biologia i ochrona przyrody

Typy siedlisk roslinnych:

flora zbiór gatunków z danego terenu, szata roslinna to roślinność-zbiorowiska roslinne z danego terenu.

Typy siedliskowe lasu, czyli miejsca gdzie sa podobne warunki siedliskowe, gleby, pogoda, budowa geologiczna i flora, typy siedliskowe wyróżniamy o 6 kryteriów: kraina przyrodniczo-leśnia, czyli zespół warunków klimatyczno-geologicznych, gdzie dany typ lasu rosnie, typu próchnicy, czyli martwej materii organicznej, której skład chemiczny zależy od roslin i zwierząt zamieszkujących dany teren, typu gleby, podłoża geologicznemu gleby, czyli skaly macierzystej, skłądzie mechanicznym gleby, skłądu granulometrycznego gleby, uziarnienia i tekstury gleby, miąższości gleby, poziomu wód gruntowych. Na nizinach są:
Bór suchy ma gleby darniowo-bielicowe, luźne rónoziarniste piaski, woda gruntowa poza zasięgiem korzeni drzew, dominuje tu sosna zwyczajna Pinus sylvestris, podszyt ma brzozy Betula sp., sosny Pinus sp., jałowiec Juniperus sp., w runie sa szczotlica siwa Cyronephorus canescens, kostrzewa owcza Festuca ovina, rosnie tam porost chrobotek Cladonia sp.
Bór świeży gleby bielicowe i rdzawe, piaski różnoziarniste, kwaśna próchnica, wody gruntowe są w zasięgu korzeni, rosna w runie borówka czernica Vaccinium myrtillus, widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum, w podszycie jest jałowiec Juniperus sp., trzmielina Euonymus sp. i jarzębina Sorbus aucuparia, w drzewostanie sa brzozy, sosny, buki Fagus sp., lipy Tilia sp., dęby Quercus sp., świerki Picea sp., jodły Abies sp.
bór wilgotny na glejobielicach, płytkie wody gruntowe, próchnica to mor wilgotny lub mursz wysoki, w drzewostanie sa sosna zwyczajna Pinus sylvaticus i świerk pospolity Picea abies, brzoza brodawkowata Betula pendula i omszona B. pubescens, w podszycie są kruszyna pospolita Frangula alnus i jarząb pospolity.
Bór bagienny charakterystyczny dla bezodpływowych niecek, ma gleby murszowe i torfy, wody gruntowe sa na wys. do 0,5 m. dominuje sosna, jest brzoza omszona i świerk, praktycznie brak posrostu, podszyt tworzą wierzba szara Salix cinerea, uszata S. aurita i kruszyna pospolita Frangula alnus, w runie rosnie zurawina błotna Oxycoccus palustris, wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum i torfowiec magellański Sphagnum magellanicum.
Las mieszany swiezy wyst, gł. na utworach polodowciowych moreny dennej i czołowej, dominują gleby darniowo-bielicowe, piaski gliniaste, piaski swieże, piaski różnoziarniste, piaski głebokie, kwaśny odczyn próchnicy, w runie są borówka czernica Vaccinium Myrtillus, konwalia majowa Convallaria majalis, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium, malina kamionka Rubus saxatilis, kłosownica leśna Brachypodium sylvaticum, orlica pospolita Pteridium aquilinum, tomka wodna Anthoxanthum odoratum, w podszycie rosną jarzębina, leszczyna Corylus avellana, kruszyna, trzmielina Euonymus sp., kruszyna, w drzewostanie dominuje sosna, sa też klony Acer sp., lipy Tilia sp., graby Carpinus sp., modrzewie Larix sp., brzozy i osiki Populus tremula.
Bór mieszany wilgotny rosnie na ubogich i wilgotnych siedliskach, gleby bielicowe właściwe oglejowe, gleby gruntowo-glejowe właściwe, gleby torfowo-glejowe, gleby murszowo-glejowe, gleby murszowate, gleby te powst. na obszarach aluwialnych, w runie są orlica, trzęślica Molinia caerulea, borówka czernica, mchy, torfowce, borówka bagienna Vaccinium uliginosum i bagno zwyczajne Ledum palustre, drzewostan tworzą jodła Abies sp., świerk, sosna, brzoza, osika, dąb, w podszycie sa wierzby, kryszyna, leszczyna i jarząb.
Bór mieszany bagienny porasta ubogie, mokre gleby torfowe, murszowo-torfowe i murszejące, płytki poziom wód gruntowych, rosna w runie turzyce Carex sp. i trzęślica, drzewostan tworzą brzozy, świerki, sosny, podszyt kruszyna, wierzby, jarzebina.
