biologia i ochrona przyrody

Ryneczki są bezpieczniejsze od supermarketów. Wydaje się, że w cieple wirusy giną, a w sklepach jest ciepło, zimno na powietrzu przedluża ich życie. Ale w zarazki w zamknięciu mają większe zagęszczenie niż na zewnątrz, gdzie jest wiatr, niby roznosi je dalej, ale ich ilość na litr powietrza maleje,spada prawdopodobieństwo wciągnięcia go do dróg oddechowych, a małe ilości wirusów organizm może zwalczyć. Supermarkety mają małe lady, jes bliska odległość między sprzedawcą a kupującym, na rynkach jest dużalada i większy dystans, nazewnątrz, łatwiej utrzymac odległość między klientami. W supermarkecie ludzie dotykają warzyw i owoców na bazarze można ustawić je tak, by tylko sprzedawca i klient mogli ich dotknąć, to zmniejszy liczbę zakażeń, dany owoc i warzywo dotkną dwie osoby, klient i sprzedawca, to zmniejszy także ryzyko zakażenia pasożytami układu pokarmowego np.owsikami i bakteriami kałowymi. Warzywa i owoce to dla nas podstawa diety, potrzebujemy ich, to witaminy,biogeny,cukry, aminokwasy, przeciwutleniacze, na bazarze często są świeże, to dieta pozwala utrzymać całe ciało w tym odporność w odpowiednim stanie,gotowe dania nie zastąpią roślin. Makarony, ryże, kasze to paliwo,ale nie ma potrzebnych do funkcjonowania ciała witamin, biogenów, przeciwutleniaczy, pokarm rosliny to immunostymulanty. Ludzie mieszkający przy drogach,handlujący owocami i warzywami przypodwórkach to jeszcze mniejsze zagrożenie, samochód zatrzymuje się na poboczu, kierowca kupuje i odjeżdża, jedynie kontakt jest ze sprzedawcą, a nie między klientami, tak samo jest jak z kurierami.

Kwiaty doniczkowe są nam niezbędne dla formy psychicznej,normalnie człowiek powinien przebywać na łonie natury,w lesie,parku, na łące, w ogrodzie, kiedy to niemożliwe trzeba ogród zrobić w domu, przez zimę rolnicy uprawili pod sprzedaż wiele kwiatów doniczkowych, które zniszczą się jak ich nie sprzedają, można je sprzedawać tak jak jedzenie,sprzedawca wydaje kwiatek kupującemu, jeden kwiatek dotykają tylko 2 osoby. Potrzebujemy zieleni, opieka nad roślinami w domu pozwoli przetrwać kwarantannę, szybciej zleci czas, wzrok odpocznie od zieleni, podlewanie,przesadzanie, nawożenie wymaga ruchu. Rolnicy nie stracą albo mniej stracą, będą mieli dla rodzin pieniądze.

Natomiast kwiaty,które trzeba dac do gruntu przydadza się na wsi,gdzie domy są daleko od siebie, podwórka duże do przyozdobienia ziemi obok domu i w ogrodzie, praca na świeżym powietrzu, ruch przy sadzeniu, podlewaniu,pieleniu na słońcu działa prozdrowotnie

