biologia i ochrona przyrody

Żołna osiedla się coraz bardziej na północ, lubi łąki, pola i ugory na ekstensywnie użytkowanych rolniczo terenach, gniazduje w żwirowiskach, wyrobiskach i nadrzecznych skarpach, je owady, głównie pszczoły i osy, po złapaniu błonkówki uderza nią, by pozbyć się żądła, ale w odchodach bywają żądła, więc żołna jest odporna na jad błonkówek, raz w roku składa 6-7 jaj, które mama wysiaduje przez 20 dni, młode opuszczają gniazdo po 30 dniach, żołny wędrują, gniazdują i zimują w koloniach, gniazdują w wykopanych przez siebie norach na głębokości 1-2 m, rodzice i inni członkowie rodziny karmią pisklęta

Jerzyk żyje obom ludzi, można go spotkać rano i wieczorem, je owady, śpi, kopuluje, pije, poluje, je, karmi młode w locie, ma mocne nóżki dzięki, którym może utrzymać się na pionowych ścianach, gniazduje w szczelinach budynków i w przestrzeniach stropodachowych, dziuplach drzew i szczelinach skalnych, lubi budki lęgowe, gniazdko buduje z suchych traw i liści sklejonych śliną, samica składa 2-3 jaja, są wysiadywane przez 19-27 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 37-56 dniach, w niepogodę i niedobór owadów dorosłe jerzyki i pisklęta obniżają swój metabolizm i temperaturę ciała

Lelek zamieszkują bory sosnowe z porębami, polankami i prześwitami, są aktywne nocą, łapią w locie wady, głównie ćmy i chrząszcze, samica składa na ziemi 2 jaja, wysiaduje je przez 17-18 dni, lotne są po 16-17 dniach, pisklęta są podobne do szyszek, a kiedy zbliża się drapieżnik rodzic udaje nielota, by odwrócić jego uwagę, lelki siadają wzdłuż gałęzi, inne ptaki wszerz

Kukułka to pasożyt gniazdowy, który składa jaja w gniazdach małych, owadożernych ptaków wróblowatych, samiec odwraca uwagę rodziców, samica składa do gniazda jedno jajo, pisklę szybko się wykluwa i rozwija, ma plecy ukształtowane w łopatkę, którą wyrzuca pozostałe jaja i pisklęta, jego krtań jest zbudowana, że śpiewa za kilka piskląt, tak, że rodzice myślą, że karmią wiele dzieci, kukułka je gąsienice motyli, których inne ptaki nie jedzą, wysiadywanie jaja kukułki trwa 11-12 dni, wylatuje z gniazda po 17-21 dniach, pisklę jest większe od rodziców, więc karmiąc je czasem siadają mu na głowie

Płomykówka przez cały rok jest w Polsce, ptak nocny, opuszcza schronienie po zmroku, poluje nad polami i łąkami, je drobne ssaki, głównie gryzonie, gniazduje na strychach budynków, na podłodze strychu, w przestrzeni stropodachowej lub w gołębniku składa 4-7 jaj, samica wysiaduje je przez 30-31 dni, młode wylatują po 50-55 dniach, w mysie lata, kiedy jest dużo gryzoni składa nawet 14 jaj, wtedy ma do dwóch lęgów, w normalne lata jeden rocznie

Puszczyk aktywny w nocy, zamieszkuje stare lasy grabowo-dębowe, lubi starodrzewia w lasach, stare alejki, parki, ogrody, poluje na gryzonie i ptaki, potrafi zjeść i mysikrólika i krzyżówkę, także płazy, ryby i bezkręgowce, gniazduje w dziuplach, gniazdach większych ptaków i w budynkach, samica składa 2-5 jaj, które wysiaduje przez 28-30 dni, młode opuszczają gniazdko po 32-37 dniach, w dziuplach składają jaja, odpoczywają i śpią

Puchacz nocny ptak, największy polski gatunek sowy, monogamiczny, łączy się w pary na całe życie, gniazduje na półkach skalnych, które sąsiadują z terenami otwartymi i w trudno dostępnych częściach lasu, samica składa na ziemi 2-4 jaja, które wysiaduje przez 34-36 dni, pisklęta są lotne po 50-60 dniach, puchacz jest ostrożny i płochliwy, zaniepokojony wraca do gniazda dopiero po zmroku, od lutego do czerwca nie wolno do niego się zbliżać ze względu na lęgi, jest chroniony ścisła ochrona obowiązuje promień 200 m wokół gniazda, częściowa obowiązuje w promieniu 500 m od gniazda

Łabędź niemy zamieszkuje zbiorniki wód stojących z rozwiniętymi szuwarami, zimuje na Bałtyku, w okresie lęgowym terytorialny, goni inne osobniki, zimą kolonijny, zimuje na niezmarzniętych fragmentach rzek, je miękkie części wodnych roślin, może jeść mięczaki i resztki ryb zostawione przez rybaków, zimą je oziminę na polach, gniazduje na platformach z roślin, samica składa 3-10 jaj, wysiaduje je 36 dni, to zagniazdownik, który od małego sam żeruje, ale rodzice wodzą młode do jesiennej wędrówki we wrześniu i październiku, pisklęta klują się szare, ale samiczki mogą być białe, jest to cecha genetyczna, zwana odmianą polską, kiedy łabędź leci ruchy jego skrzydeł wydają świst

Łabędź krzykliwy sjest u nas w czasie wędrówek w marcu i kwietniu praz w październiku i listopadzie, bytuje wtedy na śródleśnych zbiornikach wodnych i rozlewiskach rzek, do nas przylatują łabędzie z tajgi, jest roślinożerny, u nas wyjada kukurydzę i rzepak z pól, pisklęta jedzą bezkręgowce wodne, by mieć energię potrzebną do wzrostu, jest terytorialny, gniazduje w pojedynkę, gniazdo to pływają platforma z roślin wodnych ukryta w szuwarach, samica składa 3-6 jaj, które wysiaduje przez ok. 35 dni, pisklęta maja puch, same żerują, ale rodzice wodzą je do wędrówek na zimowiska, pary żyjące w klimacie umiarkowanym nie odlatują na zimę, walczą o terytoria z innymi łabędziami, ich terytoria lęgowe przesuwają się na południe, łabędź krzykliwy był inspiracją bajki o brzydkim kaczątku Hansa Christiana Andersena

Gęgawa, część wędruje, część zostaje, bytują w pobliżu pól na zbiornikach i ciekach, lubią stawy rybne, zbiorniki zaporowe, tereny zalewowe rzek, w sezonie je rośliny wodne porastające brzegi, zimą żeruje na polach, monogamiczne, przywiązane do partnerów, gniazdują w trzcinowiskach, gniazdo do kopiec z trzcin wyścielany puchem i ukryty w trzcinowisku, samica składa 3-12 jaj, które wysiaduje przez 28 dni, rodzice wodzą pisklęta do zimy, młode same żerują, mają puszek, przylatują w połowie lutego, w locie popielaty wierzch skrzydeł kontrastuje z ciemnymi lotkami, podrywając się z pola krzyczą, pierwsze badania nad behawioryzmem zwierząt dotyczyły gęgaw, ich ostre dzioby są przystosowane do cięcia trawy, jedzą też trawę

Gęś zbożowa u nas przelatująca w marcu i kwietniu oraz z październiku, przelatują i żerują na łąkach w kilkutysięcznych stadach, odpoczywają w dolinach zalewowych rzek, na wilgotnych łąkach na brzegach jezior i zbiorników zaporowych, tworzą wielotysięczne stada, żerują na polach, jedzą nasiona, trawę, rzepak, oziminę, kukurydzę, w stadach jest hierarchia, najpierw odpoczywają i jedzą rodziny z dziećmi, potem pary, potem samotne, młode gąski, gniazdują w tajdze i tundrze Skandynawii i Rosji, gniazdko jest na lądzie w pewniej odległości od wody, mama składa 4-6 jaj, które wysiaduje przez 27-29 dni, pisklęta uzyskują lotność po 40 dniach, jedyna europejska gęś gniazdująca w lasach świerkowych tajgi

