biologia i ochrona przyrody

Pajęczyna, nić przędna pająka, tworzona też przez motyle, larwy chruscików, much, przędziorkowce, zaleszczotki, wije, u pająków na końcu odwołoka są kądziołki przędne, czyli gruczoły wytwarzające nić jedwabną, jest to zastygająca w powietrzu substancja, główny składnik nici to fibroina, białko zbudowane z wiele powtarzających sie sekwencji glicyny, seryny, glicyny, alaniny, glicyny, alaniny, alaniny, seryna porzeplatane sa glicyną, która stanowi 40% tego białka. Fibroina pozostaje w sekwencji beta harmonijki, nici fibroinowe połączone sa klejem jedwabnym-serycyną, zbudowana głównie z seryny, reszt glicyny i kwasu asparaginowego. Serycyna to skleroprotoina, fibrylarne białko włókienkowe, czyli białko strukturalne, budujące elementy komórki. Pająki maja na końcu odwłoka strukturę z od kilkuset do kilkuset tysięcy ujśc gruczołów przędnych, sericteriów produkujących nici jedwabne. Nici przędne robione są jako nici asekuracyjne, na których pająki i larwy zjeżdżają z wysokości, sieci łownych, czyli pajęczyny pająków, nici lokomotorycznych np. babie lato unoszące sie z wiatrem i zabierające pajaka ze sobą, zbiorników powietrza u wodnych, oprzędu, czyli kokonu u larw np. jedwabników i oplątu czyli sieci nici przytrzymujacych poczwarke w podłożu. Pająki tworza tez kokony ochraniające jaja. Sieci łówne pokryte sa lepka substancją, do które j przylepiaja się ofiary, pająki wplataja też suche nici by same się nie przykleiły.
Pajęczyna pająka jest 2 razy mocniejsza do stalowego drucika tej samej grubości, może też rozciągnąć się do 1/3 długości, jedwab wytwarzany przez jedwabniki np. morowowego Bombyx mori czy dębowego Atheraea pernyi jest wykorzystywany do produkcji materiałów na ubrania i biżuerię z kordonków. Są plany wykozystania nici pająków do produkcji ubrań, nici chirurgicznych itd. jednak cięzko chodowac pająki, które w niewoli zjadaja sie wzajemnie. A naturalne zbiorowiska pająków np. w opuszczonych domach, stodołach czy kamienicach tworzą za mało przędzy i jest ona długo produkowana.

kostrzewa okazała ma zielone liście i fioletowo-czerwone łodygi kwiatostanowe i wiechy, lubi wapienne, suche, przepuszczalne, piaszczyste, ubogie gleby i słońce, odporna na mróz i suszę, nie lubi mokrych i bardzo żyznych gleb

kostrzewa popielata lubi suche, ubogie, wapienne, luźne, kamieniste, piaszczyste gleby, na poziomie lustra wody potrzeba drenażu, zbyt żyzna gleba da nadmierny rozrost słabszych osobników, jako roślinę okrywową sadzimy 12 roślin na 1 m2, inaczej w odległości 30-40 cm między trawami, w doniczce na zimę wnosimy do domu, na dno doniczki dajemy 5 cm drenażu, zabezpieczamy przed chłodem

rajgras wyniosły, owsik wyniosły lubi ciepłe, słoneczne miejsce, żyzne, próchnicze, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne, wapienne gleby, radzi sobie z suchymi, piaszczystymi, nie lubi zacienionych, zimnych, mokrych, wrażliwy na deptanie, spasanie, niskie koszenie

kłosownica leśna lubi słońce i lekki cień, średnio żyzne, umiarkowanie wilgotne, przepuszczalne gleby, mrozoodporna, ma łukowate zgięte, zielone liście i pierzasta liście tworzą zielone łuki, lubi słońce, wapienne, suche gleby, nie lubi ciężkich i bardzo wilgotnych, wiosną rozmnażamy kępy, po zimie ścinamy liście przy samej ziemi, mrozoodporna

kłosówka wełnista ma jasne liście, tolerancyjna względem wilgotności gleby i pH, woli żyzne, wilgotne gleby, półcień, wczesną wiosną dzielimy kłącza

prosownica rozpierzchła zielona trawa, lubi chłód, wilgotne, zasobne, gleby lekko kwaśne do zasadowych, potrzebuje 8 godzin porannego słońca, lubi wiosenne nawożenie wieloskładnikowym nawozem, wytrzymuje do -20 st, wysiewamy nasiona

