biologia i ochrona przyrody

Zima ma najniższe temperatury w skali roku, zima klimatyczna jest wtedy, gdy średnie dobowe temperatury spadają poniżej 5 st. C, zima kalendarzowa zaczyna się wraz z najkrótszym dniem w roku, zimą dzień jest krótszy od nocy od nocy, ale jest coraz dłuższy, trwa do przesilenia wiosennego, kiedy dzień rośnie i jest dłuższy od nocy. Zima fenologiczna to przerwa w wegetacji. Dzieli się na przedzimek (szarugi jesienne), kiedy ziemia nie jest zamarznięta, a średnie dobowe temperatury spadają poniżej 5 st, trwa w grudniu. Zima właściwa, kiedy ziemia jest zamarznięta, a temperatura spada poniżej zera, trwa od grudnia do końca lutego oraz spodzimek, kiedy ziemia odmarza, jest odwilż, pojawiają się pąki na wierzbach, zaczyna się pod koniec lutego. Zima ma opady śniegu,kiedy jest duży mróz, jest pogoda wyżowa i śnieg nie spada, kiedy temperatura oscyluje ok. 0, wtedy spada dużo śniegu. Śnieg pokrywa ziemię i chroni przed przemarznięciem podziemne i nadziemne części roślin jak korzenie, bulwy, kłącza, rozłogi, cebula i nasiona. Chroni też gałęzie. Rozmarzając spływa do rzek, jezior i strumyków i zasila je, wsiąka pod ziemię i zasila wody gruntowe. Płatki śniegu to zamarznięte kropelki wody wokół drobinek pyłów, mają różne kształty i wielkość, nie ma dwóch takich samych. Zimą można spotkać wróble, sikorki, grubodzioby, dzięcioła dużego i średniego, gile, czeczotki, dzwońce, szczygły, kwiczoły, kosy, szpaki, zięby, jemiołuszki, trznadle, potrzeszcze, rudziki, sójki, dzwońce, ze ssaków zające, sarny, jelenie, gronostaje, łasice, rysie, żbiki, wiewiórki. W lekkie zimy mogą kwitnąć ciemierniki. Berberys, głóg, irga, róża, ostrokrzew, rokitnik, jarzębina, jabłoń ozdobna, mahonia, śnieguliczka, tarnina mają owoce na gałęziach, które są pokarmem dla ptaków. Suche nadziemne pędy bylin chronią ich podziemne części.