Ohar, ptak z pogranicza gęsi i kaczek, żyje nad Bałtykiem, w dolinach Wisły i /odry, jako ptak hodowlany rozprzestrzenił się w miejskich parkach, samice przygarniają cudze pisklęta i wodzą duże grupy młodych, gniazduje w norach lisów, wykrotach, wnękach falochronów, na skarpach, samica składa 8-10 jaj, które wysiaduje przez 30 dni, jednej samicy pomagają inne, poza sezonem lęgowym stadny, je skorupiaki, mięczaki, larwy, gniazduje w pobliżu błotnistych zatok

Krzyżówka żyje w całym kraju na każdym zbiorniku wodnym, lubi parki i ogródki działkowe, je rośliny wodne, wygrzebuje też z mułu mięczaki i skorupiaki, gniazduje wśród roślin, w dołku w ziemi, na dachu, w dziupli, samica składa 9-13 jaj, które wysiaduje przez 30 dni, potem idzie z pisklętami do wody, samodzielne są po 2 miesiącach, zagrożona krzyżówka spryskuje jaja kałem i żeby odwrócić uwagę drapieżnika udaje ranną, krzyżówki idą duże odległości z gniazda do stawu

Cyranka lubi wody stojące, doliny zalewane wodami roztopowymi, tereny zalewowe, szkodzi jej osuszanie łąk, zamieszkuje stawy rybne, jeziora, rozlewiska, je drobne rośliny wodne i bezkręgowce filtrowane dziobem, żerując zanurza dzióbek i odcedza jedzenie, gniazduje na lądzie wśród roślinności, trawy, turzyc, samica składa 8-10 jaj, wysiaduje je przez 21-23 dni, po 35-40 dniach pisklęta są lotne, tokujący samiec dotyka potylicą pleców i wraca do normalnej pozycji śpiewając, gody ma wiosną

Głowienka żyje na stawach, jeziorach, zimuje w zatokach, nurkująca kaczka, nurkuje na 2-2,5 m, potrzebuje głębokich zbiorników wodnych, wyjada z dnia larwy, bezkręgowce i części roślin, gniazduje w okolicy wody, gniazdko to czarka w zagłębieniu ziemi, zbudowana z fragmentów roślin, wyścielona puchem, samica składa 8-10 jaj, wysiaduje je 24-28 dni, samice podrzucają innym swoje jaja, ale młode żerują same, więc przybrane mamy tylko je wodzą, opuszczają dzieci przed uzyskaniem lotności, które jest po 50-55 dniu życia pisklęcia

Czernica zamieszkuje każdy zbiornik wodny, zimą wybrzeże i większe zbiorniki śródlądowe, lubi stawy, jeziora, zbiorniki zaporowe, samice gniazdują w odległości od siebie, lubią gniazdować w kolonii mew, składają 8-11 ja, które wysiadują 23-28 dni, pisklęta są samodzielne po 45-50 dniach, czernica nurkuje do 14 m, by zjeść z dnia części roślin, skorupiaki, mięczaki i larwy

Piegża lubi tereny otwarte z drzewami i krzewami, ogrody, parki, sady, najmniejsza pokrzewkowata, zbiera owady i larwy z liści i gałęzi, jesienią je owoce, głównie czarnego bzu, nisko nad ziemią w żywopłotach i zakrzewieniach wije ażurowe gniazdko z pajęczyn, trawy i włosia,, oba ptaki budują gniazdo i przez 11-14 dni wysiadują 4-6 jaj, pisklęta wylatują po 10-13 dniach, mała piegża może siadać na kwiatach, zjada nektar i pyłek, które są dla niej źródłem energii potrzebnym do migracji

Kapturka mieszka w lasach, jest owadożerna, późnym latem i wiosną je maliny, jeżyny, porzeczki, gniazduje w zaroślach nisko nad ziemią, gniazdko to czarka z trawy, włókien roślinnych, włosia i pajęczyn, na początku maja składa 4-6 jaj, oboje rodzice wysiadują przez 11-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 10-13 dniach, samiec buduje kilka gniazd do 1/3 wysokości, samica wybiera jedno, które razem kończ, jeśli żadne jej się nie spodoba, robią razem nowe gniazdko od początku

Rokitniczka zamieszkuje doliny rzek, brzegi jezior, stawów, mokradła, turzycowiska, śpiewając podlatuje wysoko i swobodnie opada, je owady z liści, gniazduje nisko na trawach i turzycach, gniazdo wplecione w łodygi jest z włókien roślinnych i trawy, samica więcej pracy poświęca budowie, składa 5-6 jaj, są wysiadywane przez 13-15 dni, pisklęta wylatują po 13-14 dniach, jedzą 2 razy więcej niż ważą, odlatują w dwóch etapach, lecą do Hiszpanii, odpoczywają i lecą 4000 km na południe Sahary, podczas lotu zużywają cały zapas wody i tłuszczu

Wodniczka zamieszkuje tereny zalane płytką wodą, turzycowiska, łąki podmokłe, zagraża jej osuszanie łąk i regulacja rzek, w Polsce żyje większość wodniczek, odlatuje do zachodniej Afryki, śpiewa do zupełnych ciemności, gniazduje nad ziemia i wodą, samica składa 5-6 jaj, wysiaduje je 2 tygodnie, samce zajmują się nimi przez 16-18 dni, wodniczki są poligamiczne, samce i samiczki mają wielu partnerów, każde pisklątko z lęgu ma innego ojca

Trzcinniczek żyje w szuwarach nad stawami, jeziorami, rowami melioracyjnymi, bagnami, samce śpiewają na odsłoniętych miejscach i wśród trzcin, lubi obecność tataraku, gniazdko zawieszone jest na 3 trzcinach, zbudowane z włókien roślinnych namoczonych w wodzie dla elastyczności, wyścielane jest puchem z kwiatów trzciny, 2 razy w roku składa 3-6 jaj, wysiaduje je przez 11-12 dni, pisklęta opuszczają dom po 11-13 dniach, trzcinniczki są monogamiczne, samce zajmują się pisklętami, samice czasem zostawiają samca i jego dzieci, uznając, że partner nie utrzymał ich przy sobie

Śpiewak żyje w lasach i parkach, w miastach, na wsiach, ogrodach, sadach, je bezkręgowce, owoce, samotniczy, monogamiczny, łączy się w pary w czasie lęgu, samiec śpiewa wieczorem i w nocy, gniazdują na gałęziach, blisko pnia i na rozwidleniu, gniazdo jest wyścielane drewnem zmieszanym ze śliną, które przypomina papier, jaja i pisklęta są na tym kartonie, 2 razy w roku składa 3-5 jaj, samica wysiaduje je przez 13 dni, młode wylatują po 13 dniach

Kwiczoł zamieszkuje parki i przydrożne aleje, zimą żeruje na podmokłych łąkach, lubi zadrzewione tereny rolnicze, je bezkręgowce i owoce, pary lęgowe gniazdują w kolonii blisko siebie, razem bronią gniazd, gniazdują na gałęziach i przy pniu, samica składa 2 razy w roku 5-6 jaj, wysiaduje je przez 10-13 dni, młode wylatują po 12-15 dniach

