biologia i ochrona przyrody

wiele osób powtarza na temat światła niebieskiego szkodliwe mity, wymyśla się rózne wynalazki rzekomo niwelujące dostęp tychże fal do oka. A jak to wygląda w rzeczywistości? Otóż światło niebieskie jest jedną ze składowych światła białego, wystepuje w świetle słonecznym i świetle tradycyjnych żarówek. Jest to określona długość fali elektromangetycznej, która razem z innymi długościami dającymi inne kolory tworzy światło widzialne. Światło niebieskie zawiera się przedziale o długości fali od 436 nm do 495 nm, pozostałe kolory zawierają przedziały: dł. fali od 380 nm do 436 nm to fioletowy, dł. fali od 495 nm do 566 nm daje zielony, zakres od 566 nm do 589 nm daje kolor żółty, zakres od 589 nm do 627 nm to pomarańczowy, zakres dł. fali od 627 nm do 780 nm to kolor czerwony. Pozostałe kolory są sumą tych podstawowych. Kolory przedmiotów i żywych organizmów jak np. kolor kwiatów w koszyczku chabra bławatka, cykorii podróznika czy przylaszczki pospolitej zawiera barwniki pochłaniające wszystkie dlugości fali oprócz pasma niebieskiego, które odbite trafiaja do naszych oczu i widzimy niebieski kolor. Oczywiście postrzeganie kolorów również zalezy od interpretacji bodźca w mózgu, ale większość kolorów pokrywa się z rzeczywistą długością fali. Oprócz barw kwiattów i barwników roślinnych, są sztuczne farbki, które razem z roślinnymi barwią tkaniny na różne kolory, stąd mamy niebieskie ubrania, pościel, obicia na meble, farby do ścian i płotów. Kolor niebieski jest dla nas przyjemny, uspakaja, poprawia nasrój, samo światlo niebieskie pelni ważne funkcje biologiczne jak regulacja rytmu snu i czuwania oraz synteza waznych neuroprzekaźników. Mamy nawet specjalny receptor światła niebieskiego zawierający barwnik melanopsynę. U ludzi, podobnie jak u innych ssaków melanopsyna jest w subpopulacji światłoczułych komórek zwojowych siatkówki (ipRGCs). To własnie zburzenie przez foton światła melanopsyny prowadzi do pobudzenia bocznego ciała kolankowatego, które bierze udział w procesie widzenia. Więc światło niebieskie jest niezbędne do prawidłowego widzenia. Komórki zawierające melanopsynę mają długą depolaryzację wynikającą z aktywacji białka Gq/G11, zostaje również uwolniony wapń z komórki i utwarcie kanałów jonowych. Melanopsyna występuje głównie w obrębie dendrytów i perikarionów w komórek zlokalizowanych w komórkach zwojowych, których aksony łaczą oko z jądrami nadskrzyżowaniowymi, które są głównym ośrodkiem regulacji zegara biologicznego, kompleksu ciała kolankowatego bocznegobiorącego udział w drodze wzrokowej, uczestniczy w procesach widzenia i uczestniczy w regulacji rytmów okolodobowych, przedpokrywowego jądra oliwki, które bierze udzial w odruchu zwężania i rozszerzania źrenicy, brzusznobocznego jądra przedwzrokowego regulującego procesy snu i czuwania, brzusznej części obszaru okołokomorowego również uczestniczącego w procesach snu i czuwania. Komroki z melanopsyną są wrażliwe na światło, powoduje ono depolaryzację błony komórkowej. do inicjacji reakcji potrzebny jest 11-cis-retinal może byc też trans-retinal, barwnik ten pelni funkcję fotopigmentu i fotoizomerazy retinalu. kiedy kompleks melanopsyna cis-retinal pochłonie foton światła jest aktywacja białka Gq/G11 i stymulacja fosfolipazy C PLC i wzrost stężenia jonów Ca2+ w komórce, powstaje fala wapniowa, w reakcji uczestniczy inozyto-1,4,5-trójfosforan, bierze tu udzial PLC, jest też otwarcie kanałów wapniowych TRPC. U ludzi i zwierząt komórki z melanopsyną adaptują się do zmiennych warunków świetlnych. Taka zmiana w przepływu sygnału informuje o natężeniu światła i jego zmianach w ciągu doby, wiemy, że ilość świała niebieskiego w świetle białym zmienia się w ciągu doby, co wpływa na nasze samopoczucie, zdolność do pracy, humor i wigor. Najwięcej siły mamy, kiedy światła niebieskiego jest najwięcej, najmniej w nocy. Reagujemy też zmiany oświetlenia w ciągu pór roku, dlatego jesienią i zimą czujemy się gorzej niż wiosna i latem. Recepory melanopsyny informują mózg o zmianach oświettlenia wciągu doby i roku i przystosowują do nich metabolizm, regulują odruch zwężania i rozszerzania źrenicy oraz rytm okołodobowy. Dzięki światłu niebieskiemu mamy siłe pracować w dzień i możemy spać w nocy.

