen wątrobowy,w mięśniach jest spalana na bieżąco. Podobnie galaktoza ulega glikolizie do galaktozo-1-fosforanu.

Glukoza usprawnia wchłanianie wapnia i sodu z jelit do krwi oraz potasu do komórek.

Z glukozy na drodze szlaku pentozofosforanowego powstają ryboza i deoksyryboza, z nich są nukleotydy budujące RNA i DNA. Szlak zachodzi w cytoplaźmie kory nadnerczy,gruczołach mlecznych, tkance tłuszczowej, czerwonych krwinkach, kórechroni przed hemolizą, tu z glukozo-6-fosforanu powstaje rybulozo-6-fosforan, dodatkowo powstaje NADPH,który uczestniczy w wielu reakcjach w ciele. Dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa działa na glukozo-6-fosforan, wodór idzie na NADP+,powstaje NADPH i 6-fosfoglukonolakton, 6-fosfoglukonolaktonaza daje 6-fosfoglukonian, dehydrogenaza 6-fosfoglukonianowa daje rybulozo-6-fosforan,powstają NADPH i CO2. Faza nieoksydacyjna – na rybulozo-5-fosforan działa izomeraza rybulozo-6-P,daje rybozo-6-fosforan, fosfataza odłącza fosforanową resztę dając rybozę, która buduje nukleotydy w RNA lub działa transketolaza dając seduheptulozo-7-fosforan, transaldolaza daje erytrozo-4-fosforan, odpowiednia transketolaza może dawać ksylulozo-5-fosforan, z niego powstaje aldehyd 3-fosfoglicerynowy lub fruktozo-6-fosforan, oba wchodza do glikolizy, druga droga to na rybulozo-5-fosforan działa epinefraza pentozofsforanowa, daje ksylulozo-5-fosforan, transketolaza daje aldehyd-3-fosfoglicerynowy, wchodzi do glikolizy lub transaldolaza daje fruktozo-6-fosforan, który wchodzi do glikolizy, jak nie ma cukru organizm trawi nukleotydy

glukoza buduje glikoproteiny, które budują kanały błonowe i glikokortykoidy, które są hormonami kory nadnerczy, z glukozy powstaja endogenne aminokwasy i tłuszcze nasycone,które budują błony komórkowe, glukoza i galaktoza to główne cukry budujące reszty cukrowe glikolipidów budujących błony komórkowe i organelli, glikolipidy uczestniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych. Glikoproteiny (proteoglikany, kompleksy węglowodanowe) to biała osocza z wyjątkiem albumin, razem z glikolipidami decydująo grupach krwi, są hormonami jak gonadotropina kosmówkowa i tyreotropina, kolagen,elastyna, fibrynogen, białka macierzy kostnej, mucyny (chronią ścianki przewodu pokarmowego przed enzymami trawiennymi), białka trnsoportujące lipidy, mikro i makroelementy, witaminy, receptory zgodności tkankowej, immunoglobuliny, białka dopelniacza, interferony, enzymy trawienne-proteazy, glikozydazy, nukleazy, hydrolazy, czynniki krzepnięcia krwi, cukry budujące proteoglikany to galaktoza, glukoza, fukoza, mannoza, kwas N-acetyloneuraminowy, N-acetulogalaktozamina, N-acetyloglukozoamina. Glikolipidy pokrywają zewnętrzne błony komórkowe i budują otoczki mielinowe, najprostsze są glikosfingolipidy, maja jeden cukier i jeden ceramid, najprostsze to galaktozyloceramid jest w całym ciele, główny glikosfingolipid mózgu i otoczkach mielinowych i glukozyloceramid jest wszędzie, główny glikosfingolipid tkanek pozanerwowych. Złożone są gangliozydy, maja jednalub więcej resztę kwasy sjalowego, są we wszystkich tkankach.

Trawienie skrobii zaczyna sięod amylazy ślinowej, która rozcina wiązania 1,4-alfa glikozydowe, powstaje malttoza i dekstryny, w dwunastnicy amylaza trzustkowa dalej ją trawi do maltozy, w jelicie czczym działa amylaza jelitowa, rozkąłda maltozę do glukozy, nadwyżka cukru zmienia się w glikogen, dopiero większa nadwyżka daje tłuszcz. Dzięki równowadze pomiędzy insuliną i glukoagonem człowiek potrafi utrzymć niezbędny poziom glukozy we krwi do wyczerpania glikogenu (po ok. 24 godzinach).