Kos żyje obok ludzi, lubi zadrzewienia, kępy, sady, parki, wyjada ze ściółki bezkręgowce, je owoce, gniazduje na gałęziach niskich drzew i krzewów, gniazdo to czarka ze źdźbeł trawy wypełniona ziemią, samica składa 3-5 jaj, kosy wysiadują jaja przez 12-14 dni, pisklęta wylatują po 13 dniach, kos śpiewa już z końcem lutego

Rudzik żyje w parkach i ogrodach, lasach, z gruntu i liści wyjada bezkręgowce, jesienią i zimą, zjada owoce i nasiona, gniazduje nisko nad ziemią w spróchniałym pniu, na rozwidleniach gałęzi i w skarpie korzeniowej, lubi wnęki w budynkach i budki lęgowe, ma do 3 lęgów w roku, znosi 4-6 jaj, wysiaduje przez 13 dni, młode opuszczają gniazdo po 14 dniach, rudziki śpiewają o zmierzchu

Muchołówka żałobna zamieszkuje lasy i stare parki, zadrzewienia, je owady, które wyjada z roślin i łapie w locie, latem i wczesna jesienią je owoce, gniazduje w dziuplach i budkach lęgowych, potrafi wygonić ich lokatorów, samce są terytorialne, ptak składa 5-8 jaj, wysiaduje je przez 13-15 dni, wylatują po 14-17 dniach

Muchołówka szara lubi zadrzewienia, ogrody, parki, po opuszczeniu gniazda młode nie umieją polować, więc karmią je rodzice, muchołówka siedzi na gałęzi, gdy widzi owada, głównie muchówkę lub błonkówkę atakuje je i wraca na gałąź, gniazduje w dziupli, budce lęgowej i wnęće budynku, gniazdo musi mieć podporę, ma 2 lęgi rocznie, składa 4-6 jaj, wysiaduje je przez 12-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 12-16 dniach

Podróżniczek zamieszkuje zakrzewione brzegi rzek, zadrzewione stawy, gdzie drzewa przeplatają się z roślinnością zielną, terasy zalewowe, zakrzewione trzcinowiska, żeruje na ziemi zbierając bezkręgowce i larwy, jesienią je owoce i nasiona, monogamiczny, łączy się w pary na czas lęgów, gniazduje na ziemi, gniazdko ukrywa w kępie roślin zielnych, głównie turzyc, składa 5-6 jaj, wysiaduje je przez 13-14 dni, młode opuszczają gniazdo po 12-14 dniach, zależnie od podgatunku samczyk ma na gardle białą lub pomarańczową plamkę, która kiedy śpiewa powiększa się poprzez stroszenie piór

Słowik szary zamieszkuje nadrzeczne zadrzewienia, tereny podmokłe, wiejskie, przydrożne, doliny rzeczne, pobliże zabudowań i wzdłuż torowisk, bezkręgowce wybiera z suchych liści i ściółki, gniazduje na ziemi, gniazdko jest osłonięte trawą, liśćmi i gałązkami, znosi 4-5 jaj, wysiaduje je przez 13 dni, pisklęta wylatują po 9-10 dniach, Europę Zachodnią zamieszkuje słowik rudy, oba podgatunki rozdzielił lodowiec, słowik rudy ma inny śpiew i siedlisko, słowiki to jedne z najpiękniej śpiewających ptaków

Pokląskwa lubi różnorodne nieużytkowane środowiska, tereny podmokłe poprzeplatane suchymi, łąki, ugory, nasypy kolejowe, lubi rośliny zielne jak wrotycz i nawłoć, zbiera bezkręgowce z powierzchni ziemi, przeważnie ma 1 lęg w roku, czasem dwa, składa 4-7 jaj, wysiaduje je 12-15 dni, opuszczają gniazdo po 12-13 dniach, lotność zyskują po 17-19 dniach, śpiew pokląskwy jest dobrze słyszalny w otwartym terenie

Pleszka lubi luźne drzewostany, brzegi lasów, poręby, wiatrołomy, ogródki działkowe, parki, je bezkręgowce, larwy, jesienią tez owoce, głównie bzu czarnego, gniazduje wśród skał, w dziupli, skarpie korzeniowej, wnękach budynku, odwiedza budki lęgowe, składa 5-7 bladoniebieskich jaj, wysiaduje je przez 12-14 dni, pisklęta wylatują po 14-15 dniach, dawniej groziło jej wyginięcie, obecnie wzrosła jej populacja u nas w latach 2000-2014

Kopciuszek zamieszkuje góry, skały, rumowiska, place budowy, gniazduje pośród kamieni, żeruje wybierając spośród kamieni owady, łapie je też w locie, jesienią je też owoce i nasiona, składa 4-6 jaj w gniazdku na pryzmie kamieni, wysiaduje przez 12-17 dni, pisklęta wylatują po 12-16 dniach, głos kopciuszka przypomina zgrzyt toczących się kamieni

Pełzacz leśny żyje w lasach, wyjada owady ze szczelin kory przy pomocy długiego, cienkiego dzioba, potrafi chodzić po pionowych gałęziach, gniazduje w dziuplach, załamaniach kory, szczelinach, gniazda ma z kory, igieł, włókien roślinnych, wyściela je piórami, mchem, włosiem, trawą, 1-2 razy w roku, składa 5-6 jaj, wysiaduje 13-17 dni, młode opuszczają gniazdo po 13-18 dniach, chodząc po drzewach podpiera się piórami ogona, podczas pierzenia środkowe sterówki wypadają wtedy, gdy skrajne odrosną

Kowalik zamieszkuje starodrzewia z dużym udziałem dębu i buka, parki, zadrzewienia śródpólne, porusza się po drzewach tylko przy pomocy mocnych nóg, bez udziału ogona, je owady, jesienią owoce buka, dębu, grabu, leszczyny, nasiona słonecznika i zbóż, gniazduje w dziuplach, samica raz w roku składa 6-9 jaj, sama wysiaduje je przez 13-18 dni, pisklęta wylatują po 23-26 dniach, jesienią i zimą kradnie po kilka nasion z karmników, zjada jedni, resztę ukrywa w załamaniach kory

Pluszcz mieszka w miejscach, gdzie są zadrzewione doliny cieków z wartym nurtem, kuca, potrząsa ogonem, jego terytorium lęgowe ciągnie się km wzdłuż strumienia, je wodne owady i pajęczaki, larwy, kijanki, małe rybki, kuliste gniazdo z roślin wodnych, mchu, traw i korzonków buduje nad woda w korzeniach nadwodnych drzew,pod mostami, w szczelinach skał, 1-2 w roku samica składa 4-6 jaj, które oboje rodzice wysiadują przez 15-17 dni, młode opuszczają gniazdo po 20-22 dniach, pluszcz ma gęste pióra, obfitą wydzielinę kuprową, które chronią go przed zimną wodą, ma klapki, które zamykają pod wodą nozdrza, ma więcej hemoglobiny niż inne ptaki, dzięki czemu wstrzymuje oddech na pół minuty, potrafi chodzić po kamienistym dnie dzięki ostrym pazurkom

Jemiołuszka u nas zamieszkuje lasy, parki, ogrody, zadrzewienia, gniazduje w lasotundrze, wiosna i latem chwyta w locie owady, jesienią i zimą jagody jemioły, jarzębiny, głogu, berberysu, gniazdko ma z trawy, porostów, drobnych gałązek, wyściela je włosiem reniferów, puchem roślinnym, trawą, piórami, gniazdko jest na brzozach lub iglastych drzewach, samica składa 4-5 jaj, wysiaduje je przez 14 dni, pisklęta opuszczają je po dwóch tygodniach, do nas przylatuje na zimę, je jagody jemioły, wydala śluzowate odchody, które zwisają na gałęziach jak sople, w ten sposób rozsiewa jemiołę