 Kałuże powstają w wyniku napełnienia wodą z deszczu lub wylewających rzek zagłębień w podłożu. Mają różna trwałość w zależności od głebokości. Płytkie wysychają w ciągu kilku tygodni, głebokie mogą trwać kilka lat. W kałużach żyja przekopnice, których jaja mogą czekać wiele lat na powstanie kałuży, by wykluły się z nich larwy. Przekopnice szybko dojrzewają i składaja jaja. W nieruchomych wodach kałuży składają jaja płazy, kumak potrafi przejść od stadium kijanki do dorosłego osobnika miesiąc, inne płazy porzebują więcej czasu. W gorach, gdzie brak innych zbiorników wodnych ważki, komary i jętki oraz wdone chrząszcze składają jaja do kałuż, podobnie jest na rozlewiskach i młakach, ich larwy jedzą drapieżne chrząszcze. W trwalszych kałużach żyją maleńkie małże groszkówki oraz pierściennice wodne, rureczniki przytwierdzają swoje domki do dna kałuż. Zebrana w kałużach materia organiczna przyciąga rozkładające ją grzyby np. mitróweczke błotną, w kałużach żyja glony jak ramienice, zielenice i sinice, których zarodniki rozsiewane są przez ptaki na ich piórach. w dużych bajorach żeruje ptactwo błotne np. czaple, a ich brzegi porastają kaczeńce i inne hydrofity i helofity. na faunę żyjąca w kałuzy polują ptaki i zaskrońce. wodę z kałuż piją motyle i inne owady, szczególnie w upalne dni. Na powierzchni kałuż jest rzęsa i wolfia bezkorzeniowa, których nasiona lub osobniki zostały przeniesione na piórach ptaków wodnych. Często w kałużach pojawia się rzęśl z rodziny babkowatych [https://malerzeki.wordpress.com/2015/08/09/zycie-gorskiej-kaluzy/]. W kałużach żyją też fotosyntetyzujące protisty roślinopopodobne jak złotowiciowce, eugleny, okrzemki pierwotniaki jak pantofelki i bakterie, które stanowia element łańcucha pokarmowego. w dużych i rwałych kałużach rosną moczarki, rogatek, pałka wodna, trzcina pospolita, rdest ziemnowodny i trzcinnik. Czasami zadarza się paproć salwinia pływająca i mszaki jak wątrobowce czy mchy, które lubią wysychająće kałuże.