Wiele razy ten temat byl poruszany jednak to bardzo ważny tematwięc warto go omówic. Zieleń to ta część roslinności, którą świadomie można wprowadzać, pielęgnować, formować i chronić, są tu lasy, użytki zielone: łąki, pastwiska, drzewa i krzewy, zadarnienia w otwartym terenie, rosliny przy drogach, rowach, rzekach na podwórkach, działkach, ogrody, parki, sady i inne. Zieleń miejska to układ roslinnosci w mieście lub na osiedlu, który powstał wskutek świadomej działalności człowieka.
Zieleń miejska może być w sytemie pierścieniowym, który powstał na miejscu starych fortyfikacji, które obchodzily miasto do okoła lub krzyzowym (promienistym) na skrzyżowaniach dróg komunikacyjnych, kliny zieleni rozdzielone są pasami, promieniście rozchodzą się z centrum miasta, może być klinowo-promienisty, to połączenie systemu krzyżowego o pierścieniowego i pasmowy w miastach o budowie opartej na prostokątnej siatce ulic, tu proste,równoległe pasy zieleni przedzielone sa pasami zabudowań. Najczęściej spotykany jest system plamowy (rozproszony), tereny zielone tworzą plamy, zieleń jest dosadzana w czasie rozbudowy miasta, ten system jest chaotyczny.
Typy terenów zielonych w mieście to: parki: parki leśnie, parki spacerowe, parki kultury i wypoczynku; lasy komunalne; zieleńce; ogrody: ogródki działkowe, ogródki jordanowskie, ogrody dydaktyczne, botaniczne, zoologiczne,. alpinaria, arboreta; tereny sportowe; zieleń cmentarna; zieleń szlaków komunikacyjnych; zieleń osiedlowa; pola uprawne; łąki, pastwiska, sady; nieużyutki, zieleń na dachach. 
W miastach idealne są pnącza, tworzą zielone elewacje, upiększają budynki, tworzą zielone parawany, izolują ludiz od ruchu ulicznego. Ozdabiają domy, ulice, harmonizują przestrzeń miejską, zasłąniają surowy, brzydki, brudny wygląd domów, zajmują małą powierzchnię, rozrastają się na murze, potrzebują niewiele gruntu do ukorzenienia, rozrastają się pionowo, co ważne w mieście, latem chłodzą, fasada z kłączami słabiej sie nagrzewa, są mniejsze wahania temperatur na elewacji, efekt komina, kłącza oddają ciepło do góry, z dołu napływa zimne powietrze, zima utrzymuja ciepło, nierchome warstwy powietrza pomiędzy budynkiem a kłączem zachowują ciepło, fasady porośniętych budynków są suche, więc wolniej odparowują ciepło. Łagodzą hałąs np. pnącza porastająće ekrany akustyczne przy drogach szybkiego ruchu, zasłaniają i izolują, otaczają szalety miejskie, śmietniki, garaże, ozdabiają, chłoną zapachy i zasłaniają. W Krakowie zieleń otwarta stanowi 48% całej zieleni, tereny zainwestowane 34%, tereny zieleni urządzonej 18%.
Struktura zieleni miejskiej w Krakowie: zabodowania, drogi, koleje-20%, lasy-6%, łąki-7%, pola uprawne-14%, ugory i odłogi-21%, zieleń urządzona-18%, przydomowe ogródki-14%.
W Warszawie: parki i ogrody historyczne-3% powierzchni miasta, zieleń osiedlowa-2%, cmentarze-0.8%, tereny sportowe-0.9%, lotniska 3,5%. ogródki działkowe-1,9%, grunty uprawne, sady i ogrody-24,6%, lasy-11,8%, nieużytki-6,5%, razem 55%.
Najwięcej proc. zieleni urządzonej ma Bratysława, potem Gdańsk, Toruń, Hanover, Zurych, Bruksela, Praga, Budapeszt, Kraków, Helsinki, Rotterdam, Amsterdam, najmniej ma Kijów. Wskaźnik zieleni miejskiej dla całosci terenó zielonych w mieście zalicza się wskaźnik 8-15m2 zieleni urządzonej na 1 mieszkańca. Wielkośc tego wskaźnika określka się po poznaniu warunków naturalnych miasta, zaludnienia, mikroklimatu, zasobów zieleni ogółem i stopnia zanieczyszczeń.
Powierzchnia terenów zieleni miesjkiej: parków, zieleńców i zieleni osiedlowej wg. wojewódstw z 2006 r.
dolnośląskie 1,9% pow. miasta, 14,7 m2 na mieszkanca
kujawsko-pomorskie 3,7% pow. miasta, 23,2 km2 na mieszkańca
lubelskie 2% pow. miasta, 18 km2 na mieszkańca
lubuskie 2,3% pow. miasta, 21,7 km2 na mikeszkańca
łódzkie 2,8%pow. miasta, 12,5 km2 na mieszkańca
małopolskie 1,8% pow. miasta, 18,8 km2 na mieszkańca
mazowieckie 2,7% pow. miasta, 14 km2 na mieszkańca
opolskie 1,5% pow. miasta, 19,9 km2 na mieszkańca
podkarpackie 1,4% pow. miasta, 17,1 km2 na mieszkańca
