biologia i ochrona przyrody

Zapach deszczu, inaczej geosmina. Wiadomo, że deszcz ma zapach, jednak dopiero niedawno temu odkryto jego przyczynę, gdy kropla deszczu opada na powierzchnię na jej spodzie powstaja pęcherzyki powietrza, które zbierają cząsteczki zapachowe, bakterie i sinice oraz przenikaja przez całą kropelke jak gaz w wodzie mineralnej i uwalniają je do atmosfery, to ta mieszanina zarodników, pyłku, glonów, bakterii i cząsteczek organicznych nadaje deszczowi zapach. Najbardziej pachną deszcze, kiedy kropelki wolno opadają i delikatnie uderzaja o powierzchnie płaskie, wtedy najwięcej cząsteczek zapachowych i mikroorganizmów może się unieść, szybkie i gwałtowne opady powodują, że kropelki szybko się rozpadają i nie moga przenosić substancji zapachowych ani organizmów. Także uderzając w powierzchnie krople wyrzucają w górę rózne rzeczy, które maja zapach, gdy jest ciepło one unosza się dłużej. Najlepiej zapach uwalnia sie z miekkich i porowatych substancji, w których porach jest dużo pachnącego osadu np. ziemi, najtrudniej z głądkich, które nie zbierają niczego np. pokrywającej dachy blachy [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1605963,1,skad-sie-bierze-zapach-deszczu.read]. Także unosząca sie po deszczu para wodna zbiera różne substancje organiczne i unosi je w powietrze, dlatego również pachnie ono po deszczu. Zapach ten jest bardzo miły, może również być częscią aromatoterapii na łonie natury. Podczas burzy wyładowania elektryczne rozbijają cząsteczki tlenu i azotu na pojedyncze atomy, które reaguja ze sobą, tlen może łączyć się w ozon, którego zapach czuć po burzy. Dla rby taki zapach może byc impulsem do rozpoczęcia tarła, dla ssaków informacja o miejscu wodopoju (w niektórych miejscach woda deszczowa zapełnia puste koryta rzek i dziury w ziemi. Także opadająć woda w kroplach zbiera cząsteczki chemiczne z atmosfery oraz spłukuje je z roslin, skał i budynkow, i jest katalizotorem reakcji pomiędzy nimi, potem kropla spada na ziemie, gdzie cząsteczki te łączą się z minerałami, zostaje uwolniona mieszanina zapachów petrichor, czyli wynik reakcji pomiędzy cząsteczkami powstałymi w wyniku rozkładu ciał roslin i zwierząt oraz związkami zawartymi w minerałach, deszcz także wzmaga żywotnośc bakterii, grzybów i glonów glebowych oraz przyspiesza ich metabolizm, one rozkładaja martwą materię organiczną uwalniając substancje zapachowe do atmosfery.  Co ciekawe geosmina znaczy zapach ziemi [http://www.olfaktoria.pl/2014/10/zapach-deszczu/] Geosmina to także związek organiczny (cykliczny, dwupierścieniowy alkohol z 2 grupami metylowymi) produkowany przez sinice i promieniowce i wydzielany dopiero po rozpadnięciu się ścian komórkowych, ryby jedzące glony jak karpi, sumy także pachna geosminą, to ten związek dominuje w zapachu deszczu, czuć go także w czasie rozkwitu sinic w jeziorach.