Przy niedoborze glukozy dokrwi uwalniaja się z tkanki tłuszczowej wolne kwasy tłuszczowe i VLDL-zły cholesterol, który tworzy płytkę miażdżycową, glukoza ogranicza przedostawanie do osocza wolnych kwasów tłuszczowych i tworzenia LDL, chyba, że spożywa się nadmiar. Łatwo można zwiększyc zapotrzebowanie na kalorie i zniwelować ich nadmiar poprzez ruch na świeżym powietrzu-spacery, bieganie, ćwiczenia, prace w ogródku, na działce, wnoszenie węgla, rąbanie drzewa, plewienie, przycinanie (to co robimy wiosną), wystarczy zrezygnowaz z zamochodu na rzecz komunikacji publicznej (wystarczy przejść na przystanek z domu, z przystanku dopracy i odwrotnie z rundapo sklepach), by nie dopuścić do tycia.

Niewiele osób wie co robić gdy znajdziemy rannego psa lub kota możemy sami powiadomić weterynarza lub zabrać tam lżej ranne zwierzę, wtedy zapłacimy za wizytę. Jeśli nasza gmina jest przyjazna, nie wysyła zwierząt tam gdzie są usypiane, ale leczone i znajdziemy zwierzę w godzinach pracy urzędu (każda gmina ma inne godziny urzędowania), dzwonimy do odpowiedniego pracownika, najlepiej do centrali, gdzie pracownik połaczy nas z odpowiednim wydziałem, wtedy pracownik gminy przyjedzie, powiadomi schronisko, pracownik schroniska powiadomi weterynarza, z którym schronisko ma podpisaną umowę. Pracownik schroniska albo zawiezie zwierzę do lecznicy, albo wezwię weterynarza na miejsce. Można zadzwonić po straż miejską w godzinach jej pracy.
Weterynarze i pracownicy wiedza jak obchodzić się z rannymi zwierzętami, by ich bardziej nie uszkodzić. Wtedy leczenie, szczepienie, możliwą kastrację pokryje gmina. Jesli znajdziemy zwierzę poza godzinami pracy naszej gminy, trzeba powiadomić policję albo dzwoniąc do dzielnicowego albo do swojego komisariatu, wtedy przyjedzie patrol, który powiadomi schronisko, ono powiadomi weterynarza, pracownik schroniska przyjedzie i albo zabierze zwierzę albo weterynarza zwierzę z interwencji jest leczone na koszt gminy. My czekamy razem ze strażnikiem miejskim lub policją na przyjazd pracownika schroniska.
Można samemu wezwać pogotowie weterynaryjne. Każdy region ma swój numer pogotowia weterynaryjnego. Kiedy sami wzywamy pomoc,my płacimy, czasem trzeba,kiedy gmina pokrywa tylko uśpienie, zamiast droższej opieki. Jeśli gmina pokrywa leczenie trzeba zastosować te rady.
Czasem zwierzę jest w takim stanie, że ucieka, trzeba obserwować gdzie idzie,by odpowiednie slużby wiedziały, gdzie szukać,kiedy zwierzę jest na drodze, trzeba sttanąć na poboczu, zastosować trójkąt ostrzegawczy. Kiedy chcemy zwierzę unieruchomic można przykryć je kurtką lub innym materiałem,w przypadku psa lepiej poczekać aż osłabnie niż mocować się z nim. Zwierzę ruszamy tylko gdy wymaga tego sytuacja np. z drogi albo gdy może wbiedz na drogę, można zamknąc zwierzę w samochodzie, przeważnie kiedy znajdujemy ranne zwierzęta od wypadku mija jakiś czas,więc są spokojne. Pilnujemy by nie wbiegł na drogę, nie dajemy jedzenia ani picia, bomoże być potrzebna operacja. Resztę zrobi weterynarz i pracownicy schroniska.
Czasem schronisko w naszej okolicy usypia chore zwierzętta, wtedy musimy zawieść je do weterynarza lub go wezwać prywatnie.