biologia i ochrona przyrody

Węgiel jest najlepszym paliwem grzewczym z kilku powodów. Najważniejsze to cena i wydajność. Tona dobrego węgla, kalorycznego wynosi ok. 1000 zł. W sezonie grzewczym zużywa się średnio 6-8 t. Niby 8000 zł to dużo, ale 25 kg ekogroszku kosztuje ok. 900 zł i zużywa się to w tydzień, czyli jest 4 razy droższy od węgla. Słaby węgielkosztuje nawet 500 zł za tonę, ale trudno się rozpala, nie daje rady utrzymac optymalnej temperatury 25 st. w pomieszczeniach, zatyka kominy. Tańsze jest paliwo z odpadów poprodukcyjnych ok. 250 zł za tone,ale szybko się wypala, więc szybko się zużywa potrzeba go więcej niż węgla, bilans wychodzi taki sam. Na gaz nie każdego stać. Dopłaty do wymiany pieców i ociepleń nic nie dadzą, ponieważ paliwo, czyli gaz, trzeba stale zużywać i stale kupować. Węgiel daje dużo ciepła. Nie ma nic przyjemniejszego niż po powrocie do domu usiąść przy piecyku, który szybko rozgrzewa się do czerwoności i rozgrzać się po męce przebywania na mrozie. Gaz ani nawet centralne ogrzewanie węglowe tego nie zrównoważy, nie zrównoważy stresu dla ciała jakim jest pobyt na mrozie, a wychodzić trzeba, do pracy, sklepu, szkoły, ważne by potem odetchnąć od zimna w błogim ciepełku. Wymiany piecy pozbywaja ludzi tej przyjemności. Nie zrowo jest też przebywac w stałym chłodzie, dawniej ludzie grzali się przy kominkach z otwartym paleniskiem.

Węgiel jest tradycyjnym paliwem znanym od dawnych czasów, najpierw drzewny, potem kopalny, natomiast drewno słabsze kalorycznie, ale pięknie pachnące jest znane od prehistorii. Naciągany jest pogląd, że palenie drewnem czy węglem jest szkodliwe. Ludzkość nie wygineła od czasów okiełznania ognia w czasach jaskiniowych do czasów obecnych, kiedy to nagle dym z drewna zaczął szkodzic bliżej nieokreślonym ludziom. Palenie węglem i drewnem jest równie naturalne dla ludzi jak jedzenie, oddychanie, spanie.

Paląc węglem wspieramy nasza gospodarkę, Polska ma ponad 56 mld ton. Wybierając węgiel wspieramy kopalnie,które są miejscem pracy dla wielu osób, wspieramy dostawców węgla, pracowników skupu, czyli rodzimy biznes i rodzimy przemysł, wspieramy Polskę. Jesteśmy uniezależnieni od innych krajów. Nie jest prawdą, że nie opłaca się otwierać nowych kopalni. Fakt, żekażde przedsięwzięcie wiąże się z ryzykiem, ale wydobywając coś czego ludzie potrzebują, bez czego nie mogą żyć zawsze znajdzie się popyt, który przewyższy koszty. Musimy ogrzewać domy, żeby przeżyć, przy obecnych zarobkach oraz świadczeniach niewielu stać na alternatywne paliwa grzewcze, tak by uttrzymac odpowiednią temperaturę, dlatego zawsze będzie popyt na węgiel. Tak samo jak potrzebujemy prądu. Współczesne piece c. o. działają na prąd, dlatego grawitacyjne ogrzewanie jest lepsze, ponieważ nie szkodzi mu awaria prądu. Warto, żeby ogrzewanie było niezależne od prądu, którego czasem nie ma. Wiele zakładów pracy potrzebuje prądu, energetyka węglowa jest stabilna i nasza. Uzywając to co należy do nas jesteśmy niezależni od innych. Zamiast sprowadzac paliwa zzagranicy, na które ludzi nie stać, lepiej korzystać z tego co mamy.

Węgiel jest bezpieczny. Ile się zdarzyło pożarów w wyniku awarii pieców węglowych? Więcej od niedopałków i wadliwej instalacji oraz podpaleń, a ile wybuchów gazu? W dodatku kiedy gaz idzie z instalacji wybucha cała rura i wszystkie domy na linii są zburzone. Także zaczadzenia zdarzają się tylko przy piecykach gazowych. Węgiel berdzo rzadko daje toksyczne stężenie CO, a gaz bardzo często, ropa też. Węgiel jest zwyczajne zdrowszy. Są metody palenia węglem bez dymu. Im bardziej kaloryczny węgiel, tym lepiej się spala, właściwie do CO2, który jest pokarmem dla roślin i one tworzą z niego O2 na drodze fotosyntezy, którym my oddychamy. Iglaki fotosyntetyzują już w 6 st. C, a dzięki dyfuzji gazy te rozchodzą się po całym świecie, więc rośliny korzystają z naszego CO2, my z ich tlenu wszędzie.

Ps. odkąd ludzie zaczęli jeść opiekane nad ogniskiem mięso przyzwyczaili się do węglowodorów pierścieniowych obecnych w dymie. Powstaja one w wyniku spalania związków organicznych, ale nie czystego węgla, nie zasiarczonego węgla (powstają tlenki siarki). Ludzie od czasow jaskiniowych przyzwyczaili się do palenia drewnem, najdługowieczniejsze przedwojenne pokolenia nie znały ochrony środowiska, ludzie żyli i dorastali w czasach rozwoju przemysłu, w tym ciężkiego, zanieczyszczeń, ogrzewania węglem i drewnem. Obecnie to pokolenie 100-latków, żyje na całym świecie.

Styczeń.