Las mieszany swierzy to wilgotne, średnio zyzne siedlisko, wpływ wód gruntowych i opadowych, gleby rdzawe własciwe i rdzawe bielicowe, opadowo-glejowe sa zyźniejsze, w drzewostanie jest dąb bezszypułkowy Quercus petraea, sosna zwyczajna, dąb szypułkowy Q. rubor, brzoza brodawkowata, jarząb, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucosus, kruszyna pospolita, leszczyna, w runie sa gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, prosownica rozpierzchła  Milium efusum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, lilia złotogłów  Lilium martagon, zawilec gajowy Anemone nemorosa.
Las mieszany wilgotny wilgotne, średnio żyzne siedliska o niskim poziomie wód gruntowych, glebach gruntowo-glejowych właściwych, murszowo-glejowych, murszowych, glebach czarnych, glebach bielicowych właściwych oglejowych, glebach bnrunatnych wyługowanych oglejonych, na utworach aluwialnych, w runie rosnie sit Juncus sp., turzyce niskie Carex sp., tojeść Lysimachia sp., skrzyp Equisetum sp., płonniki i torfowce, drzewostan to dąb szypułkowy, świerk pospolity Picea abies, sosna, jodła pospolita Abies alba, brzoza brodawkowata, osika, lipa, grab, olsza czarna Alnus glutinosa, w podszycie jest kruszyna pospolita Frangula alnus, czeremcha Padus sp., jarząb, leszczyna.
Las mieszany bagienny gleby bagienne z kwaśną, płytka połozona wodą gruntową, torf przejściowy, gleby murszowate, murszowo-mineralne, murszowo-glejowe, w runie rosnie borówka czernica, trzęślica, narecznica błotna Dryopteris thelypteris, fiołek błotny Viola palustris, podrost to kruszyna i wierzby, w drzxewostanie sa brzoza omszona, świerk, sosna zwyczajna, olsza czarna.
Las swierzy,na obszarach moreny dennej, dolinach rzek i nadrzecznych terasach, gleby brunatne i skrytobielicowe, w runie sa marzanka wonna Galium odoratum, zywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żankiel zwyczajny Sanicula europaea, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora, podszyt stanowią kryszyna pospolita, leszczyna i trzmielina, drzewostan dąb, buk, modrzew, sosna, swierk, grab, klon, brzoza, lipa, jesion Fraxinus excelsior, grab, wiąz Ulnus sp., jawor Acer pseudoplatanus.
Las wilgotny, zyzna i wilgotny, gleby brunatne właściwe oglerjone i pseudooglejone, murszowo-glerjowe, murszowate, gruntowo-glejowe, czarne, w runie sa czyściec leśny Stachys silvatica, kostrzewa olbrzymi Festuca gigantea, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, jaskier kosmat Ranunculus lanuginosus, drzewostan to dąb szypułkowy, jesion, wiąz, klon, lipa, grab, osika, podszyt kruszyna, leszczyna, jarząb, czeremcha, bez czarny Sambucus nigra, trzmielina, bez koralowy Sambucus racemosa, porzeczka czarna Ribes nigrum, dereń Cornus sp., kalina koralowa Viburnum opulus.
Ols zyzne bagienne siedliska owysokim poziomie wody stojącej, gleby murszowe, murszowo-mineralne, mulowo-murszowe, torfowo-murszowe, murszowo-glejowe, drzewostan tworzą olsza czarna, brzoza omszona, jesion wyniosły, sosna zwyczajna, podszyt to czeremcha zwyczajna Padus avium, krusyzna pospolita, kalina koralowa, wierzba uszara, chmiel zwyczajny Humulus lupulus, w runie jest bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, kosacieć żółty Iris pseudacorus, kuklik zwisły Geum rivale, czyściec leśny Stachys sylvatica, knieć błotna Caltha palustris, pepawa błotna Crepis paludosa, psianka słodkogórz Solanum dulcamara.
Las łęgowy nad rzekami i potokami, gleba to holoceńska mada rzeczna, drzewostan tworzą olcha, topola, wierzba, dąb, wiąz, jesion, w runie podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, pokrzywa psopolita, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea.
Ols jesionowy rosnie na zyznych, organicznych, organiczno-mineralnych, zasobnych glebach, próchnica to mul murszowaty, płytki poziom wód gruntowych, drzewostan to jesion, olsza, wiąz, brzoza, podszyt stanowią kruszyna, leszczyna, bez czarny, porzeczka, czeremcha, w runie są chmiel zwyczajny, sledziennica skrętolistn Chrysosplenium alternifolium, kozłek lekarsk Valeriana officinalis.