śmiałek pogięty ma brunatne wiechy, zielone liście, lubi osłonięte, słoneczne lub półcieniste miejsca, gleby żyzne, wilgotne, odporny na zimno i lekko kwaśną glebę

wiechlina gajowa lubi średnio wilgotne, średnio żyzne gleby, półcień i cień, nie lubi suchego i mokrego podłoża, wiosna dzielimy kępki lub siejemy nasiona

kostrzewa sina niebieskozielona zwarta kępka, lubi lekkie, piaszczyste, obojętne lub zasadowe, suche, przepuszczalne gleby, miejsca osłonięte od wiatru, słońce, nie lubi cienia, lubi ubogie gleby żwirowe, nie lubi podmokłych, gliniastych, zbitych gleb, nasiona trzymamy w chłodnym, wilgotnym miejscu, potem siejemy w miejscu docelowym lub w marcu dzielimy kłącza,

ostnica cieniutka lubi słońce, umiarkowanie suche, żyzne, przepuszczalne gleby, odporna na suszę, na zimę trzeba okryć-wrażliwa na mróz, lubi piaszczyste gleby, raz na kilka lat nawozimy nawozami mineralnymi, nie lubi stanowisk północnych i wschodnich; pierzasta, piórkowata, Jana lubi ciepłe, słoneczne stanowisko z ciepłym, suchym, zasadowym podłożem, dobrze znosi mróz i włosowata lubi wapienne, umiarkowanie wilgotne, przepuszczalne gleby, słońce, jest mrozoodporna, wszystkie tworzą zielone kępy

owies wiecznie zielony ma sztywne, jasne kępki, lubi średnio żyzne, przewiewne i umiarkowanie wilgotne gleby, słoneczne i ciepłe miejsca, odporny na zanieczyszczenie i przymrozki, usuwamy suche liście, zwiędłe wiechy, robimy cięcie odmładzające, rozmnażamy przez wysiew nasion lub podział kłączy

sesleria jesienna tworzy zielone kępki, lubi słońce i półcień, odporna na susze i mróz, woli wapienne, okresowo przesychające, umiarkowanie zasobne gleby

trzęślica modra ma wzniesiony pokrój, lubi słońce i półcień, lekko kwaśne, umiarkowanie żyzne gleby, mrozoodporna

Trawy wysokie osiągające powyżej 1 m:

kortaderia pampasowa, trawa pampasowa ma miękkie kremowe wiechy, lubi umiarkowanie wilgotne, żyzne, zasobne w składniki pokarmowe, próchnicze gleby, słońce, zimowe osłanianie, ściółkowanie na lżejszych glebach, nawożenie nawozami potasowo-fosforowymi, nie lubi gliniastych gleb i zastoju wody

miskant chiński ma duże, jasne, puszyste kwiatostany, miękkie liście, lubi słońce, lekki cień, żyzne, wilgotne gleby, na zimę zasypujemy korą k łącza, wiosną ścinymy liście

miskant cukrowy lubi słońce lub lekki cień, osłonięte od wiatru miejsca, lekkie, piaszczyste, dobrze przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne, lekko kwaśne gleby, słońce, po zimie wycinamy suche liście, w sezon ie nawozimy nawozami fosforowo-potasowymi, mrozoodporna

arundo trzcinowate, lasecznica trzcinowata ma liście z jasnymi obwódkami, lubi słońce, przeciętne gleby ogrodowe, ale woli żyźniejsze, na zimę okrywamy kopczykami z liści, słomy lub jedliny, znosi zalewanie, lubi wilgoć, dobrze rośnie na brzegach zbiorników wodnych,

oczeret jeziorny rośnie w stojącej i wolnopłynącej wodzie, lubi słońce, sadzimy w donicach z ziemia i żwirem, które trzymamy w wodzie, po zimie ścinamy liście

ostnica olbrzymia ma miękkie liście, kremowo-różowe kwiatostany, lubi ciepłe, słoneczne miejsce, żyzne, próchnicze, luźne gleby, nie lubi ciężkich, gliniastych gleb, na zimę trzeba okrywać, wiosną usuwać zniszczone liście

