biologia i ochrona przyrody

Wywłócznik okółkowy Myriophyllum verticillatum nierozgaęłzione, proste łodygi, mogą pełzać, ulistnienie okółkowe, liście nitkowate, cienkie, pierzastosieczne na nitkowate odcinki, kwiatostany zebrane w kłosy, kwiaty małe, białe, wyrastają okółkowo w kątach przysadek, owoce to drobne pestkowce, roslina ozdobna.
Wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum swobodnie pływa, ma korzeń główny i przybyszowe, może się ukorzeniać, pęd rozgaęłziony, ulistnienie okółkowe, liście długie, cienkie, jakm nitki, pierzastosieczne na małe nitkowate odcinki, kwiaty drobne, rózowe, zebrane w kłosy, 4 płatki, 4 działki, ułozone okółkowo w kątach przysadek, dolne przysadki pierzastosieczne, góne całobrzegie, owoce to rozłupnie z 4 rozłupek, roslina ozodbna.
Wywłócznik skrętoległy Myriophyllum alterniflorum pęd rozgałęziony, nitkowate liście sa pierzastosieczne maja nitkowate odcinki, żółte kwiaty zebrane w grona na szczytach pędów są duże, maja kilka podługowatych płatków.
Rogatek sztywny Ceratophyllum demersum długie, silnie rozgałęzione pędy, nitkowate liście są widlasto rozgałęzione na nitkowate odcinki, ulistnienie okółkowe, sa modyfikacje liści przypominające korzenie, którymi mogą sie ukorzeniac, niepozorne kwiaty bez okwiatu, maja wiele pręcików i 1 słupek, owoce to jajowate orzeszki. Roślina ozodbna.
Nurzaniec śrubowy Vallisneria spiralis liście rozety długie, tępo zakończone, równowaskie, jest kłacze, łodyga, nasady pochwiaste, białe kwiaty otulone pochwami, męskei sa małe, mają 2 zrosnięte pręciki, kwitnące odrwają sie od rosliny macierzystej i pływają na łódeczce z listków okwiatu, żeńskie sa pojedyncze w zrośniętej rurkowato pochwie, z pochwy wyrastają 3 listki, 3 słupki rozchodzą się widlasto, owłosione znamiona, 3 walcowate prądniczki, roslina akwariowa.
Parzydło lesne Aruncus sylvestris wzniesione, nierozgaęłzione łodygi, liście 2-3-pierzastodzielne, długooogonkowe, jajowate, zaostrzone odcinki z konczykami, drobne, białe kwiaty zebrane są w wiechy, owoce to mieszki, roslina ozdobna.
Przestęp dwupienny Bryonia dioica pnąca łodyga, wąsy czepne, dłoniastodzielne, całobrzegie lub ząbkowane, 5-odcinkowe liście, żeńskie kwiaty zebrane w podobne do baldaszków pęczki, 5 działek kielicha, męskie maja 5 pręcików zebrane sa w grona, białę płatki, kwiaty 5-krotne, owoce to  czerwone jagody, roslina lecznicza, leczy kaszel, przeczyszcza, bóle krzyża, glowy, zebów, gardła, puchlinę wodną, gruźlicę, reumatyzm, artretyzm.

Spotkałam się z pewną legendą, jak w każdej legendzie i w tej może cos być i postanowiłam poszukać wyjasnienia. to legenda, ale warto sie jej przyjrzeć bliżej.
W wnętrzu pni starych drzew są tzw. drzewne serca, są bardzo ciężkie i twarde, oddzielone od tkanek drzewa, ale maja widoczne słoje przyrostu wtórnego. Układ tych słojów różni się od układu reszty drzewa, po uszkodzeniu pnia serce wypada.
Prawdopodobnie to zgniecione przez przyrost wtórny wiazki przewodzące, słoje przyrostu wtórnego powstają w wyniku rocznego przyrostu wiązek przewodzących. Komórki kambium dzielą się od zewnątrz w drewno, do środka w łyko oraz miękisz, dzieląc się komórka kambium dzieli sie w komórkę kambium oraz drugą komórkę, która róznicuje się w następne tkanki.  Roslinę otacza skórka pokryta kutyną. W walcu osiowym są wiązki przewodzące kolateralne, otwarte. W jednej linni mają drewno i łyko, pomiędzy nimi jest kambium. łyko to rurki sitowe, komórki towarzyszące i miękisz. Kambium wiązkowe ma komórki totipotencjalne, dzielą się w elementy drewna i łyka oraz miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz. Przyrost wtórny jest gdy kambium wiązkowe łaczy sie z międzywiązkowym. Podczas przyrostu wtórnego komórka kambium dzieli się na 2 komórki, ta od środka różnicuje się w drewna ta na zewnątrz w łyko. Dzieli się też w miękisz. Kambium międzywiązkowe dzieli się tylko w miękisz, zawsze ma kontakt z rdzeniem. Latem powstają duże naczynia i cewki, zimą nie ma przyrostu wtórnego powstaja pierścienie. W tropikach rośliny przyrastaja na grubośc przez caly rok, nie ma słojów przyrostu wtórnego. Gdy powstaje łyko wtórne jego elementy ulegaja przekształceniom, ciemne łyko niefunkcjonujące ma zgniecione elementy łyka, nie przewodzi asymilatów, pełni funkcję wzmacniającą. Jasne łyko funkcjonujące przewodzi asymilaty. Tworzy się miękisz wiązkowy. Kambium międzywiązkowe dzieli się w miękisz. Powiększa on promienie wiązkowe, jest przyrost na grubość. Lipa ma kanały śluzowe. W środku walca osiowego jest rdzeń, który po latach staje się niewidoczny. Graniczy z nim drewno pierwotne. Podział promienisty (artyklinalny) to dylatacja. Jest to proces, w którym komórka kambium różnicuje się w komórkę miękiszową, która geometrycznie dzieli się w rurkę sitową, komórkę miękiszową i komórkę towarzyszącą. Dylatacja to rozszerzanie promieni. Łyko ma włókna sklerenchymatyczne, to łyko twarde, ma zdrewniałe, wtórne włókna. Łyko miękkie to żywe rurki sitowe i komórki towarzyszące. Łyko miękkie przewodzi asymilaty, łyko twarde pełni funkcję wzmacniającą. Z czasem przyrost wtórny powoduje zgniecenie wewnętrznych elementów wiązki przewodzącej. Wszystkie elementy zostają sprasowane, rosnie ich gęstość i masa, z czasem tworza szpilę, który oddziela się od fukcjonalnych wiązek przewodzących.
Zwykle stare drzewa próchnieją, grzyby rozkładaja pień od środka, dlatego drzewne serce się nie rozwija.
Zwykle w środku pnia jest rdzeń początkowo zbudowany z cienkosciennych komórek miekiszowych gromadzących materiały zapasowe, z czasem miekisz obumiera i rdzeń wypełnia powietrze, zywice i inne związki, byc może drzewne srce powstaje przez zepchnięcie i sprasowanie elementów przewodzących, ale ta teoria ma lukę, gdyby tak było rdzeń składałby sie tylko z drewna i miekiszu. Chociaż tak naprawdę nikt takiego serca nie badał, a słoje przyrostu wtórnego stanowi drewno, to istnieje druga teoria: nowotwór.
rośliny także mają na nowotwory, także zaczynają się mutacją-inicjacją, promocji-zmian z komórce i namnażania zmienionych komórek i progresji, czyli dalszego rozwoju. Byc może więc jakaś komorka kambium ulega mutacji, dzieli się i róznicuje w komórki drewna, łyka i miekiszu, powstaja tkanki rózniące się od tkanek gospodarza, tkanki rozrastaja się, pobierają wodę i biogeny, są zdolne do przewodzenia wody, biogenów i asymilatów, ale tworzą osobny twór, twór, który poza gospodarzem się rozpada. Pamiętajmy, że rośliny potrafią zyć ze zmianami nowotworowymi, które nie porażaja ich procesów zyciowych. Nowotwory roslinne nie tworza przerzutów, chroni przed tym ściana komórkowa i brak układu krążenia.
Takie serca powstaja często w amazońskiej dżungli maja inny układ drewna i łyka niż otaczające je wiązki przewodzące. Drzewa w dżungli sa stare i bardzo rozrosnięte, taki rozrost powoduje zgniecenie tkanek.