Przekopnice Triops spp. są skorupiakami należącymi do rzędu liścionogów, przeważnie są małymi filttratorami odfiltrowującymi wodę i tworzą plankton. Mają długie, 40-segmentowe ciała pokryte wyrastającą z głowy tarczą. arcza jest elastyczna, dzięki czemu skorupiak swobodnie rośnie. Przekopnica ma 3 oczy, najprostsze jest skierowane ku górze i mówi o położeniu zwierzęcia. Ciemno oznacza do góry nogami, jasno odwrotnie. One pływają i spodem i wierzchem do góry. Z przodu głowy mają oczy i parę trójpalczastych czułków, którymi szukaja jedzenia. Przekopnice mają ok 70 odnóży, pierwsza para stanowi czułki, reszta odnóży jest duża, sa szeroko rozstawione i służą do pływania, kopania, chwytania pokarmu i oddychania, ostatnia, 11 para odnóży jest wykorzystywana przez samice także do noszenia jaj przez kilka godzin po złożeniu, ma ona płaskie kosze wypełnione parami. Dalej jest kilkadziesiąt par odnóży służących do pływania i oddychania,wyglądają jak cienkie listeczki. Koniec ciała nie ma odnóży i przypomina odwłok raka. na końcu są 2 wąsy służace do sterowania ciałem w czasie plywanie i odpychania się od dna. Przekopnice oddychają odnóżami, są silnie ukrwione, ich krew ma hemoglobinę. Mają silne żuwaczki i rozwiniętą górną wargę, one pokrywają pokarm, który idzie do rynienki pokarmowej leżącej po brzusznej stronie ciała, skąd jest kierowany do otworu gębowego. Przekopnice, inaczej nieboraki zamieszkują kałuże zbierająće się po deszczu. Żyją na całym świecie, ale lepiej się czują w chłodnym klimacie, gdzie są na szczycie łańcucha pokarmowego. Ponieważ kałuże szybko wysychają, przekopnice szybko rosną i dojrzewają, linieją co kilkanaście godzin, szybki wzrost wymaga dużej ilości białka w diecie, są to drapiezniki. W ciągu tygodnia dojrzewają i składaja wiele jaj, które mogą czekać w suszy, aż kałuża napełni się wodą i wtedy wykluwają się larwy. W przyrodzie jedzą wszystko, potrzebują mięsa. Mają 3 płcie, samce, samice i obojnaki. Obojnak zapładnia, może byc zaplodniony i może sam się zapłodnić. Samiec natomiast ma wyraźnie mniejszą, bardziej spłaszczoną i bardziej okrągłą tarczę. Jaja zakopywane są w podłożu, mogą być odkopywane i zjadane. Są odporne na działanie soków trawiennych zwierząt, ale przekopnice dobrze gryzą pokarm, więc same jedzą swoje jaja. mogą przetrwać zamrożenie i wiele lat czekać na ponowne powstanie kałuży. Mogą być hodowane w akwarium. żywimy je wtedy rozwielitkami, ochotkami, owadami, artemiami [http://www.terrarium.com.pl/178-triops-przekopnice/]

Kiedy drzewo umiera nie oznacza to końca jego roli w przyrodzie. Samo drzewo umiera, ale jego ciało stanowi schronienie i żerowisko wielu organizmów. Takie próchniejące drzewo zamieszkują jeszcze grzyby mikoryzujące, które łączą je z żywymi grzybami. 95% grzybów mikoryzujących współżyje ze sprochniałymi drzewami. Za murszenie drewna odpowiadają bakterie, śluzowce i grzyby np. próchnilec. Wiele gatunków grzybów i śluzowców zamieszkuje drewno i przyczynia się do rozkładu drzewa. Takie drzewo zamieszkuja owady, skąposzczety, wije, ślimaki saproksyliczne, nicienie, dwuparce, pajęczaki, korniki. e bezkręgowce jedza ptaki owadożerne jak dzięcioły, kowaliki, wróble. W dziuplach zakładają gniazda dziuplaki, pomiędzy korzeniami pełzacze i sóweczki. Takie drzewa zamieszkują też ryjówki i gryzonie: nornice