Trawy średnie (50-100cm)

mozga trzcinowata lubi słońce i lekki cień, świeże, wilgotne, próchnicze, zasobne w składniki pokarmowe gleby, gł w azot, fosfor, wapń, mrozoodporna, tolerancyjna co do pH, wrażliwa na zgniatanie, zjadanie, niskie koszenie, deptanie

kostrzewa popielata tworzy szare kępy, lubi słońce, suche, żyzne, przepuszczalne, wapienne gleby, sama się wysiewa

rozplenica japońska ma jasne kłosy, lubi żyzne, przepuszczalne, obojętne, wilgotne lub umiarkowanie wilgotne gleby, słońce, umiarkowane nawożenie, podlewanie, ciepłe, osłonięte od wiatru miejsca, okrywamy na zimę, liście ścinamy w kwietniu lub maju

manna mielec lubi podmokłe gleby z wodą do 1 m głębokości, słońce i półcień, rozmnażamy przez wysiew ziarna lub fragmentacje kłącza

jęczmień grzywiasty ma różowe wiechy, lubi słońce, przepuszczalne, próchnicze, żyzne, wilgotne gleby, po zrośnięciu znosi suszę,

owsiczka wieczniezielona ma sztywne, szarozielone liście, jasne wieszki, lubi słońce, przepuszczalną, żyzne, obojętną, umiarkowanie wilgotną, próchniczą glebę, wytrzymuje -30 st

perłówka wyniosła lubi przepuszczalną, przeciętnie żyzną, wilgotna glebę, lekki cień lub słońce, orzęsiona lubi przepuszczalną, przeciętnie żyzną, wilgotna glebę, lekki cień lub słońce

turzyca zwisła w maju i czerwcu wytwarza zwisające kwiatostany, lubi stale wilgotne gleby, od cienia do rozproszonego światła, odporna na mróz

turzyca palmowa lubi żyzne, przepuszczalne, wilgotne gleby, lekki cień, ma cienkie, ostre liście

turzyca sztywna, turzyca nie jest trawą, tylko turzycą, lubi cień i półcień, wilgotną glebę, która pozwala znieść słońce, dobrze zdrenowane, żyzne, przepuszczalne, próchnicze gleby, mrozoodporna, trzeb usuwać wyschnięte i uszkodzone liście

wyczyniec łąkowy lubi słońce, żyzne gleby, odporny na mróz, wrażliwy na deptanie, gniecenie, cień, suszę, nie lubi jałowych gleb, tolerancyjny co do pH gleby, roślina pastewna

Trawy niskie do 50

kłosówka miękka ma liście z kremowymi pasami, miękkie kłoski, lubi półcień i lekki cień, podlewanie, wrażliwa na suszę, wytrzymuje do -28 st

dmuszek jajowaty ma białe kłoski, lubi piaszczyste, obojętne, przepuszczalne gleby, słońce, do pojemnika i gruntu, w ziemi nie trzeba podlewać, nie potrzebuje nawozu, woli ubogie gleby

imperata cylindryczna we wrześniu i październiku ma czerwieniące liście, lubi żyzne, wilgotne, wysokopotasowe gleby, słońce, osłonięte miejsce, na zimę okrywamy liśćmi, wiosną ścinamy suche trawy i usuwamy liście

kostrzewa Gautiera tworzy puszyste, zielone kępy, lubi słońce i półcień, wilgotne gleby, kiedy zanika w środku rozkrzewiamy ją i przesadzamy, mrozoodporna, podlewamy w czasie suszy