podlaskie 1,1% pow. miasta, 14,5 km2 na mieszkańca
pomorskie 2,1% pow. miasta, 15,1 km2 na mieszkańca
śląskie 2,6% pow. miasta, 25,2 km2 na mieszkańca
świętokrzyskie 2,3% pow. miasta, 24 km2 na mieszkańca
warmińsko-mazurskie 2,8% pow. miasta, 18,6 km2 na mieszkańca
wielkopolskie 2,4% pow. miasta, 14,2 km na mieszkańca
zachodniopomorskie 1,5% pow. miasta, 17,5 km2 na mieszkańca
Polska 1998 r. 2,8% kraju, 24,7 km2 na mieszkańca
1999 r. 2,6% pow. kraju, 22,6 km2 na mieszkańca
2000 r. 2,2% pow. kraju, 19,6 km2 na mieszkańca
W Warszawie jest 909 gatunków niesynantropijnych, są tylko na naturalnych siedlaskach, 898 apofitów, miesjcowych gatunkó zyjących na siedliskach stworzonych przez ludzi, 911 antropofitów, roslin obcego pochodzenia, sprowadzonych przez ludzi. W Warszawie jest 535 gat. grzybów, 160 gat. porostów, 212 gat. mszaków, 1109 gat. roślin naczyniowych, ze zwierząt 50 gat. ssaków, 200 gat. ptaków, 1400 gat. bezkręgowców, razem jest 3566 gat.
Zróżnicowanie drzew pod względem i pochodzenia dla 3 warszawskich terenów zielonych na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich jest 20 gat. rodzimych, 64 obce, w Parku Praskim 25 gat. rodzimych, 55 gat. obcych, w Ogrodzie Saskim 17 gat. rodzimych, 50 obcych.
Geograficzne spektrum flory Opola: z Ameryki pochodzi 15% gat., z Płd. Europy 28%, z Europy Wsch. 16%, z Europy Płd i Azji Zach. 38%, 3% gatunków nieznanego pochodzenia.
Ograniczenia zieleni miejskiej, zanikanie gatunków, rodzajów i rodzin np. turzycowatych, storczykowatych, rdestnicowatych i wyższych jednostek taksonomicznych: widłaków, paproci, porostów i wielu grup grzybów, recesja gatunków związanych z naturalnymi siedliskami wodnymi, torfowiskowymi, bagiennymi, podmokłymi łakami, lasami łęgowymi, borami oraz biotopami antropogenicznymi np. polami uprawnymi, ustępowanie roślin wieloletnich na rzecz gatunków jednorocznych, które sa lepiej dostosowane do szybkich zmian warunków siedliskowych, ograniczenie siedlisk gat. odpornych na urbanizację, powoduje zanik niektórych ekotypów, duża mozaikowatośc siedlisk.
Degradacja roślinności miesjkiej to głównie mechaniczne wycinanie, zabetonowywanie terenów zielonych, zabudowywanie, zamurowywanie, mechaniczne niszczenie: łamanie, wydeptywanie, zasolenie gleb, głównie na poboczach ulic, przeazotowanie gleb-nitryfikacja, zanieczyszczenia, głównie mchy i porosty, sądząc po bioróznorodności w okół czynnych wulkanów ten czynnik nie jest tak szkodliwy, zanieczyszczenia powietrza, wód i gleb czynnikami chemicznymi z fabryk, efekt degradacji to wypieranie przez gatunki synantropijne i inwazyjne.
Zbiorowiska roslinności synantropijnej:
segetalne, zw. z uprawami, ogrodami, sadami, parkami miejskimi, zieleńcami, rabatami, klombami,
ruderalne, biotopy w pobliżu ludzkich siedzib, mogą zajmowac sztuczne pow.-szczeliny w murach, szpary w bruku ulicznym, gruzowiska, szutrowe drogi i torowiska, hałdy przemysłowe i wysypiska śmieci oraz podłoża złożone z gleb i skały macierzystej naturalnego pochodzenia lub zmienionej strukturalnie i chemicznie-ugory, przydroża, przypłocia, dziedzińce, nasypy, utwardzone place skłądowe i przeładunkowe,
zbiorowiska kserotermiczne-na torach i nasypach kolejowych, śieżych nasypach drogowych, szczelinach między nagrzanymi płytami betonowymi,
nitrofilne-zw. z wchłonięciem podmiejskich wsi do miast, na siedliskach bogatych w zw. azotu, pod płotami, przy zabudowaniach gospodarczych, na podwórkach,
bazofilne i kalcyfilne-następstwo antropogenicznego wzrostu odczynu gleb i zawartości węglanu wapnia, na gruzowiskach przemieszanych z ziemią, uboczach gliniastych nasypów i wykopów, na nowych osiedlach.
Funkcje zieleni miejsckiej:
Ekologiczne, zdrowotne i biologiczne-zieleń chroni od pyłów, dymów, osłania dzielnice mieszkaniowe od wiatrów, tłumi hałasy komunikacyjne i kolejowe, oczyszcza powietrze, reguluje wilgotnośc gleby;
Społęczne, psychologiczne, wychowawcze-miejsce odpoczynku, rozrywki, rekreacji, miejsce zbliżenia człowieka do przyrody, zieleń ogrodów botanicznych pełni funkcje dydaktyczną;