Dwupienność, dioecja, wytwarzanie kwiatów męskich i żeńskich na oosbnych roslinach.
Bnieć biały Melandrium album Prosta, wzniesiona, nierozgałęziona, miękko owłosiona łodyga, dolne liście jajowate, zweżone ku końcowi, górne lancetowate, siedzące, całobrzegie, miękko owłosione, kwiaty białe, żeńskie mają duże rozdęte i beczułkowate kielichy, słupek ma 5 znamion, męskie mają walcowate kielichy, owoce to torebki o prostych ząbkach, palowy, gruby rozgałęziony korzeń.
Wierzba uszata Salix aurita młode gałązki są cienkie, czerwonawe, nagie, starsze pędy maja wklęsłości, paki czerwone lub żółte, listki są oswrotnie jajowate, zaostrzone, od spodu szare, od góy zielone, maja widoczną nerwację, przylistki są uszkowate, młode liście są owłosione, kotki mają przysadki od dołu jasne, od góry ciemne, żeńskie maja przysadki owłosione u dołu, słupki owłosione, trzonek jest długości zalążni, brak szyjki, znamię główkowate, męskie mają łopatkowaty kształt, owłosione są u góry, włoski są białe, nitki pręcików są wolne i owłosione u nasady, miodnik czworokatny, owoce to torebki o spiralnie odwiniętych klapach, roslina miododajna i ozdobna. Podgatunki to wierzba piaskowa i rokita.
Wierzba wawrzynkowa Salix daphnoides szara, popekana kora, gałązki są obłe, zielone, owłosione, starsze są pokryte niebieskim nalotem, paki są grube, czerwone, zaosrzone, listki są lancetowate, nagie, od spodu szare, z wierzchu zielone, przylistki są sercowate, kotki mają przysadki od dołu jasne, od góry ciemne, są bezszypukowe,żeńskie mają siedzące lub krótkotrzonkowe słupki, zaląznia ma przylegające owłosienie, znamię jest dwudzielne, rozchylone, męskie są siedzące, mają owłosione przysadki, 1 miodnik, różnej długości pręciki z zółtymi pylnikami, młode kotki otulają białe włosy. Owoce to torebki. Roslina miododajna i ozdobna.
Wierzba wiciowa Salix viminalis zaokrąglone, białe paki, cienkie, wiotkie gałazki, na początku owłosione, potem nagie, równowąskie, od spodu biało owłosione listki z żółtym nerwem w środku, żeńskie kotki są mniejsze, nagie słupki na trzoneczkach, dwudzielne, łukowato rozchylone znamiona, przysadki maja jasne lub purpurowe nasady, wierzchy rdzawe lub ciemne. Roślina kmiododajna, energetyczna, na biomasę, nasadza się ją do rekultywacji gleby z metali ciężkich i ścieków.
Wierzba czerniawa Salix myrsinifolia młode gałązki sa owłosione, starsze nagie, listki sa eliptyczne, zaostrzone, piłkowane, ogonek i spód listka są owłosione, kotki mają krótkie szypułki, męskie mają owłosione nitki pręcików, żeńskie mają nagą, jajowatą zalążnię z rozwidloną szyjką słupka i rozstawionym znamieniem. Króki gruczoł miodnikowy, przysadki sa od spodu jasne, od góry brunatne. Roslina miododajna.
Wierzba długokończysta Salix dasyclados pnie są proste, wzniesione, czerwono-brązowe, listki są długie, odwrotnie jajowate, całobrzegie, krótkoogonkowe, kotki męskie i zenskie długie, szare, owoce to torebki, roslina ozdobna i miododajna.
Wierzba gęstolistna Salix cordata ciemna kora, wzniesione pędy, liście owalne z kończykami, nasady strzałkowate, krótkie ogonki, uchate przylistki, stojące, zakrzywione, zielone kotki na szczytach gałłązek, owoce to torebki, roslina miododajna.
Wierzba sniada Salix starkeana cienkie, nagie, żółte gałęzie, eliptyczne, zaostrzone, ząbkowane liście zwężają się w ogonek, są przylistki, męskie kotki maja nagie nitki pręcików, żeńskie owłosione zalążnie na długich trzponeczkach, krótkie szyjki słupków i rozgałęzione nasiona, roslina miododajna.
Wierzba wykrojona Salix retusa krótkie, rozgałęzione pędy, krótkiem gałązki, pączki wypukłe, liście odwrotnie jajowate, tepe, brzegi orzęsione, kotki męskie mają 2 wolne preciki i miodnik. Żeńskie mają miodniki i nagi słupek z długą szyjką, roslina miododajna.
Wierzba wyniosła Salix rubens kora czerwono-brązowa, gładka, liście w okółkach, są lancetowate, ząbkowane, siedzące, w kątach wyrastają stojące, lancetowate, zielone kotki. Roslina miododajna.
Wierzba zielna Salix herbacea płożaca łodyga, gałązki krótkie, pęki nagie, liście okrągłe, karbowane, ogonki są krótkie, nerwy widoczne, kotki męskie i żeńskie, słupek ma krótką, rozdwojoną szyjkę i rozdwojone znamiona, w męskiej są 2 wolne pręciki, miodniki tworzą pierścień. Roslina miododajna.
Wierzba żyłkowana Salix reticulata płożace łodygi tworzą zwartą kepke, paki są duże, zwężają się ku nasadzie, eliptyczne liście z sercowatymi nasadami, liście pokryte są woskiem, od spodu są szaro-zielone, kotki męskie mają 2 wolne pręciki, żeńskie 1 wolny słupek z krótką szyjka i rozdwojonym znamieniem. Słupek i nitki pręcików są owłosione, miodniki tworzą pierścień, roslina miododajna.
Wierzba iwa Salix caprea krzew albo drzewo, młode pędy są oliwkowe i owlosione, potem nagie. Kora jest szara, szerokie, eliptyczne, zaostrzone, głównie całobrzegie liście, nerw główny i ogonek są owłosione, są nerkowate i ząbkowane przylistki. Kiotki maja białe futerko z włoskó chroniących je przed mrozem, męskie są jajowate, żeńskie długie, owłosiona zalążnia na długim trzonki, szyjka krótka, nasiona wyprostowane, u nasady wkaitu jest gruczoł miodnikowy. Roslina ozdobna, miododajna i lecznicza, kora działa przeciwgoraczkowo i przeciwzapalnie.
Wierzba lapońska Salix lapponum pędy są brązowe, ciemne, owłosione, liście są jajowate, kutnerowate i podwinięte, roslina dwupienna, kotki żeńskie maja dwupienne-od dołu purpurowe, od góy czarne przysadki, słupki siedzące, zalążnie owłosione, znamiona rozpostarte, męskie są siedzące, dwubarwne, owłosione na zielono, pyłek jest czerwony, miodnik spłaszczony. Owoc to owłosiona, pękająca klapami torebka.
Wierzba ostrolistna Salix acutifolia głęboki system korzeniowy, pędy są ciemnofioletowe, liście lancetowate, wąskie, kotki są jasnożółe, mają długie znamiona, roślina miododajna.
Wierzba pięciopręcikowa Salix pentandra szara kora, młode gałązki są brunatne, pączki odstające, liście są lancetowate, od spodu owlosione, połsykujące, ogonkowe, roslina dwupienna, kotki meskie są długie, maja dwubarwne przysadki i 2 gruczoły miodnikowe, żeńskie są długie, mjaą długie szypułki okryte ząbkowanymi listkami, słupki są trzonkach, nasady podsadek są owłosione, są 2 gruczoły miodnikowe, roslina lecznicza, kora działa przeciwbólowo, przecwgorączkowo i ściągająco, leczy przeziębienia, grype, bóle głowy, nerwobóle, reumatyzm, miażdżycę. Roslina ozdobna i miododajna.
Wierzba płożąca Salix repens cienkie, nagie zagięte gałęzie, brązowa kora, słabo owlosione, tępe pąki, liście złożone z lancetowatych, całobrzegich odcinków na krótkich ogonkach, nie ma przylistków, kotki sa na owłosionych, dwukolorowych przysadkach, żeńskie sa podługowate, siedząće, słupki mają krótkie trzonki, męskie sa jajowate, pylniki są brunatne, nasady pręcików są owłosione, jest 1 miodnik. Owoce to torebki otwierające sie spiralnie skręconymi klapami. Roslina ozdobna i miododajna.
Wierzba siwa Salix eleagnos paki łuskuwate, przylegające do gałązek, kora omszona, liśtki lancetowate, od spodu owłosione, piłkowane, żeńskie są długie, zagięte, szypułkowe, mają żółte przysadki, nagie słupki, podzielone znamiona, męskie sa krótsze, maja brązowe przysadki, óżłte pylniki, 1 miodnik, owłosione pręciki. Owoce to torebki, roslina ozdobna i miododajna. Wierzba szara / łoza Salix cinerea okrągłe, owłosione pączki, kora brązowa, ma wklęsłości, listki są odwrotnie jajowate, piłkowane i zaostrzone, przylistki są nerkowate i całobrzegie, blaszka liściowa jest pomarszczona, młode listki są owłosione, przysadki wkiatowe od dołu są jasne, od góy ciemne, żeńskie maja u nasady kilka łusek, słupki nie mają szyjek, są owłosione, leżą na trzonkach. Męskie mają łopatkowate przysadki, zagięty miodnik, owłosione nasady pręcików, pylnik jest najpierw czerwony, potem żółty na końcu brunatny. Owoc to torebka o spiralnie odgiętych klapach. Roslina ozdobna i miododajna.
Wierzba śląska Salix silesiaca odstające gałezie, pedy grube, na początku owłosione, potem nagie, nagie tępe paki, listki są zaostrzone, jajowate, karbowane, na nerwach owlosione, ogonki sa krótkie, przylistki duże, młode listki są czerwone, kotki sa duże, długie, żeńskie mają przysadki od dołu brunatne, u góry czerwone, słupki są nagie, bez szyjek, męskie maja dwubarwne, owłosione przysadki, 1 miodnik, wolne nitki pręcików, żółte pylniki. owoce to niełupki z puchem kielichowym. roslina miododajna.