kostrzewa nitkowata tworzy zielone kępy, lubi lekkie, kwaśne, przepuszczalne gleby, słońce i półcień, zimozielona, odporna na choroby

kostrzewa popielata tworzy szare kępy, lubi słońce, suche, żyzne, przepuszczalne, wapienne gleby, sama się wysiewa

kostrzewa pstra tworzy zielono-brązowe podusie, lubi słońce, suche, zasadowe, przepuszczalne, wapienne gleby, wrażliwa na nadmiar wilgoci w glebie, dobra na skalniaki

spartyna grzebieniasta lubi słońce, zmienną wilgotność gleby, toleruje suszę i cień, tolerancyjna wobec gleby

butelua smukła odporna na suszę, mróz, słońce, lubi słońce, suche, lekkie, przepuszczalne gleby, nadaje się na skalniaki, piaszczyste miejsca, kwitnie od czerwca do sierpnia

japońska trawa kaskadowa, hekanechloa smukła ma żółte liście, lubi słońce, półcień, radzi sobie w cieniu, lekko kwaśne, przepuszczalne, żyzne gleby, osłonięte miejsca, ziemia musi być lekko wilgotna, trzeba podlewać

Grzyby skoczkowce to pojedyncze komórki, mogą tworzyć ryzomycellum, czyli pozbawioną jąder grzybnię tylko główna komórka ma jądro, reszta nie ma, powodują choroby ziemniaka, wiosną wytwarzają zarodniki pływki, zoospory. Protoplast haploidalny wnika do środka. Tworzą orzęsione gamety z centriolami i kinetosomami. Komórki się rozmnażają, dzielą się i tworzą pływki. wiosną komórka przechodzi mejozę, powstaja pływki, w komórce gospodarza pływka traci wić, powstaje postać ameboidalna, po kariokinezie powstaje wielojądrowa grzybnia, w niej rozwijają się zoospory, jesienią wytwarza gamety i powstaje zygota z 2 wiciami. Jest grzybnia p[łciowa i bezpłciowa, są zarodniki nieruchome aplanospory, między szczytem trzonka a ścianą zarodni jest kolumella-przedłużenie zarodni, grzybnia tworzy rozgaęłzienia-ryzoidy, odchodza one od głównej nici grzybni stolonu, na nim są zarodnie.

Podstawczaki - workowce mają 2 postacie komórek i strzępek, strzępki mają przegrody, septy, dzielą one grzybnię na segmenty, w środku jest otwór pora, przez nią płynie cytoplazma zwana mikoplazmą i organella. Saccharomycotina mają formę komórkową i strzępkową, komórki mają drożdżaki, to formy drożdżoidalne, jedna powstaje gdy ściana poprzeczna zaciska się, druga w wyniku pączkowania, jedno jądro idzie do nowej komórki pączka, po oddzieleniu komórki ścianą zmieniają się w worki, w nich zachodzi tam mejoza, powstają 4 jądra, tworzą błony i ściany, powstają zarodniki, jest syngamia, powstaje zygota. Pezizomycotina mają kilka typów worków, grzybnia jest haploidalna, septowana, tworzy żeńskie gametangia askogonia i męskie anteridia, plemnia tworzy włostek, wyrostek przez, który wlewa są zawartość do rodni, jest zapłodnienie bez zlania jąder, są pary jąder sprzężonych-dikariony, czyli jądra obok siebie, jedna para łączy się jest mejoza, cała rodnia zmienia się w worek, komórka z dikarionem może wyróść w nową strzępkę, powstaje grzybnia dikariotyczna, jest przy haploidalnej grzybni, obrasta ją, twardnieje, otacza worek, symbol tej struktury to 1n+(n+n), worek ma dwa rodzaje grzybni, jedne powstają przez zlanie jąder i mejozę, są 4 jądra, po mitozie jest 8, jest cytokineza, powstaje 8 komórek.