Chociaż wiele stron internetowych podaje,że samoopalacze są bezpieczne, nie jest to prawda. Samoopalacze zawierają dihydroksyaceton, kttóry reaguje z animokwasami w keratynie nadając im pomarańczowy kolor. W roztworach wodnych DHA izomeryzoje do aldehydu glicerynowego,który rozkłada się po aldehydu mrówkowego i kwasu mrowkowego, tych samych związków chemicznych,które powstają w wyniku metabolizmu metanolu. Skóa sama wytwrza wodę, gruczoły potowe całyczas pracują,więc DHA cały czas izomeryzuje. Żeby ograniczyć rozkład trzebaby rozebranym przebywać w temperaturze 8 st. Kwas mrówkowy i aldehyd mrówkowy są truciznami. Niszczą wzrok,nerki, wątrobę, nerwy. Formaldehyd, czyli aldehyd mrówkowy jest stosowany do konserwacji preparatów biologicznych. Denaturuje białka w tkankach, podrażnia skórę, może kumulowac się w organizmie. Podobnie działakwas mrówkowy (ciekawe, że w obawie przed oparzeniami slonecznymi,dokórych trzeba miećgenetyczne predyspozycje,ludzie narażają się na oparzenia chemiczne). Formaldehyd paruje w 19,5 st.ludzie go wdychają, niby małedawki, ale jest to dlugotrwały proces. Przepisy BHP nakazują odzież ochronną do kontaktu z tymi subsancjami. Co ciekawe przed nalożeniem samoopalacza nakazuje się peeling,czyli warstwę kornerocytów, która stanowi mechaniczną barierę żywej tkanki przed patogenami i czynnikami drażniącymi. Usunięcie lub osłabienie tej bariery ułatwia szkodliwym substancjom wnikanie do organizmu. To co rozpuszcza się w organicznych rozpuszczalnikach, rozpuszcza się w tłuszczach i przenika przez skórę do wnętrza ciała. Tzw opalanie natryskowe uszkadza drogi oddechowe, może dać atak astmy, temperatura w kabinach do natrysków ma ok.25st. Opary kwasu mrówkowego z rozlożonego DHA podrażaniają gardło, drogi oddechowe, płuca, jame ustną, skórę, oczy, podobnie podrażaniają opary formaldehydu. Ten powoduje twardnienie,pękanie skóry. Doatkowo toksyny mogą powodować problemy z zajściem w ciążę i utrzymanie jej. Dużo zdrowsze jest jedzenie marchwiu, picie soku z marchwi, naturalne opalanie, gdzie naskórek grubnie dając lepszą barierę przed patogenami, toksynami i alergenami,powstaje melanina,która wystarczy na kilka miesięcy i działa jako wymiennik jonów metali cięzkich sama pełniąc deksykująca rolę, melanina neutralizuje centra aktywne toksyn,zanim przenikną do krwi. Słońce to witamina D i regulujący cisnienie krwi tlenek azotu. Co ciekawe 99% ludzi urodzonych w danej strefie geograficznej nie ma szans się oparzyc,chyba, że wyjedzie na południe. Jak ktos nie ma czasu się opalać lub jego skóra nie tworzy melaniny może kapać się w naparze z kory dębu lub robić okłady z łupin orzecha włoskiego.