Hałdy przy kopalniach kryją wiele skarbów, mają one znaczenie dla mineralogów, geologów, paleontologów, paleobiologów, historyków naturalnych, jubilerów. Podczas wydobywania węgla oraz zdobywania coraz nowszych podkładów górnicy odkrywają coraz nowsze warstwy skał, a w nich pozostałości dawnych czasów, ślady ruchów tektonicznych, uskoków, skamieliny, odciski, odlewy. Znajdujemy odciski liści, kłodzin, kłosów zarodnionośnych paproci drzewiastych, widłaków, łuskodrzewu i pieczęciowca, skrzypów np. kalamitów, te i inne karbońskie okazy można znaleźć na hałdach obecnych kopalni w zagłębiach węglowych górnośląskim i lubelskim oraz na hałdach w pobliżu dawnych kopalni na Dolnym Śląsku. Znajdujemy tam skały i minerały z dolnego i górnego karbonu oraz fragmenty zwęglonych liści paproci drzewiastych Sphenopteris, Pecpteris i Neuropteris, fragmenty kory widłaków Lepidodendron i Sigillaria, wewnętrzne odlewy łodyg widłaka Calamites undulatus oraz fragmenty łodyg drzewiastych paproci ważące kilkaset kg, nasiona i strobile różnych roślin i liście kordaitów.

Nie tylko paleobotanicy znajdą na hałdach eksponaty do badań, również paleozoolodzy, obok kopalni Porąbka-Klimentów, niedaleko Sosnowca znaleziono w sferosyderycie pierwszy eksponat ówczesnego mieczogona, kuzyna skrzypłoczy, potem znaleziono ich więcej. Źródła informują o 40 skamieniałościach fragmentów skrzydeł karbońskich owadów, które są w prywatnych kolekcjach. Już przed wojną znaleziono na terenie kopalni Alfred jeden okaz skrzydeł.

Skarby dla geologów to skały, przeważnie kruche zlepieńce, węgiel, piaskowce i skały ilaste, ale również piryt, kalcyt, dolomit, baryt, w Nowej Rudzie można znaleźć foleryt, farmakolit i mileryt. Mileryt, syderyt, kwarc i dolomit można znaleźć na hałdach kopalni Szczygłowice [http://interstone.net.pl/?s=25&np=3&artID=11]

Nawet kiedy w wyniku ciepła spowodowane utlenianiem węgla na hałdach nastąpi samozapłon, powstają wtedy ciekawe minerały, podobne do tych, które powstają w wulkanach. W Nowej Rudzie-Słupcu powstały siarczany, salmiak rodzimy, siarka, można je wykorzystać w przemyśle. Kiedy temperatura osinie 1200 st, skały topią się i jest pirometamorfizm, sposób przeobrażenia skał [http://www.geopasja.pl/stanowiska/s_nowarudaslupiec.htm]. Salmiak służy do solenia lukrecji w cukiernictwie i jako dodatek do leków wykrztuśnych w farmakologii, siarka to produkcji zapałek, siarczany zapobiegają rozwojowi chorobotwórczych bakterii i grzybów w żywności. Co prawda podczas pożaru hałd powstają gazy pożarnicze, ale można temu zapowiedz, zrobić tak, by zamiast na hałdach węgiel trafił do domów, mieszkań, elektrowni i elektrociepłowni, czyli sprzedawać i kupować polski węgiel. Samozapłonowi ulega też kompost, biomasa, siano, słoma, wszystko co długo leży i reaguje z tlenem.