Strzyżyk skoczny, zwinny żyje w lasach z rozwiniętym runem, trzcinowiska, żeruje w podszycie i runie do 2 m, je bezkręgowce i nasiona, kuliste gniazdko robi z mchu, liści paproci, gniazdo jest pod korzeniami, w stertach gałęzi, szczelinach skał, poligamiczne samce budują kilka gniazd, do których zwołują samice, samica składa 5-7 jaj, wysiaduje je sama przez 14-16 dni, pisklęta opuszczają je po 15-17 dniach, samce nie zajmują się małymi, ale zbudowane przez nie gniazda starsze lęgi wykorzystują jako gniazda noclegowe, pierwsze lęgi pomagają w karmieniu piskląt z drugiego lęgu

Pliszka żółta zamieszkuje tereny rolnicze je owady z ziemi, trawy, powierzchni wody, łapie je w locie, lata za końmi, bydłem, owcami by łapać wystraszone przez kopyta owady i przebywa w pobliżu zwierząt hodowlanych, by łapać pijące krew owady, monogamiczna, gniazduje na ziemi wśród roślinności, gniazdo jest z trawy i korzonków wyścielone pierzem i włosiem, od maja do lipca ma 1-2 lęgi, składa 4-6 jaj, rodzice wysiadują je przez 11-13 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 10-13 dniach, przez kilka dni jeszcze nie latają

Pliszka siwa zamieszkuje tereny ruderalne, wsie, siada na plotach, dachach, wcześniej mieszkała na terenach nadwodnych, gniazduje pod dachami, w szczelinach skał i murów, w półotwartych budkach lęgowych, płytkie gniazdko jest trawy, mchu, gałązek, wyściela je włosiem i piórami, ma 2 lęgi w roku, składa 5-6 jaj, wysiadają je oboje rodzice, pisklęta opuszczają gniazdo po 11-16 dniach, opuszczają je po 2 tygodniach, pliszki za odstraszanie intruzów akceptują w swojej obecności samotne pliszki

Świergotek drzewny, żyje w lasach całego kraju, nie lubi otwartych terenów rolniczych i podmokłych, woli suche bory z polanami i prześwitami, je zbierane z ziemi wady, pod koniec lata też owoce roślin zielnych, gniazdko buduje w dołu pośród traw lub kępek borówki czernicy, czasem na skarpie,nigdy nie wystaje ponad ziemię, gniazdko to czarka z suchych liści, trawy i porostów wyścielana włosiem, 1-2 razy w roku składa 5-6 jaj, samica wysiaduje je przez 12-14 dni, młode opuszczają gniazdko po 12-14 dniach, śpiewający świergotek leci pionowo w górę, rozkłada ogon i skrzydła, powoli opada i śpiewa, ląduje coraz wolniej, śpiewa coraz ciszej

Skowronek polny zjada owady, nasiona i dżdżownice, zamieszkuje łąki, pola i pastwiska, śpiewa od świtu latając nad polem i informując inne samce o swoim terytorium oraz śpiewa od kwietnia do lipca, kiedy samica buduje gniazdo i wysiaduje jaja, gniazdko jest na ziemi ukryte w niskiej roślinności zielnej, samiczka 2-3 razy w roku składa 3-5 jaj, które wysiaduje przez 11-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 8-10 dniach, jeszcze przez tydzień nie umieją latać, siedzą w ukryciu obok gniazda i karmią je rodzice, samiec śpiewa głównie w locie

Oknówka przebywa w pobliżu ludzi, żywi się łowionymi w locie w owadami, gniazduje na budynkach, zawsze na zewnątrz, gniazdko ma z części roślin, błota, gliny, śliny, jest kuliste z małym okrągłym otworkiem wlotowym, jego budowa zajmuje tydzień, kiedy mają dużo jedzenia i są w pobliżu rzek, wtedy oknówki tworzą kolonie złożone z kilkuset gniazd, w maju składa 4-5 białych jaj, wysiaduje je przez 14 dni, młode wylatują po 21 dniach

Dymówka żyje na wsiach i peryferiach miast w pobliżu wód, miejsc hodowli zwierząt gospodarczych, tam, gdzie jest dużo owadów, które łapie w locie, poluje nad wodą i podmokłymi łąkami, dorosłe śpią w koloniach nad wodami na trzcinach i wierzbach, gniazduje wewnątrz budynków gospodarskich, na ziemi siada tylko, by pobrać odpowiednie materiały-błoto i glinę, części roślin, gniazdka są półkoliste, dymówka składa 4-5 jaj, wysiaduje je przez 14 dni, pisklęta wylatują po 21 dniach, dawniej była legenda, że dymówka zamurowuje wróble, które zajęły jej gniazdko, ale nie możliwe

Krętogłów lubi nadrzeczne zadrzewienia graniczące z łąkami i pastwiskami, stare parki, ale śródpólne, dziuplaste drzewa, żeruje na ziemi, zjada mrówki i ich larwy, długim, cienkim językiem wyjmuje je z mrowisk, do polowania potrzebuje trawiastych ekosystemów, zagrażają mu pestycydy, które niszczą mrówki, gniazduje w dziuplach, spróchniałych gałęziach i budkach lęgowych, samica składa 7-10 jaj, wysiaduje je przez 11-14 dni, pisklęta wylatują po 18-22 dniach, kuzyn dzięcioła, który zimuje w Afryce, zaatakowany wyciąga szyje, stroszy pióra na głowie i syczy jak wąż

Dzięciołek zamieszkuje nadrzeczne lasy z dużą liczbą olch, topoli i wierzb, zimuje w miastach, lubi stare drzewa z martwym drewnem, ma delikatny dziób, którym zbiera owady z kory i liści, jest mały, utrzyma się na cienkich gałązkach, na cienkich, gniazduje w dziuplach do 18 cm głębokości wykutych w pniu lub martwym drewnie, samica składa 4-6 jaj, oboje rodzice wysiadują je przez 11-12 dni, pisklęta wylatują z dziupli po 20 dniach, dzięciołek siada też na gałęzi, wypatruje owadów, które łapie w locie

Dzięcioł duży żyje tam gdzie są drzewa, lubi parki, ogrody, sady, najpospolitszy dzięcioł Polski, monogamiczny, związek trwa do 3 lat, czasem zmienia partnera, zjada owady, zimą nasiona, głównie iglastych drzew, szukając ich rozłupuje szyszki, latem wyjada z gniazd jaja i pisklęta, dziuplę kują oboje rodzice, samica składa 4-7 jaj, oboje wysiadują je przez 10-13 dni, pisklęta wylatują po 24 dniach, jego język jest 4 razy dłużysz od dzioba, tworzy 2 pętle wokół czaszki, jest lepki, ma haczyki, dzięki temu sięga głęboko pod korę i przylepiają się do niego korniki

Dzięcioł zielony żyje tam gdzie są mrowiska i drzewa o miękkim drewnie, je mrówki i ich larwy, w tym celu latem w pobliżu mrowiska zakłada pułapki w kształcie lejka, zimą potrafi drążyć w śniegu 80 cm tunele szukając mrówek, lubi topole i wierzby, żyje też w miastach i na wsiach, żeruje na ziemi, jeden z najbardziej wyspecjalizowanych pokarmowo dzięciołów w Europie, monogamiczny, gniazduje w dziupli głębokiej do 50 cm, samica składa 5-7 jaj, które wysiaduje przez 17-19 dni, pisklęta wylatują po 23-27 dniach