Typy siedlisk wyżynnych i pogórskich.
Bór mieszany wyżyny świeży, porasta wierzchowiny i góną częśc stoków, w drzewostanie są brzozy, dęby, sosny, jodły, w runie sa kosmatka gajowa Luzula luzuloides, fiołek lesny, turzyca palczasta Carex digitata, żurawiec falistolistny Atrichum undulatum, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, jastrzębiec leśny Hieracium murorum, wietlica samicza Athyrium filix-femina, przytulinka wiosenn Cruciata glabra, jeżyna gruczołowata Rubus hirtus. 
Bór mieszany wyzynny wilgotny w zagłębieniach wyzyn i wzniesień, rzadki las, wilgotne podłoże, w drzewostanie sa graby, dęby, jodły, buki, w runie kosmatka gajowa, kokoryczka okółkowa Plygonatum verticillatum, jerzyna gruczołowata, starzec Fuchsa Senecio Fuchsii.
Las mieszany wyzynny świeży, rośnie w górnych i środkowych częściach wzniesień, na małych, płaskich wierzchowinach, charakterystyczny dla runa jest przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, kosmatka gajowa, starzec Fuchsa, jezyna gruczołowata, w drzewostanie rosną jodły, sony, brzozy, dęby, buki, graby.
Las mieszany wyżynny, w obniżeniach terenu, gdzie zbieraja sie wody, drzewostan stanowią buki, graby, łegi, klony, lipy, jodły, w runie rosnie paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum, szałwia lepka Salvia glutinosa, żywiec gruczolowat Cardamine glanduligera, zywiec dziewięciolistny C. enneaphyllos, żywiec cebulkow Dentaria bulbifera, kostrzewa górska Festuca drymeia, kostrzewa leśna Festuca altissima, czerniec gronkowy Actaea spicata.
Las wyzynny mieszany wilgotny, na wilgotnym podłożu, płytko położone wody grun towe, w runie sa kosmatkja gajowa, jeżyna gruczołowata, starzec Fuchsa, kokoryczka okółkowa, w drzewostanie sa dąby, jodły, buki, graby.
Las wyżynny wilgotny, wilgotne połozę, płytkie wody gruntowe, runie sa miesięcznica trwała Lunaria rediviva, języcznik zwyczajny Phtllitis scolopendrium, czartawa drobna Circaea alpina, kostrzewa olbrzymia, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, czyściec leśny Stachys sylvatica, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, zdrowjóka rutewkowata Isopyrum thalictroides, zawilec żółty Anemone ranunculoides, kokorycz pusta Corydalis cava, drzewostan stanowią dąb, jesion, jawor, jodła.
Las łęgowy wyżynny, w runie jest starzec Fuchsa, starzec gakjowy S. nemorensis, jarzmianka wieksza, tojeść gajowa Lysimachia nemorosum, knieć błotna górska Caltha palustris ssp. latea, świerzabek Chaerophyllum aromaticum, jeżyna popielica Rubus caesius, wilczomlecz migdałolistny Euphorbia amygdaloides, dzięgiel leśny Angelica sylvestris, jarzmianka wieksza, oset lopianowaty Carduus personata, lepiężnik rózowy Petasites hybridus, w drzeostanie sa jesiony, deby, olsze.
Ols jesionowy wyzynny, w runie sa czartawa pośrednia Circaea intermedia, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, szczaw gajowy Rumex sanguineus, drzewostan tworzą olsze i jesiony.
Górskie
Bór wysokogóski jest w reglu górnym powyżej 1150 m.n.p.m, próchnica to butwina, drzewostan tworzą świerk i jarzębina, w podszycie jest porzeczka alpejska Ribes alpinum w runie podbiałek alpejski Homogyne alpina, wietlica alpejska Athyrium distentifolium, trzinnik owłosiony Calamagrostis villosa, kosmatka alpejska Luzula alpina.
Bór góski świeży to bardzo ubogie siedlisko jest na kwaśnych skałach magmowych i metamorficznych. W drzewostanie dominuje świerk z domieszka jarząba, w runie są przytulia okrągłolistn Galium rotundifolium, nerecznica szeroka Dryopteris latum, nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana, trzcinnik owłosiony, siódnaczek leśny Trientalis europaea, borówka czarna Vaccinium myrtillus, śmiałek pogięt Deschampsia flexuosa.
Bór mieszany góski świeży w runie jest fiołek Fuchsa, trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, jastrzębiec lesny Hieracium murorum, sałatnik leśny Mycelis muralis, podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, nerecznica krókookostna, wietlica samicza Athyrium filix-femina, drzewostan to buk, świerk, jodła. 
Bór mieszany góski wilgotny porasta wilgotne, słabo żyzne zasadowe siedliska, w runie rosnie nerecznica szerokolistna Dryopteris dilatata, torfowiec Girgensohna Sphagnum girgensohnii, sit rozpirzchły Juncus effusus, płonnik pospolity Polytriclium commune, drzewostan stanowią świerk i jodła.