 Orliczkowate Pteridaceae pełzające lub wyprostowane kłącza, brzeżne sori, liście trójkątne, wąskie, pierzastodzielne, listki jajowate, orliczka kreteńska Pteris cretica. Dennstaedtiaceae brzeżne zawijki, krótkie, pełzające, wołosione kłącza, rynienkowate ogonki liściowe, liście duże, trójkątne, pierzastodzielne, listki końcowe owalne, długie przylegają do siebie na odcinkach, orlica pospolita Pteridium aquilinum. Paprotnicowate Cystopteridaceae małe paprocie z kłączami i dużymi, trójkątnymi, ogonkowymi, pierzastodzielnymi kilkukrotnie liśćmi, odcinki I rzędu są daleko od siebie, okrągłe sori, Acystopteris sp. Cystoathyrium chinense Cystopteris sp. Gymnocarpium sp. Rhachidosoraceae podziemne kłącze, długie, ognkowe, trójkątne pierzastodzielne liście, listki pierastodzielne, końcowe odcinki siedzące, okrągławe, na ich spodzie są owalne sori, Mesosorus Rhachidosorus, Rhachidosorus sp. Diplaziopsidaceae grube kłącza, pojedynczo pierzastodizelne lub języczkowate lekko powcinane lub pofałdowane liście, są ogonkowe, sori na ich spodzie, nerwy widoczne z obu stron, Diplaziopsis sp. Homalosorus sp. Zanokcicowate Aspleniaceae kłącze z ogonkowymi, trójkątnymi, wąskimi, pierzastodazielnymi liśćmi, listki również pierzaste, końcowe ogonki owalne, mogą być równowąskie, pierzastodzielne z owalnymi listkami całobrzegimi lub całobrzegie, języczkowate, ostre, sori z zawijkami, zanokcica skalna Asplenium trichomanes, Hymenasplenium sp. Hemidictyaceae liście ogonkowe, trójkątne, pierzastodzielne wyrastają z kłącza, listki podługowate, całobrzegie, siedzące lub krótkoogonkowe z nasadami sercowatymi, mają wyraźnie widoczny nerw główny, listki leża daleko od siebie, liście sa bardzo duże, sori sa nitkowate po spodniej stronie, Hemidictyum sp. Zachylnikowate Thelypteridaceae pełzające kłącze, trójkątne, pierzastodzielne liście, odcinki podługowate, tępe, moga być głęboko karbowane w owalne odcinki i trójkątne, nerkowate sori pod zawijkami, ogonki krókie w porównaniu z blaszką liściową, zachylnik błotny Thelypteris palustris, Cyclosorus sp. Macrothelypteris sp. Phegopteris sp. Pseudophegopteris sp. Rozrzutkowate Woodsiaceae kłącze, trójkątne pierzastodzielne, liście z trójkątnymi listkami pierzasotdzielnymi na okrągłe odcinki lub karbowanymi, sori maja rózne kształty zaleznie do gatunku, odcinki moga być ząbkowane, siedzące, sori moga byc okrągłe, nerkowate, podłużne, rozrzutka alpejska Woodsia alpina, paprotnica górska Cystopteris montana, cienistka trójkątna Gymnocarpium dryopteris. Onokleowate Onocleaceae długioe, pełzająće kłącze, liście asymilacyjne i zarodnionosne, ogonkowe, pierzastodizelne, jezyczkowate, odcinki tez języczkowate, brazowe sori pod zawijką, Onoclea sensibilis, Onocleopsis sp. pióropusznik strusi Matteuccia struthiopteris. Podrzeniowate Blechnaceae kłącze, długie, podługowate, pierzastodzielne liście, listki siedzące, równowąskie, jajowate, owalne, okrągławe, długie, leżą w odległości od siebie lub blisko, na spodniej stronie mają 2 równoległe, jasnobrązowe rzędy sori, podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, Sadleria cyatheoides, Doodia sp. Wietlicowate Athyriaceae kłącze pelzające, liście szerokie, trójkątne, pierzastodzielne, odcinki I rzędu odstają od siebie sa trójkątne i pierzastodzielne, II przylegaja są pdoługowate lub owalne, siedzące, akrbowane, na spodzie mają białę, podłużne, nieregularnobrzegie sori, wietlica samicza Athyrium filix-femina. Hypodematiaceae podziemne kłącze, młode liście są pastorałowato zwinięte, ogonki liściowe i nerw głóny, brązowozielone, liście jezyczkowate, pierzastodzielne, sztywno skierowane w górę, listki podługowate, zrośnięte nasadami po obu stronach osi, tworzą blaszkę liściową, mają okrągłe sori pod zawijkami, Hypodematium sp. Leucostegia sp. Nerecznicowate Dryopteridaceae tęgie, pełzające lub wyprostowane kłacze, ogonkowe, trójkątne, pierzastodzielne liście, odcinki I rzędu leżą w odległości od siebie są podłużne, tójkątne, pierzastodzielne na owalne, siedzące, przylegajace do siebie odcinki lub języczkowate, trójkątne, ząbkowane, brązowe, okrągłe sori w 2 rzędach, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas, bolbitis Heudelota Bolbitis heudelotii. Lomariopsidaceae podziemne pełzające kłacze, długie, języczkowate, skórzaste, pierzastodzielne liście, odcinki owalne lub podługowate, błyszczące, grube, głebkko karbowane lub całobrzegie, leża w odległości od siebie, siedzące lub krótkoogonkowe o sercowatych nasadach, naprzemianległe lub naprzeciwległe, sori po wewnętrznej stronie liści, Cyclopeltis sp. Thysanosoria sp. Lemariopsis sp. Nefrolepisowate Nephrolepidaceae Nephrolepis sp. kłącze pełzające, liście języczkowate, pierzastodzielne, wiotkie, zwisające w dół lub wzniesione i rozpierzchłe, listki owalne lub podługowate zaostrzone w trójkąt, naprzeminaległe, siedzące, bardzo króko ogonkowe lub zrośnięte nasadami twaorzącymi blaszkę liściową-wtedy liście są głęboko karbowane, nafrolepis sercolistny Nephrolepis cordifolia. Tectariaceae kłącza, ogonkowe, pierzasteodzielne liście, listki I rzędu trójkątne pierzastodzielne, II rzędu podługowate, trójkątne, karbowane, głeboko powcinane na spodzie maja wiele okrągłych kupków zarodnionosnych, Tectaria sp. Heterodonium sp. Hypoderris sp. Oleandraceae naziemne lub epifity, proste lub pierzastodzielne liście, sori po obu stronach żebra, języczkowate, naprzemianległe, siedzące lub nibyogonkowe listki, l;iście mają długie ogonki, Arthropteris sp. Oleandra hainanensis, Psammiosorus sp. Dawaliowate Davalliaceae podziemne pełzające, włochate, naziemne kłącze, liście ogonkowe, trójkątne, pdowójnie pierzastodzielne, odcinki I rzędu sa trójkątne i odstają od siebie, II sa owalne i przylegają, Araiostegia sp. dawalia Davallia sp. Davallodes sp. Pachypleuria sp. Paprotkowate Polypodiaceae podziemne, pełzające kłącze, ogonkowe, pierzastodzielne, długie, języczkowate liście, listki podługowate, dostające, moga być pojedynczo pierzastodizelne maja okrągławe listki, sori na liściach zarodnionośnych, są okrągłe, flebodium złociste Phlebodium aureum, płaskla, włosie rogi Phlebodium aureum sp. paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, paprotka przejściowa P. interjectum, drynaria Drynaria sp