Dzięcioł czarny żyje w większych lasach ze starymi drzewami, lubi buczyny i bory, lubi parki nadrzeczne wierzbowiska i trzcinowiska, potrzebuje kilku ponad 100-letnich drzew, je larwy i chrząszcze bytujące w spróchniałym drewnie, zlizuje też wypływający z ran drzew sok, oboje rodzice kują dziuple kilka m nad ziemią, gdzie samica 4-5 jaj, które wysiaduje przez 12-14 dni, młode opuszczają gniazdo po 23-28 dniach, dzięcioły czarne mają silne, masywne, duże dzioby, którymi wykuwają wiosną kilka dziupli, a użytkują jedną, reszta to gniazdo sóweczek, gągołów, siniaków, włochatek

Dudek żyje w dolinach rzek ze starymi dziuplastymi, drzewami, głównie wierzbami oraz terenami trawiastymi i rolniczymi, je owady, larwy i poczwarki, które wydobywa z ziemi, szuka ich zakrzywionym dziobem, lubi turkucie podjadki, symbol Izraela, gniazduje w dziupli, monogamiczny, w okresie lęgowym terytorialny, o czym informuje specjalnym okrzykiem, samica składa 7-8 jaj, wysiadują je oboje rodzice przez 15-16 dni, pisklęta opuszczają gniazdko po 26-29 dniach, zagrożone pisklęta wystawiają kupry i wystrzykują w napastnika śmierdzącą wydzieliną kuprową

Kraska lubi łąki, pastwiska, ugory, pola i małe laski, bardzo mało krasek żyje w Polsce, lubi ciepło, je duże bezkręgowce, chrząszcze i szarańczaki, łapie je siedząc na linii energetycznej lub szczycie drzewa, gniazduje w dziuplach i skrzynkach lęgowych, bezpośrednio na dnie dziupli składa 3-5 jaj, wysiaduje je do 20 dni, pisklęta wylatują po 25-30 dniach, kraska wznosi się na 200 m, opada pionowo obracając się wokół osi i śpiewając, zanik terenów trawiastych zmniejszył w ciągu 30 lat populację krasek w Polsce

Zimorodek żyje na brzegach rzek i zbiorników wodnych, lubi czyste cieki z płyciznami otoczone lasami, poluje na ryby, które łapie w wodzie, w tym siedzi na brzegu, wypatruje ryby, potem celu pikuje do wody i chwyta rybę dziobkiem, gniazduje w skarpach nadrzecznych, robi 90 centymetrowy tunelik zakończony komorą lęgową, samica składa 6-7 jaj, które wysiaduje przez ok. 20 dni, młode są samodzielne po 30 dniach, pisklęta siedzą w kółeczku, jeden wystawia główkę do karmienia, przesuwa się do przodu, wystawia główkę następny i w ten sposób każdy jest karmiony