- W styczniu bielimy drzewka owocowe lub dokładamy kolejną warstwę farby jeśli stara się starła,

- zabezpieczamy rośliny agrowłókniną lub słomą, jeśli wcześniej tego nie zrobiliśmy,

- warto zabezpieczyć specjalną osłonką drzewa przed zającami, osłaniać zaczynamy od nasady pnia i od dołu obwiązujemy sznurkiem ku górze, aby przywiązać osłonkę na całej długości, można użyć mocnego papieru np. tektury do owinięcia drzewek i krzewów,

- sprawdzamy temperaturę w pomieszczenia do przechowywania owoców, nadgniłe i uszkodzone owoce wyrzucamy,

- kupujemy narzędzia do cięcia drzew i krzewów,

- przygotowujemy zrazy do szczepienia, gdy temperatura przekracza 5 st zdrowe, zdrewniały pędy o 60 cm długości i 5 mm średnicy odcinamy, podpisujemy, trzymamy w 2 st w piwnicy przysypane piaskiem do wiosny,

- pod koniec miesiąca, gdy temperatura jet na plusie przycinamy mrozoodporne krzewy, agrest, jagodę kamczacką, rokitnik, porzeczkę czerwoną, rany zabezpieczamy maścią ogrodniczą

- dalej trzymamy pod warstwą ziemi lub piasku marchew, skorzonerę, pasternak, pietruszkę, selery w temperaturze do 4 st, pomieszczenie z nimi wietrzymy, usuwamy gnijące okazy

- zbieramy liście jarmużu i pietruszki naciowej,

- planujemy ogród warzywny, miejsca pod tunel foliowy i rozsadnik, ziemie zabezpieczamy liśćmi lub słomą przed mrozem

- na parapecie pędzimy szczypiorek, zakopujemy cebulę do 2/3 wysokości i podlewamy, by ziemia byłą stale wilgotna

- rośliny ozdobne chronimy przed mrozem, sprawdzamy i naprawiamy osłony, strzepujemy z gałęzi okiść i nadmiar śniegu, żeby nie połamał gałęzi

- kiedy temperatura jest na plusie podlewamy wrzosowisko i rośliny zimozielone, które już zaczynają aktywność

- pobieramy zdrewniałe sadzonki z jednorocznych pędów roślin zrzucających liście i przechowujemy je w temperaturze lekko powyżej 0

- cebule, kłącza, karpie, bulwy przeglądamy i usuwamy chore osobniki, na działkę wysiewamy rośliny potrzebujące wernalizacji jak chaber wielkogłówkowy, ciemiernik biały, dzwonek dalmatyński, dzwonek drobny, dzwonek karpacki, jeżówka purpurowa, trytoma ogrodowa, tojad mocny, ostnice, orliki i pierwiosnki, wysiewy zabezpieczamy przed szkodnikami szybką, po 6 tygodniach zabieramy je do jasnego pomieszczenia z 12 st. C

- ograniczamy podlewanie begonii doniczkowych, ale podlewamy i nawozimy cyklameny i azalie, które kwitną w zimie, pozostałe kwiaty podlewamy letnią, odstaną wodą, żeby ziemia nie przeschła, co 2 tygodnie zraszamy liście i odkurzamy je wilgotną szmatką, usuwamy zwiędłe i suche

- w czasie silnych mrozów odstawiamy rośliny z parapetów, by nie zmarzły, wietrzymy tylko w cieplejsze dni i pory dnia, ale delikatniejsze rośliny wynosimy wtedy z pokoju

- pod koniec miesiąca wysiewamy cytryny, pomarańcze, szparagi i sadzonkujemy mirt i fuksję, można rozmnożyć begonię, zdrowe liście odrywamy i wkładamy ogonkiem do torfu lub ziemi kwiatowej, musi mieć ciepło i wilgotne powietrze, sadzonkę dajemy w jasne i chłodne miejsce

luty

- powtarzamy bielenie drzewek owocowych, przycinamy agrest, maliny, porzeczki, odporne na mróz jabłonie i grusze, rany zabezpieczamy maścią ogrodniczą, na pozostałe cięcia czekamy do ocieplenia, nawet do kwietnia, maja

- sprawdzamy i naprawiamy zabezpieczenia przed zającami, można posmarować rośliny maścią zabezpieczającą

- celem ochrony przed gryzoniami udeptujemy pod roślinami śnieg, by zamarzł i twarda bariera nie przepuszczała gryzoni, wygryzione rany smarujemy maścią ogrodniczą, śnieg można usypać wokół porzeczek, by opóźnić kwitnienie i uszkodzenie pączków przez mróz

- sprawdzamy stan roślin, gdy znajdziemy grzyby lub pasożyty pozbywamy się ich różnymi preparatami, mogą one służyć do pozbycia się torbieli śliw, która polega na deformacji pędów

- można dalej robić zrazy do szczepienia

- grabimy liście z warzywniaka i robimy z nich kompost, jeśli mamy wczesne warzywa jak sałata, rzodkiewka, szpinak, kalarepa przykrywamy je folią lub agrowłókniną w mroźne dni, w jasnym, nagranym pomieszczeniu można uprawiać cebulę, selera, pora, sałatę i kapustne warzywa, minimalna wysokość skrzynek to 5 cm, można w kiełkowniku zacząć uprawiać pomidory, można zacząć uprawy warzyw w paletach wielodoniczkowych

- można założyć inspekt, zbijamy z 25centymetrowych desek ramy, które układamy nad grządka i przykrywamy folią lub szkłem

- można wysiewać roślinki na parapecie, ziemia musi być żyzna, pulchna o pH6,3, odkażona termicznie, można kupić gotową glebę, do doniczek dajemy glebę, do niej nasiona, podlewamy, przykrywamy szkłem lub folią, kiedy pojawią się siewki, zdejmujemy osłonkę i kładziemy w najjaśniejszym miejscu, co 3 dni obracamy doniczki do światła, jeśli fasola ma dziurki, oznacza to chrząszcze, trzeba przemrozić je w -12 st przez 14 godzin lub przez 4 godziny grzać w 60 st.