rude, orzesznice, popielice, darniówki, wiewiórki,a kuny domowe chronią się w dziuplach zimą. Jaszczurki jak zwinki, żyworódki, padalce wygrzewają się w słońcu na przewróconych drzewach, tak samo żmija zygzakowata, zaskrońce i żółwie błotne, płazy jak żaby zimują pośród drewna, a ropuchy żerują na owady w pobliżu zagłebień w drewnie wypełnionych wodą. Takie drzewa porastają mszaki, glony i porosty np. tarczownica bruzdkowana, amylka oliwkowa, pawężnica psia oraz fakultaywne epifity naczyniowe jak bluszczyk kurdybanek, niecierpek pospolity, pokrzywa zwyczajna i szczawik zajęczy. Na ciałach drzew mogą rozwijac się siewki nasion danego drzewa lub innych osobników, które upadną na próchno i tam się ukorzeniają pobierając wodę i biogeny z prochna, do póki nie sięgną korzeniami gleby. Takie drzewo, na którym rozwijają się siewki drzew nazywamy piastunką. Rozłożone drzewo tworzy próchnicę, która tworzy glebę, z której inne rośliny czerpią biogeny. Upadek drzewa w lesie powoduje dotarcie światła do dna, szybszą fotosyntezę siewek i ich szybszy wzrost oraz kiełkowanie roślin zielnych i wzrost bioróżnorodności. Krótko trwa taki rozkwit, ale zioła zdąża wydac nasiona, zanim drzew i krzewa odetna im dopływ światła.

 Felv i FIV to choroby wirusowe kotów uszkadzające odporność. Felv to wirusowa białaczka kotów, wirus powodujący ją należy do retrowirusów, przenosi sie przez wydzieliny jak ślina, mleko czy odchody. Wirus wnika np. podczas lizania młodych przez matkę lub po pogryzieniu jednego kota przez innego kota. Częściej choruja kocury, kóre sie gryzą ze sobą. Czasem wirus zostaje zwalczony w krótkim czasie po zarażeniu, czasem po kilku latach, czasem nigdy. Wtedy albo czeka uśpiony w ciele kota na spadek odporności, by zaatakować. Na zachorowanie narazone są też koty, które zaraziły się w wieku 4-5 miesięcy. Kiedy dojdzie do choroby jest osłabienie doporności, którego skutkiem są choroby zakaźne i nowotwory, anemia, gorączka, poronienia i bezpłodność, zarucia pokramowe, wzrost liczby białych krwinek, żółtaczka, nietrzymanie moczu, zapalenia śluzówek, naczyniówek, układu odechowego,ajmy ustnej i dziąseł i wielonarządowe zakażenie organizmu. dorosłe koty mogą albo zwalczyc wirusa zdobywając odporność, wtedy w ich osoczu sa przeciwciała przeciw Felv albo są odporne, ale wirus dalej żyje w ich ciałach, w RNA, koty mogą zwalczyc wirusa bez zdobycia odporności, wtedy mozliwe jest ponowne zakażenie i zachorowanie. Jesli kot uzyska odpornośc o przeciwciała utrzymuja się w jego ciele przez kilka lat i są przekazywane dzieciom z siarą maki. U kociąt odporność wyssana z mlekiem matki utrzymuje sie przez 2-3 miesiące. Leczenie Felv polega na podawaniu antybiotyków zwalczających zakażenia towarzyszące osłabieniu odporności, leki stabilizujące odporność i podnoszące ją, leki przeciwzapalne, poprawiające apetyt, uzupelniająće niedobory witamin i biogenów, czasem konieczna jest transfuzja. To czy kot zwalczy wirusa zależy od jego odporności, innych chorób i diety. Na szczęście Felv, który atakuje komórki szpiku kostnego i inkubuje się w ich RNA nie jest w stanie rpzetrwać po za gospodarzem i jest wrażliwy na czynniki termiczne i chemiczne. Chory kot musi unikać ryzyka infekcji [http://www.portalweterynaryjny.pl/artykuly/choroby-zakazne-i-pasozytnicze/page1,wirus-bialaczki-kotow-felv-41.html].