biologia i ochrona przyrody

Wiemy już, że glukoza jest nam niezbędna do życia oraz,że sacharoza rozpada się do glukozy i fruktozy, wiemy, że fruktoza jest przekształcana w glukozę w wątrobie i jelicie, ale niewiele osób wie,że w nerkach,wątrobie, mięśniach i jelitach z fruktozy powstaje energia, ulega ona glikolizie i powstały pirogronian wchodzi do cyklu Krebsa. W wątrobie fruktaza dołącza do 1 atomu węgla resztę fosforanową,powstaje fruktozo-1-fosforan, aldolaza fruktozo-1-fosforanu rozpada go do fosfodihydroksyacetonu i aldehydu glicerynowego,z których kinazy triozowe robią aldehyd 3-fosfoglicerynowy, dehydrogenaza aldehydu 3-fosfoglicerynowego daje 1,3-bifosfoglicerynian, kinaza fosfoglicerynianowa odłacza resztęfosforanową, powstaje 3-fosfoglicerynian, fosfogliceromutaza przesuwa resztęfosforanową z 3 na 2 drugi atom węgla,daje 2-fosfoglicerynian, enolaza daje fosfoenolopirogronian, kinaza pirogronianowa daje pirogronian, wchodzi on do cyklu Krebsa. W mięśniach i nerkach z fruktozy po ufosforylowaniu przez heksakinazę powstaje fruktozo-6-fosforan, jest dalej fosforylowany do fruktozo-1,6-difoaforanu, potem reakcja przebiega jak wyżej. Reakcje te zachodzą pomiędzy mitochondrium a cytozolem. Syrop glukozowo-fruktozowy to mieszanka glukozy i fruktozy w stosunku 1:1. fruktoza może uzupełniać glikogen wątrobowy,w mięśniach jest spalana na bieżąco. Podobnie galaktoza ulega glikolizie do galaktozo-1-fosforanu.

Glukoza usprawnia wchłanianie wapnia i sodu z jelit do krwi oraz potasu do komórek.

Z glukozy na drodze szlaku pentozofosforanowego powstają ryboza i deoksyryboza, z nich są nukleotydy budujące RNA i DNA. Szlak zachodzi w cytoplaźmie kory nadnerczy,gruczołach mlecznych, tkance tłuszczowej, czerwonych krwinkach, kórechroni przed hemolizą, tu z glukozo-6-fosforanu powstaje rybulozo-6-fosforan, dodatkowo powstaje NADPH,który uczestniczy w wielu reakcjach w ciele. Dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa działa na glukozo-6-fosforan, wodór idzie na NADP+,powstaje NADPH i 6-fosfoglukonolakton, 6-fosfoglukonolaktonaza daje 6-fosfoglukonian, dehydrogenaza 6-fosfoglukonianowa daje rybulozo-6-fosforan,powstają NADPH i CO2. Faza nieoksydacyjna – na rybulozo-5-fosforan działa izomeraza rybulozo-6-P,daje rybozo-6-fosforan, fosfataza odłącza fosforanową resztę dając rybozę, która buduje nukleotydy w RNA lub działa transketolaza dając seduheptulozo-7-fosforan, transaldolaza daje erytrozo-4-fosforan, odpowiednia transketolaza może dawać ksylulozo-5-fosforan, z niego powstaje aldehyd 3-fosfoglicerynowy lub fruktozo-6-fosforan, oba wchodza do glikolizy, druga droga to na rybulozo-5-fosforan działa epinefraza pentozofsforanowa, daje ksylulozo-5-fosforan, transketolaza daje aldehyd-3-fosfoglicerynowy, wchodzi do glikolizy lub transaldolaza daje fruktozo-6-fosforan, który wchodzi do glikolizy, jak nie ma cukru organizm trawi nukleotydy