Wiele chrząszczy np. biegacze zimuje pod kamieniami lub w mule. Dużo owadów może spowolnić metabolizm pod wpływem niekorzystnych warunków środowiska w tym mrozu, jest to diapauza, diapauzę może mieć każde stadium rozwoju: jajo, larwa, poczwarka czy imago, może dotyczyć tylko jednej płci. Owad gromadzi materiał zapasowy jako tłuszcz, białko czy węglowodany, często ukrywa sie w glebie, mule, ściółce, dziuplach, jaskiniach, zagłębieniach kory, mieszkaniach. Wiele owadów dzięki zawartemu w hemolimfie glicerolowi lub glikolowi obniża swoją temperaturę zamarzania, takie mogą zimować w stanie przypominającym zamarznięcie przyczepione do gałęzi czy suchych badyli, taką strategię mają motyle i biedronki. Pasikonik Tettigonia sp. motyl dostojka malinowiec Argynnis paphia i brudnica nieparka Lymantria dispar zimują w formie jaja, świerszcz polny Gryllus campestris i mieniak tęczowiec Apatura iris zimują jako larwa, paź królowej Papilio machaon, bielinek kapustnik Pieris brassicae i zawisaki Sphingidae jako poczwarka.
Zmienocieplne, krótkożyjące owady zimują w mule, ich imagines zyją krótko, ale larwy żyją w środowisku wodnym przez 2-3 lata, są to ważki Odonata, jętki Ephemeroptera, widelnice Plecoptera, chruściki Trichoptera. Dorosłe zimują tak pływaki żółtobrzeżki Dytiscus marginalis Przy dnie temperatura wynosi ok. 4 stopni, mogą one zakopywać się w mule [http://www.wgorach.iap.pl/index.html?id=22436]. U społecznych os i trzmieli zime przeżywają zapłodnione samice, a mrówki i inne owady społeczne schodzą do najgłębszych części gniazd, brudnica nieparka Lymantria dispar składa jaja w szczelinach kory drzew, zabespiecza je włoskami i umiera, a larwy wykluwają się wiosną. Wiele owadów może bytować w temperaturach w ok. 0, zmieniają wtedy kolor na biały, zimowym owadem jest widelnica Taeniopteryx nebulosa, skoczki Auchenorrhyncha, galasówka Cynips sp., murarka ruda Osmia rufa oraz pająki aksamitnik Clubiona sp. i cofnik Diaea dorasta [http://zielonaziemia.pl/index.php/ochrona-przyrody-rpci-130/256-senne-zimowanie-czyli-jak-owady-walczp-o-przetrwanie]. Wiele pajaków zimuje w domach, stodołach, piwnicach, na strychach. Owady ze ściółki i gleby zimują w podziemnych korytarach, w czasie mrozów schodza głebiej, w ziemi zagrzebuje sie m. in. stonka ziemniaczana Leptinotarsa decemlineata. Zagrzebane w mule owady często zapadają w diapauzę. śnieg stanowi dla nich izolującą kołderkę.
ślimaki na zime przestają jeść i szukają schronienia, wlot do muszli zaczopowują gęstą warstwą śluzu zostawiając małą dziurkę do oddychania. ślimaki nagie, bez muszli zimują zakopane w ściółce pod śniegiem, brak sniegu skutecznie przetrzebia ich populację. Wiele nagich slimaków zimuje w postaci jaja, dorosłe osobniki giną po złożeniu jaj.
Bezkręgowce zyjące w glebie zimuja pod ziemią np. wrażliwe na niskie temperatury dźdźownice zimują głeboko w glebie.