Wierzba śniada Salix starkeana młode pędy sa nagie, gałązki nagie i brunatne lub żółte. Listki są eliptyczne, ząbkowane, zaostrzone, ogonkowe, z wierzchu owłosione, z dołu nagie, ząbkowane przylistki, walcowate kotki są na końcach pędów, żenskie mają owłosioną zalążnie, krótkie szyjki, od dołu jasne, od góry ciemne przysadki, męskie mają z dołu jasne z tyłu ciemne przysadki, 1 miodnik, nagie nitki pręcików. Roslina miododajna.
Wierzba biała Salix alba ciemna, popekana kora, smukłe, szare pąki, liście lancetowate, złożone z jajowatychn odcinków, żeńskie bazie są żółe, męskie kotki szare i okrągłe, bazia ma nagi słupek z zalążnia i miodniki, kotka ma miodniki i 2 poręciki. Owoc to torebka, drewno opałowe, roslina lecznicza, kora działa przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwzapalnie, leczy gorączke i stany zapalne, roslina ozdobna i wykorzystywana w rekultywacji wysypisk. Roślina miododajna.
Wierzba krucha Salix fragilis krótki pień, grube konary, ciemnobrązowa, popekana kora, żółe, błyszczące pąki, ostre, lancetowate, piłkowane listki, szypułkowe kwiaty męskie są owłosione, żeńskie zwisające z miodnikami. owoc to torebka, nasiona mają włoski. Roslina lecznicza, kora działa przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwzapalnie, leczy gorączke i stany zapalne. rosnie na wałach przeciwpowodziowych, drewno jest wykorzystywane w rekultywacji, drewno opałowe. Roslina miododajna.
Wierzba pręcikowa Salix pentandra szara, brunatna kora, pączki połyskujące, lancetowate, ząbkowane listki, męskie i żenskie kotki maja miodniki, żeńskie są żłte i duże, męskie szarne, owoc to torebka, nasiona mają włoski. Roslina lecznicza, kora działa przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwzapalnie, leczy gorączke i stany zapalne, ozdobna. Roślina miododajna.
wierzba purpurowa Salix purpurea kulista korona, brązowe, błyszczące pędy, lancetowate, piłkowane listki, ulistnienie skrętoległe, krótkie kotki męskie z czerwonymi pylnikami, żeńskie sa dłuższe, owoce to torebki. Roslina lecznicza, kora działa przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwzapalnie, leczy gorączke i stany zapalne, roslina ozdobna i uzywana w wikliniarstwie. Roślina miododajna.
Wierzba trójpręcikowa Salix triandra pączki nagie i zaostrzone, szaro-brązowa kora, eliptyczne, piłkowane listki, kotki o dwubarwnych przysadkach, żeńskie mają 1 miodnik, męskie 2, owoc to torebka o spiralnie zwiniętych klapach. Roslina miododajna.
Wierzba wawrzynkowa Salix daphnoides szara kora, pączki obłe, lancetowate listki z sercowatymi przylistkami, kotki o dwubarwnych przysadkach, żenskie maja siedzące słupki, męskie mają żółte pylniki i 1 miodnik.Owoce to torebki. Roslina ozdobna. 
Wiąz górski Ulmus glabra rozwidlony pień z matową,s zara kora, jajowate, karbowane, faliste liście ułozone są skrętolegle, kwiaty zebrane są w pęczki, owoce to małe orzeszki, roslina ozdobna, drewno wykorzstywane jest w meblarstwie. Roslina miododajna.
Topola biała Populus alba kulista korona, biało-szara kora, z wiekiem ciemnieje, widać przetchlinki, pączki maja biały kutner, ulistnienie skrętoległe, liście są ddługoognkowe, okrągłe, karbowane, od spodu kutnerowate, z wierzchu błyszczące, męskie grube czerwone kotki, żeńskie krótkie i żółte, dwupiennośc, brak okwiatu, przysadki są owłosione, od kilku do kilkunasto pręcików i 1 słupek, owoc to torebka rozpada się na 2 części, roslina lecznicza, pączki działają napotnie i przeciwgorączkowo, roslina ozdobna, wykorzystywana w rzeźbiarstwie, do produkcji zapałek, papieru i sklejki.
Topola czarna Populus nigra szeroka, kopulasta korona, pień ma grube narosle, czarna popekana kora, stozkowate, długie pączki, romboidalne liście o sercowatych nasadach, maja długie, spłaszczone ogonki, roslina dwopienna, kwiaty zebrane są w kotki, znamiona słupków są żółe, przysadki czerwone, owoc to torebka z puchem kielichowym. Rozwiajaja się na niej larwy ciem, roslina lecznicza, pączki działaja moczopednie i napotnie. Topola osika Populus tremula prosty pień z jasna korą i romboidalnymi przetchlinkami, z czasem kora robi się ciemnoszara, nagie, brunatne pączki, szczytowe są ostre i lepkie, ulistnienie skrętoległe, liście okrągłe i ząbkowane, mogą być sercowate i piłkowane, ogonek spłaszczony, kotki męskie maja purpurowe pylniki, zeńskie mają czerwone znamiona słupków, korzeń palowy, owoce to torebki, nasiona z puchem kielichowym. Roslina lecznicza, pączki działaja napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, drewno wykorzystywane jest do produkcji papieru, rosline wysadza się w rekultywacji. 
Topola szara Populus canescens szaro-biała kora z listwami korkowymi i czarnymi naroslami, nagie, czerwone paki, liście są okrągłe, długoogonkowe, z wierzchu owłosione, brzeg karbowany, kotki męskie mają białe pylniki, żeńskie są zielone i długie, owoce to wielonasienne torebki. umacnia grunty. Roślina miododajna.
Cis pospolity Taxus baccata igły podługowate, spłaszczone, szarozielone od spodu, ciemnozielone u góry, ugałezienie nieregularne, żeńskie szyszki sa małe, zielone z kanalikiem na szczycie, męskie są łuskowate, duże, wyrastaja w kątach liści. Brązowe, kuliste, zaostrzone nasiona z czerwoną osnówką. Pokarm dla zwierząt. roslina ozdobna, lecznicza, odwar z liści podnosi ciśnienie krwi. 
Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica pojedyncza, czterokanciasta łodyga pokryta jest włoskami parzącymi, włókniste korzenie, wytwarza rozłogi przez leżące kłacze, nakrzyżelgłe ulistnienie, z węzłów wyrastają pary jajowatych, zaostrzonych, ogonkowych, ząbkowanych liści pokrytych włoskami parzącymi i lancetowate przylistki, nasady liści są sercowate, zielone kwiaty z czterodzielnym okwiatem zebrane są w grona wkątach liści, męskie mają 4 pręciki, żeńskie słupek z dwóch owocolistków, znamię jest pędzelkowate, owoc to jajowaty orzeszek. Roślian dwupienna. Roslina lecznicza, wyciąg z liści zwiększa ilośc erytrocytów, leczy rany, żylaki, czyraki, reumatyzm, działa moczopędnie, przeciwbiegunkowo, poprawia odporność na wirusy, korzeń łagodzi przerost prostaty, roslina jadalna, części nadziemne je się na surowo, pije się herbatki, roslina pastewna, barwierska, pozyskuje sie z niej zielony barwnik, wywar używany w ogrodnictwie działa przeciwgrzybiczo, rosnące pokrzywy oczyszczają glebę z nadmiaru związków azotu, roślina włóknista. Rośnie na polach, łakach, w ogrodach, na miedzach, podwórkach, przydrożach, nasypach kolejowych, w zaroślach, rowach.
Pokrzywa żegawka Urtica urens czterograniasta łodyga z włoskami parzącymi, cienki korzeń, ulistnienie naprzeciwległe, jajowate, tępo zakończone, ząbkowane liście, maja długie ogonki i parzące włoski, zielone, drobne kwiaty zebrane są w grona w kątach liści, w gronie sa kwiaty obu płci, owoc to orzeszek, roslina lecznicza, liście działają moczopędnie, zwiększają odporność i ilość erytrocytów, rośnie na polach, miedzach, łąkach, podwókach, w rowach, na nasypach, przydrozach.
Pokrzywa konopiolistna Urtica cannabina rozgałeziona kepka z pierzastosiecznymi, postrzępionymi liścmi, ulistnienie naprzeciwległe, drobne, zielone kwiaty zebrane  w kłosy w kątach liści.
Pokrzywa kuleczkowata Urtica pilulifera sercowate, ząbkowane liście ogonkowe, ulistnienie naprzeciwległe, małe kwiaty męskie mają 4 działki i pręciki, żeńskie mają 2 działki.
Parietaria lekarska, pomurnik Parietaria officinalis całobrzegie, lancetowate, zaostrzone z obu stron liście, ulistnienie skrętoległe, zielonkawe kwiaty zebrane w główki w katach liści, owoce to torebki, ciemno brazow enasiona, roslina lecznicza, ziele działa moczopędnie, leczy choroby pęcherza i nerek, kaszel  artretyzm, reumatyzm, rany i oparzenia.
Parietaria pensylwanska Parietaria pensylvanica jajowate, skrętoległe, z obu stron zaostrzone liście ogonkowe, rozgałęziona lodyga, drobne, zielone kwiaty zebrane w kepki w katach liści, otoczone długimi podsadkami, dłuższymi od kwiatów.
Parietaria lusitanica szeroko jajowate, zaostrzone, krótkoogonkowe liście naprzeciwległe, rozgałęzione łodygi, drobne zielone kwiaty zebrane w kątach liści.
Chmiel japoński Humulus japonicus okragłe, dłoniastodzielne liście, owalne, zaostrzone odcinki mają wspólna nasadę, rozgałęzione łodygi, kwiaty żeńskie zebrane w zielone, kolczaste szyszki, męskie w białawe wiechy, owoce to orzeszki.