W tym dziale przedstawię czynniki wplywające na klimat. Jest ich bardzo dużo i wszystkie sa wynikiem działania sił przyrody.
Cykle Milankovicia-zmiany kształtu orbity ziemskiej, dawniej ok. 95 tys lat temu orbita była eliptyczna obecne się zwęża dzięki przyciąganiu Słońca i innych planet, dzieki temu orbita przybiera kształt koła. Jednak Ziemia nie znajduje sie w stałej odległości od Słońca, aphelium to położenie najdalej, peryhelium najbliżej, różnica między nimi wynosi 5,1 mln km, w stanie peryhelium Ziemia otrzymuje 6% więcej energii slonecznej, gdyby orbita eliptyczna róznice wynosiłyby 20-30%, ekliptyka to płaszczyzna, ppo której porusza się Ziemia, pory roku nie sa spowodowane odległościa od słońca, ale kątem nachylenia, zimą Zimia jest najbliżej Słońca, ale jego promienie padaja pod najmniejszym kątem, na równiku promienie sloneczne padają w godzinach południowych pod kątem prostym, im dalej ku biegunom tym ten kąt mniejszy. spadek nachylenia osi Ziemi względem Słońca powoduje zanik róznic między latem a zimą, wtedy rosnie powłoka lodowcowa, klimat sie ochładza. Precesja to wirowanie osi Ziemi, ruch jest po powierzchni stozka. Przycoąganie Słońca i Księżyca stara sie wyp[rostować oś Ziemi, to powoduje róznice w dniach równonocy, dziś aphelium jest 5 lipca, peryhelium 4 stycznia, dlatego na półkuli północnej są małe róznice między late, a zimą, podejrzewa sie, że za 11000 lat będą większe, wg Milankovicia cykl zmiany kształtu orbity Ziemi trwa 100 000 lat, 90 tys. trwaja glacjały (zlodowacenia), 10 tys okresy ocieplenia [http://meteoclimat.wordpress.com/2009/02/07/cykle-milankovica/].
Aktywnośc słoneczna-paleontolodzy, historycy, geolodzy i astronomowie potrafią odtworzyc na podstawie warunków panujących w danym czasie aktywnośc słoneczną. Wzmozona aktywność powtarza się co 11 lat, ale sa fluktuacje od 8 do 14 lat, początek cyklu zaczyna sie wzrostem aktywności, która największa jest po 2-3 latach od początku cyklu, pojawiają sie sznury magnetyczne na wyższych szerokościach heliograficznych, jest więcej centrów aktywności, pojawiają się plamy na Słońcu i rozbłyski, wynurzenie pola magnetycznego nagrzewa gaz chronosferyczny i koronalny, jest wyrzut cząsteczek z korony słonecznej. W czasie wzmozonej aktywności pole magnetyczne nie jest dipolem, jest wielobiegunowe, następny cykl ma odwrotne parametry pola magnetycznego, pełen cykl słoneczny trwa 22 lata. Na podstawie historycznych obserwacji można prześledzić aktywność Słońca od początku XVII w. Interesującym zjawiskiem jest zanik aktywności w latach 1640-1700. Poznajemy aktywnośc słoneczną po słojach przyrostu drzew, pierścieniach przyrostu szkieletó koralowców, w latach 1640-1700 liczba wszystkich plam słonecznych była mniejsza niż dziś w ciągu 1 roku, było to minimum Maundera (mała epoka lodowcowa), od początku XX w aktywnośc słoneczna wzrastała, nastało ocieplenie, zwane globalnym, w styczniu 2000 r Słońce weszło w stan najwyższej aktywności [http://www.wiw.pl/astronomia/0706-c2-slonce.asp]. Ziemia od Słońca otrzymuje pewną ilośc energii, zmiana kąta nachylenia ziemskiej osi obrotu warunkuje pory roku, tmeepratura jest skorelowana z długością cykli słonecznych, długie cykle obniżaja temperature na półkuli płn, krótkie wydłużają.
Klimat w przeszłości mozemy poznac po sladach flory i fauny na danym terenie, wiemy, że Grenlandia była kiedyś porosnięta lasami, sama nazwa to ,, Zielona Wyspa''. Wg. Dziennika Polskiego 500000 lat temu wyspe porastały lasy. Naukowcy z uniwersytetu w Kopenhadze pod warstwą lodu grubości prawie 2 km znaleźli ślady DNA sosen, olch, cisów, kiedy 1000 lat temu Wikkingowie przybyli na Grenlandię już była pokryta lodem, jednak jej klimat był znacznie łagodniejszy, na tyle, że ludzie mogli się tam osiedlić wraz z ochłodzeniem Wikingowie uciekli z wyspy, teraz Grenlandia wraca do dawnego stanu, ale to tylko utrata lodowca to naturalna kolej cyklicznych zmian klimatu zachodzących po sobie [http://wiadomosci.dziennik.pl/nauka/artykuly/216845,na-grenlandii-byly-lasy.html]. Do ponownego porośnięcia wyspy lasami brakuje jeszcze wielu lat i stopni.
Kolejnym dowodem na cykliczne zmiany klimatu sa odciski, odlewy i skamieliny, wiemy np., że w karbonie cała Ziemia była porosnięta tropikalną dżunglą z paprociami drzewiastymi, kalamitami, widłąkami, nagonasiennymi, znajdowane sa skamieliny z tego okresu, w prawdze inny był układ lądów, jednak na całej ich powierzchni rosły tropikalne lasy, wiele było takich okresów w dziejach historii na przemian z okresami zlodowaceń. w mezozoiku rwnież było bardzo ciepło. Potężne zuzycie tlenu przez dinozaury, a także gazy jelitowe roślinożerców powodowały wyrzut metanu i CO2 do atmosfery, podejrzewa się, żę to dzięki CO2, który rosliny wykorzystują do syntezy glukozy mogła róśc tak bujna roslinność w tamtym okresie, która stanowiła podstawę łańcucha pokarmowego dla wielu duzych i wymagających dużych ilości pożywienia organizmów [http://zywaplaneta.pl/dinozaury-przyczyna-globalnego-ocieplenia/]. Globalna krzywa temperatur dla fanerozoiku (ostatnie 500 mln lat). Szarym kolorem zaznaczono jurę oraz kredę – czas panowania wielkich gadów. Na osi pionowej względna temperatura (0 st. C oznacza temperatury współczesne). Mezozoik był generalnie cieplejszy niż kenozoik i czasy współczesne. Temperatury oszacowano na podstawie danych izotopowych. Krzywa na podstawie pracy D. L. Royer et al., 2004. CO2 as a primary driver of Phanerozoic climate. GSA Today 14, 3, 4-10.
Natomiast portal Historycy.org. podaje, że w okresie średniowiecznego optimum klimatycznego w Polsce uprawiano brzoskwinie, a nie znano odmian mrozodpornych, winogrona, nie współczesne odmiany będące krzyżówkami szlachetnej z amerykańską, ale szlachetne, czyli musiało być wtedy cieplej niz teraz, a nie bło takich emisji [http://www.historycy.org/index.php?showtopic=84295]. Na foru Portalu wypowiadają się zawodowi historycy, których badania potwierdzają wypowiedzi.
Tylko Słońce może tak ogrzać planetę by zniknęły bieguny i tylko spadek jego aktywności może spowodować ochłodzenie i globalne zlodowacenie. Wiemy na 100%, że w okresie Ziemi były okresy zlodowaceń, stadiały, glacjały, kiedy duże opady i spadek temepratury powodowały zwiększenie pokrywy lodowej, lodowce wiązały duże ilości wody dzieki czemu spadał poziom mórz [http://portalwiedzy.onet.pl/22821,,,,glacjal,haslo.html] i interglacjały, interstadiały, ocieplenia, cieplejsze okresy między glacjałami, gdzie topnieją lodowce, nawet całkowicie i podnosi sie poziom mórz [http://portalwiedzy.onet.pl/2058,,,,interglacjal,haslo.html]. Jak pokazała historia interglacjały charakteryzują sie bujna roslinnością i rozkwitem życia, a glacjały wymieraniami. Tak samo obecny spadek aktywności słonecznej, wzrost izotopu 18O w atmosferze i spadek temperatury (zamarznięty Bałtyk w Łotwie, zamarznięte ujście Misissipi, śnieg w Turcji, Egipcie, Izraelu, Australii, coraz sroższe zimy w Polsce, coraz krótsze lata pokazują, że nic nie trwa wiecznie, cieszmy sie więc latami póki jeszcze są.
Kolejny czynnik wpływający na klimat to erupcje wulkaniczne, które wyrzucaja ogromne ilości pyłów i gazów do atmosfery, w ostatnich latach są coraz częśtsze erupcje wielu wulkanów np. Sinabung na Indonezji, który wyrzuca słup pyłów na 10 km, ze wzgledu na erupcje ewakułowano ludzi z pobliskich miejscowości i zrezygnowano z przelotów nad danym terenem, kolejny wulkan Merapi na Jawie, któego slup pyłów sięga do 2 km, tu pozwolono ludziom wrócić do domów, gdy okazało się, że lawa i spływ piroklastyczny nie zagrażają, w tym roku doszło do 18 erupcji Etny, aż zakazano lotóww pobliżu wulkanu, spokojne erupcje Etny zdarzają się od kilku lat, Kluczewska Sopka na Kamczwyrzuciła 12 km słup pyłu, ruch lotniczy został zmieniony, duże ilości pyłu i gazów wyrzuca Yasur na Archipelagu Vanuatu, w Amneryce jest wzmożona erupcja  de Fuego w Gwatemali, z kraterów  Taniluya i Senisenan wylewa się lawa, wzrosła aktywnosć Santa maria, w Nowym Meksyku przebudziła się Colima, wyrzuca 3 km słup pyłów, również Popocatepletl zaczął wyrzucac gazy i parę wodną. Podejrzewa się, że powodem jest koniec obecnego maksimum słonecznego, aktywnośc wulkaniczna wzrosła w XX w, ponad 20 potęznych erupcji w ciągu 14 lat XXI w pokazuje tendencje wzrostową modelu, zlegajaće na dużych wysokościach pyły wulkaniczne oraz SO2 powoduja obniżenie temperatury na Ziemi, ograniczają dostęp promieni słonecznych do pow. planety, wybch Pinatubo na Filipinach w 1991 r obnizył temp. o 2 st. przez 2 lata [http://www.pogody.pl/go.live.php/PL-H3/aktualnosci/7499/wplyw-wzmozonej-aktywnosci-wulkanicznej-na-klimat-ziemi.html].
Wiemy z historii, że wybuchy wulkanów Samalas w 1257 r przyczyniła sie do małej epoki lodowcowej, pyły wulkaniczne tworzą barierę zasłaniającą Słońce i ochładzają klimat na Ziemi, Krakatau w 1883 r wybuchając spowodował spadek globalnej temperatury, w 1815 i 16 r wybuch wulkanu Tambora spowodował rok bez lata, pyły i gazy obniżyły globalnie temperaturę.
kolejny czynnik to kosmiczne kolizje, upadki ogromnych asteroid mają siłę wielu bomb atomowych i wyrzucone w powietrze pyły odcinają dostęp światła słonecznego do Ziemi, takie zjawisko spowodował m. in. meteoryt z Jukatanu, pozostał krater Chicxulub, podejrzewa się, że erupcje wulkanów lub upadek meteorytu spowodowały wyginięcie dinozaurów.
Reasumując jest wiele czynników obniżających temperaturę, a tylko aktywnośc słoneczna może ja podnieść, zmiast więc surrealistycznych pomysłów jak zapobiec ociepleniu, które skończy się wraz z naszym maksimum słonecznym trzeba pomysleć jak tę temperaturę podnieść. Był rózne pomysły mniej lub bardziej realne np. rozpylenia jakiś zasłon w atmosferze, jeśli by było to mozliwe to lepiej rozpylic soczewki, które podniosłyby temperaturę na Ziemi skupiając promienie sloneczne. Wiem, że to pomysły nie na nasze czasy, ale może nasze wnuki będą umiały zapobiec oziebieniu.

Ciekawostki o ptakach na podstawie Atlasu Ptaków Polski z 2017 roku.