Bór mieszany górski bagienny porasta bardzo wilgotne, bagienne tereny w górach, drzewostan to swierk, runo porastaja rosliny bagienne.
Bór górski bagienny ubogie siedlisko regla dolnego i górnego, w drzewostanie dominuje świerk i brzoza, w runie rosliny bagienne.
Bór mieszany górski bagienny w drzewostanie jest świerk, w runie rosliny bagienne siedlisko średnio żyzne słabo wysycone zasadami. Utworzone na piaskach gliniastych i słabogliniastych w miejscach z utrudnionym przepływem wody glebowej, gleby to torf wysoki i przejściowy, w runie jest bagno zwyczajne Ledum palustre, borówka bagienna Vaccinium uliginosum, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia, wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum, płonnik sztywny Polytrichum strictum, skrzyp leśny Equisetum sylvaticum.
Las mieszany góski świeży, siedlisko żyzna, zasadowe, w reglu dolnym do 500 m, w drzewostanie są jodła, buk i świerk, w runie żurawiec falistolistny Atrichum undulatum, kosmatka gajowa, jeżyna fałdowana Rubus plicatus, malina własiwa Rubus idaeus, turzyca leśna Carex sylvatica, zachyłka trójkątna Gymnocarpium dryopteris, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas.
Las mieszany górski wilgotny to żyzne siedlisko średnio wysycone zasadami, jest w reglu dolnym do ok. 660-800 m n.p.m, na cienistych stokach i obniżeniach terenu z zatrzymującą się wodą, w drzewostanie są buki, swierki i jodły, w runie dominują paprocie, cienistka trójkątna, wietlica samicza, nerecznica krótkoostna, starzec Fucha.
Las górski swieży, w runie jest kosmatka olbrzymia Luzula sylvatica, goryczka trójeściowa Gentiana asclepiadea, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, szałwia lepka, żywokost sercowaty Symphytum cordatum, kostrzewa górska Festuca drymeia, żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żywiec gruczolkowaty D. glandulosa, szczyr trwały Mercurialis perennis, w drzewostanie są buk, jodła, świerk, jawor. 
Las góski wilgotny, drzewostan tworzą swierk, buk, jodła, jawor, runo lepiężnik biały Petasites albus, czosnek niedźwiedzi, kokorycz pusta, modrzyk góski Cicerbita alpina.
Las łęgowy góski jest w reglu dolnym, wzdłóż cieków wodnych, gleby to mady inicjalne z próchnicą murszowata, w runie są szałwia lepka, świerzabek orzęsion Chaerophyllum hirsutum, jarzmianka wieksza Astrantia major, lepiężnik biały Petasites albus i wyłysiały P. kablikianus, drzewostan to olsza, jesion, świerk, brzoza, klon, podszyt to wierzby krzewiaste, kruszyna.
Ols jesionowy góski  na glebach bagiennych murszowych lub na madach bardzo silnie próchnicznych podścielonych piaskami rzecznymi, w drzewsotanie sa olsza i jesion, w runie szczaw gajowy Rumex sanguineus, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, rzeżucha gorzka Cardamine amara, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, psianka słodkogórz, świeżąbek oręsiony Chaerophyllum temulum, knieć błotna górska, kozłek całolistny Valeriana somplicifolia, pępawa błotna Crepis paludosa, niezapominajka błotna Myosotis palustris.
Typy zbiorowisk trawiastych łaki: tereny trawiaste, niska roslinnośc zielna, są tu
Młaki, łąki podmokłe na terenach zalanych wodą, porosnięte mchami, turzycami Carex sp., sitowatymi Juncaceae, wełniankami Eriophorum.
Murawy kserotermiczne, to tereny suche, gorące, dobrze nasłonecznione, rosną tu babka średnia Plantago media, bylica polna Artemisia campestris, chaber driakiewnik Centaurea scabiosa, czyściec prosty Stachys recta, czyścica drobnokwiatowa Acinos arvensis, dąbrówka kosmata Ajuga genevensis, driakiew wonna Scabiosa canescens, dziewięćsił pospolity Carlina vulgaris, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, dzwonek skupiony Campanula glomerata.
Zmienionnowilgotne łąki trzęślicowe wiosna sa bardzo wilgotne, latem bardzo suche, rosna bukwica zwyczajna Betonica officinalis, turzyca filcowata Carex tomentosa, goździk pyszny Dianthus superbus ssp. superbus, przytulia północna Galium boreale, goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, oman wierzbolistny Inula salicina.
Hala górska rośnie ponad piętrem kosówki, w piętrze halnym, rosnie tu dębik ośmiopłatkowy Dryas octopetala, wierzba zielna Salix herbacea, mchy, sit kucina Juncus trifidus, boimka dwurzędowa Oreochloa disticha.