Chmiel zwyczajny Humulus lupulus płożąca, 4-kanciasta, owłosiona łodyga, naprzeciwległe, długoogonkowe, dłoniastodzielne liście, długie, ząbkowane odcinki, rozdzielnopłciowe kwiaty zebrane w wiechy w katach liści meskie 5-krotne, żeńskie bez okwiatu, zebrane są w szyszkowate kwiatostany, owoce orzeszki, silnie rozbudowany korzeń. Przyprawa do brzeczki, roślina miododajna, lecznicza, uspakaja, ułatwia zasypianie, działa moczopędnie, bakteriostatycznie, pomaga trawić, mozna przemywac wywarem rany, dodatek do kremów opóźniających starzenie, roślina jadalna, młode pedy nadaja się na surówki.
Szczaw kędzierzawy Rumex crispus naga, kanciasta łodyga, zdrewniałe kłącze, owalne, ostro zakończone, karbowane i pogięte liście z unerwieniem siateczkowatym w rozecie mają rynienkowaty ogonek, kwiaty w nibyokółkach, działki sercowate, listki okrywy całobrzegie, kwiaty tworzą rozgałezione grona na szczytach lodyg, owoc to trójgraniasty orzeszek, przedprątność, roslina lecznicza, leczy biegunki, roślina jadalna, liście są jadalne, rosnie na polach, miedzach, łakach, pastwiskach. Szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum łodyga wzniesiona, rozgałęziona, liście lancetowate, całobrzegie, nasady klinowate, kwiaty zebrane w wzniesione wiechy, zewnętrzne listki owkiatu są przylegające, wewnętrzne ostro zakończone. Z korzenia pozyskuje się żółty barwnik, roślina ozdobna i lecznicza, korzeń działa przeciwbiegunkowo, bakteriostatycznie, ściągająco, leczy biegunki, czerwonkę, wrzody, rany. Rośnie na przydrożach, brzegach rzek i stawów.
Szczaw polny Rumex acetosella cienka, wzniesiona, rozgałęziona łodyga, liścielancetowate, zaostrzone, ogionkowe, z dwoma odstającymi, ostro zakończonymi łatkami, przylistki zwinięte pochwą, podsadki bez łatek. Dolen liście wieksze, kwiaty zebrane w grona na szczycie łodygi, wiele gron na osobnych szypułkach, 6 listków okwiatu, palowy system korzeniowy, owoc to trójgraniasty orzeszek. Roślina jadalna, je się liście. Rosnie na polach, przydrożach, podwórkach.
Szczaw tępolistny Rumex obtusifolius prosta, wzniesiona, rozgałęziona, naga łodyga, liście rozety sercowate i ogonkowe, łodygowe siedzące i jajowate, wewnętrzne listki owkiatu maja luźne ząbki, kwiaty zebrane są w grona na szczytach łodyg. Owoce to trójgraniaste orzeszki. Roslina jadalna, liście są jadalne. Rośnie na nieżytkach, łakach, w lasach.
Szczaw alpejski Rumex alpinus żeberkowana łodyga, podziemne, poziome kłącze, rozeta jajowatych liści z rynienkowatym ogonkiem i sercowata nasadą, liście lodygowe drobne z białymi gatkami, omszone na nerwach, kwiaty niepozorne, zebrane w kłosy, gęste listki okwiatu, owoce to orzeszki.
Szczaw błotny Rumex palustris rozgaęłziona lodyga, duże, języczkowate liście rozety, lancetowate, naprzeciwległe, krótkoogonkowe liście lodygi, drobne kwiaty w katach liści zebrane w pęczki tworzące klosy.
Szczaw gajowy Rumex sanguineus duże dlugoogonkowe liście rozety, nasady sercowate na całej dlugości lodygi, liście lodygi lancetowate, krótkoogonkowe, zaostrzone, nasady strzalkowate, drobne kwiaty zebrane w wiechy, owoce to graniaste orzeszki, roslina jadalna, nadaje sie na zupy i sałatki, roslina ozodbna.
Szczaw górski Rumex alpestris krótkie rozgaęłzione kłacze, długoogonkowe, okrągławe, jajowate liście rozety z sercowatymi nasadami, lancetowate liście lodygowe mają sercowate nasady, sześciodziałkowe kwiaty zebrane w wiechy, owoce to orzeszki.
szczaw nadmorski Rumex maritimus pofałdowane liście rozety są duże, mają sercowate nasady, łodygowe lancetowate ze strzałkowatymi nasadami, drobne kwiaty zebrane w kłosy w katach liści.
Szczaw polny Rumex acetosella cienka, wzniesiona, rozgałęziona łodyga, liścielancetowate, zaostrzone, ogionkowe, z dwoma odstającymi, ostro zakończonymi łatkami, przylistki zwinięte pochwą, podsadki bez łatek. Dolne liście wieksze, kwiaty zebrane w grona na szczycie łodygi, wiele gron na osobnych szypułkach, 6 listków okwiatu, palowy system korzeniowy, owoc to trójgraniasty orzeszek. Roślina jadalna, je się liście. Rosnie na polach, przydrożach, podwórkach.
Szczaw różnolistny Rumex heterophyllus owalne, duże liście odziomkowe, lancetowate łodygowe, drobne kwiaty zebrane w klosy owoce to orzeszki.
Szczaw skupiony Rumex conglomeratus wzniesiona, w górze rozgałęziona lodyga, pod ziemią jest wrzecionowate, pionowe kłacze, liście podlugoate, sercowate nasady, odziomkowe dlugoogonkowe, łodygowe siedzące, kwiaty zebrane w okółki w katach liści, jajowate litki okwiatu, owoce to orzeszki.
Szczaw tarczolistny Rumex scutatus drewniejąca lodyga, cienkie, rozgaęłzione, podziemne kłacze, jajowate liście, długoogonkowe, nasady strzalkowate, zmniejszaja się ku górze, roslina jednopienna ma 6 listków okwiatu, obupłciowe kwiaty w okółkach.
Szczaw ukraiński Rumex ucrainicus duże, jajowate liście odziomkowe, ze strzalkowatymi nasadami sa długoognkowe, jajowate lancetowate ze strzałkowatymi nasadami, siedzące, drobne, rózowe kwiaty zebrane w klosy, zebrane w wiechy, owoce to orzeszki.
Szczaw wodny Rumex aquaticus duże, jajowate liście odziomkowe liście z sercowatymi nasadami, okrągłymi końcami, falistymi brzegami, lodygowe lancetowate, nasady maja ucięte, kwiay równiez obupłciowe, drobne, zebrane w wiechy, owoce to orzeszki.
Szczaw zwyczajny Rumex acetosa jajowate liście rozety ze strzalkowatymi nasadami i dlugimi ogonkami, łodygowe siedzące z sercowatymi nasadami, rozgaęłzione ldoygi, kwiaty z 6 działek, męskie maja 6 pręcików na dlugich nitkach, zeńskie słupek z trójdzielnym, pędzelkowatym znamieniem i trójgraniasta zaląznia, mięsisty korzęń palowy, owoce to skrzydlaki z 3 skrzydłami, zimujące kłacze, roslina jdalna, liście je się w zupach, sałatkach, sosach, na kanapkach i lecznicza, liście leczą czyraki, wrzody jamy ustnej, choroby nerek i wątroby.
szczaw żółty Rumex patientia jajowate, długie, długogonkowe liście rozety z sercowatymi nasadami, lancetowate, lodygowe, siedzące, drobne kwiaty zebrane w grona i wiechy.
Nie każdy szczaw jest dwupienny, tylko szczaw polny, zwyczajny, górski, ale uznałam, że warto poznać i jednopienne szczawie.
Ukwap dwupienny Antennaria dioica wzniesione lodygi, płożace rozłogi, dolne liście łopatkowate nasadami, górne równowąskie, u góry liście są ciemno zielone, u dołu srebszyste i kutnerowate, kwiaty zebrane w szczytowe koszyczki, czerwone lub białe okrywy, żeńskie kosyczki sa większe, roslina ozdobna, nadaje się na rabaty i skalniaki, roslina okrywowa i lecznicza, koszyczki lecza choroby wątroby. Jałowiec pospolity Juniperus communis prosty kolumnowy, pokrój, kora najpierw jest czerwonawa i gąłdka, potem szaraw i popekana i odpada, szpilki są w okółkach, leża daleko od siebie, prosto odstaja, są sztywne, twarde, zaostrzone, zielone, maja zielone smugi brzeżne, roslina dwupienna, szyszki pojawiaja się przy okółkach, męskie sa małe, żółte, długie, zwisają wdół, żeńskie wyrastaja w okólkach, sa małe, zielone, maja odstające łuski, owoce to szyszkojagody otaczające 3 nasiona, szyszkojagody-szyszki ze zmięśniałymi i zrośniętymi łuskami są niebieskie i okrągłe, roslina lecznicza, szyszkojagody, drewno i igły pomagaja na artretyzm, nadczynnośc tarczycyi przy cukrzycy. Roslina lecznicza.
Moczarka kanadyjska Elodea canadiensis proste korzenie są zredukowane, może ukorzeniać się w podłożu, długa, cienka, nitkowata, okragła, silnie rozgaęłziona na przekroju lodyga, ma kanały z powietrzem, dzieki nim unosi się w wodzie, ulistnienie okółkowe, po 3 liście w okółku, są jajowate lub róznowąskie, okółki sa skręcone wzdłuż łodygi, liście są ząbkowane, zaostrzone lub tępe, u nasady maja całobrzegie łuski, kwiaty pojedyncze, drobne, rozdzielonopłciowe, siedzące, rosną w kątach liści, są w osłonce z 2 jajowatych listków, kwiatostan wystaje nad wodę, męskie mają okwiat w okółku, listki okółka zewneetrznego sa zielone, wewnętrznego białe, nitki pręcików są zrosnięte w kolumienke, głowki pręcików tworzą żagiel, kwiaty żeńskie mają eliptyczne zielone listki okółka zawenętrznego, wewnętrznego sa rózowe, zaląznia tworzy oś okwiatu, z pomiędzy listkó wyrasta słupek z 3 znamionami, owoce to jagony z wrzecionowatymi nasionami, roslina ozdoban do wkwarió i oczek wodnych, pasza dla świń i drobiu, zielony nawóz, w oczyszczalniach ścieków pobiera związki azotu i fosforu. 
Osoka aloesowata Stratiotes aloides rozetka grubych, sztywnych, mięsistych, piłkowanych, języczkowatych, zaostrzonych, pływających liści, skrócony ped, kłącze z rozłogami, nitkowate korzenie, białe kwiaty z 3 płatkami zebrane są w kwiatostany na szczycie pędu kwiatowego, kwiatostan ma 2-6 kwiatów męskich lub 1-2 żeńskie, słupek ma widlaste znamie, owowce to torebki, roslina pastewna, przerabiana na nawóz i uprawiana w akwarium.