- zaopatrzamy się w doniczki, nasiona warzyw i kwiatów i sadzimy nasionka

- kwitną oczary, leszczyna, przebiśniegi, śnieżyce, mogą pojawiać się krokusy, na innych roślinach sprawdzamy osłony przeciwmrozowe, nie deptamy ogródka, żeby nie zadeptać nowych części zielonych

- można posiać tojad, goryczkę, lobelię, petunię, szałwię błyszczącą, bodziszek meksykański, nasiona siejemy do pojemników w słabo zasobnej ziemi, podlewamy, przykrywamy, trzymamy na parapecie, kiedy wschodzą stopniowo odchylamy i zdejmujemy osłonę, begonię stale kwitnącą i pelargonię siejemy w styczniu lub na początku lutego

- roślinki posiane w styczniu po 2 tygodniach nawozimy nawozem wieloskładnikowym w dawce 0,5 do 1 g na litr wody, usuwamy chore, pikujemy 4-listkowe roślinki wraz z ziemią wokół korzeni do nowych doniczek, będą mieć więcej światła i miejsca

- w ciepłe dni robimy cięcie modelujące drzew i krzewów kwitnących latem i jesienią, przycinamy żywopłot, roślinom wodnych trzymanych w pomieszczeniach uzupełniamy wodę i usuwamy chore

- w stawie i oczku wodnym robimy przeręble, doniczkowe rośliny podlewamy tak jak w styczniu, pod koniec lutego można częściej, gdy pojawi się grzybnia ograniczamy podlewanie

- częściej wietrzymy mieszkanie, nie przegrzewamy roślin z parapetu, kaktusy trzymamy w jasnym, chłodnym miejscu, ale zaczynamy podlewać,

- z roślin zimujących w domu jak oleandry pospolite, fuksje, bugenwille wycinamy chore i za duże pędy, pod koniec lutego zanosimy do ciepłego miejsca i nawozimy

- można kupić pędzone rośliny cebulowe, ale muszą przejść aklimatyzacje w chłodnym pokoju, zanim pójdą do docelowego miejsca

- sprawdzamy żywotność nasion, wysiewamy je na mokra bibułkę, kiedy większość zakwitnie można je siać do gruntu

- trawniku rozbijamy lód z rozmarzającego śniegu i pod koniec lutego siejemy nawóz

Marzec to pora przycinania drzewek i krzewów owocowych

-sprawdzamy uszkodzenia pomrozowe i stan stan zdrowia roślin, w razie uszkodzeń leczymy je, przycinamy posadzone jesienią drzewka i krzewy owocowe jak maliny, agrest, porzeczki, w połowie marca przycinamy je nad ziemią, robimy cięcia prześwietlające jabłonek, przycinamy grusze i śliwy, sprawdzamy czy rośliny nie mają uszkodzeń i raka bakteryjnego, wtedy wycinamy pędy poniżej zmiany, rany smarujemy maścią ogrodniczą, opryskujemy brzoskwinię przeciw kędzierzowatości liści, jeśli pąki na porzeczkach są nabrzmiałe, znaczy, że atakuje je wielkpąkowiec porzeczkowy, gdy zmienione jest niewiele pąków wyrywamy je, gdy więcej wycinamy chore gałęzie

- pod koniec marca dosadzamy drzewa i krzewy owocowe, po posadzeniu przycinamy je i podlewamy

- wybieramy nasiona i nawozy, tworzymy inspekty, plewimy je, wietrzymy, by zapobiec nagrzaniu przykrywamy matą trzcinową, w inspektach robimy warstwy o grubości 20-30 cm, pierwsza z obornika końskiego, druga z sieczki, 3 z ziemi, wtedy można tam sadzić warzywa,

- zaczynamy sadzić w inspekcie kapustę głowiastą, kalafior, brokuł, kalarepę, sałatę masłową i kruchą, w doniczkach pomidory i paprykę, wyniesiemy je po 15 maja, trzymamy je w jasnym miejscu

- zagony z marchwią, koprem, pietruszką, szpinakiem, czosnkiem przykrywamy folią perforowaną lub agrowłókniną

- gdy robi się ciepło i ziemia rozmarza można posadzić wczesne kalafiory, koper, marchew, trybulę, groch, bober, rzodkiewkę, pod koniec marca sadzimy roszponkę

-jeśli koniec marca jest ciepły usuwamy z kwiatów okrycia, zdejmujemy je w pochmurny dzień, by nie było dużej różnicy temperatur między dniem a nocą, zdejmujemy kompost zostawiając stroisz wokół pustynników, kiedy zaczynając wypuszczać pędy, w czasie mrozów okrywamy je tekturowymi rękawami

- usuwamy zeszłoroczne części roślin, wycinamy je, zdrowe dajemy na kompost, zakażone palimy

-przycinamy drzewa i krzewy kwitnące późną wiosną i latem, tniemy kiedy jest ciepło i sucho, rany smarujemy maścią ogrodnicza, wycinamy chore gałązki, usuwamy stare, przemarznięte, zdeformowane pędy, przycinamy róże, róże wielkokwiatowe tniemy na kilka oczek, budleję tniemy na 30 cm pędów, usuwamy uszkodzone części iglaków

-zdejmujemy zimowe osłonki, pod iglakami sypiemy kopczyki z kory sosnowej dla kwaśnego pH

- w ogrodzie i na działce spulchniamy glebę, ponieważ śnieg i lód ją zbijają

- torf ogrodniczy, kompost i obornik przekopujemy na kilkanaście cm, pod drzewami i krzewami tylko rozsypujemy do 15 cm warstwy, by nie uszkodzić łopatą korzeni, wokół innych roślin rozsypujemy mniejszą warstwę

- w tunelach foliowych siejemy aksamitki, astry chińskie, cynie, lewkonie, można nasiona roślin jednorocznych wysiać w domu do skrzynek, doniczek, opakowań po jogurtach i ustawić na jasnym i ciepłym parapecie, pikujemy młode roślinki wysiane w lutym

- w ciepłe lata można sadzić chabry cesarskie, maki polne, groszek pachnący i czarnuszkę, pod koniec marca nawozimy wczesne roślinki, można rozłożyć kilka cm kompostu, można dać 20 g/m2 nawozu wieloskładnikowego lub granulowanego kompostu, cebulaki zasilamy saletrą amonową 10 g/m2