Podklasa długoszowe Osmundidae długoszowce Osmundales długoszowate Osmundaceae u podstawy pędu sa korzenie przybyszowe, syfonostela, nie ma przyrostu wtórnego, pęd otulają ogonki liściowe, duże, trójkątne liście kilkakrotnie pierzasto dzielne, końcowe listki owalne, cienkościenne zarodnie na trzoneczkach z pierścieniem komórek otwierajacym je są na brzegach odcinków, gametofity zielone, długo zyją mają żebro, sporofit ma podziemne kłącze, korzenie i kilka-kilkanaście nadziemnych liści, liści po obumarciu są trwałe ich nasady otulają łodygę dając pozorny przyrst na grubość, nie przyrastają, ale pokrywają je coraz grubsze warstwy nasad liściowych, liście mają do 2 m, na 1 liściu jest część asymilacyjna, na szczycie bezizeleniowa część zarodnionośna, zarodnia ma krótki gruby trzoneczek, 1-2 warstwy komórek, przedrośla powstają w zarodni, sa plechowate, do 5 sm dł. mają żebro wzłuż plechy to pasmo grubościennych komórek, długosz królewski Osmunda regalis Leptopteris sp. Osmundastrum sp. Todea sp.
Rozpłochowce Hymenophyllales rozpłochowate Hymenophyllaceae kłacze, krótkie pędy, trójkątne, duże, pierzastodzielne kilkukrotnie liście, odcinki dalszych rzędów też są trójkątne, w kątach listków są okrągłe zarodnie na długich trzoneczkach, 1 warstwa komórek w listkach, w porze suchej wysycha w wilgotnej nabiera wody i funkcjonuje, rozpłoch Hymenophyllum sp. skaliżęs Trichomanes sp. 
Glejcheniowce Gleicheniales glejcheniowate Gleicheniaceae duże, tropikalne paprocie z pierzastodzielnymi, języczkowatymi liśćmi, odcinki języczkowate lub podługowate, na spodniej stronie mają 2 rzędy zielonych i okrągłcych kupków zarodnionośnych, pędy rozgałęzione, podziemne kłącze, Gleichenella sp. Gleichenia sp. Dipteridaceae ogonkowe, dłoniastodzielne liście, ogonki sa długie, odcinki dziela się na mniejsze odcinki, na spoodniej stronie liści są widoczne wiązki przewodzące, dłoniaste unerwienie i kupki zaro0dnionośne, krótki pęd, Dipteris sp. Cheiropleuria sp. Matoniaceae dłoniastodzielne, ogonkowe liście długie odcinki I rzędu z drobnymi, owalnymi odcinkami II rzędu, końce odcinków I rzędu mogą sie zawijać, liście mają długie ogonki, tworzą rozety, Matonia pectinata Phanerosorus sarmentosus.
Szparnicowce Schizaeales brzeżne zarodnie na trzoneczkach po dojrzeniu pękają szczelinami, wężówkowate Lygodiaceae wężówka Lygodium sp. cienkie, owłosione, wspinające sie i płożące kłącze, szybko rosną maja trójkątne dłoniastodzielne liście, odcinki sa rzadkie pokryte owalnymi, drobnym,i odcinkami, wężówka pogięta Lygodium flexuosum. Splątkowate Anemiaceae splątka Anemia sp. owłosione, pełzające się lub podniesione kłącze, liście rozgaęłzione na część asymilacyjna i zarodnionosną. Szparnicowate Schizaeaceae liście maja na szczycie merystem wierzchołkowy, część asymilacyjna pierzastodzielna, trójkątna, odcinki grube, część zarodnionośna ma grono zarodni na trzonku, szparnica Schizaea sp. Actinostachys sp.