Trznadel zamieszkuje otwarte tereny, luźne zadrzewienia i zakrzewienia, zimą żeruje nad polami w stadach, gdzie zjada nasiona i ziarniaki, latem żyje w parach, poluje na bezkręgowce, gniazduje na ziemi lub w niskich gałęziach, samica wysiaduje jaja, oboje rodzice karmią pisklęta, okres lęgowy trwa od kwietnia do sierpnia, początek pieśni lęgowej przypomina początek V Symfonii C moll op. 6 Ludwika van Bethoveena, samiec śpiewa w tych samych miejscach, trznadel składa 3-5 jaj, wysiaduje je 12-14 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 11-13 dniach, ptak ma 2-3 lęgi w roku

Krzyżodziób świerkowy je nasiona świerku, sosny i jodły, kiedy brak nasion świerku je orzeszki buka, dębu, jesionu, ale się nie rozmnaża, gniazduje na świerkach, gniazdo buduje z kory, gałązek świerku i mchu, zamieszkuje lasy iglaste, okres godowy trwa od stycznia do marca, nasiona świerku mają 40% tłuszczu, którego metabolizm daje ciepło pisklętom, samica składa 3-4 jaja, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 20-25 dniach, wtedy krzyżuje się ich dziób

Gil je pączki drzew, krzewów, miękkie owoce jak jarzębina, dzika róża, jagody, jarzębina, jego dziób jest delikatny, gniazduje od maja do lipca, gniazdko buduje z suchych gałązek i łodyg, wyściela je mchem, liśćmi i trawą, gniazduje na iglakach, żyje w lasach, do nas przylatują na zimę gile z północy, nasze odlatują wtedy na południe, składa 4-5 jaja, wysiaduje 12-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-16 dniach

Grubodziób je pestki dzikiej róży, wiśni, czereśni, czeremchy, gniazda buduje na gałęziach z daleka od pnia, czarka jest z gałązek wypełniona mchem, porostami i trawą, grubodziób żyje w zadrzewieniach i zakrzewieniach, jego dziób ma nacisk o sile 50 kg, dolna część dzioba jest szeroka i karbowana, górna ostra i twarda, mięśnie dolnej szczęki zachodzą na tył głowy, składa 3-5 jaj, wysiaduje 11-13 dni,młode opuszczają gniazdo po 12-13 dniach

Dziwonia je nasiona i drobne owady, w Polsce jest krotko, pierzy się w locie, gniazdko buduje z korzonków, wyściela je mchem, trawą i końskim włosiem, zamieszkuje doliny rzek, brzegi jezior i stawów, jak odlatuje leci do Moskwy i Petersburga, z tamtejszymi dziwoniami przez Kazachstan i Tadżykistan leci do Azji Pd-Wsch. W maju składa 4-6 jaj, wysiaduje 12 dni, młode opuszczają gniazdo po 10-13 dniach

Szczygieł je nasiona chwastów, łopianu, nawłoci, ostów, w okresie lęgowym mszyce, chrząszcze , gąsienice, gniazduje na gałęziach krzewów, gniazdkom ma z mchu, porostów, pajęczyn, wyścielane pierzem i włosiem, szczygły żyją w parkach, kępach drzew, sadach, ogrodach, zaroślach, unikają lasów, zimują w Polsce, żerując na astrowatych robią różne akrobacje, 2 razy w roku składa 4-6 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 13-15 dniach

Czyż wiosną i latem żeruje w borach sosnowych i świerkowych na mszycach, w tym celu porusza się po gałązkach, jesienią leci do olszyn, gdzie je orzeszki olch, kiedy wiosną orzeszki opadają na ziemię, żeruje na dnie lasu, gniazduje w koronach iglaków, gniazdko wyściela piórami, puchem roślinnym, sierścią, oplata pajęczyną w celu ukrycia, żyje w starych, wilgotnych borach, parkach i ogrodach, składa 4-5 jaj, wysiaduje 12-13 dni,młode opuszczają gniazdo po 13-15 dniach

Dzwonie je nasiona z pól i ugorów, gniazduje na niskich drzewach i gęstych krzewach, lubi słonecznik, zamieszkuje pola, ugory, zadrzewienia, parki, ogrody, potrafi odgonić większe ptaki, część odlatuje na zimę, część zostaje, 2 razy w roku składa 4-6 jaja, wysiaduje 11-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-18 dniach

Zięba najpospolitszy ptak Polski, je nasiona, owady, miękkie części roślin, gniazduje na drzewach, gniazdko ma z mchu i porostów, dawniej wierzono, że jej śpiew przepowiada deszcz, jest u nas od kwietnia do października, ale wiele zostaje na zimę, żyje w lasach, borach, ogrodach, sadach, parkach, tam gdzie drzewa, składa 4-6 jaj, wysiaduje 12-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 14 dniach

Mazurek nasz rodzimy wróbel, dawniej mieszkał na skrajach lasów, je nasiona, gniazduje w dziuplach, budkach lęgowych i spróchniałych drzewach, krzyżuje się z wróblem domowym, samczyki są podobne do mazurków, samiczki do wróbli, obecnie żyje w pobliżu ludzkich siedzib, składa 2-7 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-20 dniach

Wróbel domowy pochodzi z Azji Mniejszej i Półwyspu Arabskiego, rozprzestrzenił się z rozwojem rolnictwa, gniazduje pod dachami domów, gniazdami bocianów, je nasiona, gniazda są z trawy i słomy, szybko marzną, żyje na wsiach, kilka razy w roku składa 3-5 jaj, wysiaduje 11-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 11-19 dniach

Szpak naśladuje pojedyncze słowa, je dżdżownice, owady, gąsienice, ślimaki, czereśnie, wiśnie, czeremchy, śliwki, gniazduje w dziuplach i budkach lęgowych skąd wyrzuca obecnych mieszkańców, gniazduje półkolonijnie, żyje w zadrzewieniach śródpólnych i na brzegach lasów, w parkach i sadach, ma duże stężenie dehydrogenazy alkoholowej, dzięki czemu może jeść sfermentowane owoce i się nie upije, kilka razy w roku składa 3-7 jaj, wysiaduje 11-15 dni, młode opuszczają gniazdo po 20 dniach

Orzechówka je owady, orzechy, żołędzie, nasiona, oboje rodzice budują gniazdko ze spróchniałego drewna, mchu i porostów na gałęziach świerków, wyprowadza 1 lęg w roku w marcu, czasami przylatuje do nas orzechówka długodzioba w poszukiwaniu jedzenia, orzechówka żyje w borach Pomorza, Karpat i na północnym zachodzie Polski, w marcu raz w roku składa 2-4 jaja, wysiaduje 17-19 dni,młode opuszczają gniazdo po 21-25 dniach

Sójka, ptak leśno-parkowy je drobne kręgowce, jaja bezkręgowce, owoce i nasiona, rozsiewa dęby poprzez zapasy z żołędzi, nasze sójki zostają w Polsce, do nas przylatują z północnego wschodu, gniazduje na gałęziach, raz w roku, w kwietniu samiczka składa jaja, raz w roku w kwietniu składa 5-7 jaj, wysiaduje 16-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 21-22 dniach

Sroka gniazduje w gałęziach, gniazdo ma 1 lub 2 wejścia, jest pod dachem z gałęzi, zbudowane z patyków, dolna część jest wyścielana gliną i wyłożona korzonkami, trawą i listkami, jest wszystkożerna, je także jaja, pisklęta, padlinę, żyje w parkach, lasach, ogrodach, unika lasów i otwartych terenów, sroka boi się błyszczących przedmiotów, składa 5-7 jaj, wysiaduje 21-22 dni,młode opuszczają gniazdo po 24-30 dniach

Kawka jest wszystkożerna, łączy się w pary na całe życie, kawki mają hierarchię w stadach, na zimę łączą się w większe stada z gawronami, dawniej gniazdowała w dziuplach i jaskiniach, dziś w przestrzeniach stropodachowych, kominach, załamaniach budynków, kiedy jedno z pary awansuje w hierarchii zostawia partnera i szuka sobie nowego odpowiedniego, kawka żyje obok ludzi, składa 4-6 jaj, wysiaduje 17-18 dni,młode opuszczają gniazdo po 28-36 dniach