Łąki łęgowe zajmują miejsca okresowo wilgotne i podmokłe, w czasie roztopów są zalewane, potem schną, gleby to mady i mułowo-torfowe, wyróżniamy łeki właściwe, czyli wilgotne łaki z madami i próchnicą, rosnie tu wyczyniec łakowy Alopecurus pratensis, mozga trzcinowata Phalaris arundinacea, wiechlina błotna Poa palustris, turzyca zostrzona Carex gracilis, mietlica biaława Agrostis alba, wiechlina zwyczajna Poa trivialis, wiechlina łakowa Poa pratensis, kostrzewa łakowa Festuca pratensis, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, przytulia błotna Galium palustre, jaskier rozłogowy Ranunculus repens, jaskier ostry R. acer, szczaw zwyczajny Rumex acetosa, tojeść rozesłana Lysimachia nummularia. Łęg rozlewiskowy jest w terasach zalewowych, gleby to mady i mułowo-torfowe, rośnie tu turzyca zaostrona, turzyca błotna Carex acutiformis, turzyca dwustronna C. disticha, manna mielec Glyceria aquatica, mozga trzcinowata, mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera, jaskier rozłogowy, tojeśc rozesłana, przytulia wodna, rdest ziemnowodny Polygonum anphibium, skrzyp bagienny Equisetum palustre, knieć błotna Caltha palustris, gwiazdnica błotna Stellaria palustris, mięta okręgowa Mentha verticillata, pięciornik gęsi Potentilla anserina. ŁĘgi zastoiskowe gleby mułowo-torfowe na podłożu mineralnym, kwaśny odczyn gleby, rosnie tu turzyca sztywna Carex elata, tunikowa C. appropinquata, nitkowata Carex lasiocarpa, trzcina pospolita Phragmites australis, trzcinnik prosty Calamagrostis stricta, mietlica psia Agrostis canina, turzyca dzióbkowata Carex rostrata, bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznik błotny Comarum palustre,przytulia błotna, skrzyp bagienny, kniec błotna, kosaciec żółty Iris pseudoacorus. Łegi zgrądowiałe okresowo przesuszane, rzadko zalewane.
Grądowe łaki są w wypiętrzeniach i wśród lasów. 
Bielawy łąki bagienne, są na terenach stale podtapianych i bezodpływowych, rosna tu mchy, turzyce niskie i trawy. Murszowiska sa po osuszeniu bagien, łaki potencjalne po zalaniu sa łęgami, łąki smużne są w namułach, woda przynosi bogaty w związki organiczne namuł.
Ogólnie łąki dzielimy na zalewowe-łęgi, grądowe, połozone w miejscach suchych i gleby bagienne-bielawy, które maja płytkie wody gruntowe, dużo murszu, beztlenowe warunki w glebie, duża wilgotnośc gleby, dominują gleby murszowe, tworzy sie torf. Łaki mają znacznie większą bioróżnorodnośc od lasów, maja wiele roslin owadopylnych, które stanowią źródło nektaru dla zapylaczy m. in pszcoły miodnej, rosne na nich wiele roslin miododajnych.
Murawa psammofilna rosnie na zboczach wydm szarych, torfowisk i borów sosnowych, rosnie tu szczotlica siwa Corynephorus canescens, turzyca piaskowa Carex arenaria, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, jasieniec piaskowy Jasione montana, lnica wonna Linaria odora, bylica polna Artemisia campestris, jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum, piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria i porosty m. in. chronotek Cladonia sp.
Zarosla to tereny porośnięte krzeami, głogami Crataegus sp., różami psimi Rosa canina, bzem czarnym Sambucus nigra, leszczyną, kruszyna, trzmielina, kaliną Viburnum sp.
Grąd to także wielogatunkowy las liściasty z lipa, bukiem, grabem, dębem. w buczynie dominuje buk, w dąbrowie dąb, dąbrowa to las gdzie dominuja dęby, w olsie dominują olchy.
Torfowisko to siedlisko mocno uwodnione. Wyróżniamy torfowiska niskie, są w dolinach rzek,rosną tam trzcina pospolita, tatarak Acorales sp., jaskier ostry Ranunculus acris, niezapominajki Myosotis sp. kosdźce Iris sp., skrzypy Equisetum sp., torfowce Sphagnales, turzyce Carex sp. Torfowiska wysokie powstają przez zarastanie podłoża torfowego. Rosną tu torfowce, rosiczki Drosera sp., kukułki Dactylorhiza sp., bagno zwyczajne Ledum palustre, żurawina błotna Oxycoccus palustris. Torfowiska przejściowe porastają turzyca nitkowata Carex lasiocarpa, turzyca bagienna Carex limosa, bagnica torfowa Scheuchzeria palustris, wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium, trzcina pospolita.
Wszystkie tereny zielone dzieki fotosyntezie oddaja tlen, którym oddychamy, zapobiegaja powodziom-zatrzymują wodę, oczyszczaja powietrze i glebę, rosliny stanowią źródło pokarmu dla wielu gatunków zwierząt. Lasy, łaki i zarosla stanowia schronienie dla wielu pajęczaków, mięczaków, owadów, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Zbiorowiska roslinne to także ekosystemy, gdzie rośnie wiele gatunków grzybów, także jadalnych.