Paleozoik:

Podczas kamryjskiej eksplozji życia klimat był ciepły, zwierzęta tworzyły szkielety,powstały planktoniczne lub mułożerne trylobity, powstanie morskich bezkregowców: gąbek, ramienionogów, mięczaków, robaków, stawonogów, jamochlonów, szkarłupni, były jednokomórkowe akritarchy, niektóre zdolne do fotosyntezy. Zwierzęta wytworzyły węglanowe i chitynowe pancerze, które tworzą skamieliny. Kontynent stanowiła Pangea, położona w okolicach równika, która rozpadła się na Gondwanę, Laurencję i Baltikę, płytkie tereny zalały morza, zmiana chemizmu wód zwiększyła wydajnośc fotosyntezy, wzrosło stężenie tlenu w powietrzu i wodzie, rozwinęły się drapiezniki. Ciepłe wody zawierały sinice, zimntjsze trylobity, mniej mięczkaów i ramienionogów i szkarłupni.

w ordowiku nastąpiła wędrówka kontynentów, poziom morza był wyższy niż dziś o 600 m, organizmy zaczęły wychodzic na ląd, wmorzach dominowały trylobity,graptolity i łodziki, na przełomie kambru i ordowiku podniósł się poziom morza, które weszlo na ląd, rozprzestrzeniły się pływające czynnie za pomoca komór powietrznych łodziki i swobodnie dryfujące graptolity, najliczniejszągrupą były trylobity, były slimaki, ramienionogi, szkieletowce ryjące w mule,koralowce czteropromienne Rugosa, denkowce Tabulata i małże, koralowce tworzyły rafy. Baltika popołynęła na pn, Gondwana na pd (Baltika to my). Miejsce gdzie jest Sahara znalazło się pod lodem, bo gondwana popłynęła ku biegunowi. Ordowik skończył się zlodowaceniem,które spowodowało 2 wielkie wymieranie w historii Ziemi.

Sylur to czas kiedy rosliny zaczęły wychodzić na ląd,pojawiły się ryby, na Gondwanie pojawiły się lodowce, na pn powstała Euroameryka (Laurazja), wskutek zderzenia Europy z Laurencją. Wskutek tego pwypiętrzyły się góry Norwegii,Szkocji i Appalachy. W morzach międzykontynentalnych rozwijało się życie, organizmy,które wyginęły podczas zlodowacenia odrodziły się oprócz trylobitów, na rafach były koralowce i gąbki, tworząc rafy koralowo-gąbkowe (zespoły tabulatowo-stromatoporoidowe), graptolity uległy uproszczeniu, żyły małże, ramienionogi, ślimaki i liliowce, rozwinęły się ryby kostnoszkieletowe, chrzęstnoszkieletowe oraz pancerne i fałdopłetwe, ryby zajęły wody słodkie i słone, pojaiwły się wielkoraki ze szczypcami, na lądzie pojawiły sie rośliny rynie. Miały chwytniki, były widlasto rozgałęzione, nie miały tkanek przewodzących, żyły na bagnach. Większość kontynentów była w strefie wzrotnikowej lub równikowej.

Dewon to pojawienie się skrzypów, widłaków i paproci, utworzyły one glebę, na lądach żyły skorupiaki i owady bezkrzydłe. Pojawiły się przodkowie płazów, wwodzie dominowały ryby i rafy, duże i kolorowe jak obecne, najważniejsze koralowce to denkowce, czteropromienne, gruda ważna grupato gąbki stromaporoidy i glony,oprócz nich żyły ramienionogi, małże, ślimaki, trylobity oraz liliowce i mszywioły, pojawiły się bezszczękowce, które żyły w wodach slonych i słodkich. Dalej rozwijały się ryby promieniopłetwe, mięśniopłetwe, pancerne i fałdopłetwe. Pod koniec dewonu wyszły na ląd płazy (ichtiostega), miały rybie ogony i 4 kończyny, formy pośrednie pomiędzy płazami i rybami znaleziono w Górach Świętokrzyskich. Pod koniec epoki wyginęło 40% organizmów morskich, zanikły rafy.

Karbon to ciepły i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi paproci,skrzypów i widłaków, tworzą lasy,które dadzą złoża węgla. Są płazy, gady i owady latające, Euroazja zderza sie z Gondwaną, wypiętrzają się góry obecnych Europy, Azji i Ameryki Pn, pokłady węgla są na każdym kontenecie, więc lasy paprociowe rosły wszędzie. Rozwijała się roślinność bagienna, drzewiaste widłaki Sigilaria i Lepidodendron dostarczyły większości złóż węgla. Rosły lasy z paproci nasiennych i zarodnikowych, skrzypów i kordaitów, które dorastały nawet do 30 m wysokości. Płazy osiągały do 6 m długości, pojawiły się gady, rozwijały się pajęczaki, pojawiły się ważki, miały rozpiętośc skrzydełek do 70 cm, ślimaki pojawiły się w wodach slodkich. Rozwijały się rekiny, ryby promieniopłetwe, rozwijały glony aragonitowe i gąbki, ramienionogi i amonity osiągnęły ogromne rozmiary, liliowce osiągnęły wiele różnych form, trylobity osiągnęły schyłek rozwoju, przy równiku klima Lauroameryki sprzyjał rozwojowi fauny i flory, na pd gondwana obejmowała dzisiejsze Ameryke Pd, Australię, Antarktydę i Afryka, flora była przystosowana do chłodnego klimatu, rosły tu paprocie nasienne, na pd był lądolód, potem kontynenty się zderzyły, wypiętrzyłysie ciągnące się przez całą Europę, Azję, Afrykę i Ameryke Pn, fałdowanie objęło Góry Świętokrzyskie, Masyw Armorykański, Masyw Centralny, Wogezy, Reńskie Góry Łupkowe, Harz, Masyw Czeski, Sudety.

W permie nastąpiło ocieplenie i osuszenie klimatu, stopiały lodowce, powstała Pangea, przez jej środek ciągnęły się pustynie, rośliny nasienne i gady ssakokształtne się rozwinęły, wilgociolubna fauna i flora zaczęła wymierać, poziom tlenu w atmosferze spadł z 35% do 15%, podłoże zdominował czerwony spągowiec,s kała okruchowa, rozwinęły się rosliny iglaste i paprocie z rodzaju Glossopteris, które wyparły roślinność bagienną. Zanikły kordaity. Gółwnym drapieżnikami były pelikozaury, terapsydy uzyskały stałocieplność, wymarły koralowce czteropromienne i denkowce, rozwijały się mszywioły, gąbki krzemionkowe, glony, ramienionogi, na dnie płytkich mórz były otwornice-fuzulinidy, jednokomórkowe, ale miały do 10 cm średnicy, są skałotwórcze, na dnie morskim osadziły się łupki miedzionośne ze szkieletami ryb Paleoniscum i gadów morskich Protorosaurus . Do Pangei dołączyła Syberia,klimat był suchy i gorący, obecne Chiny zostały samodzielnym lądem, płytkie zbiorniki wodne wysychały pozostawiająć pokłady soli potasowej i kamiennej, pod koniec permu na Syberii była erupcja bazaltowa.