glukoza buduje glikoproteiny, które budują kanały błonowe i glikokortykoidy, które są hormonami kory nadnerczy, z glukozy powstaja endogenne aminokwasy i tłuszcze nasycone,które budują błony komórkowe, glukoza i galaktoza to główne cukry budujące reszty cukrowe glikolipidów budujących błony komórkowe i organelli, glikolipidy uczestniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych. Glikoproteiny (proteoglikany, kompleksy węglowodanowe) to biała osocza z wyjątkiem albumin, razem z glikolipidami decydująo grupach krwi, są hormonami jak gonadotropina kosmówkowa i tyreotropina, kolagen,elastyna, fibrynogen, białka macierzy kostnej, mucyny (chronią ścianki przewodu pokarmowego przed enzymami trawiennymi), białka trnsoportujące lipidy, mikro i makroelementy, witaminy, receptory zgodności tkankowej, immunoglobuliny, białka dopelniacza, interferony, enzymy trawienne-proteazy, glikozydazy, nukleazy, hydrolazy, czynniki krzepnięcia krwi, cukry budujące proteoglikany to galaktoza, glukoza, fukoza, mannoza, kwas N-acetyloneuraminowy, N-acetulogalaktozamina, N-acetyloglukozoamina. Glikolipidy pokrywają zewnętrzne błony komórkowe i budują otoczki mielinowe, najprostsze są glikosfingolipidy, maja jeden cukier i jeden ceramid, najprostsze to galaktozyloceramid jest w całym ciele, główny glikosfingolipid mózgu i otoczkach mielinowych i glukozyloceramid jest wszędzie, główny glikosfingolipid tkanek pozanerwowych. Złożone są gangliozydy, maja jednalub więcej resztę kwasy sjalowego, są we wszystkich tkankach.

Trawienie skrobii zaczyna sięod amylazy ślinowej, która rozcina wiązania 1,4-alfa glikozydowe, powstaje malttoza i dekstryny, w dwunastnicy amylaza trzustkowa dalej ją trawi do maltozy, w jelicie czczym działa amylaza jelitowa, rozkąłda maltozę do glukozy, nadwyżka cukru zmienia się w glikogen, dopiero większa nadwyżka daje tłuszcz. Dzięki równowadze pomiędzy insuliną i glukoagonem człowiek potrafi utrzymć niezbędny poziom glukozy we krwi do wyczerpania glikogenu (po ok. 24 godzinach).

Przy niedoborze glukozy dokrwi uwalniaja się z tkanki tłuszczowej wolne kwasy tłuszczowe i VLDL-zły cholesterol, który tworzy płytkę miażdżycową, glukoza ogranicza przedostawanie do osocza wolnych kwasów tłuszczowych i tworzenia LDL, chyba, że spożywa się nadmiar. Łatwo można zwiększyc zapotrzebowanie na kalorie i zniwelować ich nadmiar poprzez ruch na świeżym powietrzu-spacery, bieganie, ćwiczenia, prace w ogródku, na działce, wnoszenie węgla, rąbanie drzewa, plewienie, przycinanie (to co robimy wiosną), wystarczy zrezygnowaz z zamochodu na rzecz komunikacji publicznej (wystarczy przejść na przystanek z domu, z przystanku dopracy i odwrotnie z rundapo sklepach), by nie dopuścić do tycia.

Niewiele osób wie co robić gdy znajdziemy rannego psa lub kota możemy sami powiadomić weterynarza lub zabrać tam lżej ranne zwierzę, wtedy zapłacimy za wizytę. Jeśli nasza gmina jest przyjazna, nie wysyła zwierząt tam gdzie są usypiane, ale leczone i znajdziemy zwierzę w godzinach pracy urzędu (każda gmina ma inne godziny urzędowania), dzwonimy do odpowiedniego pracownika, najlepiej do centrali, gdzie pracownik połaczy nas z odpowiednim wydziałem, wtedy pracownik gminy przyjedzie, powiadomi schronisko, pracownik schroniska powiadomi weterynarza, z którym schronisko ma podpisaną umowę. Pracownik schroniska albo zawiezie zwierzę do lecznicy, albo wezwię weterynarza na miejsce. Można zadzwonić po straż miejską w godzinach jej pracy.
Weterynarze i pracownicy wiedza jak obchodzić się z rannymi zwierzętami, by ich bardziej nie uszkodzić. Wtedy leczenie, szczepienie, możliwą kastrację pokryje gmina. Jesli znajdziemy zwierzę poza godzinami pracy naszej gminy, trzeba powiadomić policję albo dzwoniąc do dzielnicowego albo do swojego komisariatu, wtedy przyjedzie patrol, który powiadomi schronisko, ono powiadomi weterynarza, pracownik schroniska przyjedzie i albo zabierze zwierzę albo weterynarza zwierzę z interwencji jest leczone na koszt gminy. My czekamy razem ze strażnikiem miejskim lub policją na przyjazd pracownika schroniska.
Można samemu wezwać pogotowie weterynaryjne. Każdy region ma swój numer pogotowia weterynaryjnego. Kiedy sami wzywamy pomoc,my płacimy, czasem trzeba,kiedy gmina pokrywa tylko uśpienie, zamiast droższej opieki. Jeśli gmina pokrywa leczenie trzeba zastosować te rady.
Czasem zwierzę jest w takim stanie, że ucieka, trzeba obserwować gdzie idzie,by odpowiednie slużby wiedziały, gdzie szukać,kiedy zwierzę jest na drodze, trzeba sttanąć na poboczu, zastosować trójkąt ostrzegawczy. Kiedy chcemy zwierzę unieruchomic można przykryć je kurtką lub innym materiałem,w przypadku psa lepiej poczekać aż osłabnie niż mocować się z nim. Zwierzę ruszamy tylko gdy wymaga tego sytuacja np. z drogi albo gdy może wbiedz na drogę, można zamknąc zwierzę w samochodzie, przeważnie kiedy znajdujemy ranne zwierzęta od wypadku mija jakiś czas,więc są spokojne. Pilnujemy by nie wbiegł na drogę, nie dajemy jedzenia ani picia, bomoże być potrzebna operacja. Resztę zrobi weterynarz i pracownicy schroniska.
Czasem schronisko w naszej okolicy usypia chore zwierzętta, wtedy musimy zawieść je do weterynarza lub go wezwać prywatnie.