Siła życiowa to hipotetyczna moc, która napędza organizmy żywe, powodując powstawanie w nich związków organicznych. Pojęcie to wprowadził Jan Baptist van Helmont w 16 w. Siła ta, miałabyć jedynym czynnikiem zdolnym do inicjacji syntezy związków organicznych. Chociaż możemy sami w laboratorium tworzyć syntetyczne związki organiczne jak mocznik czy cukry to jednak w komórkach żywych zachodzą te procesy. Czy istnieje jakas siła, która to determinuje?

Życie tozdolnośc układu do samonaprawy uszkodzeń, powielania się (rozmnażania), pobierania materii i energii z otoczenia oraz przetwarzania jej (odżywianie, wymiana gazowa, oddychanie, metabolizm, wydalanie), reakcji na bodźce, snu, przede wszystkim do przeciwstawienia się enttropii, podczas nieożywiona materia podlega entropii, życie może zachować entropie ujemną. Jest to ciąg reakcji chemicznych, które są uporządkowane, ich celem jest zachowanie homeostazy (równowagi) środowiska wewnętrznego oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego.

Siła to nic innego jak wektorowa wartość oddziaływań między ciałami, takie oddziaływania są w układach biologicznych jak procesy metaboliczne. Natomiast energia to nic innego jak zdolność do wykonania pracy. Praca jest to zmiana położenia spowodowana działaniem siły, trzeba hipotetyczne przesunięcia przekładać na realne zmiany w układach atomów w syntezie poszczególnych związków chemicznych np. glukozy powstałej z CO2 i wody w procesie fotosyntezy. Moc to praca wykonana w ciągu jednostki czasu np. sekundy. Tu by można było już zakończyć, ale rozwinęła się nauka bioenergetyka badająca przemiany energetyczne w komórkach, organizmach i całych ekosystemach. Organizmy są w stanie w wyniku procesów metabolicznych tworzyć energię, magazynowac ją i wykorzysywać do dalszych procesów życiowych, czyli utrzymania homeosttazy i cyklu swoich reakcji, jest to energia powstała w wyniku dostarczania pokarmu (paliwa) i magazynowana w fosforanowych wiązaniach ATP i nukleotydów jak NADPH, powstałych w wyniku oddychania komórkowego, rozpad tych wiązań uwalnia energię porzebną do przeprowadzania procesów życiowych. Materiałami zapasowymi energetycznymi są cukry,tłuszcze i białka, których rozkład daje syntezę ATP i dalszy obrót energią. Organizmy pobierają ją z rozkładu związków organicznych, głównie glukozy i innych cukrów, także tłuszczów i innych związków organicznych, które w skali ekosystemu powstają u producentów, a katalizatorem jest światło słoneczne. Rosliny tworzą glukozę na drodze fotosyntezy, potem tworzą inne związki organiczne, które wchodza do łańcucha pokarmowego, gdzie są wbudowywane w komórki lub przetwarzane na energię. Rosliny już w czasie fotosyntezy tworzą ATP wwyniku fosforylacji fotosyntetycznej. Podczas oddychania komórkowego u tlenowców i beztlenowców powstaje ATP i NADPH, głównie ATP ma wysokoenergetyczne wiązania, których rozpad towarzyszy większości procesów zyciowych i pracy enzymów, rozpad wiązań fosforanowych uwalnia energie potrzebną do przebiegu tych procesów. Reakcje w komórkach są reakcjami redox, każda zużywa energię, kiedy w wyniku reakcji powstają wiąz(adenozynotrójfosforan) do ADP (adenozynodwufosforan) i ADP do AMP (adenozynomonofosforan) uwalnia 8 kcal, rozpad AMP do adenozyny i fosforanu uwalnia 2 kcal. 2 kcal 2000 kalorii (kaloria to ilośc ciepła potrzebna do podgrzania czystej wody pod cisnieniem atmosferycznym o 1 st). Część energii z rozpadu ATP jest zmieniana w ciepło, u stałocieplnych pozwala utrzymać stałą temperaturę ciała, reszta idzie na procesy biologiczne. To jest właśnie energia biologiczna lub siła życiowa,czyli energia użyteczna biologicznie .

Oddychanie komórkowe tociąg reakcji redoks, które etapami generują małe ilości energii. Każdą reakcję katalizują odpowiednie enzymy, końcem wszyskich reakcji jest utlenienie cząsteczki glukozy.

Fizyka klasyczna rozróżnia siłę, moc i energię, wg współczesnej wszystko ma dwa stany mogące w siebie przechodzić: materię i energię. Ps zmiana 7-dehydroksycholesterolu w 7-hydroksymonokalcyferol zachodzi bez udziału enzymów pod wpływem UVB, dalsze przemiany enzymatyczne w nerkach i wątrobie i jelitach wymagają zuzycia ATP. NAD czyli dinukleotyd nikotynadeninowy i jego fosforan NADP są kofaktorami enzymów katalizujących reakcje redox (utleniania jednego związku chem. i redukcji innego) w komórkach.