Workowce - wytwarzają zarodniki workowe, bezpostaciowa grzybnia zbudowana jest ze strzępek, worek to zarodnia, na zakończeniu strzępek powstaje worek, z zarodnika powstaje grzybnia, na niej są rodnie i plemnie, plemnia robi plemniki, nakłuwa rodnię z komórkami jajowymi, jądra układają się parami, jako jądra sprzężone, jest to dikariofaza, komórka dzieli się w askokarp, może mieć miseczkowatą postać apotecjum, okrągła klejstotecjum, i podobna do klejstotecjum ale z otworkami perytecjum, na końcu ma otwór ostid, którym wysypują się zarodniki, w środku jest tkanka rodzajna hymenium, leżą tam worki, są płonne wstawki parafizy, pseudotecjum to grupa zarodników chroniona ścianą. Tam jest kariogamia, zlanie jader, powstaje zygota, dzieli się mejotycznie, potem mitotycznie, powstaje 8 komórek, przekształcaja się w zarodniki. Mogą tworzyć askostromy czyli owocniki bez ściany, sa drożdży to najprostsze worki, ściana się rozpuszcza są prototunikowe, worki jednotunikowe gdy zostaje jedna warstwa ściany, mogą być dwie ściany zewnętrzna cienka, która pęka i wewnętrzna gruba-dwutunikowe, wieczkowe mają wieczko bezwieczkowe nie, pędzlak i kropidlak mają klejstotecja. stadium doskonałe grzyba to grzybnia rozmnażająca się płciowo, niedoskonałe bezpłciowo. Workowce mają konidiofory, czyli specjalne strzępki z konidiami, konidia to bezpłciowe zarodniki, powstają na szczycie konidioforu przez pączkowanie, potem odrywają się i rozprzestrzeniają, są blastokonidia, powstają przez pączkowanie wzdłuż strzępki i tallokonidia, tallospory komórka strzępki zmienia się w przetrwalnik. Czasem strzępki grzybni nie na konidiach otaczają się ścianami, gromadzą materiały zapasowe i zmieniają się w przetrwalniki chlamydospory. Worek powstaje z komórki macierzystej worka, jest z dikariotycznych zakończeń strzępek, na końcach strzępek jest kariogamia, mejoza, są 4 jądra, jest mitoza, jest 8 jąder, powstaje 8 zarodników, worek to zarodnia hymenium.

Sprzężniowce - to saprofity, w zarodniach powstają spory, gdy 2 osobniki są blisko siebie tworzą gametangia, łączą się powstaje zygospora, czyli przetrwalnik. W niej jest zlanie jader, powstaje diploidalna komórka, przechodzi mejozę, powstaje wiele komórek haploidalnych, pęka ściana zoospory, komórki wysypują się w postaci nitek, na ich szczytach są zarodnie. Tu fragmenty strzępek zbliżają się do siebie, łączą i tworzą gametangium, rozmnażanie to gametangiogamia

śluzowce - Z czasem śluźnia wypełza z podłoża, tworzy grudki, będące zarodniami, wytwarzają zarodniki, może być 1 zarodnia lub więcej. Ściana zarodni to pierwoszczowocnia, okrągła zarodnia to zrosłozarodnia, gdy wiele małych zrosniętych komorami to wolne zarodnie, pojedyncza zarodnia to pseudozrosłozarodnia. Zarodniki powstają, gdy cytoplazma gromadzi się wokół jąra, otacza błoną i ściną,jest 2n, dzieli się mejotycznie, 3 jądra degenerują, 1 opuszcza zarodnię, ma postać ameby lub uwicionego wiciowca, 2 takie zarodniki łączą się w zygotę i powstaje nowy organizm. Stemonitales nie ma ekto i ednoplazmy, ma część frontalna i żyły zarodnie na trzonkach i kolumienkę, kolumellę z nićmi, włośniami, które chronią przed równoczesnym wysypem zarodników. Liceales mają faneroplazmodium z frontem, żyłami i endo i ektoplazmą, są zrostozarodnie z włośnią rzekomą. Prawdziwa ma wodniczki, rzekoma to pseudowłośnia ze ścianą zrośniętą z nićmi. Cykl życiowy śluzowca, 2n śluźnia skupia się wokół jąder, wokół nich skupia się cytoplazma, otacza się ścianą, powstają zarodniki,gdy wici są niezłączone ze ścianą (peridium) jest włośnia właściwa, gdy są to włośnia rzekoma, w zarodnikach jest mejoza, 3 komórki obumierają, 1 opuszcza zarodnię jako myxameba, jest mała, gdy jest wilgotno wypuszcza 2 wici i jest myxmonada, rozmnażają się, powstają 1n zarodniki, maja różne znaki, kopulują, powstają zygoty, są 2-jądrową, fuzja jąder, jest ameba 2n, podział jąder, powstaje plazmodium, gdy jest sucho monada traci wici i jest amebą, kopulacja to syngamia.