Olbrzymkowce Cyatheales jedne są płożące, inne drzewiaste jest wysoka łodyga z pióropuszem liści na szczycie. Metaxyaceae pełzające kłącze, podnosi się, na szczycie owłosione, pierzastodzielne języczkowate liście, równowąskie listki, wiązki przewodzące proste lub rozgaęłzione, otwarte, Metaxya lanosa, Metaxya rostrata. Diksoniowate Dicksoniaceae drzewaiste paprocie, wysoka kłodzina, na szczycie pióropusz trójkątnych, kilkukrotnie pierzastodzielnych listków, odcinki zbliżając się do końca są coraz mniejsze, sa włoski zamiast łusek są też epifity, diksonia Dicksonia sp. Calochlaena sp. Lophosoria sp. Olbrzymkowate Cyatheaceae duże, drzewiaste paprocie, są kłącza i kłodziny zakończone pióropuszem pirzastodzielnych, zwężających się ku końcowi liści z równowąskimi odcinkami, liście są podługowate, mają włoski, na spodzie sori, syfonostela, są też epifity, olbrzymka Cyathea sp. Otężałkowate cibotiowate Cibotiaceae otężałek Cibotium sp. masywne, pełzające, lekko podnoszące kłącze, diktiostela lub syfonostela, owłosione przy ogonkach, 2-krotnuie, pierzstodzielne liście, listki podługowate, ogonki owłosione, otężałek siny Cibotium glaucum, otężałek królewski Cibotium regale. Culcitaceae pełzające lub podnoszące się kłacze, syfonostela, duże, trójkątne, kilkukrotnie pierzastodzielne, Culcita coniifolia, Culcita pilosa. Plagiogyriaceae gładkie, pełzające kłacze, może się pdomosić, pierzastodzielne liście lub pierzastopowcinane, języczkowate odcinki, młode liście mają liście ze śluzem, Plagiogyria sp. Loxsomataceae długie, pełzające kłącze, syfonostela, są włoski, kupki zarodni na końcach zyłek, zarodnie na trzoneczkach, liście dwukrotniepierzastodzielne, trójkątne, listki karbowane, Loxsoma cunninghamii, Loxsomopsis pearcei. Thyrsopteridaceae tylko Thyrsopteris elegans owłosione, podnoszące się lub wyprostowane kłacze, liście duże, trójkątne, 3-krotnie pierzastodzielne, końcowe odcinki języczkowate, odcinki wyższych rzędów trójkątne, kupki zarodnionośne są w dolnej części liścia, częsci zrodnionośnej, góna jest asymilacyjna.
Paprotkowce Polypodiales zawijki indusium boczne lub centralne trzonki zarodni, zielony gametofit, liście są różnie zbudowane, podziemne kłącze tworzy pod ziemia korzenie, nad ziemia liście, na spodzie liści są zgrupowania zarodni to kupki zarodnionosne-sori, sorus to liczba poj. są nerkowate, okrągłe, ;odłużne to cecha taksonomiczna, dojrzałe zarodnie sa brązowo-żółte, kupka ma łożysko-uwypuklenie dolnej epidermy liścia z zarodniami, narodnie mają długie, cienkie trzoneczki i otoczają je zawijki, są skurzaste lub błoniaste-wytwór epidermy lub łożyska, jest diktiostela, ogonek liściowy ma skomplikowaną budowę, wiązki przewodzące się rozgaęłziają przed wniknięciem do ogonka, zarodnie mają w okół pierścień z grubych komórek annuus, on rozrywa ściany zarodni z dojrzałemi zarodnikami. Saccolomataceae pełzające kłącze, krótkie kłodziny, liście 1-lubkilkukrotnie pierzastodzielne, listki lancetowate lub podługowate. Cystodiaceae Cystodium sorbifolium pierzastodzielne liście, są języczkowate, dłguie, pełzajace kłącze, krótkie kłodziny, listki owalne, karbowane. Lonchitidaceae kłącze podziemne, pióropusz rzadkich, trójkątnych, 2-3 razy pierzastodzielnych liści, końcowe odcinki owalne. Lindsaeaceae krótkie, pełzające kłącze, 2-3 pierzastodzielne liście, boczne zawijki, okrągławe listki, Lonchitis sp. Lindsaea sp. 