Skoro większość glukozy zostaje wchłonięta do komórek bez udziału insuliny (transport insulinoniezalezny), dlaczego cukrzyca jest niebezpieczna?

Otóż w normalnych warunkach, u zdrowego człowieka w narządach wewnętrznych, komórkach krwi, układzie nerwowym, skórze są receptory glukozowe GLUT, to cała grupa białek transoporterów glukozy, oraz innych cukrów prostych w miejscach,gdzie są do niej izomeryzowane. Tkanka tłuszczowa, wątroba i mięśnie mają receptory GLUT4, które wymagaja insuliny, mięśnie i wątroba mają inne rodzaje bialek GLUT, które je odżywiają. Transport insulinozależny jest ściśle powiązany z materiałami zapasowymi, żółta tkanką tłuszczową i glikogenem. Biorą tu udział insulina i glukagon, hormony trzustki. Insulinę robia komórki A trzustki, glukagon komórki B. Insulina łaczy się z receptorami insulinowymi, otwierając transportery glukozowe, przez które glukoza wnika do komórek, gdzie zostaje spolimeryzowana w glikogen (wielocukier zapasowy zwierząt) lub zmieniona w tłuszcz. Kiedy spada poziom cukru we krwi, trzustka wydziela glukagon, łaczy się on ze swoimi receptorami, inicjując rozpad glikogenu i uwalnianie glukozy, tak jest w ciele zdrowego człowieka. Kiedy zostaje zaburzona praca trzustki lub receptorów glukozowych, insuliny lub glukagonu mamy cukrzycę. Jest jej kilka typów. Najpopularniejsze to typ I i II. Typ I polega na porażeniu pracy trzustki, istnieje teoria,która mówi o chorobie autoimmunologicznej, jednak dieta wysokotłuszczowa i nadmiar alkoholu niszczą trzustkę, szkodzą jej toksyny np. pleśni z jedzenia, chemia z jedzenia, leki, stąd cukrzyca polekowa, Wtedy trzustka przestaje wydzielać swoje hormony, nie może wtedy glukoza dostac się do komórek. Receptory insulinoniezalezne pobieraja tyle glukozy ile potrzebują narządy, reszta idzie w glikogen lub tłuszcz (mit pustych kalorii, jest tylko ich nadmiar). Receptory insuliny wysiadają w cukrzycy typu II, niszczą je metabolity nadmiernej tkanki tłuszczowej. Kiedy nie działa insulina lub są zniszczone jej receptory glukoza nie wnika do mięsni, tk.tłuszczowej i wątroby, tylko krąży w osoczu. Zmienia to gęstość krwi, lepkośc, ciężej ją przesuwać tętnicom i żyłom, serce i naczynia wykonują większą pracę, większa lepkość krwi to utrudniony przepływ, szczególnie do peryferyjnych części ciała, stąd stopa cukrzycowa. Wieksza lepkość krwi to większe pragnienie, organizm chce ją rozrzedzić. Kiedy żoładek opustoszeje człowiek jest glodny, ponowny posiłek to kolejna dawka glukozy, jako, że narządy dostają swoja pulę, dzięki receptorom insulinoniezależnym, cukrzyca nie daje objawów, dlatego trzeba badać poziom cukru co roku. Brak objawów, ale zagęszczona krew uszkadza naczynia, serce, trudniej ją rozprowadzić po ciele, wysiadaja nerwy i tkanki w peryferyjnych częściach ciała, najdalej od serca. Organizm chcąc obniżyc jej poziom wydala ja z moczem, co niszczy nerki, kanaliki nerkowe uszkadza, pęcherz, cukier w moczu to pożywka dla bakterii. Dlatego w czasie cukrzycy ważna jest dieta, żeby utrzymac prawidłowy poziom glukozy i lepkość i przepływ krwi. Czasem się zdarza, że organizm zużyje glukozę z krwi,podczas dlugiego glodu lub wysiłku, u zdrowych ludzi uwalnia się glukagon,kiedy trzustka go nie produkuje, lub jego receptory są zniszczone lub nie ma dostatecznej ilości glikogenu spada poziom glukozy we krwi, wtedy organizm spala tłuszcz, stąd chudnięcie, uwalnia się aceton,który niszczy wątrobe, wzrok, nerki, nerwy, kiedy za mało glukozy niedozywione narządy nie mogą pracować, stąd omdlenia. Zwykle diagnoza jest wtedy,gdy albo poziom cukru jest tak wysoki, że powoduje zatrucie albo tak niski, że człowiek mdleje. Dlatego trzeba się badać. Kiedy za mało hormonów, trzeba je brać z zewnątrz, kiedy są zniszczone receptory,jest możliwa ich regeneracja po schudnięciu. Ruch poprawia insulinowrażliwość, ale nie wyczynowy. Są leki blokujące powrót glukozy z nerek stosowane w cukrzycy typu II, ale jej potrzebują wszystkie komórki, lepsza wczesna diagnostyka i zdrowy styl życia. Ten typ można zarzymać dietą i ćwiczeniami, jesli jest w porę wykryty. Typ I wymaga podawania insuliny. Często przy cukrzycy jest apetyt na słodycze, to mięśnie dają znać, że brak glikogenu, chcą surowca dla niego, zdrowi ludzie po wysiłku,który go zużyje też chcą cukru, ale przy cukrzycy on się nie wchłonie do mięśni. Wszystkie komórki mają receptory dla insuliny i glukagonu, ale nie wszystkie mają kanały GLUT4.