Wydaje się, że zima to pora roku, w której uspione życie czeka do wiosny. Tak naprawdę są rośliny kwitnące właśnie zimą, są to rosliny dnia krótkiego, któe potrzebują długiego okresu ciemności by zakwitnąć, większość to rośliny ogrodowe, ale są też dzikie odmiany jak ciemierniki:
Ciemiernik czerwonawy Helleborus purpurascens ma grubą łodygę, masywne kłącze, długoogonkowe, dłoniasto złożone liście odziomkowe, mają 5 piłkowanych odcinków, górne liście łodygi są siedzące, 3-klapowe, powcinane, kwiaty są czerwono-purpurowe, ma 5 działek, 5 słupków, wiele pręcików, owoce to mieszki z kilkunastoma nasionkami, nie mają dzióbka, lubi miejsca zacienione, ubogie, średnio wilgotne, dobrze znosi, ciepłe i słoneczne miejsca.
Ciemiernik zielony Helleborus viridis pojedyncza lub rozgałęziona łodyga, liście wyrastają z kłącza, maja od kilku do kilkunasto ząbkowanych odcinków, 2-3 żółto-zielone, 5-działkowe kwiaty w ulistnionym kwiatostanie, mają dużo pręcików, owoce to duże mieszki bez dzióbków, lubi ziemię żyzną lub średnio żyzną, wapinną, średnio wilgotną.
W ogrodach można spotkać wiele odmian ciemierników, wszystkie mają mocne kłącze, liście dłoniastodzielne, złozone lub dłoniastosieczne z kilku ząbkowanych odcinków, duże 5-działkowe kwiaty, płatki zredukowane są do miodników, owoce to wielonasienne mieszki. Ciemiernik biały Helleborus niger ma białe działki, liście o jajowatych odcinkach, lubi zacienione, próchnicze stanowiska o stałej wilgotności.
Wrzoście, w Polsce mamy wrzosiec bagienny Erica tetralix to krzewinka o cienkiej, rozgałęzionej łodydze, gałązki są ogruczolone, po 4 igiełkowate liście w okółkach, zrosłopłatkowe, różowe lub białe kwiaty zabrane w szczytowe baldachogrona, okwiat wygląda jak beczułka, owoce to torebki, lubi stanowiska półprzepuszczalne, kwaśne lub obojętne.
Wszystkie wrzośce uprawne to krzewy lub krzewinki o igielkowatych liściach w okółkach i kwiatach zebranych w baldachogrona, lubią półprzepuszczalne gleby kwaśne lub zasadowe.
Zimokwiat wczesny Chimonanthus praecox małe drzewko lub krzew o jajowatych, krótkoogonkowych liściach, dużych, żółtych, wielopłatkowych kwiatach, płatki są długie, środek kwiatu purpurowy, lubi ciepłe i słoneczne miejsca, w lekkie zimy jest zimozielony, poniżej 20 stopni paki kwiatowe przemarzają.
Oczar pośredni Hamamelis intermedia krzew o owalnych, ogonkowych, piłkowanych liściach, końce są leciutko zaostrzone, ogonki średniej długości, kwiaty otoczone długimy, czerwonymi lub żółtymi listkami okwiatu przypominającymi frędzelki, słupki i pręciki są w środku, lubi słońce lub półcień, młode osobniki mogą przemarznąć, potrzebuje duzo miejsca, lubi wilgotną glebę.
Oczar omszony okrągło-jajowate liście, lekko piłkowane, krótkoogonkowe, zaostrzone na końcach, krzew, kwiaty o długich, żółtych płatkach, po kilka kwaitów na trzonkach, lubi słońce lub lekki cień i stanowiska osłonięte od wiatru.
Jaśmin nagokwiatowy Jasminum nudiflorum pnącze rozagłęzia się, żółe, 6-płatkowe kwiaty z płatkami ułożonymi na przemian bliżej i dalej, dużę, widoczne, zółe słupki, potrzebuje podpory, lubi słońce, lekki cień, miejsca osłonięte od wiatru.
Kalina wonna Viburnum farreri krzew o podłużnie jajowatych liściach o zwężonych nasadach w krótkie, cienkie ogonki, rózowych, trabkowatych kwiatach zebranych w wiechy, 5 zrosniętych w rurke płatków i 5 wolnymi, okrągłymi końcami, lubi próchniczą glebę, półcień lub słońce.
Rannik zimowy Eranthis hyemalis podziemna bulwa z cienkimi, nitkowatymi korzeniami, długoogonkowe, okroągłe, dłoniastodzielne na podługowate odcinki liście, żółe, 6-płatkowe kwiaty otoczone są 3 dłoniasto podzielonymi podsadkami w okółku, są miodniki, krótkie działki, owoce to mieszki.
Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis liście podługowate, tępo zakończone, odziomkowe, kwiaty na długiej łodydze kwiatonosnej, łodyga bezlistna, kwiaty białe, dzwonkowate, pąki okrywają po 2 podsadki, owoce to trójdzielne mięsiste torebki, lubi zacienione, próchnicze miejsca.
śnieżyca wonna Leucojum vernum wzniesiona, nierozgałęziona łodyga kwiatonośna, równowąskie, zaokrąglone liście, 1-2 kwiaty na końcu lodygi, mają białe działki z zielona plamka, dolny słupek, 6 pręcików, owoce to kuliste, mięsiste torebki, okrągła cebula z brunatnymi łuskami, lubi wilgotną glebę, cień lub półcień.
Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum krzew o szarobrązowej korze, ulistnienie skrętoległe, zaostrzone, lancetowate, całobrzegie liście na krótkich ogonkach, rożowe lub białae, 4-krotne kwiaty, obupłciowe, trąbkowate, końce płatkó zaokrąglone, rurka omszona, owoce to mięsiste, czerwone pestkowce. Lubi lekki cień lub półcień i wilgotną, wapienna glebę.
Gwiazdnica pospolita Stellaria media wzniesione, rozgałęzione łodygi, liście jajowate, naprzeciwległe, dolne długoogonkowe, górne siedzące, rozwinięte korzenie boczne, główny słabo, kwiaty białe, talerzykowate, podługowate, rozdwojone płatki, owoce to podłużne torebki, przez cały rok kwitnie na polach, przydrożach, podwórkach, w ogródkach.