Mniszek lekarski rośnie wszędzie, jest jadalny, każdy go rozpoznaje, jest darmowy, smaczny. Korzeń mniszka rozpoczyna niszczenie komórek raka prostaty w ciągu 48 godzin. Jak wykazały badania naukowców z Uniwersytetu Windsor, korzeń mniszka niszczy komórki nowotworowe, nie dając skutków ubocznych. Ekstrakt z korzenia leczy nowotwory płuc, prostaty i atypową białaczkę szpikową.

Są prowadzone badania na temat leczenia raka piersi przy pomocy mniszka. Zebrano całe mniszki, wysuszono je, zmielono, podzielono na dwie części, jedną zanurzono w 96% etanolu, drugą w 96% metanolu. Potem oba wyciągi przesączono, odparowano w temp. 40-50 st, następnie trzymano w 4 st. do przeprowadzenia badań wyciąg zawieszono w płynie hodowlanym DMEM i uzupełniono 10% surowicą płodową krowy i 1% środkiem przeciwgrzybiczym. Wyciąg z mniszka stanowił 200g/ml roztworu.

Pobrano komórki macierzyste raka piersi i założono ich hodowle na pożywce hodowlanej, na płytkach słabo przylegających, by komórki utworzyły kulę i klasycznych, by uzyskać płaskie hodowle. Komórki wybarwiono. Założono wiele hodowli kulistych z różną liczbą komórek. Wszystkie hodowle trzymano w wilgotnym środowisku z 5% CO2 i w 37 st. Na płytkach słabo przylegających powstała kula z komórek, która wykazywała cechy nowotworu, miała dwie warstwy komórek, zewnętrzna była żywa, komórki wykazywały większą ekspresję N-kahedryny, słabszą ekspresję E-kahedryny (kahedryny to białka powierzchniowe odpowiedzialne za komunikację między komórkami, patologiczna ekspresja kahedryn umożliwia tworzenie przerzutów), komórki te mogły przenikać do macierzy międzykomórkowej i w środku kuli była zachowana hipoksja. Hodowle podzielono na grupę kontrolną mającą płaskie i kuliste hodowle nie poddane działaniu mniszka i grupę badaną. Grupa kontrolna zachowywała się normalnie.

Grupę badaną potraktowano różnymi stężeniami ekstraktu z mniszka i zbadano ekspresję genów odpowiedzialnych za apoptozę, tempo apoptozy i produkcję reaktywnych form tlenu. Okazało się, że wyciąg z mniszka zwiększył ekspresję genów odpowiedzialnych za apoptozę, syntezę czynnika martwicy nowotworów oraz białka receptorowego dla niego, wyciąg mniszka oparty na metanolu zwiększył syntezę wolnych rodników tlenowych. Hodowle kontrolne bez ekstraktu rozwijały się normalne. Płaskie hodowle lepiej poddały się wyciągowi etanolowemu, okrągłe metanolowemu, jednak wszystkie hodowle zareagowały na wyciąg mniszka spadkiem proliferacji komórek nowotworowych, potraktowane nim kolonie miały zahamowany rozwój.

Nowotwór piersi to najczęściej występujący nowotwór u kobiet, stosowane terapie nie zawsze są skuteczne i mają wiele skutków ubocznych, wyciąg z mniszka nie ma skutków ubocznych i działa skutecznie, przyspiesza apoptozę, aktywuje czynnik martwicy nowotworów. Niszczy nie tylko raka piersi, ale hamuje rozwój raka szyjki macicy, prostaty, wątroby i czerniaka [http://www.bmrat.org/index.php/BMRAT/article/view/108].

Mniszek razem z wyciągami z jemioły pomaga na nowotwory u dzieci. Zbadano cykl komórkowy, stan mitochondriów i zdolność do przerzutów nerwiaka niedojrzałego, następnie potraktowano go sfermentowanym ekstraktem z mniszka i preparatami z jemioły, okazało się, że komórki nowotworowe są bardziej wrażliwe na te zioła od zwykłych fibroblastów. Mniszek i jemioła ograniczyły inwazyjność nerwiaka, wzmogły apoptozę, spowodowały rozpad mitochondriów [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30219442/].

Mniszek ma witaminy B1, B2, B6, C, E, A, magnez, wapń, fosfor, miedź, żelazo, potas, mangan, kwas foliowy. 72-letni John DiCarlo zachorował na ostrą białaczkę, lekarze nie dawali mu szans, mężczyzna pił herbatkę z mniszka i wyzdrowiał. Okazało się, że mniszek pomaga na białaczkę limfocytową, mielomonocytową, raka trzustki, okrężnicy i czerniaka. Korzeń nie uszkadza zdrowych komórek, nie obniża odporności, w ciągu 48 godzin niszczy 70% komórek nowotworowych [https://www.odkrywamyzakryte.com/mniszek-lekarski-zabija-raka/].

Powstał Projekt Korzenia Mniszka Lekarskiego Dandelion Root https://www.uwindsor.ca/dandelionrootproject/5/research

Wg książki Ziołolecznictwo-Poradnik dla Lekarzy Aleksandra Ożarowskiego z 1980 r, wydawnictwo Zakład Wydawnictw Lekarskich mniszek wzmacnia wydzielanie żółci, poprawia jej przepływ, jest moczopędny, obniża poziom cukru w początkach cukrzycy, usprawnia pracę wątroby leczą kwiaty i korzenie, jadalny surowy, można robić herbatki,

miodek majowy: 500 koszyczków odstawiamy na godzinę, by owady uciekły, zalewamy lirem wody, gotujemy 15 min, dodajemy pokrojoną w plasterki cytrynę, przykrywamy, odstawiamy na noc, słodzimy,na małym ogniu gotujemy 1,5 godz. przelewamy do słoików, stawiamy je do góry dnem, by uszczelnić zamknięcie.

Korzenie i kwiaty leczą marskość wątroby, WZW, chemiczne uszkodzenia wątroby, choroby dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego, słabe wydzielanie żółci, kamicę nerkową, zapalenie kłębuszków nerkowych, moczowodów, pęcherza, 2 łyżki kwiatów lub korzeni zalewamy 2 szklankami ciepłej wody, gotujemy pod przykryciem 5 min., cedzimy pijemy 2-3 razy dziennie po pół szklanki przed jedzeniem,

świeży sok z korzenia 30-60 kropli na kieliszek wody pijemy 30 min przed jedzeniem na poprawę trawienia, po jedzeniu na wydzielanie żółci, mniszek działa żółciopędnie, moczopędnie, ułatwia przepływ żółci, usuwa nadmiar jonów sodu i potasu, reguluje ciśnienie, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego.