Teraz jest w sklepach dużo cyprysików, kupujemy zdrowe okazy ze sklepu ogrodniczego lub kwiaciarni, nie mogą być zbrązowiałe ani suche, lepiej znoszą wilgoć niż suszę, w drodze do domu owijamy w papier, by nie przemarzły. Te z targu mogą być chore od zimna. Nie lubią suszy więc nie można ich owijać lampkami, nie lubią dotykania, mogą przestać rosnąć kiedy dotykają okna lub ściany więc nie wieszamy na nich ozdób, nie lubią suchego powietrza, lubią zraszanie, zima lubią południowo-zachodnie okna, latem muszą być głębiej lub w półcieniu.

Cyprysik wielkoszyszkowy lubi jasne światło, ale nie bezpośrednie słońce, wiosną i latem musi być w głębi domu, kiedy ma za mało światła, trzeba go obracać o 90 do okna, ziemia musi być stale lekko wilgotna, latem bardziej niż zimą, cały czas musi mieć wilgoć, w suchym pokoju zraszamy drzewko miękką, odstaną wodą, zimą musi mieć jasne pomieszczenie i 10 st, chłodu, latem można wynieść na zewnątrz w przewiewne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione miejsce, od marca do września co 3-4 tygodnie nawozimy nawozem dla iglaków, używając połowy zalecanej dawki, młode przesadzamy co 3 lata, starszym dosypujemy gleby, dopiero jak korzenie wypełnią doniczkę przesadzamy do większej, ziemia musi być kwaśna, pH 5,5-6,5, najlepsza mieszanka ziemi kompostowej i torfu, cyprysiki kupujemy w kwiaciarni lub sklepie ogrodniczym. Cyprysik wielkoszyszkowy nie nadaje się do uprawy w gruncie.

Cyprysik groszkowy lubi gleby kwaśne, żyzne, przepuszczalne, wilgotne, słońce i lekki półcień, nie lubi mroźnych wiatrów, lubi duża wilgotność powietrza, sadzimy w słonecznym i osłoniętym od wiatru miejscu, lubi wilgotne powietrze, najlepsza gleba kompostowa z torfem, pH 5-6, od marca do września nawozimy płynnym nawozem, młode przesadzamy co 2-3 lata, starsze kiedy trzeba

Cyprysik Lawsona, lubi umiarkowanie wilgotne gleby, żyzne, świeże i lekko kwaśne, pH ok. 6 lubi bardzo wilgotne powietrze, lubi ciepło i słońce toleruje półcień, strefa mrozoodporności 7, na zimę trzeba zabezpieczyć, wrażliwy na zasolenie gleby, zanieczyszczenia, suche powietrze, sadzonki pędowe z piętką z młodych osobników pobieramy wczesna wiosna i latem, ukorzeniami w w szklarenkach