Mezozoik:

Zaczął się mezozoik trias to pierwsza jego era, na lądzie pojawiają się krokodyle, żółwie i dinozaury, w morzach drapieżne plakodonty, ichtiozaury i notozaury, pod koniec triasu pojawiły się małe ssaki, pokryzysie permskim znikły fuzunilidy, trylobity, koralowce czteropromienne, rozwijały się małże, ślimaki, jeżowce, amonity się odradzały, pojawiły się amonity właściwe i ceratyty, w płytkich wodach kwitły sinice, dzieki nim powsały węglanowe maty stromatolitowe, rozwijały się liliowce Encrinus i Dadocrinus, rafy tworzyły gąbki i sinice oraz żyjące dzisiaj koralowce sześciopromienne. Dominowały ryby promieniopłetwe i mięśniopłetwe, pływające gady plakodonty, które przypominały żółwie, notozaury ze spłaszczonymi nogami i ichtiozaury oraz płazy tarczogłowe-labiryntodonty. Później pojawiły się dinozaury ptasiomiednicze i gadziomiednicze, ale osiągały do 6 m wzrosttu, ze ssakoksztłatnych gadów powstały pierwsze ssaki stałocieplne. Z roslin dominowały paprocie, benetyty, sagowce, miłorzębowce i szpilkowe, czyli nagozalążkowe, oprócz benetytów wszystkie dziś rosną. Poziom wód w oceanie był niski, na pd był lodowiec, Pangea rozpadła się na Gondwanę i Laurazję z oceanem Tetydą pomiędzy, ruch Gondwany na pd dał zanik lądolodu.

Jura to podniesienie poziomu wód, całą Ziemię pokrywały tropikalne dżungle, dominowały dinozaury, powstaja pierwsze ptaki. Ciepły i wilgotny klimat podniósł poziom wód na część ląd, powsały morza epikontynentalne. Wmorzach zyje wiele gatunków małży, ślimaków, jeżowców, koralowców, Rozwijały się gąbki krzemionkowe, z ich szkieletów mamy złoża krzemionki, szczyt rozwoju głowonogów poruszających się odrzutem wody, belemnitów i amonitów właściwych, rozwój ryb, pojawiła się rodzina rekinó, do kórej należy żarłacz tygrysi, największe morskie drapiezniki to plezjozaury i ichtiozaury i krokodyle. Nie było już gadów ssakokształtnych i labiryntodontów, dinozaury dominowały, roslinożerne ptasiomiednicze dzieliły się na dwunożne ornitopody i czworonożne zauropody. Latające pterozaury pojawiły się pod koniec triasu. Największym był pterodaktyl z rozpiętością skrzydeł do 8 m. W jurze pojawiły się praptak Archeopteryx miał asymetryczne pióra, gadzie kończyny z pazurami, latał dzieki asymetrycznym piórom, nieloty mają symetryczne. Dżungle zajmowały obszar do 60 szerokości geograficznej, dominowały sagowce, obok rosły miłorzębowate, benetyty i szpilkowe, wszystkie wiatropylne, nagonasienne. Rozpadła się Pangea, Europa oddzieliła się od Ameryki Pd, Ameryka Pd od Afryki, Tetyda powiększyła się rozdzielając obie Ameryki.

Kreda dzieli się na górną, środkową i dolną. Jest ona jednym znajcieplejszych okresów w dziejach Ziemi. CO2 było 3 razy więcej niż dzisiaj. Lasy liściaste sięgały do okolic podbiegunowych. Poza kołem polarnym na półkuli pn były lasy okresowo zrzucające liście, jakw Polsce na niżu, pozosttałości tych lasów znaleziono w pn-wsch Azji i na Alasce, lasy rosły na 75 st N, rosły w nich miłorzębowate, sagowce, skrzypy, szpilkowe oraz pierwsze okrytonasienne, na czas nocy polarnej zrzucały liście. Między Euroazje i Afrykę wdarła się Tetyda, pd Polska była pod wodą, powstały skały wapienne,w płytkich i ciepłych morzach rozwijały się rafy, dodziś znajdujemy fragmenty wapieni rafowych, gruboskorupowych małżyi ramienionogów, powsttała facja urgonu, głebsze morza dały złoża drobnoziarnistego margla i wapienia z odciskami amonitów, złoża te powstały z jednokomórkowych podobnych do kubeczków kalpionellidów, nannokonusów,radiolarii i otwornic planktonicznych, wczesny okres kredy był chłodny o suchy o czym świadczą glendonity, gwiaździste skupienia węglanu wapnia, powstające w temp. Do 4 st. C oraz egzotyki lodowcowe, czyli nieobtoczone, tępokrawędziste fragmenty skał,zimnolubne organizmy wycofały się na pd, ciepłolubne na pn, na biegunach były lodowce,są gliny polodowcowe z tego okresu, potem było ciepło, klimat zmieniał się z suchego na wilgotny. Otwarty przepływ wód między Atlantykiem, Pacyfikiem a Tetydą umozliwiał powstanie ciepłego prądu okołorównikowego, brak lodowców i podwodna aktywnośc wulkaniczna spowodowałypodniesienie szczytów oceanicznych podniosły poziom oceanów. Małe róznice między temperaturą wód dawały małą cyrkulację wód i niedostatek tlenu pod wodą, osadziły się czarne łupki z martwej materii organicznej (dziś to paliwo). Rozpad Pangei spowodował silny wlkanizm i większą aktywnościa pióropuszy płaszcza ziemskiego, czyli stref większego przepływu ciepłaz wnętrza Ziemi. Już we wczesnej kredzie rozwinął sie plankton i nanoplankton wapienny, rozwijały otwornice, kokkolitty, kalpionelle, ich domki dały złożawęglanu wapnia, do dziś obecne na dnie morskim. Pojawiły się pierwsze rośliny okrytonasienne. W czasie kredy rozwinęły się i częściowo wyparły nagonasienne,duża róznorodność roślin sprzyjała dinozaurom roślinożernym, rogaytym, kaczonogim, iguanodontów. Wulkaniczny CO2 wynosił 600-1200 ppm,dziś to 400 ppm.

Kenozoik:

Paleogen: rozwój rekinów, waleni, ssaków,które wyparły gady i osiągnęły duże rozmiary, wypiętrzyły się Alpy i Himalaje, pojawiły się pierwsze trawy. Wymarcie dinozaurów pozwoliło rozwinąć innym zwierzętom, krabom, rybom kościstym,ślimakom, jeżowcom, małżom i otwornicom, które są protistami roslinnymi i glonami, pojawiły się rekiny o rozpiętości szczęk do 2 m. Strefy przybrzeżne zajęły pingwiny,ssaki kopytne spokrewnione z hipopotamami zeszły do wody, powstałyz nich walenie, prawelenie były ziemnowodne, mogły poruszać się w wodzie i na lądzie dzięki budowie kończyn, najsttarsze szczątki wielorybów znaleziono w Nowej Zelandii. Ssaki lądowe począttkowo przypominały gryzonie, potem ukształtowała się większośc obecnych dziś rzędów, nieparzystokopytne-konie, nosorożce, tapiry, parzystokopytne-woły, antylopy, owce, świnie, bizony,wielbłądy, nietoperze, owadożerne, nowe gryzonie, drapieżne, psy,koty, łasice, pojawiły się pierwsze naczelne, pottem małpy, najpierw ssaki były małe, przodek konia, Hyracotherium miał 25-50 cm wysokości, a przodek sloni o krótkim pysku i małych kłach-Moeritherium miał 70 cm wys. pod koniecpaleogenu przodek nosorożca, Paraceratherium miał 7m wys. Pojawiły się pierwsze trawy, 34 mln latt temu istniała połowa obecnych dziś rodzajów roslin kwiatowych, lasy były podobne do dzisiejszych, Alasce w Grenlandii rosły palmy, trawy porasttały obrzeża bagien i lasy. Afryka zderzyła się z płytą Euroazjatycką, powstały Pireneje, potem Karpaty i Alpy, kawałek gondwany zderzył się z Euroazją powstały Himalaje. Odsunięcie się od Antarktydy Ameryki Pd i Australii zmieniło prądy oceaniczne, powstał Okołobiegunowy Prąd Antarktyczny ,który spowodował ochłodzenie Antarktydy

Paleocen

Eocen-średnia roczna temp. 20 st. Palmy porastały cały świat, rosliny antakrtyczne miałyduże licie, silną fotosyntezę, tworzyłyduzo zapasów, które pozwoliły im przetrwać noc polarna, na którą zrzucały liście, zwierzęta migrowały wtedy na pn. Pojawiły się walenie, syreny, trąbowce, tapiry, naczelne-rodzaj Eosimius, nietoperze, brzegowce, lemurowate i wyrakowate, mały jeleń Dycodexis i przodek konia. Polska została zalana, powstały piaski kwarcowo-glaukonowe z otwornicami, mięczakami, małżorakami, w Tatrach powstały zlepieńce, piaskowce, wapienie, dolomity, numulity, utwory fiszu podhalańskiego to piaskowce, mułowce, łupki ilaste, Zatokę Gdańską obejmowała delta rzeki Eridon, sosny na jej brzegu dały złoża bursztynu. Potem był oligocen

Trzeciorzęd:

Miocen-na terenie Polski rosły miłorzęby, sekwoje, figowce, znajdujące w osadach ziarna pyłku są porównywane do obecnych i na tej podstawie okresla się panujący w danym okresie klimat, czasem pyłek należy do roslin wymarłych, wtedy nie można określic jego preferencji pogodowych, Wtedy zamknęła się Tetyda, powstały Alpy i Karpaty, układ lądów i mórz przypominał dzisiejszy. Klimat Europy był ciepły i wilgotny, średnia temperatura wynosiła 16-18 st. C. Europę porastały lasy mieszane spotykane dziś na Wsch USAi Chin, charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego ciepłego. Rośliny tam rosnące to figowiec, liany, cedrzyk, paprocie, drzewa zrzucające liście to tulipanowce, magnolie, aralie, ambrowce, orzeszniki, korkowce, szpilkowe to sośnice, sekwoje i kryptomerie, obok tego dęby, brzozy, wierzby, olsze, graby, leszczyny, klony, buki i kasztany. Olsza czarna zdominowała lasy bagienne. Bagna porastały cypryśnik, olcha, błotnia, Glyptostrobus, dał on począttek naszemu węglowi kamiennemu,rzadziej brzozy, derenie, woskownice, jesiony, wierzby, topole, ostrokrzewy, figowce, ambrowce, sumaki oraz pnącza i paprocie,oraz lipowate i laurowate. Cypryśniki tworzyły gęste las. Europa połaczy.ła się z Afryką, Azja z Indiami. Rozwijały się torbacze, mastodonty, niedźwiedzie, gryzonie, stekowce, fokowate,gryzonie, koty szablozębne, króliki, koty. Nastepny był pliocen