Wg książki Zioła i ich Zastosowanie Barbary Kuźnickiej i Marii Dziak z tego samego wydawnictwa z 1984 r leczy korzeń i ziele, ma cukry, inulinę, kauczuki, gorycze, garbniki, śluzy, żywica, zbieramy korzenie pod koniec lata i jesienią jeśli są grubsze od ołówka, płuczemy je, kroimy i suszymy w cieniu, w przewiewnym, ciepłym miejscu, mniszek jest żółciopędny, moczopędny, przeczyszczający, poprawia apetyt

Odwar łyżkę korzeni zalewamy 2 szklankami letniej wody, gotujemy 20 minut, cedzimy, pijemy 2 razy dziennie po szklance, można łyżkę korzeni zmieszać z łyżeczką mięty oraz przyrządzić i pić jak wyżej

Sok ze świeżego ziela 20 dag ziela płuczemy przegotowana wodą, wyciskamy sok, pijemy 50 g 3 razy dziennie, można 5 szklanek soku zalać 1/4 l spirytusu, odstawić na tydzień, pijemy łyżkę nalewki rozpuszczoną w szklance wody 2 razy dziennie

Mniszek to także zdrowe warzywo i prebiotyk, inulina sprzyja florze bakteryjnej jelit, od której zależy nasze zdrowie. Mniszek jest jedzony od lat w całej strefie umiarkowanej, zawarta w nim goryczka pobudza trawienie. Zjadamy młode liście i koszyczki, oba surowce są dobre na surówki, najlepsze są liście przed kwitnieniem. Dzięki mniszkowi i innym dzikim roślinom ludzie przeżyli wojny, okupacje i inne niekorzystne sytuacje, mamy epokę lodowcową, plony są słabe, a mniszka dostatek. Rodzaj mniszek obejmuje 400 gatunków, określanych jako mniszek lekarski, my zjadamy mniszek pospolity, przed zjedzeniem trzeba go umyć lub ugotować, jest jadalny na surowo, ale może mieć jaja tasiemca i glist. Liście i kwiaty zbieramy wiosną, suszymy w przewiewnym, ciemnym miejscu w temperaturze 40 stopni, korzenie jesienią, dokładnie myjemy i suszymy jak wyżej, używane rośliny muszą być zdrowe, zrywane z daleka od dróg, miejsc oprysków i terenów przemysłowych.