Araukarie lubią lekko kwaśną glebę, żyzną, próchniczą, podłoże dla azalii się nadaje, gleba lekko wilgotna, młode przesadzamy co 2-3 lata, starszych nie trzeba, wiosną przesadzamy do szerszych, ale nie głębszych doniczek, nie lubi dymu, gazu z kuchenek, potrzebuje miejsca, temperatury poniżej 20 st. lubi półcień, zimą 5-10 st, lubi wilgoć, nadaje się do zimowego ogrodu, od marca do sierpnia podlewamy 2 razy w tygodniu, woda ma być miękka, odstana, zimą gdy ziemia przeschnie, latem zraszamy 2-3 razy w tygodniu liście, zraszamy raz w tygodniu, w sezonie nawozimy co tydzień płynnymi nawozami

Klimat na Ziemi zmienia się od początku jej istnienia, główną tego przyczyną są cykle Milankovicia. Milutin Milanković to serbski matematyk, geofizyk i astrofizyk, wyjaśnił on dlaczego klimat się zmienia oraz odkrył cykle orbitalne. Wg Milankovicia największy przyrost śniegu na lodowcach jest podczas chłodnych lat i łagodnych zim z dużymi opadami, obecnie w Polsce mamy łagodne zimy i chłodne lata (w innych krajach o bardziej kontynentalnym klimacie zimy są bardzo srogie). Orbita Ziemi i oś Ziemi zmieniają swoje położenie pod wpływem przyciąganie inych planet. Zmieniają się kąt nachylenia między równikiem a płaszczyzną ekliptyki (orbitą), wartośc mimośrodu orbity i precesja, co wpływa na nasłonecznienie i nagrzanie Ziemi. Cykle nakładają się na siebie decydując o glacjałach, czyli zlodowaceniach i interglacjałach, czyli ociepleniach.

Mimośród to odległość między środkiem orbity a półosią i jednym z ognisk, kiedy zbliża się do 0 orbita jest kołowa, im dalej od zera tym bardziej eliptyczna, kiedy orbita jest kołowa zanika różnica między strefami klimatycznymi, zanikają różnice między peryhelium (odległość Ziemi najdalej od Słońca), a aphelium (położenie najbliżej Słońca). Chodzi o to, że im dalej od Słońca tym mniej energii Ziemia dostaje. Mimośród orbity Ziemi wynosi od 0.005 do 0,058 stopni, dzisiaj ma 0,0167 stopnia i maleje, czyli orbita zmienia staje się coraz okrąglejsza, czyli klimat powinien łagodnieć, zaciera się różnica między porami roku, pełen cykl mimośrodu trwa 95 tys lat.

Nutacja to wartość kąta między osią obrotu Ziemi, a biegunem ekliptyki, płaszczyzną równika i płaszczyzną ekliptyki, spowodowana przyciąganiem Księżyca. Im większe nachylenie tym większe różnice między porami roku. Nutacja zmienia się co 41 tys lat, waha się od 22,1 do 24,5 stopni. Dziś kąt nutacji wynosi 23 st. 26 min i nutacji maleje, więc różnice między porami roku będą zanikać.

Precesja osi Ziemi wynika z ruchu obrotowego Ziemi, kręci się ona jak bączek, a jej oś odchyla się dookoła, tworząc stożek, decyduje o kącie nachylenia Ziemi do Słońca i porach roku. To dlatego są różnice między porami roku, z tego powodu pomimo iż aphelium, czyli Ziemia jest najbliżej Słońca jest w zimie, a peryhelium latem, to lato jest kilkadziesiąt stopni cieplejsze od zimy, bo zimą promienie słoneczne padają pod małym kątem, są praktycznie równoległe do Ziemi, noc trwa długo, Słońce nie ma czasu nagrzać Ziemi, latem promienie padają pod kątem ok. 80 st w zenicie, nagrzewają Ziemię, czas ich działania jest długi. Ten cykl trwa 26 tys lat i zmienia się o 1 stopień co 72 lat. Te cykle są wzajemnie się znoszą np. ekliptyka i precesja powodując, że klimat jest jaki jest.

Niemiła wiadomość to taka, że interglacjał holoceński trwa już 12000 lat, a zwykle trwają 10000, więc się kończy, dobra jest taka, że poprzedni interglacjał eemski trwał 15000 lat, więc może trochę ciepła jeszcze dostaniemy.