Zylaki odbytu leczą przymoczki, okłady, nasiadówki, pomagają wyciągi z kasztanowca, 1 łyżka kory na 1,5-2 szklanki wody,gotujemy 5-10 min, odstawiamy, na 10 min, cedzimy lub 1 łyżka kwiatów na szklankę wody, gotujemy 5 min, odstawiamy na 10 min pijemy 1/4-0,5 szklanki 2-4 razy dziennie lub płuczemy odbyt po podmyciu na noc lub po oddaniu stolca.

Rdest ostrogorzki łagodzi krwawienia z pękniętych żylaków, 1 łyżka pączków na szklankę wody, ogrzewamy do zagotowania, cedzimy, można pić od 1/4 do 3/4 szklanki 2-4 razy dziennie

Można podmywać się naparem z rumianku, 0,5-1 łyżki koszyczków rumianku na szklankę wrzątku, parzymy 15 minut pod przykryciem, cedzimy, podmywamy się po umyciu i oddaniu kału.

1 łyżka ziela krwawnika na szklankę wody, parzymy i pijemy 2-3 razy dziennie po 0,5 szklanki lub podmywamy się naparem w proporcji 0,5-2/3 łyżki na szklankę wody, napar z rdestu ostrogorzkiego i kasztanowca można pić po 0,5 szklanki 3 razy dziennie

2 łyżki ziela skrzypu na 1,5-2 szklanki wody, pijemy od 0,5 do 2/3 szklanki 2-4 razy dziennie

łyżka szałwii na szklankę wrzątku, parzymy 15 min, dodajemy 2-3 krople azulanu, do podmywania.

Odwar z kory dębu na żylaki odbytu.

25 g kory dębu i 25 g kwiatów rumianku gotujemy w 2 l wody pod przykryciem przez 5 min, cedzimy, dodajemy do miski lub do 8-10 l wody do kąpieli, temp. Wody 36-37 st. C. 1-2 łyzki nalewki z kory dębu na szklankę wody, rozcieńczamy wodą w stosunku 1:1 do podmycia lub 0,5 łyżeczki azulanu na pół szklanki wody do podmycia, można robić lewatywy z podanych powyżej dawek ziół, kory dębu, liści szałwii, koszyczków rumianku, ziela skrzypu gotowanych w 0,5 l wody i odcedzonych i przestudzonych, ale trzeba do tego dużej wprawy.