Tu przedstawię rośliny zarodnikowe, wszystkie rośliny należą do roslin naczyniowych Tracheophyta, tu są gromady widłaki Lycopodiophyta i Euphyllophyta.
Widłaki: klasa widłaki jednakozarodnikowe, widłaki właściwe Lycopodiopsida, mają 1 typ zarodników, z zardonika jest podziemne, bulwiaste, bezzieleniowe przedrośle, ma chwytniki, które kotwiczą go w podłożu, wytwara rodnie i plemnie, po zapłodnieniu jest zygota, rośnie z niej diploidalny sporofit, są liście płone-trofofile i zarodnionosne-sporofile, w górze mają kłos zarodnionośny, wiązka przewodząca  to aktynostela, drewno ma uwypuklenia, jest otoczone łykiem, na przekroju przypomina gwiazdkę, wiele ma kleptostelę-listwy drewna zanurzone w łyku, rozmnażanie na przykładzie widłaka Lycopodium sp. Widłak może mieć rozgałęzione, ulistnione łodygi, dojrzałe rosliny tworzą pędy rosnące pionowo w górę. Są to kłosy zarodnionośne (sporofilostany). Każda część sporofilostanu to przekształcony liść. Sporofilostan składa się z liści zarodnionośnych (sporofili). Każdy listek tworzy u nasady jedną zarodnię, powstają w nich po 4 zarodniki. W czasie suszy ściana zarodni pęka i wysypuja się jednakowe zarodniki. One kielkują w jednakowe przedrośla. Po 6 - 7 latach z zarodników kiełkują przedrosla o burakowatym kształcie. Mlode przedrośle ma mikoryzę z grzybami, żyje pod ziemią, górna część wzrasta na powierzchnię, wytwarza tam rodnie i plemnie. Po 12 - 15 latach dojrzałe przedrośle tworzy rodnie i plemnie. w rodni jest powloka z wody, plemniki maja dwie wici. Płyną tam plemniki, jest zapłodnienie krzyzowe, powstaje zarodek, który wrasta korzeniem zarodkowym w gametofit i jest przez niego odżywiane.Widłaki rozmnażają się też przez rozmnóżki i rozłogi.mają pęd, korzenie, liście z pojedynczą wiązką przewodzącą, tu są wdiłakowce włąściwe Lycopdiales z rodziną widłakowatych Lycopodiaceae mają kłącze, pędy z igiełkowatymi liśćmi odstającymi, na szczycie pędów są kłosy zarodnionosne z zarodniami, widłak Lycopodium sp. widłączek Lycopodiella sp. widlicz Diphasiastrum sp. wroniec Huperzia sp.
Widłąki różozarodnikowe Isoёtopsida długie, ostre liście z języczkiem-ligullą u podstawy, różnozarodnikowe są męskie mikrospory i żeńskie makrospory, są zdolne do przyrostu na grubośc, przedrośla są zredukowane, niewiele większe od zarodników, są tu widliczkowce Selaginellales z widliczkowatymi Selaginellaceae tylko widliczka Selaginella sp. sporofit ma łodygę, liście i korzenie. Gdy dojrzewa tworzy kłosy zarodnionośne ze sporofilami. Na liściach zarodnionośnych powstają różne typy zarodni. Na dolnej stronie są megasporangia tworzące duże zarodniki, na górze są mikrosporangia tworzące małe zarodniki. W megasporangiach dojrzewa tylko jedna megaspora, po mejozie są 4, w mikrosporangiach dojrzewa wiele mikrospor. Zarodniki kiełkują w zarodniach. Z mikrospor rozwijają się gametofity męskie, z megaspor żeńskie. Mikrospora przechodzi jeden podział, powstaja dwie komórki, jedna tworzy gametofit męski i przedrosle męskie, druga organ rozrodczy tego gametofitu, czyli plemnię. 8 komórek tworzy ściane plemni, 4 są plemnikotwórcze. W wyniku ich mitozy powstaje 256 plemników. Plemniki maja po dwie wici. Po rozerwaniu ściany plemni rozsiewają się. W megasporangium powstaz 4 megaspory. Jedna rozwija się dalej by oszczędzić substancje odżywcze. Megaspora kiełkuje w żeńskie przedrośle większe od męskiego. Komórki przedrośla dziela się w plechę, ściana megaspory pęka, część przedrośla wychodzi na zewnątrz., tworzy chwytniki, może żyć na ziemi. Tu tworzą się rodnie. Woda zmywa z góy plemniki do przedrośla żeńskiego. Płyną do rodni. Jest zapłodnienie powstaje zygota, dzieli się w zarodek. Odżywiany jest przez gametofit żeński. Potem się uniezależnia. Gametofit męski jest uproszczony.byliny lub pnącza, rozgałęziona łodyga, skórzaste liście, drobne, u nasady liści są bezieleniowe języczki, którymi rosliny pobierają wodę, na nich są zarodnie, widliczka ostrozębna Selaginella selaginoides i szwajcarska Selaginella helvetica. Poryblinowce, porybliny Isoetales poryblinowate Isoetaceae z poryblinem Isoetes sp. rosliny wodne lubią piaszczyste podłoże i wilgoć, mają bulwiastą oś, od niej rosną korzenie, są nierozgałęzione lub słabo widlasto rozgałęzione, na szczycie kłodziny jest pióropusz liści, są rozszerzone u podstawy, w dole mają zarodnie z pasmami płonnej tkanki, tworzą przegrody, nad nią jest ligulla twór związany z liściem, przyrost wtóny umozliwia merystem leżący mi.ędzy korą pierwotną i łykiem, do środka tworzy drewno i łyko, na zewnątrz korę, jest 1 wiązka przewodząca ma 4 kanały sluzowe, pióropusz liści w dolnej części ma makrosporangia w górnej mikrosporangia, mikrospory są małe, makrospory do 0,5 cm maja kolce, gametofity są dwupienne, starsze liście mają u nasady makrosporangia, które robią makrospory, z których bedzie przedrośle żeńskie, młode liście w środku mają mikrosporangia, które robią mikrospory z nich jest przedrosle żeńskie mają kilka rodni z pojedynczymi komórkami jajowymi, męskie mają jedna plemnię z wieloma plemnikami, plemniki płyna do komórek jajowych po zapłodnieniu jest nowy sporofit, poryblin jeziorny Isoëtes lacustris, poryblin kolczasty Isoëtes echinospora.