- w ciepłe marce pod koniec miesiące dzielimy cebule liliowców, rozdzielamy funkie, astry krzaczaste, ostróżki, płomyki wiechowate, rudbekie, ogrodowe odmiany nawłoci

-przyniesione jesienią do domu fuksje i pelargonie przycinamy, mocniej podlewamy, nawozimy nawozem wieloskładnikowym, robimy sadzonki wierzchołkowe, kładziemy do torfu z piaskiem i dajemy w ciepłe, jasne miejsce, zapewniamy im wilgoć, pozbywamy się szkodników doniczkowców, doniczkowce przesadzamy, zaczynamy nawozić, mocniej podlewać i zraszać

- sadzimy na ciepły parapet, aksamitki, kubeę, unbergię, wilec, roślinki wysiane w lutym pikujemy

-można zdjąć okrycia z bylin i krzewów balkonowych

-z trawnika zgrabiamy kompost, obornik i liście, robimy wertykulację i napowietrzanie, nakłuwamy trawnik widłami, w połowie marca dajemy nawóz wieloskładnikowy i dolomit

Szczepić można rośliny ozdobne, uzyskując kilka kształtów i kolorów kwiatów i liści na jednym osobniku i jadalne, dzięki czemu można odmłodzić stare okazy. Szczepimy rośliny tej samej rodziny np. różowatych, lepiej, kiedy jest ten sam rodzaj np. grusza, jabłoń, najlepiej różne odmiany jednego gatunku, rzadko są możliwe szczepienia między rodzajami np. lilak na ligustrze lub jesionie, milin na surmie, cyprysik nutkański na żywotniku wschodnim, ale większość potrzebuje tego samego rodzaju np. śliwa, wiśnia, czereśnia, morela, brzoskwinia. To także sposób rozmnażania roślin. Do szczepienia roślin używa się noża lub specjalnego szczepaka, wiązadła z rafii lub folii, można użyć bandaża, są też bawełniane tasiemki nasączone parafiną, żywicą i olejem lnianym, tasiemką lub innym materiałem owijamy miejsce szczepienia, by chronić je przed wysychaniem i zakażeniem, dobrze miejsce szczepienia posmarować maścią ze smoły, łoju, wosku, żywicy i spirytusu, można zrobić ją samemu, mieszamy składniki, ogrzewamy do roztopienia i pomieszania, odstawiamy, dolewamy spirytus. Szczepimy wiosną lub zimą, ale zimowe zrazy przyjmują się dłużej, nie zrastają się przed rozpoczęciem wiosny. Wiosenne zrazy (gryfy) pobieramy na przełomie listopada i grudnia, tak by miały 5 oczek, ścinamy je ostrym sekatorem, zimujemy w wilgotnym piasku do 1/3 wysokości, trzymamy w chłodnym pomieszczeniu.

Sposoby szczepienia

-przez stosowanie, zraz i podkład, czyli roślina, na której szczepimy muszą mieć jednakową grubość, ścinamy je pod tym samym kątem, łączymy je tak, by przylegały do siebie, smarujemy maścią, owijamy materiałem lub folią, smarujemy maścią

-przez przystawkę z siodełkiem, podkładka może być grubsza od zrazu, usuwamy z niej korę, przycinamy ukośnie zraz, przykładamy do rany, smarujemy maścią, owijamy opatrunkiem

-przez szparę boczną, nacinamy podkładkę pod katem 20 st na długość 2 cm, nacięcie nie może przekraczać 1/3 podkładki, przycinamy zraz, by był ostry, wciskamy zraz w podkładkę, smarujemy maścią, robimy opatrunek

-szczepienie w klin, gdy podkładka jest grubsza od zraza, w podkładce wycinamy klin, zraz formujemy w kształt klina i wkładamy zraz w podkładkę, smarujemy maścią, robimy opatrunek

-szczepienie w korę, kożuchówka, ścinamy ukośne podkładkę, z boku nacinamy podłużnie korę, do nacięcia wkładamy zraz, smarujemy to maścią, robimy opatrunek

Okulizacja, oczkowanie, polega na wciśnięciu w korę oczka. W przypadku okulizacji usuwamy ze zrazów liście, trzymamy je kilka tygodni owinięte mokrym ręcznikiem w chłodnym, wilgotnym miejscu np. piwnicy. Do okulizacji używamy noży, okulizaków

-okulizacja w literę T, w naciętą korę podkładki wkładamy oczko pobrane z jednorocznego pędu, opatrujemy jak przy pozostałych metodach szczepienia [https://www.castorama.pl/jak-szczepic-drzewa-i-krzewy-ins-66048.html].

-Okulizacja żywym oczkiem, kiedy w tym samy roku wyrosną z niego pędy jest przeprowadzana wiosną,

-Okulizacja na przystawkę, wycinamy oczko z zapasem kory i walca osiowego z oczkiem, taki sam fragment kory i walca usuwamy z podkładki, na jego miejsce dajemy ten z oczkiem, zabezpieczamy maścią i opatrunkiem,

Okulizacja śpiącym oczkiem, które wypuści pędy w następnym roku robimy późnym latem.

Szczepić można lilaki, berberysy, jarzębinę, śliwy, jabłonie, gruszę, wiśnie, morele, brzoskwinie, czeremchy, czereśnie, pigwę, morwy, pigwowce, derenie, oczary, róże, modrzewie, sosny, jodły, świerki, klony, fuksje, bluszcze, podkładka to odporny na niekorzystne warunki, zdrowy, dobrze ukorzeniony gatunek, szczepiąc można uratować stare roślin, można też uprawiać rośliny z wrażliwymi korzeniami np. na przelanie lub grzyby.

Ablaktacja polega na łączeniu pędów bez odcinania od roślin macierzystych, dołujemy doniczki z podkładkami, w miejscu styku wycinamy korę i cienką warstwę drewna, stykamy podkładki ranami, obwiązujemy tasiemką, można przed szczepieniem posadzić obie podkładki [https://zojalitwin.wordpress.com/2011/04/20/szczepienie-roslin/].