Neogen to powstanie Morza Śródziemnego z Tetydy, ewolucja traw i roslin zielnych,ochlodzenie i osuszenie klimatu, ewolucja ssaków roslinożernych antylop, owiec, bydła, koni, nosorożców i słoni, powstałe nowe drapiezniki, niedźwiedzie, hieny, psy i koty, powstał szczury, myszy, ptaki śpiewające, żaby, węże jadowite, w Polsce były lasy bagienne i torfowiska, dały początek złozom węgla kamiennego, na Śląsku wybuchały wulkany bazaltowe, w zapadlisku przedkarpackim było morze, w którym powstawały gipsy, anhydryty oraz sole kamienne. Małpy podzieliły się na wąskonose i szerokonose, wąskonose na zwierzokształtne i człowiekokształtne, one podzieliły się na gibony i czlowiekowate, dziś to my, szypansy, goryle i orangutany, stepowienie spowodowało zejście naszych przodków z drzewa. Ewolucja waleni w delfiny, kaszaloty, były i drapiezne i filtratory planktonu, rozwój otwornic i mszywiołów, duże znaczenie ślimaków i małży.

Czwartorzęd: w plejstocenie nastała epoka lodowcowa, około biegunów pojawiła się czapa lodowa, na pn wymarły lasy, zastąpione tundrą i stepami. Wahania temperatur zmieniały poziom wód, pomosty lądowe ułatwiły wędrówkę organizmów między kontynentami. My zyjemy w holocenie, charakteryzującym się cyklicznymiu, zaleznymi od aktywności slonecznej zlodowaceniami,kiedy lodowce sięgają do 50 st. szerkości oraz cieplejszymi interglacjałami,kiedy lód ogranocza się do biegunów, jak mamy obecnie. Podczas glacjałów poziom morza spada średnio o 100 m, ponieważ woda uwięziona jest w lodowcach, niosą one osady jak głazy narzutowe, moreny, iły, muły, gliny polodowcowe, cofający lodowiec zostawił w nieckach wypełnionych jego wodą jeziora polodowcowe. W czasie plejstocenu żyły wielkie ssaki, piżmowoły, jelenie olbrzymie, włochate mamuty i nosorożce, niedźwiedzie jaskiniowe żyły w górach, bliżej równika słonie, w Ameryce Pn zyły lwy i tygrysy szablozębne, mastodonty i bawoły długorogie. Zmiany klimatu zmuszały organizmy do wędrówek, spadek poziomu morza umozliwił w miejscu ciesniny Beringa wędrówkę zwierząt między Azją i Ameryką. Podczas zlodowacenia większość ssaków wymarła. W Afryce powstali ludzie. Już 4 mln lat temu Australopiteki zeszły z drzew, kiedy wilgotne lasy zajęła sucha sawanna, rozwinął się rodzaj Homo, czlowiek zręczny robił narzędzia, czlowiek wyprostowany umiał rozniecic ogień, wyruszył on do Chin i Jawę, Europę zamieszkiwał Neandertalczyk, umiał mówić, miał religię, ozdabiał ochrą ciało i miał większą pojemnośc mózgu niż my. 200 tys lat temu powsał człowiek rozumny, który rozprzestrzenił się po całym świecie. Holocen trwa do dzisiaj. Wpis na podstawie portalu jednaziemia.pl.