Pisałam juz o witaminie D i UV teraz pora na inne promieniowanie docierające do nas ze słońća-podczerwień. Jest to promieniowanie EM o długości fali od 780 nm do 1 mm, światło słoneczne docierająće do Ziemi zawiera 80% podczerwieni, jest to ciepło, które możemy poczuć. My także je emitujemy dzięki procesom metabolicznym, także zwierzęta, rosliny i grzyby choć w innym natężeniu. Zależnie od tempa metabolizmu jedne istoty wydzielaja jej więcej są cieplejsze, inne mniej, stąd kamery termowizyjne wykrywające istoty żywe właśnie dzięki emitowanej przez nie podczerwieni. Każde ciało pochłania IR i emituje ją-nagrzewa sie i staje cieplejsze. Nagrzewa nas słońce, nawet podczas niskiej temperatury powietrza można utrzymać cipełote np. dłoni czy twarzy oraz inne przedmioty ją emitujące-termofory, kaloryfery oraz istoty zywe, nasze zwierzątka i inni ludzie.
Podczerwień leczy, rozszerza naczynia krwionośne obniżając zbyt wysokie cisnienie krwi, dodatkowo zbyt duże nagrzanie powoduje wydzielanie potu, który pozwala pozbyc sie toksyn spozywanych z jedzeniem, wodą i powietrzem oraz szkodliwych metabolitów. Ciepło łagodzi ból, przyspiesza metabolizm, nasze enzymy najlepiej pracuja w temperaturze 37,6 st. (temperatura głęboka ciała, termometr mieży powierzchniową po utracie ciepła do otoczenia), a kończyny często mają temperaturę ok. 21 st-pokazują to obrazy z kamer termowizyjnych, w wyższej temepraturze lepiej funkcjonują białka odpornosciowe biorące udział w niszczeniu patogenów i neutralizacji toksyn. Szybszy metabolizm to łatwiejsze przyswajanie i wykorzystywanie substancji odzywczych, ale też szybsze spalanie tłuszczu. Ciepło rozkurcza mięśnie, łagodzi napięcia nerwowe i spowodowane niewłaściwą pozycją. ciepło dopręża, poprawia humor, jest przyjemne co dobrze wpływa i na ciało i na umysł.
Także przegrzanie skóry jakie ma miejsce m. in. w saunie oraz podczas upałów stymuluje produkcję ciałek odpornosciowych, usuwanie toksyn i produktów przemiany materii z potem.
Sa nawet specjalne lampy na IR, ale po co przepłacać skoro słoneczko swieci za darmo, można korzystać jeśli czas pozwoli ile sie chce. Korzystajmy więc z wiosny i lata na zdrowie. Dodatkowo mamy witaminę D i mocne kości oraz piekną opaleniznę. A światło sloneczne widzialne to naturalny antydepresant.