Lęgniowce - Grzybnia lęgniowców tworzy pływkowe zarodniki zoospory, w środku zoosporangium są poprzeczne ściany wtórne, septy. Tworzą się przy powstawaniu organów rozrodczych, zarodniki 1 rzędu mają 2 wici z mastigonemami, potem tracą wici, tworzą ścianę, jest zoospora 2 typu, z jej boku wyrastają nowe wici, zoosopora pływa wiciami do dołu, wici mocują do podłoża,rozwija się grzybnia. Płciowe rozmnażanie to oogamia, jest oogonium, w środku są komórki jajowe oosfery, plemnia, anteridium, przyłącza się do lęgni, z plemni kiełkują kanały, wrastają do lęgni, nimi komórki plemnikowe idą do lęgni. Jest zapłodnienie powstają przetrwalniki oospory. W lęgniach i plemniach jest mejoza. Oospora otaczają się ścianą komórkową, kiełkują strzępki, powstaje nowa grzybnia. Zoosporangia są długie lub okrągle. Peronosporales mają zoosporangia na długich strzępkach, odrywają się od nich i są wiatrosiewne, ta strzępka to sporangiofor, trzonek zarodnionośny, są to pasożyty roślin lądowych, tworzą też pływki. Gdy zarodnik padnie na wilgotny liść tworzy zarodniki 2 typu. Wnikają do roślin przez aparaty szparkowe.

Najprościej rozróżnić pyłki roślin na podstawie sposobu zapylania, pyłek roślin wiatropylnych jest drobny, sypki, liczny, ziarno pyłku ma często uwypuklenia egzyny wypełnione powietrzem, które pozwalają mu się unosić na duże odległości, pyłek roślin owadopylnych jest dużo, lepki, słodki ma cukry, dużo biogenów, witamin, ziarna są zlepione w poręczne agregaty, pyłek hydrofitów jest zlepiony śluzem w tratwy, które łatwo unoszą się na powierzchni wody, u roślin podwodnych często nie ma egzyny, która chroni przed wysychaniem lub jest zredukowana.

Palinologie dzielimy na areopalinologię, czyli obecność pyłków i zarodników w powietrzu, ma znaczenie dla osób uczulonych na konkretny rodzaj pyłku, palinologię medyczną (jatropalinologię) czyli wpływ pyłków na reakcje alergiczną w ciele człowieka, a także na prozdrowotne jedzenia działanie pyłku pszczelego, kopropalinologię, czyli obecność pyłku w odchodach, w ten sposób analizuje się pożywienie zwierząt, a także można prześledzić trasy ich wędrówek, pyłek się nie trawi, więc na podstawie obecność pyłków w odchodach można stwierdzić w którym miejscu zwierzę jadło, melissopalinologia bada obecność pyłku w miodzie, pyłek roślin zapylanych przez owady wzbogaca miód o witaminy, cukry proste i biogeny, palinologie sądową o obecności pyłku na ubraniu i włosach i paleopalinologię czyli obecność pyłku w osadach kopalnych pozwalającą odtworzyć roślinność oraz miejsce pochodzenia osadów. Pyłek pszczeli zawiera witaminy, biogeny oraz te same składniki aktywne co ziele roślin leczniczych, ale w mniejszych ilościach. Jest to pyłek kwiatowy zebrany i częściowo przetworzony przez pszczoły.