Wrona siwa wszystkożerna, gniazduje na gałęziach, gniazda z patyków i gałązek są wylepione gliną i wyścielone miękkimi częściami roślin, je zboża, trawy, owoce, ziemniaki, nasiona, odpadki, ziarniaki, mięczaki, bezkręgowce, jaja, larwy, krzyżuje się z czarnowronem, żyje obok ludzi, gniazduje w parach, składa 3-6 jaj, wysiaduje 18-19 dni,młode opuszczają gniazdo po 28-38 dniach

Gawron je bezkręgowce, owoce, nasiona, małe kręgowce, gniazda z gałązek i patyków w gałęziach wyściela liśćmi, trawą, gliną, gniazduje kolonijnie, jego skóra przy dziobie łysieje kiedy dojrzewa, używa narzędzi, by zdobyć pokarm, zagina druciki i dłubie patykami, by dosięgnąć do larw i dżdżownic, żyje obok ludzi, składa 2-5 jaja, wysiaduje 16-18 dni,młode opuszczają gniazdo po 30-36 dniach

Kruk wszystkożerny, rośliny są uzupełnieniem jego diety, żyje w parach, poza sezonem lęgowym w stadach, w stadzie jest hierarchia, jak awansuje jedno, to awansują oboje z pary, kruk w ultrafiolecie jest kolorowy, żyje wszędzie, w lutym i marcu składa 5-6 jaja, wysiaduje 20-23 dni,młode opuszczają gniazdo po 5-6 tygodniach

Srokosz drapieżnik, zamieszkuje otwarte tereny nadrzeczne i rolnicze, torfowiska, pola, poluje na drobne kręgowce, które nabija na kolce i elementy ogrodzenia, gniazdu z traw, włosia i łodyg zakłada na drzewach i kolczastych krzewach, składa 4-7 jaj, wysiaduje 15-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-18 dniach

Gąsiorek poluje na drobne kręgowce, samiec zawiesza je na kolcach, by pokazać partnerce swoją zaradność, naśladuje głosy ptaków na które poluje, gniazdo na kolczastych krzewach i drzewach robi z traw, łodyg, mchu, włosia, korzonków, wełny, żyje w zadrzewieniach przydrożnych, śródpólnych, w młodniakach, kępach drzew, składa 4-6 jaj, wysiaduje 12-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 14 dniach, rodzice karmą je jeszcze przez 3 tygodnie

Wilga żeruje w gałęziach drzew, je owady i gąsienice, jesienią czereśnie, wiśnie, jeżyny, jagody, gniazdko rozłożone pomiędzy gałązkami jak hamak jest z łyka i traw, żyje w lasach liściastych i mieszanych, starych ogrodach, parkach, sadach, składa 3-4 jaja, wysiaduje 15-17 dni,młode opuszczają gniazdo po 16-17 dniach

Remiz żyje nad zadrzewionymi brzegami jezior, rzek, w łęgach, bagnach, na torfowiskach, je owady, pająki, ziarniaki trzciny, na brzozach i topolach przez 3 tygodnie robi workowate gniazdko z łyka, włókien drzewnych i puchu, składa jaja w maju, jeszcze 100 lat temu gniazda noszono jako zimowe kapcie, w maju składa 6-8 jaj, wysiaduje 13-14 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-26 dniach

Raniuszek żyje głównie w lasach liściastych i borach je bezkręgowce i nasiona i jagody, gniazduje na gałęziach, workowate oplecione porostami gniazdo jest z mchu, pajęczyn i piór, w okresie pozalęgowym żyje w stadach, wtedy pojawia się podgatunek z czarnym paskiem nad okiem, składa 8-12 jaj, wysiaduje 14-16 dni, młode opuszczają gniazdo po 14-18 dniach, przez 2 tygodnie po tym rodzice je karmią

Sikora uboga jej terytorium ma do 25ha, jest w lasach, parkach, ogrodach, sadach, zadrzewieniach, je owady i nasiona, gniazduje w dziuplach, walcząc o terytorium wzlatuje wyżej niż przeciwnik, walcząc ptaki sczepiają się dzióbkami, walka kończy się na ziemi, raz w roku składa 7-10 jaj, wysiaduje 13-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-19 dniach

Sosnówka je owady i nasiona, potrafi żerować z głową w dół, gniazduje w dziuplach, budkach lęgowych, korzeniach, rozłupanych gałęziach, gniazdo zbudowane jest z trawy, wyścielone mchem i włosiem, w zimne lata opóźnia lęgi, potrafi zawisnąć w powietrzu jak koliber, żyje w drzewostanach, zimą z innymi sikorkami łączy się w stada, dwa razy w roku składa 8-10 jaj, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-20 dniach

Czubatka je bezkręgowce zimą nasiona iglaków, gniazduje w dziuplach, żeruje na niższych gałązkach, żyje w drzewostanach z jodłą i świerkiem,jest monogamiczna, lęgi ma na początku kwietnia, dzięki temu, że iglaki nie tracą igieł i owady szybciej się na nich pojawiają, monogamiczna, składa 6-8 jaj, wysiaduje 13-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 18-22 dniach

Modraszka latem je owady, zimą nasiona, jesienią owoce, wiosną pączki drzew i krzewów, szukając owadów niszczy części roślin, na przełomie maja i kwietnia wydaje lęgi w dziuplach i budkach lęgowych, zimuje w stadach z mysikrólikami, dzięciołami i pełzaczami, sikorki robią na zimę zapasy, modraszka żyje w parkach, słonecznych lasach, ogrodach, sadach, główka samca świeci w ultrafiolecie, im bardziej świeci tym atrakcyjniejszy dla samiczki, na przełomie kwietnia i maja składa 10=12 jaj, wysiaduje 13-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 16-22 dniach

Bogatka je jaja, larwy, gąsienice, owoce, nasiona, bezkręgowce, gniazduje w dziuplach i skrzynkach lęgowych, zimuje w wielogatunkowych stadach, żyje obok ludzi, lubi lasy liściaste, sady, ogrody, dużo jest bogatek dużo, wydaje najwięcej jaj z całej rodziny wróblowatych, gniazduje w butach, słupach energetycznych, pod dachami domów, na ogrodzeniach, najczęstszy gość karmników, składa 6-11, czasem 18 jaj, wysiaduje 12-15 dni,młode opuszczają gniazdo po 15-17 dniach

Mysikrólik je owady, zimą ich larwy, gniazdo buduje przez 3 tygodnie na drzewach, to czarka z mchu, porostów, pajęczyn, oprzędów, włókien roślinnych, potrafi wytrzymać 16 godzin w -15 stopniach, żyje lasach świerkowych, rzadziej w sosnowych, składa 8-11 jaj, wysiaduje 14-16 dni,młode opuszczają gniazdo po 14-16 dniach

Pierwiosnek zamieszkuje lasy i zadrzewienia o rozwiniętym runie, na liściach poszukuje gąsienic i larw, które zjada, jesienią i zimą je jagody, gniazdka z liści i trawy buduje na dnie lasu, są kuliste, samica 2 razy w roku składa 4-7 jaj, które wysiaduje przez 13-15 dni, pisklęta opuszczają gniazdo po 13-15 dniach, w innych językach jego nazwa pochodzi od dźwięku wydawanego podczas liczenia monet

Świstunka leśna zamieszkuje lasy, głównie liściaste i mieszane z rozwiniętymi koronami, z liści drzew wyjada bezkręgowce, jesienią i zimą je nasiona i jagody, kuliste gniazdo z otworem z boku robi z łodyg, liści i traw, gniazdo jest ukryte w trawie i suchych liściach, 2/3 lęgów wyjadają myszy i dziki, w maju składa 5-7 jaj, które wysiaduje 12-14 dni, młode opuszczają je po 12-15 dniach