Dawniej uważano, że trzeba grabić opadłe liście, patyki w ogródku, inaczej rozprzestrzenią się grzyby, które mogą zainfekować roslinki. Jeśli przeważają rosliny z innych stref geograficznych to, żeczywiście nasza mikroflora nie musi być dla nich korzystna, jednak w lasach, zagajnikach, zaroslach nikt liści nie grabi i rośliny sobie radzą. Rosliny umieją bronić się przed grzybami chorobtwórczymi, a opadłe liście mają swoją rolę. W suche lata ograniczają parowanie z ziemi i zapewniają glebie wilgotność, zimą i późna jesienią izolują przed zimnem ziemię i podziemne części roslin, jak cebule przebiśniegów, złoci, kłącza, korzenie i zimozielone byli leśno-zaroślowe jak przylaszczki, barwinek. Liście to schronienie fauny glebowej. Fauna glebowa to chrząszcze, nagie slimaki, dżdżownice, wazonkowce, żuk leśny, który zjada części roslin i część zabiera do norek w ziemi, wij drewniak, stonogi, pająki np. krzyżak pomarańczowy żerujący w lesie, robi sieci łowne i sam chowa się w zwiniętym w rulonik liściu zawieszonym na nici i wyścielonym nićmi, w ciepłe jesienie w liściach są zaskrońce, gdzie polują na ofiary, opadłe owoce, nasiona, owady, grzyby to pokarm dla ptaków, rudzików, sikorek bogatek, strzyżyków, w liściach zagrzebują się motyle np. cytrynki na zimę [http://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/tajemnicze-zycie-wsrod-opadlych-lisci ]. Kepki liści i gałęzi to zimowiska jeży, tam maja wyższą temperaturę niż bez izolacji. Liście chronią też nasiona, małe roslinki przed mrozem. Fauna glebowa rozkłada je na coraz prostsze związki organiczne, a grzyby do związków mineralnych dostępnych dla roslin. One pobieraja je włośnikami jako nawóz. Takie szczątki organiczne wraz z podłożem skalnym buduja glebę. Liścia glebę przed ubijaniem jak poduszeczka. Ptaki zimujące jak grzywacze, czyżyki, drozdy,krukowate żerują w liściach. Liście to schronienie i żerowisko gryzoni. Nie warto grabić całego ogródka czy działki, warto zostawic kopce z liści i patyków dla jeży. Zostawiając opadłe owoce zostawiamy pokarm dla jedzących je zwierząt i dajemy mozliwośc wykiełkowania nasion wiosną. Liście są wazne dla całego ekosystemu i bioróżorodności, w ogródkach chronią przed mrozem rosliny i podziemne części, zwłaszcza w bezśnieżne zimy i zatrzymują wilgoć, zwłaszcza w suche lata.