Słońce to nie tylko witamina D, która reguluje większość procesów życiowych oraz odpowiada za wchłanianie wapnia, którego również wszystkie procesy życiowe wymagają i fosforu z jelit do krwi, ale także obniża ciśnienie krwi. Już wapń reguluje pracę serca i naczyń krwionośnych, ich praca oraz przewodnictwo nerwowe zależy m.in. od jonów wapnia, podobnie jak synteza i wydzielanie neuroprzekaźników i hormonów. Ale słońce to także tlenek azotu NO, który rozszerza naczynia krwionośne obniżając ciśnienie tętnicze krwi. Kiedy jest gorąco naczynia krwionośne rozszerzają się i ciśnienie tętnicze spada, ale szybko się podnosi, kiedy temperatura przestaje działać, ale kiedy na skórę działa ultrafiolet taki stan utrzymuje się przez godzinę. Zbadano 24 osoby, które poddano badaniom polegającym na 20-minutowym przebywaniu pod lampami grzewczymi oraz pod lampami ultrafioletowymi i za każdym razem zmierzono im ciśnienie. U ludzi naświetlanych lampami UV ciśnienie tętnicze spadło o 3,5 mm Hg, a rozkurczowego o 4,9 mm Hg, a rozkurczowe 4,9 mm Hg, ludzie przebywający na wolnym powietrzu maja niższe wartości cisnienia tętniczego od tych przebywających w biurach. Pamiętajmy, że lampa ma większą moc niż słońce i 20 minut pod lampą odpowiada kilku godzinom spędzonym na słońcu. O ile do wytworzenia witaminy D potrzeba długości 290 -310 nm, o tyle do obniżenia ciśnienia przyczynia się pełne widmo ultrafioletu (280-315 nm). UVB rozszerza naczynia żylne i tętnicze. Pod wpływem UVB z argininy uwalnia się azot, reaguje z tlenem dając NO. To właśnie dlatego chorym na chorobę wieńcową podaje się nitroglicerynę, z niej uwalnia się NO, który płynie do naczyń wieńcowych i rozszerza je. Pod wpływem UVB No powstaje w skórze, ale z krwią płynie po całym ciele rozszerzając naczynia krwionośne i umożliwiając prawidłowy przepływ krwi. Więcej krwi dociera do narządów wewnętrznych, są one lepiej odżywione i dotlenione. Tlenek azotu chroni naczynia krwionośne przed starzeniem i poprawia ukrwienie wszystkich tkanek, lepsze ukrwienie i mniejsze obciążenie naczyń zwiększa wytrzymałość organizmu, zauważcie, że latem w słoneczne dni mamy więcej siły, zapału i energii. Różne schorzenia upośledzają szlaki wytwarzania NO, a ich porażenie powoduje różne choroby jak miażdżyca, nadciśnienie i nawet cukrzyca. A słońce pozwala wytworzyć NO samemu, zwiększyć jego poziom i poprawić nasze parametry . NO aktywuje cyklazę guanylową, enzym produkujący guanozyno-3′,5′-monofosforan , który rozszerza mięśniówkę naczyń krwionośnych [https://www.resperate.com/nitric-oxide-your-natural-guard-against-hypertension]. Promieniowanie z solarium daje taką samo stymulację syntezy NO z L-argininy. Opalanie tak na słońcu, jak w solarium zmniejsza ryzyko chorób serca i układu krążenia, przyszła wiosna kalendarzowa, kiedy przyjdzie wiosna klimatyczna korzystajmy ze słońca na zdrowie. [https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2013/07/15/sun-exposure.aspx].

Czy smog jest taki straszny jak go malują? Na pewno zasłania Słońce porażając syntezę cennej witaminy D, tylko, że zimą i tak pasmo UV odpowiedzialne za jej syntezę nie dociera do Ziemi na wyższych szerokościach geograficznych. Czy smog powoduje choroby? Nie wiadomo, populiści mówią, że tak, tylko, że gdyby porównać poziom zanieczyszczeń z długością życia wyszłoby coś zupełnie przeciwnego. Otóż mieszkańcy Krakowa, jednego z najbardziej zanieczyszczonych miast żyją dłużej niż średnia krajowa. Czy to wynika ze smogu? Nie, to wynika z dostępu do opieki medycznej, badań, leków i wczesnej diagnostyki chorób, dlatego w miastach tyle jest chorób, ponieważ są wykrywane, a ludzie żyją długo, dlatego, że się leczą. W zanieczyszczonych Chinach ludzie również żyją długo.

Wszyscy mamy mechanizmy obronne przed dymem, jest to nabłonek migawkowy, który wymiata wszystkie zanieczyszczenia na zewnątrz. Dawniej czasem dymiło się z pieców do domu, kiedy zmieniała się pogoda, ludzie w jaskiniach siedzieli przy ogniskach, by przetrwać epokę lodowcową i chłonniejsze pory roku, do dziś są kultury, które palą ogniska w namiotach, dym ulatuje dymnikiem na zewnątrz, ale zależnie od pogody jego stężenie w pomieszczeniach jest różne, czasem duże. U nas największą ekspozycję na dym mają kowale i wędzarze mięs oraz serowarzy, szczególnie ci zajmujący się rzemiosłem tradycyjnym, jakoś wcale nie chorują częściej ani ciężej od innych grup zawodowych. Jak to się ma do CO? CO daje ogrzewanie gazowe, nie węglowe, drewniane, brykietowe i inne. Gaz daje też wypadki, jak wybuchy.