Tu opiszę wartosci odżywcze dziko rosnących roslin, ich morfologię opisałam w innych wpisach: Drzewa Polski, Krzewy Polski, Zioła i chwasty polne, teraz opiszę wartości odzywcze.
wiśnia ptasiej Cerasus avium, zjada sie na surowo jako przekąskę, porcję owoców, dodatek do ciat, deserów, pije sie soki i kompoty, przyrządza się z nich dżemy, konfitury, przetwory, ma witaminy A, C i witaminy z gr. B, flawonoidy, wapń, jod i żelazo, potas, błonnik, wodę. 
Mniszek lekarski, jadalne są liście, kwiaty i korzenie, nadaja się na surówki, sałatki, do kanapek, ma witaminy A, C, D z gr. B, beta karoten, flawonoidy, flenolokwasy, karotenoidy, magnez, potas, krzem, fitosterole, inuline, garbniki związki wielopentonowe.
Nasturcja Tropaeolum sp. ma jadalne kwiaty i liście oraz paki kwiatowe, pączki zastępuja kapary, jadalne sa też nasiona, ma duzo witaminy C, olejki gorczyczne, glukozynolany, przeciwwirusowy enzym mirozynazę, olejki eteryczne i blonnik.
Pokrzywa musi byc rpzelana wrzątkiem by przestała przyć lub zmiażdżona w moździerzu, jadalna na surowo, jako papka a'la szpinak oraz w zupach, ma chlorofil, żelazo, wapń, fosfor, magnez, kwasy organiczne, witaminy, błonnik, fosfor, magnez, błonnik, kwasy organiczne, magnez, fosfor, wapń, siarkę, potas, jod, krzem, witaminy A, K, B2, C, związki aminowe, garbnikowe, kwas pantotenowy, kwasy organiczne (m.in. mrówkowy, glikolowy, glicerolowy), olejki eteryczne, sole mineralne, chlorofil, serotoninę, histaminę, acetylocholinę, karotenoidy, fitosterole, flawonoidy.
Bratek polny/fiołek trójbarwny ma jadalne kwiaty dobre do sałatek i surówek oraz ciast, ma witamine c, flawonoidy, salicylany,, śluzy, garbniki, kwasy organiczne, umbeliferol, karotenoidy, cukru, olejki eteryczne, saponiny.
Podbiał pospolity ma jadalne kwiaty, młode liście, pędy, nadaje sie do kanapek, surówek, sałatek, zup, farszów, olejki eteryczne, śluzy, flawonoidy, garbniki, karoteny i gorycze, cynk, mangan, potas, wapń, żelazo, siarke, białko.
Szczawik zajęczy ma jadalne kwiaty i liście, używa sie ich do zakwaszania zup jarzynowych i barszczów, dodawać do sosów, majonezu, jogurtu i sałatek, ma białko, fosfor, żelazo, magnez, witaminę C.
Storkotka zwyczajna ma jadalne nadziemne części, uzywana jest do sałatek, sosów i zup, masła ziołowego, past, omletów, ma  witaminy C, beta-karoten, olejki eteryczne, flawonoidy, białka, cukry, gorycz, garbniki, saponiny.
Bluszczyk kurdybanek młode pędy jedzone są z duszonymi mięsami i warzywami, zupami, twarogami, olejami, pastami, ziemniakami, ryżem, makaronem, omletami, jajecznicą, ma witaminę C, olejki eteryczne.
Komosa biała/lebioda liście jadlane w sałatkach, jako papki a'la szpinak, w zupach i farszach, ma karoten, witamine c, cukry, białko, saponiny, kwas szczawiowy, alkaloidy -betacyna, betaksantyna, kwas oleanolowy.
Nagietek lekarski Calendula officinalis kwiaty sa do sosów, makaronów, sałatek, surówek, ma witaminę C, witaminy z gr. B, mangan, saponiny, karotenoidy, flawonoidy, śluzowe, związki goryczowe, kwasy organiczne, fitosterole, magnez.
Ogórecznik lekarski ma jadalne liscie i kwiaty do sałatek, sosów, zup, mięsa, twarogu, aromatyzowanie likierów, napojów, octów, ma magnez, potas, mangan, cynk, żelazo, miedź, kwasy organiczne, olejki eteryczne, flawonoidy, witaminy A, C z gr B, D, E, kwas foliowy, krzemionke, kobalt, cholinę.
Głóg, po przemorżeniu owoce nadają się do jedzenia na surowo i na przetwory, ma flawonoidy, procyjaniny, witamine A, C, z gr. B, fitosterole, pewktyny, mozna suszyc owoce na herbatki.
Dzika róza owoce i kwiaty są jadalne na surowo i w przetworach maja duzo witaminy C, A, B1, B2, E, K, duzo  kwasu foliowego, karotenoidów, flawonoidów, kwasów organicznych, garbników, pektyn, antocyjanów i olejków eterycznych.
Śliwa tarnina po przemorżeniu owoce sa jadalne na surowo i w przetworach, ma flawonoidy, antocyjany, witamine C.
Jarząb zwyczajny po przemrożeniu owoce sa jadalne w nalewkach, przetworach, dżemach, ma witaminy C, E, P, K, PP, cukier, pektyny, garbniki.
Czeremcha zwyczajna ma owoce jadalne na surowo i w przetworach, ma witaminy: A, B1, B6, B2, C, PP, magnez, potas, wapń, żelazo, fosfor, sód, tłuszcze, węglowodany, białko, błonnik, wodę.
Łoboda ogrodowa Atriplex hortensis liście i młode pędy mozna jeść na surowo lub przyrządzać jak szpinak, ma blonnik, białko, witaminy A, C, magnez, wapoń, fosfor, żelazo.
Szczaw zwyczajny ma jadalne liście na surowo, do sałątek, na papki i zupy, ma karoten, witamine C, żelazo.
Chrzan pospolity ma jadalny korzeń na surowo jako dodatek do kanapek i mięs, składnik ossoów i ćwikły, ma witaminy z gr B, prowitamine A, witaminy C i E, wapń, potas, fosfor, siarka, magnez, żelazo, cukry, białka, olejki eteryczne, owsiki go nie lubią.
Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum ma jadalne liście na surowo do sałatek i kanapek, składnik zup, nadaje ise na kiszonki, ma duzo witaminy C, A, E, selen, żelazo, olejki eteryczne.
Bez czarny ma jadalne owoce, są jadalne po obróbce termicznej w postaci przetworów: soków, dżemów, herbatek, kisieli, wina, mają cukry, witaminy C, A, B1, B2, antocyjany, karotenoidy, żelazo, potas, sód, magnez, wapń, olejki eteryczne, kwasy organiczne: jabłkowy, winowy, cytrynowy, ma też jadalne kwiaty idealne do smażenia w cieście.
Ostrożeń warzywny ma jadalne liście, kłącza i pędy, nadają do sałatek, barszczu, suruwek, kanapek, ma białko, magnez, potas, wapń, inuline, fitosterole, garbniki.
Robinia akacjowa ma jadalne kwiaty na surowo lub w cieście nalesnikowym, mają olejki eteryczne, garbniki, flawonoidy, cukry, kwasy organiczne, biogeny.
Wszystkie gatunki babki: lancetowata, zwyczajna, średnia mają jadalne liście, maja witamine A i C, je się je w sosach, sałatkach, zupach, twarogach, ciastach.
Barszcz zwyczajny pędy jadalne na surowo i po ugotowaniu.
Bluszczyk kurdybanek jadalne ziele przyprawowe z cholina, olejkami eterycznymi, uzywane jak popularne przyprawy.
Borówka czernica ma jadalne jagody, je się je na surowo i w przetworach oraz ciastach, maja garbniki, kwasy: bursztynowy, jabłkowy i cytrynowy, pektyny, antocyjany, witaminy C i B1, karotenoidy.
Buk zwyczajny, je się liście jako spzinak i surówki z lisci.
cykoria podróznik po obróbce termicznej jest jadalny korzeń ma inuline i skrobię, młode listki mają witaminy C i zg B, nadaja się na sałatki, przyprawa do kawy.
Czosnaczek pospolity Alliaria petiolata ma jadalne nasione, liście i pędy, je się je w sosach, pastach, makaronach, ziemniakach, mięsach.
Czyściec błotny bulwki jemy jak ziemniaki, jemy tez liście i kłacza w surówkach.
Dąb szypułkowy z żołedzi robi się makę na placuszki i bliny oraz kaszę.
Gwiazdnica pospolita, młede pędy i liście ma jadalne przez cały rok.
jezyna fałdowana Rubus plicatus i inne jeżyny np. popielica mają jadalne owoce, nadaja się na surowo i na przetwory, soki, dżemy, alkohole, kompoty, placki, ciasteczka, mają  garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne i witaminę C.
koniczyna biała i łąkowa kwiaty nadaja się na herbatkę, liście na szpinak.
Koziród łąkowy ma jadalne liście i młode pędy, je sie na surowo lub gotowane, mają inulinę.
Leszczyna ma jadalne nasiona orzechy, maja białko, wodę, błonnik, witaminy: A, B1, B2, B6, C, PP, magnez, fosfor, żelazo, sód, potas, wapń, tłuszcz, węglowodany, jadalne na surowo w ciastach i ciasteczkach.
Lipa drobnolistna i szerokolistna mają jadalne liście na surowo, szerokolistna, z kwiatów robi sie herbatki.
Łopian wielki i pajęczynowaty Arctium tomentosum kłacza jadalne są surowe, gotowane lub marynowane.
Łaczeń baldaszkowaty Butomus umbellatus ma jadalne kłącze na surowo i gotowane.
Macierzanka piaskowa ma jadalne liście, przyprawa do salatek, zup, mięs warzyw. Dodana do ciasta daje ziołowy chlebek.
Malina owoce są jedzono na surowo i  w kompotach, dżemach, sokach, syropach, winach, konfiturach, ma witamine C, salicylany, liście nadają sie na herbatki, mlode pędy nadają się do zucia.
Mięta polna Mentha arvensis i nadwodna Mentha aquatica jadalne liście przyprawy do ciast, twarozków, kremów, mięs, warzyw, sałatek.
Marchew zwyczajna jadalny korzen, pędy, liście, owoce, korzeń jest do zup i surówek, liście do zup i sałatek, kwiatostany smazy się na oleju, owoce mogą zastąpic kminek.
Oset zwisły Carduus nutans i kędzierzawy Carduus crispus mają jadalne gotowane dna kwiatostanowe, łodygi i liście.
Pałka wodna Typha latifolia ma jadalne kłącza maja cukier, białko, skrobie, je sie pieczone, gotowane, duszone, pędy i liście jadalne sa po ugotowaniu jak spzaragi, pałka wąskolistna Typha angustifolia ma jadalne żeńskie kwiatostany surowe lub gotowane-maja duzo białka, nasiona i owoce.
Pasternak zwyczajny Pastinaca sativa korzeń jedzony jest w zupach, sąłatkach, duszony, smazony, nasiona to przyprawa.
Podagrycznik pospolity liście i ogonki liściowe jemy na surowo lub w zupach i papkach.
Portulaka pospolita jedzona w zupach, sałatkach, je sie młode liście i łodygi, dodatek do mizerii, sałatki pomidorowej i innych surówek.
Poziomka pospolita, twardawa i wysoka mają owoce jadalne na surowo, w dżemach, przetworach, sokach, z liści robi sie herbatki, owoc ma witamine C, A, B1, B2, B6, E, H, PP sole żelaza wapnia, fosforu, kobaltu, liscie maja flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne.
Pokrzywnik pospolity Alchemilla vulgaris młode liscie dodaje sie do zup, szpinaku, sałatek warzywnych, mają duzo witaminy C.
Rdest ostrogorzki przyprawa do zup, sałątek, makaronów, mięs, past, uzywamy w małych ilościach.
Rukiew wodna Nasturtium officinale liscie i mlode pędy jemy na surowo jako dodatek do salatek i jako przyprawę do innych potraw.
Rzezucha łąkowa Cardamine pratensis jest jadalna na surowo w kanapkach i sałatkach w całości, ma witamine C, A, B, PP, K, E, jod, chrom, siarkę, żelazo.
Sosna zwyczajna herbatki z igliwia dostarcza zima witaminy C, młode pędy liściowe i koncówki gaąłzek nadaja się na marmoladę sosnową.
Szczawik zajęczy ma jadalne liście, nadają sie do zup jarzynowych, barszczów, sosów, majonezów, jogurtów, sałatek, ciast i napojów.
Świerk pospolity młode pędy liściowe je się na surowo.
Tasznik pospolity młode listki je sie w zupach, szpinaku i sosach, można go jeść na surowo.
Tatarak zwyczajny Acorus calamus kłącze je się surowe w sałatkach lub gorowane w zupach, przyprawa  zup owocowych, sosów, słodkich potraw i ciasteczek, kompotów jabłkowych i gruszkowych.
Słonecznik bulwiasty Helianthus tuberosus dziczeje, bulwy jadalne sa po ugotowaniu lub usmażeniu jak ziemniaki, ma wode, błonnik, białko, tłuszcze, witaminy A, B1, C, żelazo, sód, wapń, potas.
Wierzbówka kiprzyca Epilobium angustifolium z liści robi sie surówki i sałatki, po sfermentowaniu uspakajającą herbatkę.
Wiesiołek dwuletni korzenie zjada sie po ugotowaniu jako sałatke lub jarzynę.
Nie opisywałam tu morfologii roslin ani nie podawałam wielu nazw łacińskich, dlatego, że znaczną większość z nich opisałam w innych wpisach, tu chciałam pokazać jak się je je.
Miechunka pomidorowaPhysalis philadelphica, którą opiszę, gdyż wcześniej jej nie opisywałam, rozrosnięty korzeń jajowate, krótko ogonkowe liście z sercowatymi nasadami i zaostrzonymi końcami, żółte, zrosłopłatkowe kwiaty, płatki wywinięte odsłaniają słupek i pręciki, owoce to żółte jagody osłonięte zrośniętymi, czerownymi płatkami korony. Miechunka rozdęta Physalis alkekengi wzniesiona, owłosiona łodyga, całobrzegie lub ząbkowane liście sa jajowate, ogonkowe, kwiaty 5-płatkowe, dzwonkowate, zwisłe szypułki, 5 działek, 1 słupek, 5 pręcików, owoc to pomarańczowa jagoda dwukomorowa, osłonięte zrośniętymi, żółtymi płatkami korony, ma śluzy, glikozyd sterydowy fizalinę, pektyny, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas askorbinowy, karoten, zeaksantyna, flawonoidy, antocyjany, garbniki, owoce je sie surowe wałatkach, twarogach, na kanapkach, mozna dodawać do zup, mięs, sosów.