Poproszono mnie, żebym opisała wzrost roslinki od nasiona do roślinki, większość opisałam w działach Biologia roślin: histologia i biologia komórki oraz Embriologia roslin. Są różne typy rozwojowe prazarodka. Prazarodek ma stadium globularne (okrągłe), potem u jednoliściennych jest stadium sercowate. Prawidłowy zarodek ma dwie częśći, jedna to suspersor (wieszadełko), które przyczepia go do lupinu nasiennej i zarodek właściwy. Z CA powstaje zarodek właściwy, Z BC wieszadelko. Typ piperad u pieprzowatych Piperaceae komórka CA dzieli się ścianą poprzeczną. Typ Onagrad u wiesiołkowatych Onagraceae komórka BC buduje ścianę pionową. Typ Caryophyllad u goździkowatych Caryophyllaceae ściana dzieli się w różną stronę. Bc nie dzieli się rosnie i tworzy wieszadełko. Najprostszy typ to Onargad jest też u tasznika Capsella bursa pastoris, tu CA nie dzieli się, BC dzieli sie poprzecznie, potem CA dzieli się w jednoszeregowy układ komórek, powstaje wieszadelko, ma ono 10 - 13 komórek. Najwyższa komórka wieszadelka ma najwięcej soku komórkowego. Ona rośnie, nie dzieli się ma endoreplikacje, tworzy haustoria, powstaje ściana komórkowa. Najwyższa komórka wrasta w zarodek, ma dużą powierzchnię i ściąga substancje odżywcze. Dana komórka jest poliploidalna, wszystkie komórki wieszadelka łączą się ze soba i zarodkiem plazmodesmami. Komórka apikalna dzieli się ściana pionową, powstałe komórki dzielą się równocześnie prostopadle do pierwszej ściany. Powstaje stadium kwadrantu, 4 komórek. Wszystkie mkomórki dzielą się w 8 - komórkowy oktant, jest to stadium globularne (główkowate). Komórki oktantu dzielą się, część idzie na zewnątrz, część do środka. Komórki otaczają się ścianą, połączone sa plazmodesmami. Jest warsdtwa komórek, któa styka się z otoczeniem i warstwa wewnętrza. Warstwa powierzchniowa ma prostopadłe do powierzchni podziały, powstaje protoderma (praskórka). Powstanie z niej skórka. Komórki w środku dzielą się, powstaje zarodek właściwy, ma on stadium globularne o symetrii promienistej, jest okrągłe. Zarodek rośnie, komóki wieszadełka dzielą się. W dwóch miejcach w tkance zarodka są intensywniejsze podziały, zarodek przybiera kształt sercowate. Jest spłaszczony, ma symetrię dwuboczną. komórki wieszadełka graniczą z zarodkiem właściwym hypofyzą, która dzieli się, jej komórki dostarczaja materiał potrzebny do budowy korzenia zarodkowego. W typie Onagrad BC uczestniczy w budowie zarodka właściwego, gdy przybywa komórek zanika kształt serca, uwypuklają się liścienie. kolejne stadium to stadium torpedy. Są długie liścienie pomiędzy nimi jest wierzchołek wzrostu pędu. W środku zarodka różnicują się komórki, powstaje merystem budujący tkanki przewodzące, prokambium. Z hypofizy powstaje korzeń zarodkowy, ma czapeczkę, u podstawy liścieni jest hipokotyl. U tasznika jest zarodek kampylotropowy. Zarodek dostosowuje się do kształtu woreczka, jest stadium laski, liścienie się zginają, prokambium wchodzi do podstawy liścieni. Wieszadełko funkcjonuje w stadium sercowatym i młodej torpedy, tasznik ma w dojrzałych nasionach. Gdy jest protoderma, jest początek histogenezy. Są zaczątki gamet, pierwsze komórki prokambium. Symetria zmienia się w dwuboczną, sa warstwy komórek. Jest organogeneza. Są zaczątki liścieni i rozwój korzenia zarodkwoego. Zarodek rośnie, są silnie podziały komórkowe. Rosną liścienie i korzeń pojawia się hypokotyl. Merystem dzieli się na pramiękisz i prokambium. Kształt zarodka zależy od typu woreczka, marchew Daucus carota ma Codanad liścienie rosną prosto do góry, woreczek jest prosty. Dużą grupę roślin stanowią jednoliścienne. Są trzy modele rozwoju. Cztery pierwsze podziały komórek zarodka są są takie same u jednoliściennych i dwuliściennych. Niekóre jednoliścienne mają Onagrad inne do Asterad. Trawy Poaceae maja osobny typ. Dwuliścienne mają stadium globularne, które robi się płaskie, zmienia symetrię na dwuboczną, wchodzi w stadium sercowate. U jednoliściennych jedna część komórek dzieli się szybciej, powstaje liścień, druga część dzieli się wolnie, będzie z tego wierzchołek wzrostu pędu. Powstaje hypofiza, liścień się wypiętrza, wydłuża się oś korzeniowo - hypokotylowa. Jest boczne ustawienie wierzchołka wzrostu pędu, liścień otacza go od dołu, jest jedna oś symetrii. Liścień jest długi i cylindryczny. Jest lateralne (boczne) ułożenie wierzchołka wzrostu pędu. Dwuliścienne mają terminalne (wierzchołkowe). Organogeneza jednoliściennych, powsatje zawiązek liści właściwych, jest to primorgia liści. U jednoliściennych merystem wzrostu pędu robi 3 - 5 primorgiów liści. Jednoliścienne mają lepiej zorganizowany zarodek. Ostatni etap embriogenezy to spadek matabolizmu i odwodnienie komórek. Jest zatrzymanie cyklu komórkowego, komórki przestaja się dzielić, wtedy nasiona są dojrzałe, Jednoliścienne mają jeden liścień primorgia liści, jedną oś symetrii, dwuliścienne mają dwa liścienie i dfwie osie symetrii. Gdy nasiona trafią na odpowiednie warunki jest kiełkowanie nasion. Siewka to młoda roślinka z liścieniami. U dwuliściennych korzeń zarodkowy długo się rozgałęzia i rośnie, Hypokotyl, liścienie, stożek wzrostu pędu są nad lub pod powierzchnią gleby. Jednoliścienne mają pod lub nad ziemią albo w nasieniu. Zanika korzeń zarodkowy, pojawiają się korzenie przybyszowe, w nasionach mogą być ich zawiązki. Trawy mają osobny typ rozwoju. Us torczyków Orchidaceae zarodek zarodek w dojrzałych nasionach nie ma organów ani tkanek. Nasiona odłączają się od rośliny macierzystej w globularnym stadium zarodka. Zarodek jest kulisty lub maczugowaty. Nie ma tkanek ani organów. Storczykowate nie mają bielma, są małe i lekkie nasiona. Storczykom  epifitom wiatr przenosi nasiona na inne drzewa. Nasiona te nie dotykają gleby. Zarodek traw jest najbardziej złożony, ma dodatkowe struktury. Na początku rozwoju komórka jajowa przyrasta doośrodka woreczka zarodkowego. Jest zgięta, nie