Czy smog przeszkadza w oddychaniu? Palimy głównie zimą, kiedy jest za zimno dla naszych ciał, niskie temperatury podrażniają śluzówkę nosa, mogą obkurczać oskrzela u astmatyków, to jest prawdziwa przyczyna problemów z oddychaniem jesienią i zimą, dla przykładu w zeszłoroczny październik z powodu wyżowej pogody był duży smog, ale było ciepło i oddychało się dobrze, w listopadzie ochłodziło się poniżej 10 st. wiatr rozwiał smog, ale niskie temperatury utrudniły oddychanie. Lepiej oddychało się w październiku, kiedy temperatura przekraczała 20 stopni i był smog niż kiedy był poniżej 10 i czystsze powietrze. Dlatego łatwiej oddychamy latem i w cieplejsze okresy, nasze śluzówki, tak samo jak inne tkanki najlepiej się czują w temperaturze 25 st. W zimne okresy jest dla nich za zimno i są podrażnione.

To mit, że spalanie węgla w domach powoduje smog, w tym roku kiedy zamknięto wiosną fabryki smog zmalał, w niektórych miejscach zanikł, a ludzie zmuszeni byli ogrzewać domy węglem do końca czerwca (tegoroczny maj i czerwiec były najzimniejsze od kilkudziesięciu lat). Najwięcej smogu dają kraje azjatyckie i nie zostaje on tylko u nich, a wiatr i siła dyfuzji roznoszą go po świecie. Najmniej dają domowe piecyki, co zobaczyliśmy sami podczas lock downu. Lock down pokazał nam też, że to samochody produkują zanieczyszczenia nie kominy domów. Mniej samochodów, mniej spalin przy większej liczbie dni z koniecznością palenia w piecu. No i w tych krajach, które mają wysoki indeks UV przez cały rok, ograniczenie dostępu słońca ma znaczenie dla zdrowia, u nas zimą i tak nie ma syntezy witaminy D, dodatkowo im dalej od Równika, tym bardziej ogrzewanie domów jest niezbędne do przeżycia nieprzyjaznych pór roku.

A jak było dawniej? Chociaż pokolenia przedwojenne, wojenne i powojenne, które nie znały filtrów w fabrykach i paliły śmieciami są zdrowsze od młodszych. Czyli to nie energetyka ani ogrzewanie domowe daje najgorszy smog, a samochody, których wtedy nie było. Tamte pokolenia opalały się, ponieważ opalenizna była modna, każda kobieta chciała być jak najbardziej opalona, mężczyźni też korzystali ze słońca, a słonce to samo zdrowie, witamina D, dobry nastrój, NO to dobre ciśnienie i praca serca. Teraz ludzie boją się opalania, więc organizm nie może funkcjonować prawidłowo, gdyż brakuje jednej z witamin, suplementy nie zastąpią witaminy D ze słońca tak jak inne suplementy witaminowe nie zastąpią normalnego jedzenia. Dawniej było więcej nieprzetworzonego jedzenia, mniej produktów instant, więcej jedzono naturalnych nieprzetworzonych potraw. Czyli nie tylko smog ma wpływ na zdrowie, wpływa na nas wiele czynników. Ale spójrzmy na sam smog, czy dawki tego co zawiera są dla nas toksyczne? Dawka czyni truciznę, do pewnej dawki fizjologicznej nic nie jest trucizną, czy to co jest w smogu osiągnęło już tę dawkę? Ciało przyzwyczaja się do toksyn i rośnie ich usuwanie w wątrobie przez cytochrom p450 i układ odpornościowy reaguje na białko i to co się z nim łączy tworząc przeciwciała, ludzie nawet na silnie trucizny się uodparniają, więc czy my już nie przyzwyczailiśmy się do smogu? Najbardziej toksyczny w smogu jest CO, problem w tym, że spalanie węgla i drewna nie daje tyle czadu co spalanie ropy i gazu, popatrzcie na pracowników wędzarni, czy wśród nich zdarzają się zaczadzenia? Ropa i gaz to głównie samochody. I czy na otwartej przestrzeni jest równie szkodliwy jak w pomieszczeniu? Szybko reaguje z O2, w końcu węgiel w czadzie ma 2 wolne wiązania, powstaje CO2, który rośliny zamieniają na tlen.