Euphyllophyta to klad obejmujący dawne paprotniki i rosliny nasienne Spermatophyta. Monofilofity to rośliny zarodnikowe tu są:
Psylotowe, psyloty Psilotopsida długi, okrągły gametofit wyglada jak kłącze, żyje pod ziemią, prowadzi mikoryzę, ma zredukowaną wiązkę przewodzącą, jest zielony, sporofit to kłącze z rozgaęłzionymi widlasto pędami i łuskowatymi liśćmi.
Klasa psylotowe Psilotopsida rząd psylotowce Psilotales rodzina psylotowate Psilotaceae zielone, rozgałęzione, nadziemne pędy z okrągłymi zarodniami, proste, angie, rozgałęzione łodygi, liście małe łuskowate, psylot Psilotum complanatum, tmezypterys Tmesipteris sp.
Podklasa Ophioglossidae Nasięźrzałowce Ophioglossales nasieźrzałowate Ophioglossaceae liść dzieli się widlasto na szeroą jajowatą lub pierzastodzielną, języczkowatą część asymilacyjną i wąską część zarodnionośną z kłosem lub wiechą zarodni mają owalne, krótkie kłącze, korzenie współżyją z grzybami, ogonek liściowy możę rozgałęziac się   liście są widlasto na część płonną, asymilacyjną i zarodnionośną, płonna jest niepodzielna, jest syfonostela-listwy drewna i łyka i dktiostela listwy drewna i łyka otoczone miękiszem, dominuje sporofit, na szczycie liście są zarodnie na krótkich, grubych trzoneczkach lbu zatopione w sporoficie, zarodnie nie mają mechanizmó otwierających, tkanka archesporilana robi zarodniki, z zarodników powstają przedrośla, są osiowe, przypominaja podziemną częśc rośliny, okrąły gametofit współpracuje z grzybami, nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum i azorski Ophioglossum azoricum, podejźrzon księżycowy Ophioglossum azoricum Helminthostachys sp. Mankyua chejuense.
Klasa skrzypowe, skrzypy Equisetophyta Sphenophyta z kłącza wyrastają obok liści asymilujących tworzy nieasymilujące pędy zarodnionośne. Na szczycie sporofitu jest sporofilostan, to przekształcony liść tworzący zarodnie (sporangia). W czasie przekształcenia jeden z liści zwija się w tarczkę, pod nią powstają zarodnie z tkanką sporogenną. Po mejozie powstają zarodniki z długimi wyrostkami (elaterami, hapterami). W wilgoci się zwijają, rozwijają dgy jest sucho i jest rozsiewanie. Zarodniki kiełkują na wilgotnym podłożu. Z takich samych zarodników powstają przedrośla męskie i żeńskie. Męskie są słabiej rozwinięte, wytwarzaja plemnie z orzęsionymi plemnikami. Na żeńskich powstają rodnie. Gdy przedrosla są blisko siebie, plemniki płyną do rodni i powstaje zarodek, odżywiany przez gametofit żeński. Męski zamiera. zarodnie u prostszych leżą szczytowo na trzoneczkach, u bardziej rozwiniętych tworzą parasolowaty tarczowaty liść zarodnionosny, sa liście zarodnionośne i asymilacyjne, tu jest podklasa Equisetidae rząd skrzypowce Equisetales rodzina skrzpowate Equisetaceae rodzaj skrzyp Equisetum sp. rozgaęłzione, podziemne kłącze z nitkowatymi korzeniami, pęd ma długie międzywęźla i krókie węzły, z których wyrastaja dookoła okółki długich, igiełkowatych liści, liście zrośnięte nasadami w pochewkę otaczającą łodygę, na spodzie liści są zarodnie, płodne pędy mają bezzieleniowe łodygi w węzłach otoczone łuseczkowatymi liśćmi i jajowate kłosy na szczycie, slrzyp polny Equisetum arvense i inne. 
Strzelichowe Marattiopsida podklasa Marattiidae rząd strzelichowce Marattiales rodzina strzelichowate Marattiaceae nadziemne, plechowate, zielone gametofity, wielowiciowe plemniki, sporofity mają krótkie łodygi skrętoległe, kilkukrotnie pierzastodzielne, trójkątne liście tworzą rozetę na szczycie pędu, długie ogonki z 2 przylistkami po odpadnięciu liścia osłaniają łodygę razem z ogonkami, na spodize blazek liściowych są zarodnie, mogą być zebrane w kupki lub zrośnięte w synangia, Angiopteris sp. Danaea sp. Christensenia sp. strzelicha Marattia sp.
Klasa paprocie, paprociowe Polypodiopsida tu dominuje sporofit, ma organy: korzeń, krótką, podziemną lodygę, kłącze i liście. sa małę, nie mają przyrostu na grubośc, nie mają merystemów bocznych, młode liście sa pastorałowato zwinięte, wiązka przewodząca to syfonostela-listwy drewna otoczone listwami łyka i diktiostela-listwy drewna i łyka otoczone miękiszem. Dominuje sporofit. U Polypodium sp. liście pełnią funkcję rozrodczą, na spodzie liścia, pod zawijką (induzjum) w skupieniach rozwijają się sporangia (zarodnie). W środku zarodni jest tkanka sporogenna, przechodzi mejozę, z każdej komórki macierzystej powstają 4 spory. Przy suchym powietrzu pierścień zarodni się kurczy, zarodnia się otwiera, zarodniki wysypują się. W podłożu zarodnik kiełkuje w przedrośle. Gametofit jest plechowaty, ma sercowaty kształt. Ma ryzoidy (chwytniki) czerpiące wodę. Wytwarza rodnie i plemnie. W anteridiach powstają orzęsione plemniki. Archegonium ma krótką szyjkę, nad komórką jajawą jest komórka kanałowo - brzuszna. Plemniki z wodą płyna do rodni jest zapłodnienie krzyżowe. Powstaje diploidalna zygota, która rozwija się mitotycznie w zarodek, wytwarza on zawiązek korzenia (korzeń zarodkowy).   Gametofit odżywia zarodek. Zarodek wytwarza liście, może fotosyntetyzować, wtedy gamtofit zamiera.