Powstawanie zarodników.

Rozmnażanie mchów właściwych (pątników) na podstawie mchu płonnika Plytrichum sp. Mech płonnik ma dominujący gametofit, rozwój sporofitu jest niepełny, żywi go gametofit. Gametofit utrzymuje sie w glebie przy pomocy ryzoidów, chwytników. Jest to ulistniona łodyżka (gametofor), wyrastaja na niej zbiory organów rozrodczych - rodni (archegoniów) i plemni (anteridiów). W rodni są komórki szyjki i jajeczko, w plemni są plemniki z dwiema wiciami. W czasie deszczu plemnia wypełnia się wodą, plemniki płyną do rodni. Jest syngamia, czyli łączenie się komórek przez zlewanie cytoplazmy (plazmogamia) i jąder (kariogamia). Powstaje diploidalna zygota, ona dzieli się w zarodek. Zarodek rozwija się w rodni, wytwarza stopę, którą wrasta w rodnię, dociera do łodyżki i pobiera z niej wodę, minerały i asymilaty. Sporofit rośnie w nieulistnioną łodyżkę, setę. Na jej szczycie jest zarodnia. W zarodni jest tkanka sporogenna. Komórki archesporu, powstają z nich spory, maja mejozę, Zarodnia ma wieczko i perystom (ozebnię, rąbek). W suchym powietrzu zarodniki są uwalniane. Wieczko odpada, otwierają się ząbki perystomu. Wiatr rusza sporofitem, zarodniki wypadają, upadają na ziemię. w podłożu kiełkuje splątek (protolema). Wytwarza chwytniki i łodyżkę. Rozwija się w gametofit.
Torfowce nie mają chwytników, listki mają obok żywych martwe komórki chłonące wodę. W listkach martwe komórki otoczone są żywimi asymilującymi. gametangia wyrastają na bocznych łodyżkach gametoforu. Są osobne łodyżki z rodniami i plemniami. Plemnie są wyżej od rodni. Plemniki spadają z deszczem do rodni, gdzie następuje zapłodnienie. Sporofity są małe, maja krótką, pękatą setę, są bezzieleniowe i całkowicie zamknięte w rodniach, na ich szczycie jest długa i ostra pozostałość zarodni. Mają wieczko, które odpada rozsypując zarodniki. W zarodni nie ma ozębni. Po zapłodnieniu łodyżka z rodnią wyrasta na trzoneczku ponad ciało torfowca, żeby rozsypać zarodniki na większą powierzchnię. Zarodnik w podłożu rozwija się w nitkowaty splątek, który rozwija się w gametofit.
Glewiki mają gametofit i sporofit zielone. Gametofity są drobne i płatowate, komórki gametofitu mają po jednym, dużym chloroplaście. Rodnie nie maja ścianek, komórki jajowe są umieszczone w butelkowatych zagłębieniach plechy. Plemnie są osadzone na trzoneczkach i zamknięte wewnątrz plechy. Po zapłodnieniu wytwarza się zarodek, który rozwija się w sporofit. Ma on bardzo krótką i dużą stopę. W zarodni jest archespor, z niego rozwijają się zarodniki. Po dojrzeniu zarodników zarodnia pęka od szczytu na dwie klapy. Po wypadnięciu zarodników sporofit nie obumiera, tylko dzięki stale dzielącym się komórkom u nasady cały czas wytwarza nowe zarodniki.