ma osi mikropylarno - chalazalnej. Jest podział na CA i BC. Ściana jest budowana ukośnie, Są dalsze podziały komórek, zarodek dzieli się na CA i BC. Z CA powstaje zarodek właściwy, z BC wieszadełko. Jest stadium globularne, wypiętrza się liścień. Wieszadelko jest ustawione bocznie. Wzrasta pęd. Dojrzały zarodek pszenicy Triticum sp. Jest owoc, ziarniak - łupina nasienna zrośnięta z owocnią. Jest bielmo. Są nasiona bielmowe, liścień ma postać skutellum (tarczki). Jedna z warstw tarczki styka sie z bielmem. Przy kiełkowaniu hydrolizuje białka i skrobię i ściąga je do zarodka. Wierzchołek wzrostu pędu otaczają primorgia liści. Im bliżej stożka, tym są młodsze. Dookoła jest koleoptyle, gdy siewka kiełkuje rozwijają się liście właściwe. Korzeń zarodkowy ma czapeczkę, otacza go koleoryza, jest prokambium, wierzchołek wzrostu korzenia, powstaja korzenie przybyszowe. Korzeń zarodkowy ginie. U pszenicy na przeciw tarczki jest wyrostek (epiblast), u kukurydzy Zea mays go nie ma. Nie wiadomo do czego epiblast służy. W czasie kiełkowania siewka wyrasta z ziarniaka, jest hydroliza warstwy aleuronowej i skrobii, związki odżywcze są przekazywane do zarodka. Liścień przebija koleoptyle, z drugiej strony rośnie klorzeń zarodkowy. Potem korzen degeneruje powstają przybyszowe, trawy maja typ embriogenezy Graminad (Poad). Na końcu rozwoju są organy traw. W trakcie rozwoju jest wieszadełko. Niezapominajka Myosotis sp. i fiołek Viola sp. nie mają wieszadełka. Wieszadełko ma różną strukturę u różnych roślin. Może być pojedynczą, jednojądrową komórką lub składać się z wielu komórek. kokmórki mogą być nitkowate, jednojądrowe lub wielojądrowe. Cenocyt to poliploid, komórki mogą mieć endoreplikacje. FasolaPhaseolus sp. ma wieszadełko o różnym stopniu poliploidyzacji. Tasznik Capsellasp. ma lepszą wakuolizację wieszadełka niz zarodek. może cytoplazma suspensora mieć więcej rybosomów, może mieć plastydy, głównie leukoplasty. Komórki wieszadełka mają ścianę transferową. U fasoli wielokwiatowej Phaseolus coccineusjest 4096n. Powstają chromosomy olbrzymie (politeniczne). U fasoli pnące P. multiflorus komórki wieszadełka są ulożone liniowo. U trzodrzeńca (żarnowca) Citisus tworzą kulę. Groch Pisum sativum ma kampylotropowy zalążek, z 4 komórek. 2 są długie i wielojądrowe, mają ok. 64 jądra, 2 są małe, 8 - jądrowe, za nimi jest zarodek właściwy. Komórka wieszadełka go otaczają. U storczyków nie ma bielma, zarodki są niezróżnicowane. Odżywia je wiezadełko Wanda Vanda sp. ma mało podziałów, zarodek jest w stadium globularnym, wieszadełko otula zarodek. Cymbidium Cymbidium sp. ma globularny zarodek i nie równomiernie rozwiaja się wieszadełko, jest poliploidalne, ma palczaste wyrostki wrastające w między komórki tkanki ośrodka i pobierające z nich pokarm. Nasturcja Tropaeolum sp. wieszadełko z dwoma komórkami haustoralnymi. Jedno haustorium wrasta do wiązki przewodzącej, drugie do ściany zalążni. Wieszadełko ma funkcje mechaniczne, łączy zarodek z bielmem. U grochu pobiera z bielma i tkanki sporofitu substancje odżywcze dla zarodka. Starszy zarodek sam pobiera pokarm z bielma. Wieszadełko ma ściany transferowe. Wieszadełko może być poliploidem, ma chromosomy politeniczne. Jest w nim intensywna synteza białek i innych związków chemicznych, jest synteza i przetwarzanie pokarmu dla zarodka, w młodszych stadiach zarodka dostarcza hormony zarodkowi: auksyny, gibereliny. U storczyków zastępuje bielmo. Typ zarodka storczyka, zarodek ma oś dwubiegunowa, która wyznacza rejon hypokotylowo - korzeniowy, jest epikotyl, ma na szczycie wierzchołek wzrostu pędu. W czasie rozsiewania nasion zarodek jest niezróżnicowany. Ma okres spoczynkowy, gdy odłącza się owoc, takie nasiono to organ przetrwalnikowy. Paspżyty, półpasożyty, epifity mają małe zarodki bez histogenezy, merystemów apikalnych i liścieni. Jaskrowate Ranunculaceae np. jaskier Ranunculus sp., zawilec Anemonesp.,kaczeniec Caltha palustris też maja takie nasiona. Najsłabiej zróżnicowany zarodek ma korzeniówka jednokwiatowa Monotropa uniflora. Nasiona mają dwukomórkowy zarodek, jest CA i BC. Później jest stadium globularne, komórki tego stadium mogą różnić się ilością organelli i genów. Te zarodki nigdy nie były zróżnicowane na tym etapie rozwoju. Jest to przystosowanie do pasożytnictwa. Zarodek rozwija sie przy kontakcie z tkanka gospodarza. pasożyty korzeniowe czerpią substancje odżywcze z korzeni gospodarza. Zarodek nadrabia opóźniony rozwój, najpierw wybija się korzeń zarodkowy, Kiełkowanie barszczu Heracleum sp. poprzedza pobieranie wody przez nasiono, jest uruchomienie cyklów komórkowych i wzrost pracy hormonów. Wzrost jest kosztem materiałów z bielma. Gdy wyrasta korzeń zarodkowy, pęka łupina nasienna, jest to kiełkowanie. Rośliny ozime i wieloletnie przechodzą wernalizację, aktywację enzymów biorących udział w kiełkowaniu przez niską temperaturę. Najdłuższy okres dojrzewania zarodkó ma żeń-szeń właściwy Panax ginseng. nasiono dojrzewa i spada do ziemi w sierpni, wiosną następnego roku, w czerwcu zarodek ma stadium sercowate, jesienią we wrześniu są liścienie, w maju kolejnego roku kiełkuje. Ma korzeń zarodkowy, epikotyl, liście właściwe, liścienie zostają w nasieniu jako haustorium. Są rośliny, któe w czasie rozwoju mają wiele zarodków w nasionach. Jest to poliembrionia. Zaczyna się rozwijać dwa lub więcej zarodków. W dojrzałym nasieniu może kiełkować więcej niż jeden zarodek, jest tak wtedy, gdy prazarodek rozszczepi się na dwie części. W stadium globularnym jest pączkowanie z komórek wieszadełka, dając dodatkowy zarodek, może zacząć się dzielić synergida. Synergida daje haploida, zapłodniona komórka jajowa diploida. Może wniknąć do woreczka druga łagiewka pyłkowa i komórka plemnikowa zapłodni synergidę. Powstaje wtedy inny genetycznie zarodek niż zarodek powstały z połączenia komórki jajowej i plemnikowej. Zalążek ma dwa woreczki z komórkami jajowymi, zarodek może być też z somatycznej komórki ośrodka, jest to poliembrionia przybyszowa. Jądrowa jest gdy komórka dzieli się na globularny prazarodek, wrasta on do woreczka i czerpie z niego substancje odżywcze. Wzrost roślin to powiekszanie się rozmiarów rosliny, mozna go kreślić jakościowo np. wzrost masy, powiekszenie rozmiarów itp. zachodzi on przez podział, czyli wzrost embrionalny i wydłużanie komórek wzrost elongacyjny. rozwój roslin to różnicowanie komórek macierzystych w tkanki stałe i wytwarzanie organów: korzeni, liści, kwiatów. Roslina ma 2 stadia rozwojowe: stadium wegetaywne fazę ebrionalną, czyli rozwój nasiona i młodocianą, kiełkowanie-powstanie korzenia zarodkowego, wzrost wegetatywny oraz stadium generatywne czyli indukcja i wytwarzanie kwiaów. Rozwój można zdefiniować jako proces ze wzrostem, róznicowaniem sie tkanek, organów i organizmu. Wzrost to proces, który prowadzi do zwiększenia rozmiarów organizmu przez podziały iw ydłużanie komórek, różnicowanie to proces specjacji, komórki macierzyste tracą swoje zdolności, wykształcają się funkcje komórek somatycznych danej tkanki, komórka zaczyna pracować, czylu realizowac daną funkcję-fotosynteza, gromadzenie wody itd. Tworzenie wzrorca ma kluczowe znaczenie, jest to proces ekspresji genów w danym miejscu i czasie, to właśnie ekspresja genów decyduje o tym czy komórka pozostaje macierzystą czy różnicuje sie w inny typ, każda komórka ma komplet genów całego organizmu, ale ich ekspresja decyduje o tym jakie funkcje dana komórka pełni i tkanki tworzy. Morfogeneza to proces regulacji i kierunku różnicowani się komórek wynika z ekspresji genów, która wynika z działania hormonów i sygnałów chemicznych oraz środowiska np. światło powoduje wytwarzanie kwiatów (w wysokiej trawie są wysokie łodygi kwiatowe w skoszonej sa przy ziemi, to światło w pływa na ekspresje genów i rozmieszczenie auksyn).
Rozwój pędu i korzenia zaczynają się w merystemach wierzchołkowym i korzeniowym. Merystem pierwotny powstaje z merystemu zarodkowego, niewyspecjalizowanego merystemu występującego w zarodkach w nasionach. Merystem pierwotny ma komórki inicjalne, ich podziału dają pramerystem, ma on piętra komórek inicjalnych. Merystem wierzchołkowy korzenia ma stożek wzrostu z czapeczką, komórkami chronoiącymi stożek przed mechanicznym uszkodzeniem w czasie tarcia ziemi podczas wydłużania.  Rozwój korzenia wyjaśnia teoria histogenowa. Są trzy piętra komórek inicjalnych (histogeny). Dermatogen jest najbardziej zewnętrzną komórką, tworzy skórkę i czapeczkę u dwuliściennych. W samym środku jest plerom, daje początek walcowi osiowemu. Peryblem daję początek korze pierwotnej i ryzodermie. Jednoliścienne mają kalyptrogen - osobny inicjał dla czapeczki. Dynia Cucurbita pepo ma wtórny welamen korzeniowy. Welamen to wielowarstwowa skórka pobierająca wodę z powietrza, chłonie ją jak gąbka. Marchew ma korzeń spichrzowy. Jęczmień ma jeden inicjał dla pleromu, drugi dla peryblemu i dermatogenu, trzeci dla kalyptrogenu (kalyptra - czapeczka). Dermatogen tworzy ektodermę, peryblem korę pierwotną, plerom tworzy walec osiowy, w nim powstaje prokambium, które daje początek wiązkom przewodzącym. Stefy korzenia u wszystkich roślin to od zewnątrz stożek wzrostu z czapeczką, potem jest strefa wydłużania (elongacji) komórek, dalej jest strefa różnicowania komórek, potem jest strefa włośnikowa, potem dojrzały korzeń. W korzeniu jest bardziej rozbudowana kora pierwotna niż walec osiowy, odwrotnie jak w łodydze. Tak jest powyżej strefy włośnikowej. Ryzoderma jest w strefie włośnikowej. Kosaciec. Im wyżej tym włośniki zanikają stopniowo, powyżej ryzosfery jest egzoderma, ma miekisz zasadniczy. Endoderma jest najgłębszą warstwą kory pierwotnej w łodydze. W egzodermie są komórki ze skrobią statolityczną, one informują roślinę o zmianie polożenia. W korzeniu jest pobieranie wody i soli mineralnych. Woda i sole mineralne idą do ksylemu, kieruje je tam egzoderma ma komórki suwerynowymi lamella. Merystem wierzchołkowy pędu ma korpus i tunikę. Komórki inicjalne rozwijają się do środka w koprus, czyli walec osiowy na zewnąrz w skórkę czyli tunikę. Zawiązki pędu i korzenia czyli gr komórek inicjalnych, z których rozwiną się korzenie i łodyga powstają w życiu zarodkowym, powstają też zawiązki liści. 
Merystem wierzchołkowy pędu toi merystemy pierwotne: protoderm, z niego rozwinie się epiderma-tkanka pierwotna, prokambium, z niego rozwiną sie łyko i drewno pierwotne i merystem wierzchołkowy-wzrost roslin na długość, powstaje rdzeń i kora pierwotna, merystemy boczne maja kambium międzywiązkowe, z niego powstaną drewno i łyko wtórne, kambium korkotwórcze, fellogen, tworzy perydermę, z warstwą korka. 
Merystemy pierwotne to obecny w zarodku merystem embrionalny, przez całe zycie rosliny działają: wierzchołkowy pędu i korzenia, interkalarny (wzrost na dlugośc), archeosporalny, tkanka zarodnikotwórcza, z niej będą gamety, prakambium, kambium wiązkowe w łodydze i liściach (tworzą tkanki przewodzące).
Tkanki wtórne to kambium międzywiązkowe w łodygach, kambium w korzeniu, fellogen, merystemu wierzchołkowe korzeni bocznych i przybyszowych oraz pędów przybyszowych (z nich odrasta drzewo po ścięciu łodygi), kallus, merystemoidy, skupienia komórek macierzystych w tkankach stałych np. komórki macierzyste aparatów szparkowych, inicjalne włosków i tworów epidermy. Tkanki stałe, jednorodne to okrywające-epiderma, epiblema (ryzoderma), korek, miękiszowe-asymilacyjny chlorenchyma, zasadowy parenchyma, spichrzowy powietrzny aerenchyma, wodny, wzmacniająca-kolenchyma, sklerenchyma. Niejednorodne to drewno ksylem, łyko floem, tkanka wydzielnicza. To były tkanki właściwe, tkanki rzekome plektenchyma, występuje u glonów, z niej sa nibyorgany.
Zawiązki korzeni, łodygi, liści powstają w życiu plodowym z nich rozwijają się organy i tkanki dorosłej rosliny