Wątrobowce maja postać blaszki lub spłaszczone grzbietowo - brzusznie, ulistnionej łodyżki. Mają skórkę z beczułkowatymi aparatami szparkowymi. Pod skórką są komory powietrzne ze sznurami komórek asymilacyjnych. Miękisz ma mało chloroplastów, gromadzi substancje zapasowe. w dolnej warstwie są chwytniki. Są tu dwa typy gametofitów, pierwszy to plecha zorganizowana w wyżej wymienione tkanki i plecha niezorganizowana z gametoforem, listkami i chwytnikami. Na plesze są rodnie i plemnie.  Plemniki mają 2 lub więcej wici. W wilgoci plemnik płynie do rodni, tam jest zapłodnienie. Rozwija się diploidalny zarodek, rozwija się z niego sporofit. Sporofit ma stopę, którą wrasta w rodnię, nieulistnioną łodyżkę, setę, na jej szczycie jest zarodnia. Tam jest tkanka sporogenna. Tkwiący w rodni sporofit jest zielony, gdy dojrzewają zarodniki traci chloroplasty i staje się czarny, brązowy lub bury. Intensywnie rośnie ok. 1 cm/ha. Rozrywa ściany rodni i wyrasta ponad nią. Rodnie i sporofit okrywają liściowe twory, osłony (periancjum). Sporofit rośnie, stopa mocno pobiera wodę z gametofitu. Woda idzie do sety, komórki rosną, rodnia jest rozrywana, jej pozostałość tworzy kołnierzyk sety. Gdy sporofit urośnie ponad rodnie i periancjum zarodnia otwiera się rozpadając na 4 klapy. Otwiera się powoli, żeby zarodniki były równomiernie wysypywane. W zarodni są sprężynowato wygięte elatery, przy dużej wilgotności skręcają się i wiatr ich nie rozwiewa, gdy jest sucho rozkręcają się i wiatr je porywa i rozsiewa. Po wysypaniu wszystkich zarodników klapy otwierają się całkowicie i widać elatery, elaterofor przyczepia elatery do środka zarodni. U Marschantiopsida są plechowate gametofity dobrze zorganizowane. Mają tkanki przewodzące, okrywające i wzmacniające. Gametofit ma aparaty szparkowe z t komorami powietrznymi tworzącymi tkankę przewietrzającą. Jest tkanka miękiszowa, wzmacniająca i na żebrach przewodząca. Otacza te tkanki jednowarstwowa epiderma, dolna ściana jest kilkuwarstwowa. Są pojedyncze chwytniki utrzymujące wątrobowca w podłożu. Plechy są jednopienne, mają tylko rodnie lub tylko plemnie. W czasie wzrostu tkanka otacza rodnie i plemnie. Tu plemnia to anteridiofor. Plemniostan to talerzyk otaczający plemnię. Rodnie są w kubeczkach, obok są kilkudziesięciokomórkowe rozmnóżki (gemmy) do rozmnażania wegetatywnego. Rodnie to plechy na trzoneczkach. Trzoneczek (archegoniospor) dźwiga rodnię. Na jego szczycie jest rodniostan. Na szczycie ma wyrostek promieniście rozchodzący się. Archegoniospor chroni rodnię, wytwarza tkankę okrywającą ją - perychecjum. Plemnik z wodą wnika do rodni i zapładnia komórkę jajową, młody sporofit jest zielony, potem traci chloroplasty i rozrywa ścianę rodni. Rodnia tworzy kołnierzyk u podstawy sety. Zarodnia rozpada się na 4 klapy. Przykład porostnica. Są osobne gametofity męskie i żeńskie. Rodnie i plemnie są w parasolowatych utworach wyniesionych ponad powierzchnie gametofitu. Otoczone są zmodyfikowanymi liśćmi. Liście okrywające plemnię rosną gęsto, maja wypukły kształt i przypominają zwarty kłos. Liście otaczające rodnie są duże i głęboko podzielone, są to liście perychecjalne, sąsiednie liście otaczają rodnie, chroniąc młody sporofit. Sporofit ma krótki trzonek z okrągłą zarodnią na szczycie. Po dojrzeniu zarodników zarodnia pęka na cztery klapy. Zarodniki są wyrzucane przy pomocy sprężyc (elaterów), które przy zmianach wilgotności wyrzucają zarodniki. W podłożu zarodnik kiełkuje w splątek. Elatery nie mają protoplastu, maja zgrubienia, podczas nasiąkania wodą, naciska ona na struktury komórkowe i zwijają się. Jest to kohezyjny ruch higroskopowy.